Kamanoakin Mimitongin Ara Tua Aika Karaoaki
Ara koaua n te kairi ae mimitong e anganiia Aika Itiaki te tabe ae onoti n uotarake ao ni kamanoa Tuan te United States ao oi ni waaki ni kanoan te tua n te tabo are ti mena iai.
N tain te kanganga aei, I kan taetae ibukin Tuua aika karaoaki n te United States. Te Tua ae Karaoaki iai bongana ae onoti nakoia kaain te United States, ma bon aron tuan aaba ni kabuta aika a karaoi aia tua man tuan te United States.
I.
Te Tua bon aan te tautaeka. E katauraoa tein ao tian kabonganakin mwaakan te tautaeka. Tuan te United States bon te tua ma ngkoa ae kaman koreaki ae bon tiku ni matoa n te bong aei. N anne e moanaki anakina tii irouia korone aika e karako mwaitiia, e waetata n riki bwa te bwai ni kakairi ni katobibia te aonnaba. Te bong aei, ni katoa aaba ma tii teniua aika katotonga te tua ae koreaki.1
N te rongorongo aikai I aki taetae ibukin te bwaatei teuana ke kurubu ake tabeua. I taetae ibukin tuan te United States, are I a tia ni kamatebwaia n ae raka iaon 60 te ririki. I taetae man au taneiai n au moan mwakuri ngke I riki bwa te kiraka n te tua nakon Mataniwiia Taan Moti n te Kabowi ae Rietata. I taetae man au ka 15 n ririki bwa te burobetia n reirein te tua aika kakaokoro, ao 3 ma te iterana te ririki bwa te tia moti n ana Bowi ae Rietata Utah. Moan te kakawaki riki, I taetae man 37 te ririki bwa ana Abotoro Iesu Kristo, katabeaki ni kamatebwaia mimitongin Tuan te United States ae Karaoaki.bwa mwakurian Ana Ekaretia ae kaokaki.
Tuan te United States e onoti n tii ngaia ibukina bwa te Atua E kaotia bwa E “kateia” ibukin riain ao kamanoaia aomata” (Reirei ao Berita aika Tabu 101:77; taraa naba te kibu 80). Anne bukin te tua aio ae onoti ni kaineti ibukin Ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira n te aonaaba ni kabuta. Bwa tao ke e kangaa ana reirei ni kabonganaki n aaba tabeua n te aonaaba a riai ibukia bwa a na baaireia.
Tera ana kantaninga te Atua ni karaoan tuan te United States? Ti kona n noria inanon reirein te rinerine. Ni moan ririkin te Ekaretia ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira iaon te tia i maeaon te United States a kainnano ao a bwainikirinaki aomata. E aki bwanin aio ibukin aia kaikaitara nakon toronakiia te botanaomata ngkanne e a manga riki n te United States. N aanga aikai, te Atua E kaotia rinanon te burabeti are Iotebwa Timiti koaua aika akea tokiia ibukin Ana reirei.
Te Atua e anganiia Natina ataakin te eti ao te rinerine—te mwaaka ni iangoia ao ni karaoia. Te anga ae moan te tangiraki ibukin karaoan te riai anne bon tian te inaomata iroun te aomata ni baaireia ao ni karaoia ni kaineti nakon ana rinerine teuaei ke neiei. Te inaomata aio e raonaki ma mwiina ae te bukinaki, te kaotioti e kabwarabwaraa, bwa “aomata ni kabane a na kona ni bukinaki ibukin oin aia bure ni bongin te motikitaeka” (Reirei ao Berita aika Tabu 101:78). ”Ma ngaia are,” te Uea e kaotia, e aki eti bwa aomata a na tautoronaki temanna iroun temanna”(Reirei ao Berita aika Tabu 101:79). Nanon raoi aei bwa toronakin te botanaomata e rangi ni kairua. Nanon raoi aio tautoronakin te aomata e kairua, ao ni kaineti ma te reirei anne e kairua ibukiia kain te kaawa bwa a na akea bwanaia n rineakiia aia tia tautaeka ke karaoan aia tua.
