Mga Pioneer sa Matag Yuta
Pagkakabig ug Pagkausab sa Chile
Ang unang mga bunyag nahitabo niadtong 1956. Karon ang Simbahan adunay 1 ka templo, 9 ka misyon, 74 ka stake, ug hapit 600,000 ka mga miyembro sa Chile.
Sa 58 ka tuig sa ilang kasaysayan, ang mga miyembro sa Simbahan sa Chile nagpakita sa ilang abilidad nga usabon ilang padulngan, gipahiuyon ang ilang kinabuhi sumala sa direksyon nga gitudlo sa mga propeta. Kini nga diwa nakatampo sa talagsaong pagtubo sa Simbahan sa milabayng tunga sa siglo. Karon, ang Chile adunay dul-an sa 600,000 ka mga miyembro, nakapahimo nga 1 sa matag 30 nga taga-Chile miyembro sa Simbahan.1
Usa ka Apostol Mibisita Chile
Niadtong 1851, si Elder Parley P. Pratt (1807–1857) sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles miabut sa Valparaíso uban sa tuyo sa pag-establisar sa Simbahan. Hinoon, siya ug ang iyang mga kompanyon dili makasulti og Spanish, sila wala kaayoy pinansyal nga mga kapanguhaan, ug ang nasud kulang sa kagawasan sa relihiyon, mao nga wala nila ma-establisar ang Simbahan.
Si Elder Pratt mirekomendar ni Presidente Brigham Young (1801–77): “Ang Basahon ni Mormon ug pipila sa baratuhong mga publikasyon kinahanglan hubaron sa Spanish ug i-imprinta, ug dayon isangyaw ang ebanghelyo niining nasud samtang ang tawo nga naghupot sa Priesthood magdala og butang nga ilang mabasa—bisan gani kadtong mga sinulat nga adunay mga saad sa Dios, mga pag-ampo ug pagtuo sa karaang panahon, ug ang gahum ug Espiritu sa Dios nga nagtabang kanila nga mapahiuli ang balay ni Israel.”2
Ang Simbahan Giestablisar
Bisan pa sa unang paningkamot ni Elder Pratt, sobra sa 100 ka tuig ang milabay una pa ang Simbahan permanenting naestablisar sa Chile. Niadtong 1956, sila si Elder Joseph Bentley ug Verle Allred gipadala gikan sa Argentina Mission sa pagsangyaw sa ebanghelyo sa Chile, karon aduna nay mas dakong kagawasan sa relihiyon. Sa Santiago, kini nga mga misyonaryo gisuportahan sa pamilyang Fotheringham, mga miyembro nga mibalhin gikan sa Panama ug naglaum nga ang mga misyonaryo moabut.
Ang unang mga bunyag sa Chile gipahigayon niadtong Nobyembre 25, 1956, sa usa ka pool sa country club sa Santiago. Si Elder Allred mihinumdom, “Miadto mi sa country club sa wala pa mosubang ang adlaw ug nagpahigayon og tulumanon nga may pag-ampo ug mubong mga pakigpulong. Mituslob ko sa tubig uban ni Brother Garcia; giuna nako siya pagbunyag, ug dayon walo ka tawo human niya. Kini espesyal kaayo nga okasyon. Ang among pagbati dili gyud makalimtan. … Kini nga mga miyembro mao ang mga pioneer sa Simbahan sa Chile ug nagtuo ko nga silang tanan magpabiling matinud-anon hangtud sa kamatayon: ang mga García, ang mga Saldaño ug si Sister Lanzarotti.”3
Ang Pag-call sa mga Lider
Niadtong Pebrero 1959, si Spencer W. Kimball (1895–1985) sa Korum sa Napulog Duha Ka mga Apostoles mibisita sa Chile ug mihatag og gibug-aton sa panginahanglan sa pagpalambo sa lokal nga pagpangulo. Usa sa unang lokal nga mga lider mao si Carlos Cifuentes, kinsa magtatambag sa presidente sa misyon, si Robert Burton. Si Elder Julio Jaramillo, kinsa sa wala madugay nahimong Area Seventy ug presidente sa templo, misaysay niining kasinatian: “Akong nadawat ang akong unang impresyon ni Brother Cifuentes sa dihang gidapit ko sa usa ka miting sa priesthood human sa akong bunyag. Sa pagsugod sa miting, misaka siya sa pulpito ug ang butang nga ako lang nakita mao ang iyang hugaw, itom nga mga kuko. Naghunahuna ko, ‘Nganong kining tawhana nag-conduct og miting uban sa presidente sa misyon nga hugaw ang mga kamot?’ Hangtud nga siya namulong ug akong nakalimtan ang tanan sa dihang akong nabati ang iyang espiritu. Gamit ang yanong mga pulong siya nakapamulong og lawom nga mga konsepto ngari kanamo. Siya usa ka mekaniko sa dagkong mga makina ug matag Sabado, gabii na siyang mahuman, dayon limpyuhan iyang mga kamot, apan tungod kay gamay lang ang kapanguhaan nga naa sa iyang shop wala niya matangtang ang tanang grasa. Diha-diha dayon nakakat-on ko nga dili mohukom sa mga tawo sumala sa ilang panagway apan sa paghatag kanila og bili kon si kinsa gyud sila.”4
Paglig-on sa Nagtubo nga Henerasyon
Niadtong mga 1960 ug mga 1970, ang Simbahan sa Chile wala lang malig-on tungod sa nagkadaghan nga sinati nga mga lider sa pagpangulo apan sa bag-ong mga programa sa pagtukod ug sa edukasyon usab. Kini naglakip sa pagtukod og mga simbahan uban sa pag-establisar og mga eskwelahan nga gipanag-iya sa Simbahan, mga seminary, ug institute.
