Liahona
O Molimau o Papatusi Auro o le Tusi a Mamona
Iuni 2024

O Molimau o Papatusi Auro o le Tusi a Mamona

Saunia e Mark Ashurst-McGee

Tusitalafaasolopito Sinia, Galuega Faatino o Pepa a Iosefa Samita, Matagaluega o Talafaasolopito o le Ekalesia

E faaopoopo atu i Molimau e Toatolu ma Molimau e Toavalu, o a latou molimau o loo faaali mai i le faatomuaga o le Tusi a Mamona, e toatele isi na vaai pe na fetagofi i papatusi auro.

I le 1823, ina ua faatoa faaali mai le agelu o Moronae ia Iosefa Samita, sa ia ta’u atu ia Iosefa e uiga i papatusi auro, ma fai mai “o loo i ai se tusi ua teuina, ua tusia i luga o papatusi auro. … Sa fai mai foi o ia o loo i ai i totonu o lenei tusi le atoatoaga o le Talalelei tumau e faavavau, e pei ona sa tuʼuina atu e le Faaola i tagata sa i ai anamua” (Iosefa Samita—Talafaasolopito 1:34).

O le fa tausaga mulimuli ane, i le aso 22 o Setema, 1827, na tuuina atu ai e Moronae papatusi i lana vaaiga. E pei ona faamalamalama mulimuli ane e Iosefa: “Sa fai mai o ia ia te a’u, e faapea a ou mauaina na papatusi sa tautala i ai o ia … e lē tatau ona ou faaali atu i latou i soo se tagata; … na’o i latou o e o le a poloaiina a’u e faaali atu i ai” (Iosefa Samita—Talafaasolopito 1:42).

Mauga o Kumora

O le Mauga o Kumora, lea na maua ai e Iosefa Samita ia papatusi auro mai ia Moronae.

Sa paia papatusi, ma sa lei faaali atu e Iosefa i isi e aunoa ma se faatagaga; peitai, e toatele tagata na lagonaina papatusi a o ufitia ma faalogoina foi leo uamea o papatusi. Ina ua maea le faaliliuga, sa vaai Molimau e Toatolu ma le Toavalu i papatusi ua tatalaina, ma sa taulimaina i latou e Molimau e Toavalu ae le o ufiufiina. O le mea lea, na molimauina ai papatusi i sane e tolu: vaai, pa’i, ma le faalogo.

  • Sa vaai molimau i le faaputuga atoa o papatusi, faapea foi mama na fusia ai; o vaega ua faamaufaailogaina ma lē faamaufaailogaina, faapea foi ma le faamau na faamaufaailoga ina ai le vaega ua faamaufaailogaina; o papatusi taitasi o le vaega e le’i faamaufaailogaina; ma tusitusiga ua vaneina i itu taitasi o lau taitasi.

  • Na fetagofi molimau i papatusi ina ua latou siiina le faaputuga atoa i o latou lima e iloilo ai lona mamafa, sa fetagofi i le itu o le faaputuga e pei o le susueina o itulau o se tusi, ma tagotago i papatusi taitasi uma i le vaega e le’i faamaufaailogaina a o latou liliuina laulaau taitasi.

  • Na faalogo molimau i le pa’o ma tatagi o papatusi uamea pe a fesi’ita’i.

faafanua

Nofoaga mai luga: Manaseta, Niu Ioka; Feiete, Niu Ioka; Haramoni, Penisilevania.

I le aluga o taimi, sa molimauina papatusi i nofoaga e tolu: Manaseta, Niu Ioka; Haramoni, Penisilevania; ma Feiete, Niu Ioka.

Molimau i Manaseta

fale o Iosefa Samita le Matua ma Lusi Maka Samita

Fale o Iosefa Samita Le Matua ma Lusi Maka Samita, e latalata i le Vao Paia. Sa nonofo ai Iosefa ma Ema iina i le 1827, ina ua faatoa maua e Iosefa ia papatusi auro.

