Wase 1

Na iVunau Levu—Lomana na Turaga

“Era na tuvalaki vakadodonu se era na yali mai na noda bula na veika eso, ni da sa vakaliuca na Kalou.”

Na Bula nei Ezra Taft Benson

Na bula nei Peresitedi Ezra Taft Benson e vakaraitaka na nona lomana na Turaga kei na nona tudei ka yalodina ni bulataka na kosipeli. Kaya e dua na lewe ni matavuvale voleka, “Vei Ezra kei na nona matavuvale, na lotu sa dua na ivakarau ni bula—se dua na ka me bulataki ena vitu na siga ni dua na macawa. Ena dau vakaliuca ga me liu ena veigauna e dau gadrevi kina na nona vakatulewa.”¹

O ira era tu ena taudaku ni matavuvale na Benson era sa raica na nona lomana na Turaga o Peresitedi Benson. Ena nona a Peresitedi tu ni iteki o Peresitedi Benson ena 1939, e a sureti kina ki Washington, D.C. me laki sota kei ira na dairekita ni Matabose Vakamatanitu ni iSoqosoqo Cokovata ni Dauteitei. “Ni ratou vakaraici koya oti na lewe ni matabose ni yau maroroi ka vakatarogi koya, eratou sa solia sara vua na itutu ni vunivola levu ni isoqosoqo me nona. … E dina ni marautaka na veivakabauti e soli vua me veiqaravi, e sega ga ni gadreva me ciqoma. Mai na veika sa kila tu, ni cakacaka oqo ena wili kina na kena na tutaki na kacivaki ni vakayagataki ni wai ni veivakamatenitaki ka na sega ni salavata kei na nona lotu.

“‘Mr. Benson,’ kaya cake mai o Turaganilewa John D. Miller, na iliuliu ni ilawalawa, ‘oqori sara ga na vuna keitou digitaki iko kina. Keitou sa kila na itagede ni nomu bula.’ Ena nodratou veitokoni na matabose ni na sega ni vakayagataki na wai ni veivakamatenitaki ni veivosakitaki na iwali ni leqa ni tabana ni teitei, sa marautaka sara o koya me taura na itutu, ia kevaka ga ratou sa veitaratara oti kei na Mataveiliutaki Taumada kei na watina.”²

E vakatavuvulitaka o Peresitedi Benson ni da vakaraitaka na noda lomana na Turaga ena noda sa yalodina ena qaravi ni cakacaka ni lomana. Kaya o koya: “Au nuitaka ni o ira kece na Yalododonu Edaidai mera na dinata ni ra tukuna tiko e lomadra: ‘Au na lako ke ko ni lewa. Cavuta na nomuni vosa. Meu dina tu ga vei kemuni’ [raica na Serenilotu, naba. 164]. Kevaka meda na rawa ni cakava kece o ya, eda na rawata na taucoko ni bula marau eke, kei na bula tawamudu ena matanitu silesitieli ni Kalou.³

Ena dua na ivunau ena koniferedi raraba ni Epereli 1988—na ivunau e yavutaki tiko kina na iwase oqo—e a vakanamata ga o Peresitedi Benson ena imatai ni ivunau levu sa ikoya: mo lomana na Kalou. E a vakamacalataka na ivunau oqo o Elder Francis M. Gibbons mai na Vitusagavulu ka kaya, “Na veika kece e a cakacakataka o Peresitedi Ezra Taft Benson, na ka kece e dau tokona, kei na ka kece e dau vakanuinuitaka,—me baleti koya, baleta na nona matavuvale, vakakina na Lotu—sa umani taucoko tu ena ivunau oqo.”⁴

Jesus Christ depicted in red and black robes. Christ is talking to a rich young man. Christ has His arms extended as He gestures toward a poorly dressed man and woman. The painting depicts the event wherein Christ was approached by a young man who inquired of Christ what he should do to gain eternal life. Christ instructed him to obey the commandments and to give his wealth to the poor and follow Him. The young man was unable to part with his wealth and went away sorrowfully. (Matthew 19:16-26) (Mark 10:17-27) (Luke 18:18-27) — Me vaka e a vakatavuvulitaka na iVakabula vua na cauravou vutuniyau, eda vakaraitaka na noda lomana na Turaga ena noda vukei ira na tani (raica na Maciu 19:16–21).

iVakavuvuli nei Ezra Taft Benson

Na imatai ka ivunau levu sa ikoya mo lomana na Turaga.