Niadtong Marso 1964, ang unang duha ka eskwelahan sa elementarya nga gidumala sa Simbahan natukod sa Chile. Sa katapusan pipila pa ka mga eskwelahan ang giablihan, ug ang na-enroll misobra og 2,600 ka mga estudyante. Sa hinapos sa mga 1970 ug sayo sa mga 1980, aduna nay paigo nga mga eskwelahan sa publiko, ug ang Simbahan mipahibalo sa pagsira sa mga eskwelahan sa Chile.
Nagkomentaryo sa programa sa edukasyon, si Elder Eduardo A. Lamartine, kanhi Area Seventy ug kasamtangang history adviser sa Simbahan sa Chile mipahayag, “Ang mga eskwelahan sa Chile adunay dako nga impluwensya sa akademik ug espiritwal nga pagbansay sa liboan ka mga batan-on, ug kini nakatabang sa pagpangandam sa mga lider ug misyonaryo sa misunod nga katuigan.”5
Ang programa sa seminary ug institute nagsugod sa Chile niadtong 1972. Sa sinugdanan, ang mga estudyante nagsunod sa programa sa home-study nga adunay sinemana nga mga klase. Sa wala madugay, mas daghang klase ang naorganisar. Kini nga mga programa nakapanalangin sa mga batan-on sa nasud ug nakatabang nila sa pagpangandam alang sa pagserbisyo isip full-time nga mga misyonaryo. Si Elder Eduardo Ayala, kanhi sakop sa Seventy, usa sa unang magtutudlo sa seminary ug sa kaulahian mitrabaho sa Church Educational System sa Chile. Siya miingon, “Ang Ginoo mipili sa mga batan-on kinsa anaa nianang panahona ug daghan kanila nahimong mga returned missionary ug epektibong mga lider nga may maayong mga pamilya. … Alang kanako, ang seminary ug institute mao ang paagi sa kaluwasan atol sa panahon sa grabeng kagubot sa among nasud ug mapasalamaton ko nga ako gitawag sa pagtrabaho sa sistema sa edukasyon.”6
Ang Unang Stake
Niadtong Nobyembre 19, 1972, si Elder Gordon B. Hinckley (1910–2008), kanhi sakop pa sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles, mi-organisar sa Santiago Chile Stake, uban ni Carlos Cifuentes isip presidente.
Ang pagpangandam alang sa stake nagpakita sa kinaiya sa mga Santos sa Chile ug sa ilang kaandam sa pagsunod sa mga propeta. Si Elder Hinckley miabut sa Chile nga mas sayo og pipila ka bulan aron pag-organisar sa stake. Apan human sa paghimo og mga interbyu, wala kini madayon. Nianang higayona, daghang mga tawo ang nagkaproblema sa pinansyal, ug pipila sa mga miyembro naglisud sa pagsunod sa balaod sa ikapulo.
