2017
Ko Hono Fakafehuʻia ʻEtau Ngaahi Fehuʻi Fealēleaʻakí
January 2017


Ko e Faiako ‘i he Founga ‘a e Fakamoʻuí

Ko Hono Fakafehuʻia ʻEtau Ngaahi Fehuʻi Fealēleaʻakí

Mahalo ko e fehuʻi mahuʻinga tahá ʻa e fehuʻi ko ia ʻoku fehuʻi loto pē ʻe he kau faiakó kiate kinautolu kimuʻa pea nau aʻu ki he kalasí.

ʻĪmisi
Teacher at blackboard

Tā fakatātā ʻa Augusto Zambonato

Fakakaukauloto angé ʻokú ke maʻumeʻatokoni hoʻatā mo hao kaungāmeʻa ʻo talanoaʻi ha foʻi faiva ne mou sio ai. Pea fehuʻi atu ʻe hao kaungāmeʻa, “Ko hai te ne lava ʻo talamai ko e hā e konga mahuʻinga taha ʻi he foʻi faivá?”

Naʻá ke puputuʻu ʻi he fehuʻí, ʻo ke kiʻi fakakaukau peá ke fokotuʻu ange mahalo ko e konga mahuʻinga tahá ʻa e konga fakaʻosí. ʻOku tali atu ʻe he kaungāmeʻá, “Sai pē, mahalo ko ha tali lelei ia.” “Ka ʻoku ʻikai ko e meʻa ia ne u fakakaukau ki aí. Toe ʻi ai ha taha? Tau fanongo angé ki ha taha ʻoku teʻeki ai ke ne fai ha tali.”

He ʻikai te ke talanoa ʻi he founga koʻení ki ho ngaahi kaungāmeʻa, ka ʻoku faʻa hoko ia ʻi he ngaahi kalasi ʻo e ʻaho Sāpaté. ʻI heʻetau hoko ko e kau faiakó, ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku tau leaʻaki e ngaahi meʻa ʻi he fōtunga kehe ʻe ngali ko e fetalanoaʻaki faikehe mo ngalikehe kae ʻikai ke aleaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakanatula mo fakafiemālié. ʻOku tau fakaʻamu ke ongoʻi ʻe he kalasí ʻoku nau feohi mo hanau ngaahi kaungāmeʻa, pea ke nau ongoʻi fiemālie ke vahevahe mai ʻenau fakakaukaú ʻo fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku nau akó. ʻE hanga ʻe he faʻahinga vahevahe ko iá, ʻo fakaafeʻi mai ʻa e Laumālié mo fakatupulaki e meʻa ʻoku aʻusia ʻe he taha kotoa pē.

ʻOku tau fakapapauʻi fēfē ʻe hanga ʻe heʻetau ngaahi fehuʻí ʻo tataki ha fealēleaʻaki ʻoku fakanatula lahi ange mo mahuʻingamālié? ʻOku ʻi ai ha ngaahi meʻa ke fai mo ʻikai fai kuo tokoni ki he kau faiakó: ʻOua ʻe fai e ngaahi fehuʻi ʻoku mahino e ngaahi tali ki aí. Fai e ngaahi fehuʻi ʻoku ʻikai taha pē ʻa e tali ki aí. ʻOua ʻe fai e ngaahi fehuʻi ʻoku fuʻu fakatāutahá.

Mahalo naʻa mahuʻinga, kimuʻa pea palani e ngaahi fehuʻi ke fai ʻi he kalasí, ke tau fehuʻi loto ʻeni: Ko e hā koā ʻoku ou fai ai e ngaahi fehuʻí?

Ko e Hā ʻOkú ke Fehuʻi Aí?

ʻOku ʻi ai ha faikehekehe lahi ʻi he ngaahi meʻa ʻokú ne fakalotoa ʻetau ngaahi fehuʻí. Hangē ko ʻení, ʻoku tau faʻa fehuʻi nai koeʻuhí pē ke ʻi ai ha meʻa ke tau leaʻaki, ka ʻoku tau loto ke lea ai ha taha kehe he kalasí? ʻOku ʻikai foki totonu ke tau fai kotoa e leá, ka ʻoku tau loto ke fakamahinoʻi ha meʻa, ko ia ʻoku tau faʻa fai leva ha fehuʻi he ʻoku tau ʻiloʻi te ne ʻomi e tali ʻoku tau fiefanongo ki aí. ʻOku faʻa iku ʻetau tūkunga fakakaukaú ki ha ngaahi fehuʻi ka ko ha ngaahi fakamatala pē ia ʻoku fakangalingali ʻo hangē ko ʻení, “ʻE tokoni fēfē hoʻo fakaʻehiʻehi mei he ponokālafí ke tauhi ai hoʻo fakakaukaú ke maʻá?” pe “ʻOku mahuʻinga nai ke tau lotu he ʻaho kotoa?”