Na bolebole levu ena bula oqo sa ikoya na talairawarawa vua na Kalou. “Meda vakatovolei ira mada kina,” sa kaya na Turaga, “era na muria na veika kece sa vakaroti vei ira na Turaga na nodra Kalou se sega.” (Eparaama 3:25).

Na itavi levu ena bula oqo sa ikoya na vulici ni loma ni Turaga ka cakava sara.

Na ivunau levu ena bula oqo sa ikoya mo lomana na Turaga.

“Dou lako mai vei Karisito,” tukuna o Moronai ena nona mai tinia na nona ivakadinadina, “… ka lomana na Kalou ena lomamudou taucoko, kei na yalomudou taucoko, kei na nomudou igu taucoko” (Moronai 10:32).

Sa ikoya oqo, na imatai ka ivunau levu: “Mo lomana na Turaga na nomu Kalou ena lomamu taucoko, ena yalomu taucoko kei na nomu nanuma kecega” (Marika 12:30; raica talega na Maciu 22:37; Ai Vakarua 6:5; Luke 10:27; Moronai 10:32; V&V 59:5).

Sa ikoya na loloma uasivi i Karisito, vakatokai na loloma sa sega ni mudu, na kena e vakavulica na iVola iMomani ni sa ka levu sara — ka sa na sega ni vakaiyalayala, ka dodonu me tiko taucoko vua na tamata kevaka me sega eda sa ka walega. (Raica na Moronai 7:44–47; 2 Nifai 26:30).

“Oi kemudou na wekaqu lomani,” e a kerea o Moronai, “mo dou masuta na Tamada ena [yalomudou] taucoko, me vakasinaiti kemudou ena loloma oqo, sa solia vei ira era sa vakabauta na Luvena o Jisu Karisito, mo dou yaco kina mo dou luve ni Kalou; ia ni sa rairai mai ko Koya eda sa na tautauvata kaya.” (Moronai 7:48).

Ena itinitini ni kedra i tukutuku na Jereti kei na Nifai, e vola vakaoqo o Moronai ni vakavo kevaka mera taukena na tamata na loloma uasivi i Karisito ka yacana na loloma sa sega ni mudu, ena sega ni rawa mera na laki taukena na vanua sa vakarautaka na Karisito ena vale nei Tamana se mera na vakabulai ena matanitu ni Kalou (raica na Ica 12:34; Moronai 10:21).

Na vuanikau e a kania o Liai ena nona tadra ka vakasinaita na yalona ena marau levu ka uasivita na veika kecega e kilai rawa sa ikoya na loloma ni Kalou.⁵

Niu dau vakananuma na loloma e sega ni mudu, au … dau nanumi tamaqu kei na siga e a kacivi kina me sa laki kaulotu [raica na tabana e 4–6 ena ivola oqo]. Au vakananuma ni so era na tukuna beka ni nona sa vakadonuya me sa laki kaulotu sa ivakadinadina ni nona sega ni lomani iratou na nona matavuvale. E loloma dina vakacava kevaka mera biu tu mai e vitu na gonelalai kei na dua na tina sa bukete levu tu me rua na yabaki? Ia, o tamaqu e kila tiko e dua na rai e levu cake mai na loloma. O koya e kila tiko ni “sa veivuke na ka kecega mera vinaka kina era sa lomana na Kalou” (Roma 8:28). E kila tu o koya ni ka vinaka duadua e rawa ni cakava baleta na nona matavuvale me talairawarawa vua na Kalou.⁶

Mo lomana na Kalou ena lomamu, yalomu, kei na nomu nanuma kecega, sa cakacaka levu ka sa vakaitamera sara ga. E sega ni ka me vakawaletaki. Me sa na solia kece sara ga na noda yalodina—vakayago, vakasama, vakanananu, kei na vakayalo—meda lomana na Turaga.

