Ngaahi Ma’u’anga Tokoní

’Oku ’Ikai ko Ha’aku Palopalema Ia ’A’aku.

Fili ’a e ngaahi fatongiá pea fakatātāa’i ’a e ngaahi me’á ni.

SIOSEFA (ko e PULÉ): Kolōlia, ’okú ke tōmui ’aki e houa ’e tolu.

KOLŌLIA: Fakamolemole atu, Siosefa. Ne u fu’u fiemohea ’o fuoloa ange. Na’e puke hoku fohá ’anepō peá u toki mohe kuo fuoloa e po’ulí.

SIOSEFA: ’Oku ’ikai ko ha’aku palopalema ia ’a’aku.

KOLŌLIA: Pea na’e ’ikai ke tatangi ’eku uasí he pongipongí ni.

SIOSEFA: ’Oku ’ikai koha palopalema ia ’a’aku.

KOLŌLIA: Ko ia, ’i he taimi na’á ku maau aí, ne u tōmui au he ’uluaki pasí.

SIOSEFA: ’Oku ou toe talaatu, ’oku ’ikai ko e palopalema ia ’a’aku.

KOLŌLIA: ’I he’eku a’u atu ki he tau’anga pasí, na’á ku fakatokanga’i na’e ’ikai ke ’i ai ha’aku totongi pasi.

SIOSEFA: ’Oku ’ikai pē ko ha palopalema ia ’a’aku.

KOLŌLIA: Ko ia ne u tōmui he pasi hono uá he na’e pau ke u toe foki ki ’api ’o ’omi e sēnití.

’ANITONI: ’Ei, kātaki he fakahoha’á ka ’oku maumau e mīsiní pea ’oku hafu e loló.

SIOSEFA: Ko e mīsini fē?

’ANITONI: ’Oku ’ikai ke u ’ilo’i hono uí. Ka ’oku tu’u he tuliki ’i muí ’i he ve’e laupapá. ’Oku ’ikai ’i heni ’a Tomasi he ’ahó ni, ka ko ia ’okú ne fa’a fakalele ’a e mīsiní.

SIOSEFA: ’Oku ’ikai ko e palopalema ia ’a’aku.

’ANITONI: Ne u kamata ngāue ’aki e mīsiní pea ’i ai e me’a ne ’efihia ai.

SIOSEFA: Hooi. ’Oku ’ikai ko e palopalema ia ’a’aku.

’ANITONI: Mahalo ’oku ’i ai ha tohi fakahinohino ki aí, ka ’oku ’ikai ke u ’ilo pe ’oku ’i fē.

SIOSEFA: Sai, sai pē. Tuku ange iá! ’Anitoni, Kolōlia, mo fakalelei’i ’a e palopalemá!

Foki ki he peesi 98

Ko ’Eku Palopalema ’Eni

Fili ’a e ngaahi kongá pea fakatātāa’i ’a e ngaahi me’á ni.

SIOSEFA: ’E ’Anitoni, tā mu’a kia Tomasi ke vakai’i pe ’e foki fakakū mai meí he’ene ’a’ahi ki he kasitomaá? ’Oku toe fie ma’u ha lolo ki he mīsini ko iá.

’ANITONI: Na’á ku ’ilo’i te tau fie ma’u ha lolo. Na’á ku ’osi ’alu ’o fakatau mai ha lolo pea fakafonu ia.

SIOSEFA: Ko e hā? Ne ’ikai ke ke tali kia Tōmasi? ’Oku ’ikai ke u fie ma’u ke ke toe maumau’i ’a e mīsiní.

’ANITONI: ’Oku ou poto he taimí ni ’i hono ngāue ’aki e mīsiní. Na’á ku ma’u ’a e tohi fakahinohinó peá u ’alu ko ia ki ’api, peá u foki mai ’o ngaahi e mīsiní. Kuó u lava ’o tokanga’i eni ’i he taimi ’oku ’a’ahi ai ’a Tōmasi ki he kasitomaá.

SIOSEFA: Sai ’aupito.

’ANITONI: ’Oku ’ikai ko ia pē. Na’á ku ’ai ha taimi-tēpile ki hono tokanga’i iá ke faka’ehi’ehi meí ha palopalema he kaha’ú.

SIOSEFA: Mālō, ’Anitoni. ’Oku ou hounga’ia mo’oni he founga ho’o fakahoko ’ení.

’ANITONI: Ko ia. Ko ’eku palopalema ia.

SIOSEFA: [Kiate ia], Mani, kuo faifai peá ne fai ha me’a. Kuó ne ma’u mo’oni ’ene totongí he ’ahó ni.

SIOSEFA: ’Oi, ’ei Kolōlia. Na’á ke ha’u fēfē ki heni? Na’e tā ange ’a ’Eniselā peá u talaange he ’ikai ke u lava mai ki he ngāué he ’ahó ni he kuo tukungāue ’a e kau faka’uli pasí ia. Na’á ku fakakaukau he ’ikai ke ke ha’u mo Penisimani

KOLŌLIA: Na’á ku ’ilo’i na’e talanoa ’a e kau faka’uli pasí te nau tuku ngāué, ko ia ne u fai ha ngaahi fokotu’utu’u mo Penisimani he ngaahi ’aho kuo hilí ke ne ’omi au ki he ngāué kapau ’e hoko ’a e tuku ngāué.

