2019
Tuʻu Hake—Faitotonu
Fepueli 2019


Pōpoaki mei he Kau Taki Fakaʻēliá

Tuʻu Hake—Faitotonu

ʻI heʻeku kei siʻí, naʻá ku manako ʻaupito ʻi hono lau ʻa e ngaahi aʻusia ʻa e kau palōfitá ʻi heʻenau kei siʻí ʻa ia ʻokú ne fakatupulaki ʻa e tuí. Ko e taha ʻo e ngaahi aʻusia ne u saiʻia taha aí ne haʻu ia mei he moʻui ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita, ko e Palesiteni hono ono ia ʻo e Siasí. Naʻe ohi hake ʻa Siosefa F. Sāmita ʻi ha ʻapi ʻoku toko taha pē ʻa e ongomātuʻá. Naʻe mate fakamāʻata ʻene tamai ko Hailamé ʻi he Fale Fakapōpula Kātesí fakataha pea mo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Naʻe kei taʻu ono ʻa Siosefa F. ko e siʻí ʻi he taimi ko iá.

Hili ha taʻu lahi mei ai, ʻi heʻene taʻu 19, ne foki mai ʻa Siosefa F. Sāmita ki ʻapi mei hono fakakakato ha misiona fakataha pea mo ha kulupu ʻo ha kau faifekau. Ne fou atu ʻene fononga salioté ʻi ha ʻēlia fakatuʻutāmaki ʻa ia ne fakapapauʻi ʻe he kau fili ʻo e Siasí te nau tāmateʻi ʻa e kau Māmongá.

Te u lau atu leva ʻi he taimí ni mei ha piokālafi ʻo Palesiteni Sāmita:

“ʻI ha ʻaho ʻe taha ne fononga atu ai ʻa e kulupu saliote teketeke ko ‘ení ʻo fokotuʻu ha kemi, ne haʻu ha kulupu ki he kemi ko ʻení ko ha kau tangata konā ʻi ha fanga hoosi, ʻo nau lea kovi mo kapekape mo fakamanamanaʻi ke tamateʻi ha faʻahinga “Māmonga” pē te nau fetaulaki mo ia. . . . Ne lele ha niʻihi ʻo e kau kemí ki he vaó mo e vaitafé ʻo toi ki ai ʻi heʻenau fanongo ki he haʻu ʻa e kau tangata ko ʻení. . . . Ne kiʻi mamaʻo atu ʻa Siosefa F. pea mei he nofoʻanga kemí ʻo fai ʻene tānaki fefie ki he afí ʻi he ʻau atu ʻa e kau tangata ko ʻení. ʻI heʻene sio atu kiate kinautolú, naʻá ne pehē, ko ʻene ʻuluaki fakakaukaú ke fai ʻa e meʻa tatau kuo fai ʻe he kau faifekau kehé ʻo puna mo toitoi ʻi he ʻuluʻakaú. Ne haʻu leva ʻa e fakakaukau ki ai, ʻKo e hā ʻoku ou lele ai mei he kau tangata ko ʻení?’ ʻI he fakakaukau ko iá, naʻá ne lue ʻi he lotolahi ki he nofoʻanga kemí pea mo ʻene fefié. ʻI he ʻamanaki ke tuku hifo ʻene fefié, ne tuhuʻi ʻe ha taha ʻo e kau tangatá ʻene meʻafaná ki he Elder kei toʻu tupú, ʻo kapekape hangē ko ia ʻoku fakahoko ʻe ha taha konaá, ʻo kalanga ʻo pehē ko hono fatongia ke fakaʻauha ʻa e “Māmonga” kotoa pē te na fetaulaki, peá ne kaila ʻi he lea leʻolahi, pea ʻi he leʻo ʻita foki, ʻKo ha Māmonga koe?’”

“Ne tali ange ʻa Siosefa F. Sāmita ki he taha toʻo meʻafana laifolo ko ʻení ʻo ʻikai ha toe veiveiua ʻo pehē, “ʻIo, tangataʻeiki; taʻe-­liliua, mateaki ʻoku taʻeueʻia, mo e tui ʻoku kakato.”

“Ne fakahoko mālohi ʻa e talí ʻo ʻikai ha fakaʻilonga ʻo e ilifia, ʻa ia ne tupu mei ai hono toʻo ʻe he tangata ʻiteʻita ko ʻení ʻene meʻafaná, pea ʻi heʻene puputuʻú, naʻá na ala atu ʻo pukeʻi mai e nima ʻa e faifekau ko ʻení ʻo pehē ange: ‘Ko koe, ʻa e fuofua tangata—kuó u toki fetaulaki mo iá! Lulululu, tamasiʻi, ʻOku ou fiefia ke u vakai ki ha tangata ʻoku tuʻu ʻaki e meʻa ʻoku ului ki aí.”

“Naʻe pehē ʻe Siosefa F. [Sāmita] ʻi he hili ha ngaahi taʻu mei ai naʻá ne ʻosi ʻamanaki pē ʻe kamosi ʻa e meʻafana ʻa e tangata ko ʻení, ka he ʻikai pē ke ne toe fai ha meʻa kehe mei he meʻa naʻá ne fakahokó neongo naʻá ne ʻosi ʻiloʻi ko e maté ʻa e ikuʻanga naʻe mei hokó.”1

Naʻe hoko maʻu pē ʻa e lototoʻa fakaofo ko ʻení ko ha ueʻi fakalaumālie kiate au. Ne ʻikai ke ilifia ʻa Siosefa F. Sāmita ʻi heʻene tuʻu hake pea faitotonú—“[tuʻu maʻu ki he tui ʻa ia kuo matakoloaʻaki ʻe [heʻene] ongomātuʻá” pea “tuʻu maʻu ki he totonu ne ʻauha ai e kau mate fakamāʻatá.”2 Pea ʻio, ne kau ʻene tangataʻeikí ʻi he niʻihi ne mate fakamāʻatá.