Si Elder Hinckley mipasabut, “Mibalik ko paglabay sa unom ka bulan, ug samtang nag-interbyu ko, akong nakita nga nagkalig-on ilang pagtuo; sila mibalik sa pagkamatinuoron ngadto sa Ginoo, ang stake naorganisar, ug sukad niadto sila padayon nga nagtubo ug naglambo.”7
Mga Pioneer diha sa may Utlanan
Karon adunay duha ka stake sa Arica, ang pinaka amihanang siyudad sa Chile. Ang istorya ni Gladys ug Juan Benavidez, ang unang mga kinabig sa Arica, nagpakita sa diwa sa pioneer ug sa balaan nga impluwensya sa pag-establisar sa Simbahan sa tibuok Chile.
Si Brother Benavidez unang nasayud sa Simbahan niadtong 1961 sa dihang ang hangin mipadpad og mga papel padulong kaniya: “Kini mga pahina sa Reader’s Digest Selections nga may artikulo nga naghisgot pag-ayo kabahin sa ‘Mga Mormon’, naghulagway sa ilang kinabuhi ug pagtuo,” siya miingon.
Wala madugay, grabe siyang nagkasakit nga kinahanglang tambalan sa Santiago. “Samtang anaa didto, mibisita ko sa akong igsoong babaye ug nasayran nga siya namiyembro sa Simbahan,” siya miingon. “Iya kong gidapit sa usa ka espesyal nga komperensya. Samtang naminaw ko sa pangbukas nga pag-ampo ug sa hunahuna nagsunod sa mga pulong, mibati ko og dakong kalipay sa akong tibuok lawas ug miila sa impluwensya sa Espiritu Santo. Sa pagtapos sa komperensya, ang mga misyonaryo midala nako aron sa pakiglamano sa visiting authority, si Elder Ezra Taft Benson (1899–1994), kanhi sakop pa sa Korum sa Napulog Duha.”
Si Brother Benavidez mibalik sa Arica ug mipakigbahin sa iyang mga kasinatian ngadto sa iyang hinigugma, si Gladys Aguilar, kinsa iyang asawa karon. Paglabay sa duha ka adlaw, nakakita si Gladys og duha ka misyonaryo nga miagi sa ilang balay. “Dali-dali namo silang gipangita,” miingon si Brother Benavidez. “Niadtong Hulyo 1, 1961, nabunyagan mi, uban sa pamilya sa akong asawa. Karon kami adunay mga anak ug apo diha sa Simbahan. Mapasalamaton kaayo ko sa Ginoo alang niadtong hangin nga mipadpad sa impormasyon kabahin sa Simbahan padulong sa akong mga kamot.”8
Usa ka Panahon sa Pagsulay
Niadtong eleksyon sa 1970, si Dr. Salvador Allende nahimong presidente ug mi-establisar sa gobyerno nga Marxist. Ang mga miyembro sa Simbahan nag-antus tungod sa kanihit sa pagkaon ug medisina, kanunayng bugal-bugalan ang mga misyonaryo, ug negatibo nga pagtagad sa media.
Niadtong 1973, ang krisis sa pinansyal ug sosyal misangput sa pag-ilog sa militar sa pangagamhanan ug pagkadiktador nga milungtad hangtud 1990. Bisan tuod ang Chile mauswagon nga demokrasya karon, kadtong milabay nga duha ka dekada nahimong lisud nga panahon para sa mga miyembro. Ang mga grupo nga supak sa pagkadiktador sa militar miatake sa mga chapel ug sa mga miyembro tungod kay abi nila ang Simbahan nagrepresentar sa interes sa gobyerno sa Estados Unidos. Si Elder Ayala, presidente sa stake niining panahona, miingon, “Kami nakigkita sa mga General Authority, ug sila moingon namo, ‘Palihug, gamit og kaalam, pag-ampo kanunay, pagbuhat sa matarung, aron ang mga miyembro magpabiling husay diha sa kongregasyon.’”9
Bisan pa sa kalisud sa pinansyal ug sa politikal nga pagsupak nga nakapabahin sa mga tawo sa Chile sa sayong bahin sa mga 1980, ang Simbahan paspas nga nagtubo. Sa mga 1970 ug 1985, ang gidaghanon sa mga miyembro sa Chile misaka gikan sa 15,728 ngadto sa 169,361.
Ang Santiago Temple
Niadtong 1980, ang mga Santos napanalanginan sa pahibalo nga usa ka templo ang tukuron sa Santiago, Chile.
