George Albert Smith
E Maiuakina are E Reireia
Atatai man maiun Beretitenti George Albert Smith a kaotia bwa e aki ti kakoaua te euangkerio—ma e maiuakinna.
Ni uakaan ma banen te bong ae rangin ni kakorakai, John A. Widtsoe e tekateka inanon ana aobiti, “n rangin ni kua imwiin te mwakuri n te tai anne.” E kaitara ma te kanganga ae korakora, ao e namakina te korakai n rawawatan tabena. “I bon rangin ni kua,” e taku.
“N te tai anne ao iai te karebwerebwe n te mataroa, ao e rinnako George Albert Smith. E taku, ‘I iaon kawaiu nakon mweengau imwiin banen au mwakuri n te bong anne. I uringko ao te kanganga are ko kantaningaaki bwa ko na katokia. I roko ngkai bwa n na karekea te rau iroum ao ni kakabwaiako.’
“… N na bon aki kona ni mwaninga. Ti uaia ni maroro tabeua te tai; ti maenako, e nakon mweengana. E bebete nanou. Akea te kua irou.”
Uringakin te namakin aei inanon ririki aika mwaiti imwiina ngke ngai kaain te Kooram n te Tengaun ma Uoman, e taku Unimwaane Widtsoe (1872–1952): “Anne bon aron ana mwakuri George Albert Smith. … E anga nako oin ana tai, ao oin korakorana.”1
George Albert Smith (1870–1951), are e a tia ni beku ngaia bwa te kawaniman ni Beretitenti n te Ekaretia, man 1945 nakon 1951, e kakoaua bwa ngkana iai ni koaua te kakoaua ibukin ana euangkerio Iesu Kristo, e na bon bwebwerake inanon maiura—riki n arora n tararuaira i bon iroura. “Te maiu ae eti ao n teimatoa,” ae e reirei “bon te kakoaua ae te kabanea ni korakora are ti na kona ni kaota iai koauan te mwakuri aei.”2
Inanon Teachings of Presidents of the Church: George Albert Smith, te karikiram ibukin te Nakoanibonga ae te Merekitereka ao te Bootaki n Aine ibukin te ririki 2012, Ana kakoaua Beretitenti Smith e kamatataaki ma te kabanea ni korakora—rinanon ana reirei ao rinanon karaki man ana tai ni maiu. Aikai katotoon tabeua karaki ao reirei aikai.
Mwaakan te Akoi
N te bong teuana n te tiamwa ae kabuebue, tabeman taan mwakuiri a karaoi mwakuri n onobwai nakon te kawai itinanikun mweengan Beretitenti Smith. Ngke e a waaki nako te mwakuri ao kabuebuen taai e tabe n rikirake, ao taan mwakuri a moanna ni kabonganai taeka aika kamautaninga man aki tau. E aki maan ao temanna kaain rarikiia e kawariia ao n takuia taan mwakuri ibukin aia taetae aika aki raraoi, ao e tuangiia bwa e aki raroa nako ana maeka George Albert Smith. Aki tabe iai taan mwakuri ao a moanna riki n taekin taeka aika buakaka.
Ma n te tai anne, Beretitenti Smith e mena n ana tabo ni kuuka ni katauraoa te mooi te remonaite n te jug. E uoti iaon te turee ma tabeua mwangko kiraati ao e taku nakoia taan mwakuri, “Raoraou, kam taraa n rangin n rootaki n te kabuebue ao ni kua. E aera kam aki nakomai ao n tekateka iaan arokau aikai ao ni mooi n te mooi ae mwaitoro?”
