Liahona
O lo’o fa’apotopoto Sui Usufono a le Pasefika e talanoaina le mamalu o tagata
Setema 2024


Itulau i le Lotoifale

O lo’o fa’apotopoto Sui Usufono a le Pasefika e talanoaina le mamalu o tagata

I le Konafesi a le Oceanian Perspectives on Human Dignity Conference na faia i le Iunivesite o Polika Iaga–Hawaii i le faaiuga o Aperila 2024, na fesili ai Elder Taniela B. Wakolo, o le Fitugafulu Pulega Aoao ma o se tasi o le Au Peresitene o le Eria o le Pasefika o Le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai, “O le a le isi auala e sipelaina ai le mamalu o le tagata?”

“O le A-L-O-F-A,” o lana tala lea, i le tali atu i lana lava fesili.

Sa faaauau le saunoaga a Elder Wakolo, “Ou te fiafia i le faataoto a Maori, lea ou te talitonu na tusia i le ‘A-L-O-F-A’ ma le ‘lotogatasi i eseesega’: “He aha te mea nui o te ao? O le a le mea e sili ona taua i le lalolagi? He Tangata, he tangata, he tangata. O tagata, o tagata, o tagata.”

Sa ia faaauau, “O i tatou uma o atalii ma afafine o le Atua. O le malamalama i lenei aoaoga faavae o le a suia ai o tatou uiga ma amioga aga’i i tagata, e le taofia ai se tasi.”

O sui usufono mai le Pasefika na potopoto mo le fonotaga e lua aso, lea na taula’i atu i le fa’alauteleina o le malamalama i le ala e talanoaina ma fa’atatauina ai le mamalu o le tagata i va’aiga eseese o le Atuvasa e aofia ai tulafono, tapuaiga, tu ma aganuu, ma tagata lautele.

O le vaega muamua na talanoaina ai le mamalu o le tagata ma aganuu o le fa’atuatua i le Atuvasa. Na faasoa atu Elder Taniela Wakolo faatasi ma uso a taitai Kerisiano, Reverend James Shri Bhagwan, Failautusi Aoao, Konafesi a Ekalesia a le Pasefika; Reverend Dr. Peter Loy Chong, o le Aki Epikopō o Suva, Fiti; ma Patele Francis X. Hezel, o se Ositaulaga Jesuit mai Micronesia.

O faiaoga, loia, ta’ita’i o malo, ta’ita’i faalelotu, ma le au lagolago i aia tatau a tagata sa talanoaina vaaiga o le mamalu o tagata i atumotu o Tonga, Fiti, Atu Kuki, Samoa ma Niu Sila, faapea Hawaii ma Guam.

O le mamalu o le tagata ma le aufaasālalau i le Atuvasa o le isi autu o folasaga, e pei foi o lotu ma sosaiete lautele.

I le faaiuga o le konafesi, o Brett Scharffs, o le Faatonu o Suesuega Tutotonu Faavaomalo mo Tulafono ma Lotu, na saunia le saunoaga faaiu.

Sa ia faaalia le agaga faafetai mo le valaau a Elder Wakolo e “taumafai mo le lotogatasi i eseesega.”

“Na faamanatu mai e Elder Wakolo ia i tatou le faamuamua o poloaiga sili e lua, ia ‘alofa i le Atua ma o tatou manatu atoa, mafaufau ma le malosi atoa,’ ma ia ‘alofa atu i o tatou tuaoi,’” o le tala lea a Scharffs.

I lana saunoaga, na faasoa atu ai e Scharffs ni nai upusii e uiga i le mamalu o le tagata mai le konafesi na tulaga ese ia te ia.

Fai mai Reverend James Shri Bhagwan, “O le alofa e faʻaalia i nofoaga faitele o se faʻamasinoga tonu.”

Na saunoa Reverend Dr. Peter Loy Chong, “O le mamalu o le tagata e faavae i totonu o lo tatou nuu ma lo tatou aiga. E le o se mea faaletagata e mafai ona tatou faia e i tatou lava.”

“O le mamalu faaletagata e lautele. Se’i vaganā ua avea ma mea lautele, o le a lē aogā,” o le tala lea a Patele Francis X. Hezel.

Fai mai Dr. Natasha Khan, “O aia tatau a tagata e masani lava ona puna mai i le mamalu o tagata, e oo lava i nofoaga [ia] e mataala i aia tatau a tagata ma tulaga taua i sisifo.”

Na fai mai Loukinikini Vili Lewaravu, “O le mamalu o le tagata e faʻasaoina ma faaolaolaina e ala i se faavae faale-tulafono malosi ma o le mamalu o tagata e faʻasaoina ma faʻalauiloaina e ala i aganuu.”

Saunoa le Susuga ia Maualaivao Pepe Seiuli, “O le mamalu o le tagata soifua mo tagata uma i soo se mea e fesoasoani ia i tatou e malamalama ai i le lautele ma le uiga o aia tatau a tagata.”

Fai mai le Susuga a Robert J. Torres, “O la tatou tautinoga i le mamalu faaletagata o le mea lea e faamatalaina ai i tatou.”

“Sa faatumulia vaega uma, taumasuasua i le loloto tutusa o malamalamaaga faaletagata,” o le tala lea a Scharffs.

O le konafesi sa lagolagoina e le Iunivesite o Polika Iaga–Hawaii, Nofoaga Tutotonu Faavaomalo mo Tulafono ma Suesuega Faalelotu, J. Reuben Clark Law School, Brigham Young University, Provo, ma Le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai.

I le faai’uga o le fonotaga, na fa’aalia ai e sui auai lo latou naunau e toe faamuamua le mamalu o tagata i le Pasefika. Sa latou fauina se komiti e iloilo ai mataupu faavae mo se valaau e faatino, lea e mafai ona faaaoga e sui usufono e uunaia ai isi ina ia avea le mamalu faaletagata ma malosiaga autasi mo le lelei i le itulagi atoa.

Lolomi