II.
Ara koaua bwa ana Tua te United States e karokoaki n te aro ae mimitong e aki nanonaki bwa te kaotioti ae mimitong e anga taeka n tatabeua ke te mwakoro n taeka, n aron are katauaki ni karekean mwaitiia taan tei man taian state n tatabeua ma mwaitin aia ririki.2 Te karao tua tiaki “te beeba ma katanota ae bwanin rikirakena,” e taku Beretitenti J. Reuben Clark. “Ni kaitarana,” e kabwarabwara,“ti kakoauaa e na riai n tabwanin raoi ao ni katamaroaki ni kaitarai bitaki aika kainnanoaki n te aonnaba ae rikirake.”3 Te bwai ni kakairi, taian bitaki n te tua aika a kairaki a kamaunaa te aro n tautoronaki ao anganaki aine te riai bwa a na rinerine. Ti aki noora kabotauana ni kaoti ni motin aia kabwarabwara Kabowi aika Rietata.
I kakoaua bwa Karaoan ana Tua te United States iai inanon nimaua reirei aika a kairaki mai eta.4
Te Moan bon te reirei ae oin mwakan te tautaeka bon aomata. N te tai are ngke karekean te kariaiakaki n tautaeka e butanako n te aonnaba ae e katautauaki bwa e roko man aia babaire ueea mai i karawa ke man mwaakan te taanga ni buaka, e karaoaki n te korakora ni karekea te kariaiakaki n tautaekaniia aomata. Taan iango ngaia aika a karaoa te bwai aio, ma Tuan te United States ngaia ae moan karaoia. Te mwaaka ae korakora irouia aomata e aki nanonaki n ae taan kakiriwe ke kurubu n aomata tabeua a kona ni kakamakuia aomata ke ni karokoa mwaakan te tautaeka. Tuan te United States e katea tuan kaboraoakiia aomata, ike aomata a kamanena mwakaia rinanoia aia tia tei aika tia n rineaki.
Te Kauoua n iango bon tibwakin te mwaaka ae karekeaki imarenan te aba ma mwakorokorona nako. N ana waaki n tautaeka are mai nano riki, te aeka n reirei aei e boou aei e a tuai ni kaoti n taetae ake mai imwaina, n aron are kamaunakin tautoronakiia aomata ao ni kariaia aine bwa a na rinerine, are e taekinaki mai imwaina. Ma ae kakawaki riki, Tuan te United States e tiana te tautaeka nakon kamwakuran mwaaka ake a kabwarabwaraki ke tii man mwaaka ake a koreaki, ao e tararuai ni kabane mwakan tautaeka tabeua “nakoia titeiki n tatabeua nako ke nakoia aomata.”5
Teuana riki te oi ni iango bon kamaenakoan mwaaka aika a onoti nakon mwaangan te tautaeka aika kakaokoro. Eng iaon te tienture imwain ara Bwabwaro n te Tua 1787, te Ingiriti Bwaramente e moan karaurea te tautaeka ni karao tua ao te tua ibukin kakoroan bukiia ngke a matoatoa n anai mwaaka mairoun te uea. E kaungaaki n ana bwabwaro Amerika bwa a na anga te inaomata ni kakoroi mwiin babaire, karaoi babaire, ao mwakan te bowi n te aro bwa aonga mwaanga aika teniua aikai ni kona n tararuaia ibon irouia bwa akea ae na karakaa mwakana.
Te Kaaua n reirei e mena inanon taian booraraoi aika moan te boongana n inaomatan te aomata ao tiaia n ana kariaia te tautaeka inanon te Biira ibukin te Inaomata, e anaaki man karinrin teniua te ririki imwin kamatoakin te Tua. Te Biira ibukin te Inaomata e aki boou. Ikai, te waaki e karaoaki man mwakurian reirei aika a moanaki mai England, ni moanaki ma te Magna Carta. Taan korea te Constitution a rangi n taneiai ni baikai bukina bwa tabeua korone ngkoa iai irouia te kariaiakaki n tei.