Sa tuuina atu i le aiga o Samita ma isi i lo latou eria ni avanoa e sii ai faamaumauga anamua ma fetagofi ai i ona papatusi taitasi i le fale o le aiga o Samita i le Aai o Manaseta, Niu Ioka. O le uso laitiiti o Iosefa o Viliamu, sa 16 tausaga i le 1827, sa i ai sona manatuaga manino o le molimauina o papatusi, lea na ia faasoa mulimuli ane i se lauga: “Ina ua aumai papatusi i totonu sa afifiina i se ie mafiafia. Ona tuu lea e lo’u tamā i totonu o se taga aluga. Na fai mai tamā, ‘E a, Iosefa, e le mafai ona matou tilotilo i ai?’ [Sa tali atu Iosefa,] ‘Leai. … Sa faasaina a’u ona faaali atu i latou seia uma ona faaliliuina, ae e mafai ona outou fetagofi i ai.’ Sa matou taulimaina ma mafai ai ona iloa po o a. … Sa mafai ona iloa pe sa lapotopoto pe faatafafa. Sa mafai ona sii i luga itulau e pei o lenei (susu’e i luga ni nai laupepa o le Tusi Paia i ona luma). Sa faigofie ona iloa e se tasi e le o ni maa, na vane mai e faasese ai, po o se poloka fafie.1

I se isi taimi, sa tuuina mai ai e Viliamu nisi faamatalaga: “Sa mafai ona ou iloa o papatusi o se ituaiga o papatusi ma sa faamauina faatasi e ala i mama o loo faataamilo mai i le pito i tua.”2 Sa ia tusia foi e faaopoopo atu i le fetagofi i papatusi ma mama taitasi, ae sa ia siiina le measina atoa: “Sa faatagaina au e sii i latou i luga. … Sa tusa ma le 60 pauna lo latou mamafa e tusa ai ma la’u faamasinoga sili.”3 O le tuafafine laitiiti o Iosefa o Katherine, e 14 tausaga, sa ia uuina foi papatusi i le aso na aumai ai i latou e Iosefa i le fale. Sa ia “faasolosolo ona tamatamailima i le faatausiusiuga o papatusi ma lagonaina o i latou o ni papatusi uamea eseese ma faalogoina le tatagi o le leo na latou faia.”4

Lusi Maka Samita

Tina o Iosefa, Lusi Maka Samita

Sa faasoa mulimuli ane e Tina o Lusi ona aafiaga i se tuaoi, o Sally Bradford Parker, lea na tusia: “Sa ou fesili atu ia te ia pe na ia vaai i papatusi. Sa fai mai o ia e leai, e le mo ia le vaai i ai, ae sa ia siiina ma ia tagotagao i ai ma na ou talitonu i mea uma na ia fai mai ai ona sa ou nofo latalata ia te ia mo le valu masina ma o ia o se tasi o tamaitai e sili ona lelei.”5 E ui na te lei vaai lava i papatusi o aveese le ufiufi, ae sa mautinoa lava e Lusi lo latou moni a’ia’i ma le moni o la latou faaliliuga. Sa ia manatuaina le asia o ia e se tiakono mai se tasi o ekalesia i le lotoifale lea na talosaga mai e vaai i papatusi. Ina ua musu o ia e tuuina atu le faamaumauga, sa ia fai atu ia te ia e taofi le talanoa atu i isi e uiga i ai. Sa tali atu Lusi, “Afai e tatau ona e … susunuina a’u, ou te tautino atu ua maua e Iosefa lena faamaumauga.”6

O isi i le eria o Palamaira ma Manaseta, lea sa nonofo ai le aiga o Samita, sa faatagaina e sii ia papatusi a o teuina i totonu o se atigipusa po o se isi ituaiga o koneteina. Na lipotia mai e Matini Harisi e faapea o lona faletua, o Lusi Harisi, ma se tasi o o la afafine—atonu o Lusi po o Duty—na asiasi atu i le au Samita ma sa faatagaina e sii papatusi. Sa la’ua ta’u atu uma ia Matini e fai si mamafa o papatusi.7 Ona asiasi atu lea o Matini Harisi lava ia i le au Samita ma maua foi lea lava aafiaga e tasi.8

Sa faamatala e Matini Harisi e faapea o Alvah Beman, o le sa nofo foi i le eria, sa faatagaina foi e sii ia papatusi sa i totonu o se atigipusa ma “fai mai sa ia faalogo atu o fese’eta’i.”9 Na mautinoa lava le masii ese atu o papatusi ina ua tuuina atu le atigipusa ia Alvah, ma faalogoina ai le tatagi o le uamea.