Na rabailevu, titobu kei na cecere ni lomana na Kalou me tara yani ni vei tiki ni nona bula e dua. Na ka eda gadreva, veika vakayalo se vakayago me kena waka-tu na lomana na Turaga. Na noda vakasama kei na gagadre me na vakabibitaki kina na Turaga. “Mo vakaliuca na Turaga ena nomu cakacaka kecega,” e kaya o Alama, “mo dau nanuma tikoga na Turaga, ia, mo lomani Koya ena gauna taucoko” (Alama 37:36).⁷

Eda vakaraitaka na noda lomana na Kalou ni da sa vakaliuci Koya ena noda bula.

Na cava na vuna e biuta kina na Kalou me imatai na imatai ni vunau? Baleta ni kila o Koya ni kevaka meda lomani Koya eda na vinakata meda na vakamuria na vo ni Nona ivunau. “Ni sa ikoya oqo na loloma vua na Kalou,” tukuna o Joni, “meda muria nona ivunau” (1 Joni 5:3; raica talega 2 Joni 1:6).

Me na liu ga na Kalou ena veika kece sara eda cakava ena noda bula. O Koya me na liu, me vaka ga e a kaya ena imatai ni Nona iVunau e Tini: “Me kakua vei iko na Kalou tani, koi au duadua ga” (Lako Yani 20:3).

Ni da sa vakaliuca na Kalou, era sa na qai tu donu na kena vo se sa na kau laivi mai na noda bula. Na noda lomana na Turaga ena vakatulewataka na veika eda dau gadreva, na vakayagataki ni noda gauna, na veika eda dau vakasaqara, kei na veika eda tuvakalaka meda cakava.

Meda sa vakaliuca na Kalou mai vei ira kece na tamata ena noda bula.

Ena nona a tiko voli o Josefa mai Ijipita, na cava e liu taumada ena nona bula—na Kalou, na nona cakacaka, se na wati Potifa? Na nona a saga me moceri koya, e a qai kaya yani, “Au na qai cakava rawa vakaevei na ka ca vakaidina oqo, ka ivalavala ca vua na Kalou?” (Na i Vakatekivu 39:9).

E a qai biu ki valeniveivesu o Josefa baleta ni a vakaliuca na Kalou. Kevaka meda na sotava na veika vakaoqori, e vei na vanua ena koto kina na noda veivakaliuci? Eda na rawa beka ni vakaliuca na Kalou mai na veitaqomaki, veivakacegui, veivakalomavinakataki, iyau, kei na veirokovi ni tamata?

Ni sa vakasaurarataki o Josefa me digidigi, sa vinakata ga vakalevu me vakalomavinakataka na Kalou, ka sega ni watina na nona itaukei ni cakacaka. Ni sa gadrevi meda digidigi, eda na vinakata li vakalevu meda vakalomavinakataka na Kalou, mai vei noda boso ni cakacaka, noda qasenivuli, na wekada, se noda itokani?

Joseph of Egypt in prison. — E a sa bolea o Josefa mai Ijipita me laki sogo ki valeniveivesu ka kua ga ni vakacala na nona dinata na Kalou.

Sa kaya na Turaga, “O koya sa loloma vakalevu vei tamana se tinana ka vakalailai vei au sa sega ni yaga vei au ia ko koya sa loloma vakalevu vua na luvena tagane se luvena yalewa sa sega ni yaga vei au” (Maciu 10:37). Na veivakatovolei dredre duadua sa ikoya na nomu digitaka se o cei mo na vakalomavinakataka, na Kalou se e dua o daulomana se doka— me vaka na lewe ni nomu matavuvale.

E a sotava na veivakatovolei o ya o Nifai ka qarava sara vakavinaka ena nona sa tekivu me vosa kudrukudru o tamana vua na Turaga (raica na 1 Nifai 16:18–25). E a maroroya o Jope na nona yalodina vua na Turaga, ka dina ga ni a tukuna vua o watina me vosa vakacacataka na Kalou ka qai mate (raica na Jope 2:9–10).