ʻIloʻi Ko Hai Koe

Ko hono siviʻi ʻetau tuí ʻi he moʻuí ni mahalo ʻe ʻikai pē ha taimi te tau taukapoʻi ʻetau tuí ʻaki ʻa hono fakahangaʻi mai ha meʻafana kiate kitautolu mei ha tangata angakovi. Ka ʻoku totonu ke tau moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi he loto fakapapau neongo ʻoku lahi fau ʻa e ngaahi fakatauelé mo e ngaahi fakahinohino hala ʻoku taʻepau ʻa hono ʻalungá. ʻOku totonu ke tau ʻilo fakapapau ʻo hangē ko Palesiteni Sāmitá, ʻo ʻiloʻi ko hai kitautolu mo e ʻuhinga ʻoku tau ʻi heni aí.

ʻOku toutou fakamanatu mai kiate kitautolu ʻe heʻetau palōfita ʻofeiná Palesiteni Russell M. Nelson pe ko hai kitautolu. Naʻá ne pehē: “Ko e fānau kitautolu ʻa e ʻOtuá. ʻOku taʻe-­fakangatangata ʻa e ngaahi meʻa te tau malavá. ʻOku toputapu ʻa hotau tofiʻá. ʻOfa ke tau fakaʻapaʻapaʻi ʻa hotau tofiʻa ko iá—ʻi he fakakaukau mo e ngāue kotoa pē.”3

Ko e Ngaahi Foha ʻo Mōsaiá

Ne fakamanatu ʻe ha ʻāngelo ki he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻi ha founga vanavanaiki, ʻo fekauʻaki mo e palani fiefia ʻo e ʻOtuá. Ko ha tataki fakalaumālie ʻenau ului mo e ngāue faivelenga ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻOku nau hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga maʻongoʻonga ʻo hono ikunaʻi, fakatomala, ngāue tokoni, mo lavameʻa. “Ko e kau tangata faʻa fakakaukau lelei ʻa kinautolu”4 ne nau ako ki he founga ʻo hono fakaava ʻa e ngaahi matapā ʻo e langí. Ko e hā leva ʻa e ngaahi kī ʻo ʻenau lavameʻa fakalaumālié? Fakafanongo ki he ngaahi fakamatala mei he ʻAlamā 17:

“Kuo nau fakatotolo faivelenga ʻi he ngaahi folofolá.”

“Kuo nau faʻa lotu, mo ʻaukai lahi.”

“Pea ʻo ka nau ka akonaki”—te u tānaki atu, ka nau ka ngāue tokoni—ʻoku nau fakahoko ia ʻi he “mālohi mo e mafai mei he ʻOtuá.”5

Ko ha sīpinga lelei ʻeni ke tau muimui ki ai. Fakahoko ʻa e meʻa faingofua ʻe tolú ʻi he ʻaho takitaha:

  • Lau ʻa e ngaahi folofolá (Te u fokotuʻu atu, tautautefito ki hono lau ʻo e Tohi ʻa Molomoná).

  • Lotu fakafoʻituitui mo faka-fāmili.

  • Kumi ha taha ke ngāue tokoni ki ai. Fakahoko ha lelei ki he moʻui ʻi ha taha kehe. ʻOku lahi fau ʻa e ngaahi founga ke fakahoko ʻaki ʻení—ʻulungaanga lelei, lea fakakaukauʻi lelei, naʻa moha fofonga malimalí te ke lava ʻo fakamaama ʻaki ha ʻaho ʻo ha taha.

Kapau te tau fakahoko ʻa e meʻafua faingofua ko ʻení, pea fakahoko ʻi he ʻaho kotoa pē, te ne tokoni ke tau nofo taha ʻi he hala ʻo e fuakavá.

ʻI heʻetau fakahoko ʻa e ngaahi meʻa faingofua ko ʻení, ʻe fakamālohia ʻetau vilitaki ke hū ki he fale ʻo e ʻEikí. ʻE fakamaama fakalaumālie kitautolu ʻi heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití ʻi he uike takitaha. Te tau hoko ko ha kau ākonga faivelenga ʻa Sīsū Kalaisi. Te tau hoko ko ha kakai tauhi fuakava.

Tau feinga muʻa ʻi he ʻaho takitaha ke tau manatuʻi ko e fānau kitautolu ʻa e ʻOtuá.

Ngaahi Fakamatalá

  1. Joseph Fielding Smith, Life of Joseph F. Smith (1938), 188–89.

  2. “Tauhi ʻa e Moʻoní,” Ngaahi Himi, fika 157.

  3. Russell M. Nelson, “We Are Children of God,” Ensign, Nov. 1998 mo e “Ko e Fānau Kitautolu ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Sānuali 1999; lds.org.

  4. ʻAlamā 17:2.

  5. ʻAlamā 17:2–3.

Paaki