Molimau i Haramoni

E oo atu ia Tesema 1827 ua tele ni taumafaiga e gaoi ia papatusi, o lea na tonu ai ia Iosefa e siitia atu ma Ema i le fale o ona matua i le Aai o Haramoni, Penisilevania.

Ema Samita

Ema Samita

Ina ua taunuu Iosefa ma Ema, sa faatagaina e Iosefa ia Isaako Hale, le tama o Ema, e sii papatusi i totonu o se pusa. Sa ta’ua mulimuli ane e Isaako, “Sa faatagaina a’u e tagotago i le mamafa o le pusa, ma sa latou tuuina mai ia te a’u ia malamalama, o le tusi o papatusi sa i ai i lena taimi i totonu o le pusa.” Ae sa lei talitonuina ma lē faamalieina o ia i lea tulaga. Sa ia ta’u atu ia Iosefa e faaali atu ia te ia papatusi pe aveese mai lona fale. Sa nana e Iosefa ia papatusi i le togavao lata ane seia oo ina la siitia atu ma Ema i lo la’ua fale i le fanua o Hale.10

O se faatoaga na sosoo ai sa umia e Iosefa ma Sara McKune. Mulimuli ane sa lipoti mai e le tama teine a le la tama e faapea, sa faatagaina Iosefa MaKeni “e uu i ona lima se taga aluga lea na afifi ai le oa paia sa i ai, ma tagotago i le ie na i ai lau.”11

O Haramoni, na amata ai e Iosefa Samita lona faaliliuina o le Tusi a Mamona e ala i le meaalofa ma le mana o le Atua. O ana uluai tusiupu o lona faletua, o Ema, ma lana uo o Matini Harisi.12 E pei o tagata o aiga o Harisi ma Samita, sa sii e Ema papatusi, aua “sa ia sii a’e ma sii i latou” a o tapena le fale.13 Sa ia tagotago foi itulau taitasi ma faalogoina le leo sa latou faia ina ua masii ese, ma faamatalaina i le ala lenei: “Sa i ai se taimi sa ou tagotago ai i papatusi, a o latou taatitia i luga o le laulau, ma faasolosolo ai o’u lima i lo latou talatala ma foliga. Sa foliga mai e gagaugofie e pei o se pepa mafiafia, ma e gasēsē pei o se metale pe a leua ia pito i le limamatua, e pei o nisi taimi pe a susue e se tasi ia pito o se tusi i le limamatua.”14

Molimau i Feiete

E oo atu i le faaiuga o Me 1829, o le ituaiga sauaga na oo i ai Iosefa i Manaseta o sauaga lava ia na amata ona tupu i Haramoni, ma sa iloa ai e Iosefa le manaomia ona ia toe minoi e faauma le faaliliuga. Faatasi ai ma lona faletua, o Ema, ma lana tusiupu, o Oliva Kaotui, sa o atu Iosefa i le aiga o nisi e masani ai: o Peteru ma Maria Uitimera o le Aai o Feiete, Niu Ioka.

Sa faaali atu ia Maria Uitimera ia papatusi e se avefeau faalelagi. E tusa ai ma lo tatou iloa, na te lei tuuto atu lava lona aafiaga i le tusitusi. Ae na faasoa atu e Maria lona aafiaga i lana fanau ma fanau a fanau, o e na faasoa atu mulimuli ane i isi. Sa faamatala mai e le atalii o lona atalii o Ioane C. Uitimera, “Sa ou faalogo i lo’u tinamatua (Maria M. Uitimera) o faimai i ni nai taimi e faapea sa faaali atu ia te ia papatusi o le Tusi a Mamona e se agelu paia.”15

Ua faaali atu ia Maria Uitimera ia papatusi auro

Fai mai lana tama tama o Tavita e faapea “sa faafeiloaia o ia i talaane o le fanua e [se] toeaina.” Faimai le tama a lana tama o John o lenei alii sa “tauaveina se mea i lona tua sa foliga mai o se taga” ma “i le taimi muamua sa fefe o ia ia te ia.” Peitai, “ina ua ia talanoa atu ia te ia i se leo agalelei ma faauo ma amata ona faamatala atu ia te ia le natura o le galuega sa faia i lona fale, sa faatumulia o ia i le olioli e le mafaamatalaina ma le faamalieina.”