N akean te Biira ibukin te Inaomata, Amerika e aki kona ni mwakuri bwa te tina n aba ibukin Manga kaokan te euangkerio, are moanaki 30 te ririki imwiina. Akea te kaotioti ae mimitong ni moan bwaai aika katauraoaki are a na akea te tutuo ibukin te aobiti ibukiia aomata,6 ma raon inaomatan te aro ao aki kariakan kateana a kaotaki inanon te Moan Karinrin e rang boongana. Ti noora naba te kairi mai ieta ae roko n te Moan Karinrin iaon te inaomata n taekina oin am iango n aki tabe ma ana kaitara te tautaeka ao ni kamanoan te aomata e rabwatanaki ni karinrin ake tabeua, n aron are ibukin kabowiakiia taan bure.
Te Kanimaua ao kabane, I noora te iango ae mimitong n ana mwakuri te Karao Tua ni kabane. Ti riai ni kairaki man te tua ao tiaki mairouia aomata, ao ara kakaonimaki nakon te Tua ao ana reirei ao waakinana, tiaki tii nakon tauan te nakoa. N te kawai aei, aomata ni kabane bon titebo imatan te tua. Tuua aikai a totokoa te nano n tautaeka ma te mwaaka, are a kabuakaka te tua ni inaomata n aaba tabeua. A nanonna naba a na akea man teniua mwaanga n te tautaeka iaoia ake tabeua ke n totokoia ake tabeua man karaoakin mwakurin te tua n tuoia ake tabeman.
III.
Ribakin ana Tua te United States, are karaoaki irouia aomata aika aki kororaoi a tia n aki kona ni karaoa raoi are oin te iango. Bonganan bwaai ni karaotua, n aekan tua tabeua n tararuaan itoman n te utu, a tia n anaaki man taian tabo iroun te tautaeka. Te booraraoi n te Moan Karinrin ibukin te inaomata n taetae e a tia n tabetai ni kamamaraeaki man urubwain te taetae ae aki riai. Oin karaurean mwaaka e aki toki ni mena iaan te korakora man karinakin kairarang ni kaokoron taai ao ni kabaenikaia kanakoan te mwaaka nakon te mwaanga teuana.
Iai tabeua kakamaaku are a kamemeerei reirei aika a karaki mai ieta ibukin ana Karao Tua te United States. Aomata iai aia iango ae moan te buakaka ibukin te Karao Tua man iango ake a karakai aika a rangi n ataaki irouia aomata n taai aikai, n onea mwiin te inaomata ao te tautaeka. Te kariaia ni Karaoan te Tua e kakeaki bongana irouia taan kata te nakoa ao aobitia ake a kakeai bonganaia. Bonganan ao korakoran te Karao Tua e a kakerikakaki irouia ake a taku bwa e kaineti nakon kataakin te kakaonimaki ke ana kibuntaeka te tua, oneanmwiin te nakoa ae rine bwa buokan te kariaia ibukin ao tianakin ana kariaia te tautaeka.
IV.
Ara koaua n te kairi ae mimitong e anganiia Aika Itiaki te tabe ae onoti n uotarake ao ni kamanoa Tuan te United States ao oi ni waaki ni kanoan te tua n te tabo are ti mena iai. Ti riai n onimaki iroun te Uea ao n iai ara onimaki iai ao ni koaua ibukin te aba aei nakon taai aika a na roko.