Ma te karinerine ao te kakaaitau, a kariaia te bwaintangira taan mwakuri, ao imwiin aia motirawa a kabanea aia mwakuri n te karinerine ao te rau.3
Atatai n aron aikai e kamatata ana koaua George Albert Smith bwa ti kona ni “kaitarai ara kanganga n tamnein te rau ao te akoi nakoia ni kabane.”4 “Iai aika a na karaoi kairua,” e taku. “Iai ibuakora n te bong aei aika a tia ni bua kawaia, ma ngaiia bon natin ara Uea ao e tangiriia. E a tia n anganiko ao ngai te inaomata bwa ti na kawariia inanon te akoi ao te tangira ao ma te taotaonaki n nano ao ma te nano ni kakabwaiaia, ni ukoukoriia ni buokiia man taian kairua aika a karaoi. Bon tiaki katabeakiu bwa n na motiki taeka. … Ma bon katabeakiu, bwa ngkana I noriia ni karaoa te bwai ae bure, nakon kawai tabeua, ngkana e kona, ni kaokiia nakon te kawai are e na kairiia nakon te maiu are akea tokina n te aba n uea ae te Tiretio.”5
“Ai te kakukureira teraa, ai te kamwengaraoira tera, ai te nakoraoira teraa ae kona ni karinaki nakon maiuia kaain rarikira ao raoraora rinanon te akoi. N na kanga ni kona ni korea te taeka anne n taian ni man aika bubura ao n taekinna inanon te eea. Te akoi bon te mwaaka ae a tia n anganiira te Atua bwa ti na kona ni kanakoi iai naano aika matoatoa ao ni kanakoi iango aika aki kona n ongo.”6
Tibwauaan te Euangkerio
N ana iango Beretitenti Smith ao e taku bwa tibwauakin te euangkerio bon “te bwai n akoi.”7 E butimwaia ao e kimwareirei n te raoiroi ae kuneaki n ekaretia ake tabeua, ma e ataia bwa iai n te euangkerio ae kaokaki te bwai ae onoti ao ni kakawaki ae e na anganiia aomata.
N te taina ngke e beretitenti n te mition, temanna e taetae nakoina, “Eng, man ae I a tia n reiakinna ni kabane, am ekaretia e bon tamaroa n aron ekaretia ake tabeua.”
“N au katautau ao I taku bwa e taekinna nakoira te kakaitau ae korakora,” E nooria Beretitenti Smith. “Ma I taku nakoina: ‘Ngkana te Ekaretia ae I tei ibukina e aki rangin ni kakawaki nakoia natiia aomata nakon ekaretia riki ake tabeua, ngkanne I bon kairua n au mwakuri ikai.’”8
Teuana bukina ae rangin ni kakawaki ara rongorongo, e reirei Beretitenti Smith, bon te koaua are “Aomata Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira bon ti ngaiia aika a karekea ana kariaia Tamara are i Karawa ni karaoi otenanti n te Euangkerio. Iai kainnanoara n te aonaaba.”9
Ibukin aei, Beretitenti Smith e tangiriia aomata Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira n namakina “te nano ae korakora ao n ingainga n tibwauaia ma natin Tamara are i Karawa bwaai aika raraoi aika e a tia n anganiira.”10
“I namakinna n tabetai,” e taku, “bwa ti a tia n aki namakina aron kakawakin [te euangkerio], are ti a tia n aki reiakinna nakon are e kantaningaaki mai iai.”11
Raoraou ae I rangin ni kinaa e reiakinna bwa e kanga Beretitenti Smith ni kamatata “nanona ae koaua” n tibwaua te euangkerio: “I a tia n tabetai n airi ni mwananga ma Beretitenti Smith iaon te turain. N taainako ao I aki toki n tataraia bwa ngkana e na karaoa te mwananga, ao e na anai bokin te euangkerio aika uarereke man ana baeki, ni katikui n ruun ana kawaerake, ao n ririaki ibuakoia bwatintia. Man ni kateina n iraorao ao n tangira e waekoa n rena ma raona ni mwananga, ao n te tai ae aki maan ao e a karakina moan kunean te Ekaretia iroun te Burabeti Iotebwa Timiti ke n taekina otinakoia aomata Aika Itiaki mai Nauvoo ma katakiia ao aia kanganga inanon kawaia n rinanon rereua nako Utah ke ni kabwarabwarai tabeua reirein te euangkerio nakon raoraona ae tibwa kunea aei. Te maroro teuana imwiin teuana e na reitinako nakon temanna te bwatintia nakon temanna ni karokoa e toki te mwananga. N au reitaki ni kabane ma Beretitenti Smith, are e a tia n reitinako inanon te maan ae raka iaon abui te ririki, I a tia n reiakinna bwa n te tabo are e mena iai, ao e na riki ngaia bwa te mitinare ae moan te kakaawaki n ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira.”12
Reiakinaia Ara Ataei
George Albert Smith ma buuna, Lucy, a karaoia ma nanoia ni koaua n ira te kaetieti ma ieta bwa a na kaikawaia [aia] ataei n te oota ao n te koaua (taraa D&C 93:40). Natiia te aine Edith e karakinna ngke n te tai teuana tamana e kareketai n anga reirei. E a tia n toka ni kaa ni bwatintia nakon mweengana man te reirei iaon te biano, ao te tia anai kantoka e aki anaa kantokana. “E a bon riaoai nako naba,” e taku, “ao I a roko n au tabo n teimatoa n taua kantokau ni baiu, ao ni kaotia ma te kukurei bwa I a tia ni mwananga n aki kantoka.