SIOSEFA: Ko e me’a fakafiefia ko ho’o tomu’a fakakaukau peheé.

KOLŌLIA: Ne u fakakaukau foki e loloa ’a e tu’ulaine he pausá he ’ahó ni, ko ia ne u ’oange ha sēniti kia Penisimani ’o kole ke ’utu ’aneafi kimu’a pea fai ’a e tu’utu’uni ke tuku ngāué.

SIOSEFA: Ne ’i ai ha’o sēniti fe’unga ki ai?

KOLŌLIA: ’Io, na’á ku tuku makehe ’a e sēniti totongi pasí, ko ia ne u faka’aonga’i ia ke totongi ’aki e penisiní. Na’á ku ’alu mo Penisimani ’o uta mai ’a ’Eniselá pea ’oku mau ’i heni kotoa.

SIOSEFA: Kolōlia, ’oku ou fakamālō atu ’i ho’o tomu’a fakakaukau’i ’a e ngaahi me’a ko ’ení. ’Oku fu’u fie ma’u ’aupito ’e he kau kasitomaá ke mou ’i heni ’i he ’ahó ni.

KOLŌLIA: Ko ia Siosefa, ko ’eku palopalemá ia.

SIOSEFA: [Kiate ia] Kau mei tuli ’e au ia? ’Okú ne mahu’inga tatau mo ha kau ngāue ’e toko tolu he ’ahó ni.

Foki ki he peesi 98

’Okú ne Langa Ha Palasi

Fili ha taha ke lau ’a e me’á ni.

“Fakakaukauloto angé ko ha fale mo’ui koe. ’Oku hā’ele mai ’a e ’Otuá ke toe langa e fale ko iá. Mahalo ’e lava ke mahino kiate koe ’i he kamata’angá, ’a e me’a ’okú Ne faí. ’Okú Ne fakatonutonu ’a e ’ū fakatafenga vaí pea ta’ofi ’a e tutulu e ’ató mo e ngaahi me’a kehe: na’á ke ’ilo’i na’e fie ma’u ke fai ’a e ngāue ko iá pea ’oku ’ikai te ke ’ohovale. Ka ’oku kamata ke ne fai ha ngaahi liliu ki he falé ’i ha founga matu’aki fakamamahi pea hangē ’oku ’ikai ke ’uhingamālié. Ko e hā nai ’Ene taumu’á? Ko e fakamatalá ’okú Ne langa ha fale ’oku ki’i kehe mei he me’a ne ke fakakaukau ki aí—fokotu’u atu ha tafa’aki fo’ou hē, ’ai ha faliki lahi ange ’i hē, langa mo ha ngaahi taua, ’ai mo ha ngaahi loto’ata’atā. Na’á ke fakakaukau ’e ngaohi ko ha ki’i fale faka’ofo’ofa: ka ’okú Ne langa ha palasi” (C. S. Lewis, Mere Christianity [1960], 160).

Foki ki he peesi 103

’E Lava Fēfē Ke u Ma’u ha Faifale’i ke Tokoni Ke u Lavame’a? (’Ekitivitī Fili)

Lau:’Oku ’ilo’i ’e ha tokotaha ngāue mahu’inga ’a e ngaahi tu’utu’uni mo e ngaahi me’a ’oku fai ki ai e ’amanaki ’a e tokotaha pulé. Ka ’oku ’ikai ke ’i ai ma’u pē ha “tohi fakahinohino ’a e kautahá” ke fakamatala’i ’a e ngaahi me’a ’oku fai ki ai e ’amanakí. Pea ’oku kehe ’a e ngāue’anga takitaha.

Akoako Fakahoko:Fakakaukau ki he founga te ke mei lava ai ’o ma’u ’a e ngaahi tu’utu’uni ’oku ’ikai tohí pea mo e ngaahi me’a ’oku ’amanaki mai ki ai ’a e ngāue’angá. Mahalo te ke fie ’eke ki he kau mēmipa ’o e fāmilí, kaungāme’á pe ko e kau mēmipa ’o e kulupú pe ko e hā ’enau fakakaukaú.

Lau:’Oku ’i ai ha ngaahi me’a ’oku fai mai ki ai e ’amanakí ’oku faka’aonga’i pē ’a e fakakaukau leleí. Ko e ni’ihi te tau lava pē ’o sio ki ai. Ka ko e ni’ihi te ke fie ma’u ki ai ha tokotaha fai fale’i. Ko e tokotaha faifale’í ko ha taha ’okú ke falala ’okú ke falala ki ai pea ’ilo’i e ngaahi me’a ’oku ’amanaki mai ki ai e kautahá mo e ngaahi tu’utu’uní pea loto lelei ke tokoni’i koe ke ako ia.

Akoako Fakahoko:Kimu’a he’etau fakataha hono hokó, fili ha taha fai fale’i ’i ho’omou ngāue’anga lolotongá pea kole ange ke tokoni’i koe ke ke ako ’a e ngaahi tu’utu’uni mo e ngaahi me’a ’oku ’amanaki mai ki ai e kautahá.

Pe fakamatala’i ’a e fa’ahinga tokotaha te ke fie ma’u ke hoko ko ha tokotaha faifale’i ’i ho ngāue’angá ’i he kaha’ú.

Ngaahi Fakamatalá