Baikara riki bwaai ae a karaoi aomata aika a kakaonimaki Aika a itiaki? Ti na riai naba n tataro nakon te Uea bwa e na kairia ao ni kakabwaiai aaba ao aia tia kairiri ni kabane. Aio mwakoron ara taeka n te onimaki. Te irekereke nakon taian beretitenti ke taan tauteka7 ni koauana akea te kangaanga nakon taian tua ni kaitara ke kaetieti. E kainnanoia bwa ti na kamwakura ara anainano n te tangira ma te taetae raoi, ni karaoan te bwai teuana ni kaineti ma te kawai are e koreaki n ara tua ae maungatabu ao tuua aika riai. N taian kaoti ake a aki kukurei iai aomata, ti na karaui nanoia ao n reitaki ma ngaiia.
Ti noria bwa iai uoua ara mwakuri are mwakoron te Tua ae maungatabu. Ti riai n reiakinna ao n tei ibukin reirei aika a kairaki ibukin karaoan oin Tua. Ti na reiakina ao ni boutokai taian reieri aika wanawana ao aomata aika a raraoi akea a na boutokai reirei akanne n aia mwakuri ma te botanaomata.8 Ti riai n riki bwa kaain te aba aika atatai ake a mwamwakuri ni karaoan ara maroro ma aomata ake a buoka te tautaeka.
N te United States ao n tautaeka ake tabeua, e a karaoaki te anainano ibukin te aobiti (are ti kaunga), man te rinerine, ma te boutoka n te mwane, man te riki bwa te membwa ao te mwakuri n te bwaatei ni wanawana ao ni babaire raoi, ao man reitaki aika teimatoa nakoia aobitia, bwatei, ao taan kan rineaki. Bwa e na mwakuri raoi, te tautaeka e kainnanoi baikai ni kabane, ma te aomata nako are wanawana e aki kainnanoi ni karekei bwaai aikai ni kabane.
A mwaiti waaki ni kan tautaeka, akea te bwatei, akea te katei ke te kantaninga are a kakoaua aomata ao akea te tia kan rineaki temanna ae konaa ni karekei bwaai aika a tangirii aomata. Kain te aba n tatabemaniia nako a riai ni baireia tera kangaanga aika moan te kakawaki nakon teuanne ke neienne n te tai teuana ma teuana. Ngkanne, membwa a na kakaea te kairi bwa e na kanga arona n rinerine ao n tarai naba boutoka ake tabeua ni kaineti nakon are kakawaki irouia. Te waaki aio e bon aki bebete. E kona n ae tangiran te bitaki nakon ana boutoka te bwatei ke aia rinerine taan kan rineaki, riki man te rinerine teuana nakon teuana.
E kona n tabetai n tangiriia tan riinerine ni boutokaia taan kan rineaki ke aia bwatei ke te koraki are a kakoauaki irouia aomata, ke ake aki kona ni karekea aia tabo.9 Ao anne bukina teuana ae ti kaungaia ara membwa bwa a na aki bairea taekan temanna riki ni baika a kaeti ma te tua. Ti na aki kataua bwa te aomata ae Itiaki ae kakaonimaki e aki kona ni kaaina te bwaatei teuana ke n rinerine ibukin temanna. Ti reirei tuua aika eti ao ni katikuia ara membwa n rineia bwa a na kanga ni moanibwaia ao ni karaoi reirei akanne ni bwaai ake a riki n te tai teuana nakon teuana. Ti kairoroia naba, ao ni bubutia ara tia kairiri n aia tabo ni kairoro, bwa waaki ni kan tautaeka ao katanoata aki kaineti nakon reirei inanon ara bootaki n taromauri n te Ekaretia.
Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira, ni koauana, e bon karaoa ae riai ni karina ke n totokoi katautau ibukin karaoan te tua are ti taku bwa e kaitaraa inaomatara ni karaoa te aro ke ake a tau inanon Bootaki n aaro.
I kakoaua mimitongin ana Tua te United States ao n tataro bwa ngaira ake ti kina te Aomata ae Mimitong are E anga ana kamatoa n taainako ao ni kamanoi ana reirei aika tamaroa. N aran Iesu Kristo, amen.