Sa dihang si Presidente Spencer W. Kimball mipahinungod sa lote sa templo, siya luya na kaayo; apan ang iyang presensya nagpakita sa iyang gugma alang sa mga Santos sa South America, nga iyang nakatrabaho sukad 1959. Si Sister Adriana Guerra de Sepúlveda, kinsa mao ang tighubad para kang Sister Kimball sa kalihokan, miingon, “Sa dihang akong nakita ang propeta, gamay kaayo nga tawo nga daw anghel ang panagway, nakahilak ko ug wala makahunahuna og mga pulong nga isulti ngadto kaniya. Mao kadto ang akong unang higayon nga makatapad sa buhi nga propeta. Ang makita ang tigpama-ba sa Ginoo dinhi sa yuta ug diha sa akong nasud usa ka butang nga talagsaon gayud.”10
Ang templo gipahinungod niadtong 1983, nahimo nga ikaduha sa South America ug ang una sa nasud nga Spanish ang pinulongan.
Si Elder Jeffrey R. Holland sa Chile
Niadtong Agosto 2002, ang Unang Kapangulohan mi-assign sa duha ka sakop sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles sa pagdumala sa duha ka mga area sa Simbahan: si Elder Dallin H. Oaks gi-assign sa Pilipinas, ug si Elder Jeffrey R. Holland sa Chile. Ang pangalagad ug impluwensya ni Elder Holland samtang anaa sa Chile dili masukod, ug ang epekto niini magpabalin sa daghang henerasyon.
Ang gihatagan og gibug-aton ni Elder Holland mao ang pagsangkap og ehemplo sa paggiya sa pamaagi sa Ginoo. Siya mitabang sa pagbansay og bag-ong mga lider ug nagdumala sa pag-organisar og usab, paghunong, ug pag-usa sa gatusang mga ward ug dinosena nga mga stake. Kining pag-organisar og usab ug pagbansay gikinahanglan tungod sa paspas nga pagtubo sa Simbahan sa nasud. Ang iyang pagpangulo nakatabang sa paglig-on sa mga unit ug nag-andam sa Simbahan sa Chile para sa umaabot.
Dugang pa, si Elder Holland mihimo og importanteng koneksyon sa Chile. Si Elder Carl B. Pratt sa Seventy, usa ka magtatambag sa Area Presidency, mihulagway sa pipila niining importante nga mga relasyon: “Si Elder Holland miestablisar og suod nga relasyon ni Ricardo Lagos [presidente sa Chile] ug sa iyang asawa; sila mihimo og pipila ka mga proyekto sa pagtabang sa katawhan. Si Elder Holland nakaila sa Apostolic Nuncio [taas nga ranggo nga opisyal sa Katoliko] ug sa ubang importante nga mga tawo sa Chile.”11
Pagsalig sa Umaabut
Ang mga paningkamot nila Elder Parley P. Pratt ug Jeffrey R. Holland, ang mga sakripisyo sa una nga mga misyonaryo kinsa miabut sa Santiago, ang dedikasyon sa mga lider sama ni Carlos Cifuentes ug sa ubang una nga mga pioneer sa Chile, inubanan sa hugot nga pagtuo ug pagpahinungod sa gatusan kalibo kinsa nagpamiyembro sa Simbahan sa sobra katunga sa siglo nakatukod og lig-on nga pundasyon alang sa Simbahan sa Chile. Karon ang nasud panimalay sa usa ka templo (adunay laing templo nga gipahibalo), missionary training center, 9 ka misyon, ug 74 stake. Ang umaabut walay kinutuban sa espirituhanon nga buhat sa pagdapit sa tanan sa pagduol ngadto kang Kristo.
Daghang litrato niining artikulo sa maayong kabubut-on ni Néstor Curbelo; sa wala, ibabaw: litrato pinaagi sa filipefrazao/iStock/Thinkstock; ubos: litrato pinaagi sa kavram/iStock/Thinkstock
Mga magtutudlo ug ang ilang mga estudyante sa ikaupat nga grado sa eskwelahan nga gipanag-iya sa Simbahan ang Colegio A. D. Palmer, circa 1966.
Ang institute of religion sa Temuco mao ang usa sa 50 ka mga institute sa Chile.
Sa wala: gilitratohan ni Flora Decker Donaldson; litrato ni Elder Melvin J. Ballard pinaagi ni S. W. Ecker © IRI
Si Presidente Gordon B. Hinckley namulong sa 48,000 ka Chilean nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw niadtong 1996 sa komperensya sa Santiago.
Agi og tubag sa linog niadtong 2010, ang mga batan-on ug adult nga mga Chilean, ang Mormon Helping Hands, nag-impake og mga hygiene kit.
graphic pinaagi ni Marcelo Silva/iStock/Thinkstock