“… I biri ma te kukurei nakon Tamau n tuanga aron te bwai ae raoiroi ae I a tia ni karekea. E kakauongo raoi nakon au karaki. I moanna n iangoia bwa I a tia n tokanikai. …
“Ngke e a bane au karaki, e taku Tamau, ‘Natiu, e ngae ngke te tia anai kantoka e aki ataa te bwai aei, ko ataia ao Ngai I ataia ao Tamara are i Karawa e ataia. Ngaia, are teniman ngaira aika ti riai ni kakoaua bwa ko kabwaka te mwaiti raoi are ko riai ni kabwaka.’”
E oki rikaaki Edith nakon te tabo ni kabwaka kantoka ao e kabwakaa kantokana. E taku imwiina, “I bon rangin ni kakaitau nakon te Tama ae wanawana ni kaota te bwai ae kairua nakoiu, bukina bwa ngke e a tia n aki tabeakinna, ao e na tiku n au iango bwa e raoiroi irouna.”13
E reireiniia kaain te Ekaretia Beretitenti Smith bwa iai te mwaka n te tangira ni kairiia ara ataei bwa ana maiuakina te maiu ae tamaroa: “Reireiniia ami ataei bwa ana irii tuua aika raraoi. Mwaneia ni baim n tangira, bwa a na akea irouia te nano ni kan karaoa te bure are e katobibiia n taabo ni kabane.”14
“Bon tabera—N na riai ni kangai bon kabaeakira n raonaki ma tabera ni karekea te tai ae tau ni katobibiia ara ataei ma te kamanoaki ao ni kaota te tangira nakoia ao ni karekea aia tangira bwa a na kona n ongo nakon ara kaetieti ao ara reirei.”15
Utu Aika Akea Tokiia
A tia George Albert ao Lucy Smith ni mareaki n te maan ae tao 40 te ririki ngke e a moanna n taonaki Lucy n te aoraki ae kakaiaki. E ngae ngke e raraoma ibukina ao ni kataia ni buokia n aron are e kona, taben Beretitenti Smith n nakoana ae te Mataniwi ni Kabuta e na bae n tainako ni kitana mweengana. N te bong teuana ngke e anga ana taeka Beretitenti Smith n te taunimate, iai temanna te aomata ae e anganna te beeba ma rongorongona ae kangai bwa e riai n okira mweengana. Imwiina e koroia n ana tieno:
“I kitana te umantabu n te tai naba anne ma kaainabau ae Tangiraki e anaa kabanean ikena imwain ae I roko ni mweengau. E motirawa n au tai n taetae n te taunimate. E koaua ae I rootaki n te maroa ni buan neiei.”