ʻOku ʻi ai ha ngaahi tūkunga ʻoku feʻunga lelei ke fai ai ha ngaahi fehuʻi ko e fakataumuʻa ke ʻomi ha tali pau. Te nau hanga ʻo fakamamafaʻi ha meʻa mahuʻinga pe tokoni ki he faiakó ke fakalakalaka ange ai e lēsoní. Ka ko e ngaahi fehuʻi pehení, he ʻikai ke ne poupouʻi ʻe ia ha fealēlaʻaki mahuʻinga.

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ʻoku tau fai ha ngaahi fehuʻi koeʻuhí ʻoku tau fie ʻilo moʻoni pe ko e hā e meʻa ʻoku ʻi he ʻatamaí, lotó mo e mo’ui ’a e kalasí, ʻe ʻasi pē ia ʻi he ngaahi fehuʻi ʻoku tau faí.

ʻOku kau he ngaahi fehuʻi ʻokú ne fakaafeʻi e kalasí ke nau fai ha fetalanoaʻaki ongo moʻoni ki he lotó pea paotoloaki ai e ako fakalaumālié, ʻa e “Ko e hā ha meʻa ne ke mahuʻingaʻia ai ʻi hoʻo lau e potu folofolá ni?” pe “Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ne akoʻi koe ke ke falala ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí?” pe ko ha faʻahinga fehuʻi pē ʻoku kamata ʻaki e kupuʻi lea, “Ko e hā haʻo fakakaukau… ?”

Fakakaukauʻi e ngaahi sīpinga ko ʻeni:

  • Naʻe fehuʻi ʻe he Laumālié kia Nīfaí, “Ko e hā ʻokú ke fie maʻú?” (1 Nīfai 11:10).

  • Naʻe fehuʻi ʻe he Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá, “Ka ʻoku pehē ʻe kimoutolu ko hai au?” (Mātiu 16:15).

  • Pea pehē ʻe Ia kia Maʻata, “Ko au ko e toetuʻú mo e moʻuí: … ʻOkú ke tui ki ai?” (Sione 11:25, 26).

Naʻe hanga ʻe he ngaahi fehuʻi takitaha ko ʻení ʻo fakaafeʻi ha taha ke ne vahevahe ʻa e meʻa ʻi hono lotó. Pea naʻe hoko ha aʻusia fakalaumālie ongo moʻoni, ʻi he meʻa takitaha.

Ko e Ngaahi Fehuʻí ko e Fakahaaʻi ia ʻo ha ʻOfa

Pe te ke tui ki ai pe ʻikai, ʻoku fakanatula pē ki he taha kotoa ke fai ha ngaahi fehuʻi ʻokú ne fakatupu ha fealēleaʻaki—ʻo aʻu ai pē ki he kakai ʻoku nau pehē ʻoku ʻikai ko ha kau faiako lelei kinautolú. ʻOku fakanatula pē ke tau fai ia he taimi kotoa pē ʻoku tau fai ha fetalanoaʻaki mahuʻinga mo hatau kaungāmeʻa pe fāmilí—pe ko ha talanoa ʻi he kai hoʻataá fekauʻaki mo ha foʻi faiva manakoa. Ka ko e taimi ko ia ʻoku tau tuʻu ai ʻi muʻa ha kau ako loto vekeveké, ʻoku fakafokifā pē ʻene ngalo e meʻa kotoa.

Mahalo ko e konga e fanga kiʻi faiva ki hono fai e ngaahi fehuʻi fealēleʻaki leleí, ko ʻetau fakakaukau loto ʻo pehē, “Te u ʻeke fēfē ʻeni kapau naʻe ʻikai ke mau ʻi ha lokiako—kapau te mau tangutu pē ʻi ʻapi ʻo talanoa ki he ongoongoleleí mo hotau kaungāmeʻá? Te u fakaafeʻi fēfē kinautolu ke vahevahe mai ʻenau ngaahi ʻiló mo e ongoʻí?” Ko e akoʻí ʻoku ʻikai tatau ia mo ha talanoa angamaheni pē mo e kaungāmeʻá, ka ʻoku nau faitatau he meʻa ʻe taha: ʻoku totonu ke fakaʻaiʻai ia ʻe ha mahuʻingaʻia he meʻa tatau pē kae pehē ki ha ʻofa ʻoku moʻoni.

Ko ia, ʻoua te ke hohaʻa koe pe ʻoku teʻeki ai ke ke taukei ʻi hono faʻu ha ngaahi fehuʻi ʻoku fakalea leleí. Neongo kapau ko e meʻa pē te ke lava ʻo faí ko hono akoʻi e kakaí, ʻe hanga ʻe he Laumālié ʻo tataki koe, pea te ke fakaʻau ke toe lelei ange ʻi hono ʻilo e meʻa ke ke leaʻakí. Naʻe pehē ʻe Paula, “ʻOku ʻikai fakaʻaʻau ʻo ngāta ʻa e ʻofá” (1 Kolinitō 13:8), pea ʻoku moʻoni ia ki he kiʻi meʻa faingofua ko ia ko hono fai ʻe ha faiako ha fehuʻi he kalasí.

Paaki