Na tuuina mai e Ioane nisi faamatalaga i le molimau matagofie o le talafaamaumau paia na maua e Maria i lena taimi: “Ona ia tatalaina lea o lana taga ma faaali atu ia te ia se afifi o papatusi. … O lenei tagata ese na ia susueina lau o le tusi o papatusi i luga, o lea lau ma lea lau, ma faaali atu foi ia te ia togitogiga i luga o i latou; ona faafuasei lea ona mou ese atu le tagata ma papatusi, ma o le mea na alu i ai, sa le mafai ona ia iloa.”

Na ta’ua e Ioane: “Sa ou iloa o lo’u tinamatua o se tamaitai lelei, tauagafau ma faamaoni, ma e leai so’u masalosalo itiiti lava i lana faamatalaga e faatatau i le vaai atu i papatusi ua moni a’ia’i. O ia o se tagata sa talitonu malosi i le Tusi a Mamona seia oo i le aso o lona maliu.”16

O le atalii o Maria o Tavita o le a avea ma se tasi o Molimau e Toatolu, o e sa faaali atu i ai papatusi e se agelu ina ua maea le faaliliuga. E le gata i lea, o isi atalii o Maria o le a i ai faatasi ma Molimau e Toavalu o e na faaali atu i ai e Iosefa Samita ia papatusi, o e na siiina ma uuina papatusi e le’i ufiufiina ma fefuliai ia papatusi ma vaavaai a latou togitogiga anamua.17

alii talavou o loo faitauina se tusi

O La Tatou Lava Molimau

I mataupu o le faatuatua ma le talafaasolopito, e toatele tagata e mananao i nisi faamaoniga. O nisi atonu e moomoo maimau pe ana maua papatusi auro mo tagata uma e vaavaai i ai i se falemataaga lauiloa i le lalolagi. E ui na toe faafoi e Iosefa Samita papatusi auro i le agelu o Moronae, ma e tatou te le vaavaai patino ia i latou, ae ua ia i tatou molimau a i latou na faia.

O le talafaasolopito o papatusi ua faataunuuina ai le tulafono paia o molimau: “O le a amata e le Alii le Atua ona aumai o upu o le tusi; ma o fofoga o molimau e tusa le toatele ma lona lava finagalo o le a faamautuina ai e ia lana afioga” (2 Nifae 27:14). O alii ma tamaitai o e na vaai ma pa’i atu ma faalogo i papatusi na molimauina le moni o anomea o papatusi ma a latou tusiga, o latou foliga mai anamua, ma le faamaoniga faalelagi o lo latou faaliliuga paia.

E pei foi o Molimau e Toatolu ma le Toavalu, o molimau a isi molimau e le faapea e faaliliuina i tatou e ola ai i le talalelei. Ae, o molimau o molimau eseese ua tuuina mai ai se mafuaaga mo i tatou ina ia faamaoni i le Tusi a Mamona, ia faitau i ai ma faatino le folafolaga a Moronae: “Ma pe a outou maua nei mea, ou te apoapoai atu ia te outou ia outou ole atu i le Atua, le Tama Faavavau, i le suafa o Iesu Keriso, pe ua le moni ea nei mea; ma afai tou te ole atu ma le loto faamaoni, ma le manatu moni i ai, ma le faatuatua ia Keriso, o le a ia faaali mai le moni o ia mea ia te outou, i le mana o le Agaga Paia” (Moronae 10:4).

O lenei folafolaga ua tuuina atu i tagata uma i aso e gata ai. E mo oe. Atonu ua uma ona faataunuuina lenei folafolaga i lou olaga. Atonu o upu a i latou o e na vaai i papatusi auro ua valaauina nei oe e faitau le tusitusiga paia sa faaliliuina mai a latou togitogiga. O alii ma tamaitai na vaai ma uuina papatusi sa tumau faamaoni i a latou molimau ma e mafai foi ona tatou faia foi faapea. E mafai ona tatou umia la tatou molimau paia, ma e mafai ona tatou faasoa atu i isi.