“Ngke a rootaki au utu n te rawawata,” e reitianako, “ti kabebeteaki man te koaua are ti na manga reitaki ma [ngaia] ngkana ti teimatoa n onimaki. … E rangin n tangira te Uea ao e a tia ni kanakoi ni kabane namakin ibukin te mate, are I bon rangin ni kakatonga iai.”16
E anga te korakora ao te rau Beretitenti Smith man ana kakoaua n te baire ibukin te kamaiuaki ao otenanti n te tembora are e kabaeia utu nakon te maiu are akea tokina. E reirei:
“Te koaua are ara reitaki ikai ni karo ao n ataei, ni bumwaane ao ni buaine e na reitinako nako karawa, ao aio moanakin te aba n uea ae korakora man kakimwareirein aba n uea ae korakora are e a tia te Tama ni kakoaua bwa ti na karekea n te itera are teuana, e karekea iroura te kaantaninga ao te kimwareirei.
“Ngkana n na iangoia, n aron aia iango aika a mwaiti, bwa ngkai e a tia n nako kainabau ae tangiraki ao au karo aika a tangiraki aika a tia n nako, ae a tia ni kitanai nakon te maiu are akea tokina ao n aki kona ni manga noriia riki, e na kanakoa mairou te kimwareirei ae moan te korakora are I a tia ni karekea ni maiu: te kaantaninga ni manga katibo mangaia riki, ao ni karekea ni kukurei ao n tangira, ao ni kaitauiia man nanou ae rangin ni kukurei ibukin bwaai ake a tia ni karaoi ibukiu.”17
“Ngke ti ataia bwa te mate bon ti teuana maibuakon te kawai ae a na riai natin te Atua n iria ni karokoia n te maiu are akea tokina, ao anne e kaineti ma aron a na babaire, e bakairaea te mate man kammarakina ao ni uotiira ni kaitara ngaira ma Ngaia ma koauan te maiu are akea tokina. A mwaiti utu ake a tia ni weteaki ni kabo ma raoia aika a tangiriia n te tai ae aki maan. Ngkana e riki te mate anne, aki karauiira, ngkana ti na kariaia ao ti na uota te nanokawaki nakon maiura. Ma ngkana a kona matara n tamnei ni kaureaki ao ni kona n nooraba, ao ti na bon karekea te rau, I koaua, ma aron te bwai ae ti kona ni karekea ni miira. E a tia te Uea n aki katikuira n akea te kantaninga. Ni kaitaraana e a tia n anganiira te koaua ibukin te kukurei are akea tokina, ngkana ti kariaia ana kaetieti ao ana reirei ngkai ti mena ikai n te maiu ae mamate.
“E aki kabanetai te mi aei. Aikai bon koaua.”18
Te Tangira ao te Mwakuri n Ibuobuoki
E rangin ni kinaaki Beretitenti Smith ibukin te tangira are e kaotia nakoia tabeman. E kakoaua bwa te tangira bon te bwai ae rangin ni kakawaki n te euangkerio. E tuangiia Aika Itiaki, “Ngkana ana euangkerio Iesu Kristo, n aron are ko a tia n anganaki, e aki unika te namakin n tangira anne inanom ibukiia raoraom, ngkanne I kan taekinna bwa ko a tia n aki butimwaea bwaninin uaan te bwaintituaraoi ae tamaroa anne are e roko nakon te aonaaba ngke e kateaki te Ekaretia.”19
Ngke e Beretitenti n te Ekaretia, Beretitenti Smith e kakabwaiai maiuia aika ngaa rinanon te mwakuri ni warebea ni kabuta te aonaaba ao n anga riki tabeua. E ngae n anne, e bon reke naba ana tai ni karaoi mwakuri n ibuobuoki aika uarereke ao bon ibukiia naba aomata. Temanna raoraona, Unimwaane Richard L. Evans (1906–71) ae kaain te Kooram n Abotoro ake Tengaun ma Uoman, e koreia: “Bon tiaki te bwai ae boou noorakina, imwain ao imwiin auan te mwakuri, n nakon maneaban te onaoraki, e kawara te ruu teuana imwiin teuana, ni kakabwaiai, ni kaungai, ao ni kakorakoraia ni kaotina ae aki kantaningaaki n taabo aikanne ike e rangin ni butimwaeaki iai. … Bon te bwai ae riai irouna bwa e na nakon taabo aika e namakinna bwa e riai n nako iai are e na kona n anga te ibuobuoki ao te kaunganano iai.”20