Faamatalaga

  1. William B. Smith, lauga, 8 Iuni, 1884, e pei ona lipotia mai e C. E. Butterworth, i le “The Old Soldier’s Testimony,” Saints’ Herald, Oct. 4, 1884, 643–44.

  2. William Smith, faatalanoaina e E[dmund]. C. Briggs ma tusia e John W. Peterson, i le J[ohn]. W. Peterson, tusi, Bradtville, WI, i “[le] Faatonu [o Siona] Ensign,” Initipene, MO, [Oketopa po o Novema 1893], e pei ona lolomiina i le “W[illia]m B. Smith’s Last Statement,” Zion’s Ensign, 13 Ian., 1894, 6.

  3. William Smith, William Smith on Mormonism (1883), 12.

  4. Tagai i le H[erbert]. S. Salisbury, faatalanoaina e I[saac]. Birkenhead Ball, Lafayette, CA, Aug. 31, 1954, “The Prophet’s Sister Testifies She Lifted the B. of M. Plates,” [1], Potutusi o Talafaasolopito o le Ekalesia, Aai o Sate Leki.

  5. Sally Bradford Parker, Sunbury, OH, to John Kempton [and Hannah Bradford Kempton], Farmington, ME, Aug. 26, 1838, p. [2], Doris Whittier Pierce File, Delaware, Ohio; spelling modernized; transcribed in Janiece L. Johnson, “‘The Scriptures Is a Fulfilling’: Sally Parker’s Weave,” BYU Studies, vol. 44, no. 2 (2005), 115–16.

  6. Lusi Maka Samita, History, 1845, 163, josephsmithpapers.org.

  7. Tagai i le Martin Harris, faatalanoaina e Joel Tiffany, i le “MORMONISM—No. 2,” Tiffany’s Monthly, Me–Iulai 1859, 168.

  8. Tagai i le Martin Harris, i le“MORMONISM—No. 2,” 169; tagai foi i le David B. Dille, faamatalaga, 15 Sete., 1853, e pei ona lolomiina i le “Additional Testimony of Martin Harris (One of the Three Witnesses) to the Coming Forth of the Book of Mormon,” Millennial Star, 20 Aok., 1859, 545.

  9. Martin Harris, in “MORMONISM—No. 2,” 167.

  10. Tagai i le Isaac Hale, Statement, Mar. 20, 1834, e pei ona lolomiina i le “Mormonism,” Susquehanna Register, and Northern Pennsylvanian,1 Me, 1834, p. [1].

  11. “Early Days of Mormonism,” Chenango Union, 12 Ape., 1877, 3.

  12. Tagai i le Au Paia: O Le Tala o le Ekalesia a Iesu Keriso i Aso e Gata Ai,, vol. 1, O le Tagavai o le Upumoni, 1815–1846 (2018), 49–51.

  13. Tagai i le Joseph Smith III, tusi, Lamoni, IA, ia Mrs. E. Horton, Chicago, IL, Mar. 7, 1900, p. [3], Miscellany, Community of Christ Library and Archives, Community of Christ International Headquarters, Independence, MO.

  14. Emma Hale Smith, faatalanoaina e Joseph Smith III, i le “Last Testimony of Sister Emma,” Saints’ Herald, Oct. 1, 1879, 290.

  15. O upusii ma faamatalaga e faatatau ia Maria Uitimera e aumai mai tala o faatalanoaga ma Tavita ma Ioane: Orson Pratt ma Joseph F. Smith, tusi, Aai o Niu Ioka, NY, i le Pres. John Taylor and Council of the Twelve, 17 Sete., 1878, 7–10, in Joseph F. Smith Papers, 1854–1918, Church History Library, Salt Lake City; Andrew Jenson, “The Eight Witnesses,” The Historical Record: Devoted Exclusively to Historical, Biographical, Chronological and Statistical Matters, Oct. 1888, 621; Edward Stevenson, “The Thirteenth Witness to the Plates of the Book of Mormon,” Juvenile Instructor, Jan. 1, 1889, 23.

  16. Tagai i faamatalaga talu ai.

  17. E pei o Maria, sa faaali atu i Molimau e Toatolu ia papatusi i Feiete. E lei leva, ae vaai ma uuina e Molimau e Toavalu ia papatusi i Manaseta. (Tagai Au Paia, 1:73–75.)