E taekinna Beretitenti Thomas S. Monson ana katooto Beretitenti Smith iaon te tangira: “N ingabongin te winta teuana ae mwaitoro, te tia kaitiaki n te kaawa [i Salt Lake City] e kanakoi bwariko n aiti aika bubura mai i nanon nnen kawain te ran. Te tia kaitiaki aei e buokaki irouia reibwa aika a rangin ni kainnanoa te mwakuri. Temanna ma ibuakoia e bwainna n ti te karinano ao e a rootaki rabwatana man korakoran te mwaitoro. Te mwaane ae kairariki ma buaina aika karauaki n imanaki e tei man titirakina te tia mwakuri, ‘Ko tangira riki te kunnikai teuana irarikin te karinano n te ingabong n aron aei. Enga am kunnikai ni kamariri?’ E kaeka te mwaane arei ae akea ana kooti ae kona ni bwainna. E buuta ana kooti te aomata are e roko arei, ao e angan te mwaane ao e taku, ‘Te kooti anne ai bon am bwai. Bon te kunnikai ae tinebu ao e na kamanoko man te mwaitoro. I mwakuri rinanon te kaawa.’ Te kaawa bon South Temple. Te Itamaria ae tamaroa ae nakonako nakon te Church Administration Building ni kaea ana mwakuri ni katoa bong n akea ana kooti bon Beretitenti George Albert Smith ae kaain Ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira. Ana mwakuri n akoi e kaota nanona n tangira. Ni koauana bon te tia kakawakina tarina.”21
Kabwarabwaraaan te Maiu n te Bong Koraki
E ngae ngke tibwauaan ana koaua ma raona ni bwatintia iaon te turain ke anganakin te tia mwakuri n te kaawa ae rootaki n te mwaitoro te kooti ae butia mai I nuukana, E teimatoa Beretitenti George Albert Smith ni kaota ana kakoaua rinanon ana mwakuri ao n ana reirei. Te boto n iango ae kakawaki ae bwainaki ni kabutaa Teachings of Presidents of the Church: George Albert Smith e kangai bwa ana euangkerio Iesu Kristo e riai n iai mwakana ae korakora i nanon maiura.
N aron ana taeka temanna te tia ongora iroun Beretitenti Smith: “Ana aro bon ti aki te reirei ni kawakinan bwaai n te mwaitoro. Tiaki n te kario iango. E raka riki nanona nakoina nakon ae ti te babaire ae tamaroa ae na iraki. E raka riki nanona irarikin te rabakau n te maiu. Nakon temanna ae ai arona ae tabeaianga nanona, te aro bon te katei ae maiu iai te aomata, are e karaoi iai bwaai, ngkana ti taekinan te taeka n akoi ke n anga te mwangko n ran ae mwaitoro. E riai ana aro ni kakaea raoi nanona ni koaua. E riai ni kakoauai kabwarabwaraan maiura ni katoa bong.”22
Beretitenti J. Reuben Clark Jr. (1871–1961), temanna ana kauntira n te Moan Beretitentii, e kabwarabwara ni kakimototoa maiun Beretitenti Smith ma taeka aikai: “Bon temanna mai ibuakoia aomata aika karako ake ko kona n atongnga bwa e maiuakina are e reireia.”23
Korotamneiaki iroun John Hafen, te mwamwannano man te Church History Museum
Beretitenti Timiti e kaota Ana Boki Moomon nakoia Many Turquoise (maing) ao Manuelito Begay.
Maing: ana mwamwannano n te tamnei te Church History Museum
Ikarawa: Beretitenti Smith ma natina te mwaane George Albert Smith Jr. Ieta: Te maekatiin ae te Time n te 1947 are kaota rongorongon Beretitenti Smith ao te Ekaretia.
Maing: aia mwamwannano n te tamnei Beretitenti Smith ma natina te mwaane ibukin te Church History Museum