E kaya na ivolanikalou, “Vakarokorokotaka na tamamu kei na tinamu” (Lako Yani 20:12; raica talega na Mosaia 13:20). Ena so na gauna e dodonu me na digitaki na Tamada Vakalomalagi mai vei tamada vakavuravura.

Meda na solia na veivakadonui vua na Kalou, na Tama ni yaloda, na veivakaliuci ena noda bula. O Koya e tiko Vua na dodonu me na taqomaki keda ena bula tawamudu, ka na liu ena veika kece eda na semati keda kina eke se mai muri.

Na Kalou, na Tamada; Jisu, na Tuakada ka noda Dauveivueti, kei na Yalo Tabu, na iVakadinadina, era sa vinaka sara. Eratou kilai keda vinaka sara ka lomani keda vakalevu ka na sega ni laiva e dua na ka me sega ni caka me baleta na noda bula tawamudu. Meda sa kakua li ni vakaliuca na noda lomani iratou ka vakarokorokotaki iratou?

Era tiko na lewenilotu yalodina ka ra sa mai lewena na Lotu ka dina ga ni ra tiko na wekadra ka ra sega ni duavata ena nodra digidigi. Ni ra sa vakaliuca na Kalou, e lewe levu vei ira na vakaoqori era qai dau vakauti ira mai na wekadra kina loma ni matanitu ni Kalou.

O Jisu e a kaya, “Niu sa kitaka tikoga na ka sa vinakata na [Kalou]” (Joni 8:29).

E vakaevei tu na ituvaki ni noda itikotiko? Eda sa tovolea tiko li meda vakaliuca na Turaga ka vakalomavinakataki Koya?

Kemuni na tama, ena vakayalovinakataka li na Turaga kevaka me vakayacori tiko na masu vakamatavuvale kei na wili ivolanikalou mai vale? Sa na qai vakacava li na kena dau qaravi ena veimacawa na lotu vakamatavuvale kei kena dau yaco vagauna na veivakatarogi kei watimu vakakina o ira yadua na gone? Kevaka me na mani lakosese ena dua na gauna o luvemu, ko nanuma li ni na marautaka na Turaga, ka na vakalougatataki iko ena veika lalai o na cakava mo ivakaraitaki vinaka tikoga, masu vakawasoma, ka dau lolovaka na gone oqo, ka laki vola na yacana ena ivola ni veimasulaki mai valetabu?

Kemuni na tina, ko ni sa lesi mo ni na tuberi ira cake ena yalododonu na itabagone mai Saioni, ko ni sega li ni vakaliuca na Kalou ena nomuni qarava tiko na itavi vakalou oqo? … O ira na tinada era vakaliuca na Kalou ena nodra qarava vakadodonu na nodra itavi cecere ena loma ni nodra veivale.

Ragone, ko ni dau masulaki ira tiko li na nomuni itubutubu? Ko ni dau tovolea li mo ni tokoni ira ena itavi cecere era qarava? Era na cakacala me vakai kemuni, ia e tiko na nodra itavi vakalou mera vakavatukanataka ena nomuni bula. Ko ni na vukei ira beka kina? Ko ni na kuria li na rokovi ni yacadra ka kauta yani na vakacegu kei na veitokoni vei ira ena nodra sa qase cake mai?

Kevaka me dua ena vinakata me vakamautaki iko ena taudaku ni valetabu, o cei o na vakalomavinakataka—na Kalou se na tamata? Kevaka mo na sasagataka mo vakamau ena valetabu, ko sa na vakalomavinakataka na Turaga ka vakalougatataka na i-to ka dua. Na cava na vuna? Baleta ni tamata o ya ena buladodonu me rawa ni lako kina valetabu—ka sa na dua na kalougata—se sa na biubiu—ka na dua talega na kalougata—baleta ni o kemudrau ruarua o drau na sega ni vinakata mo drau tatawasewase ena nomudrau icolacola (raica na 2 Korinica 6:14).

Mo drau na segata na lako ki na valetabu. Ko sa na qai kila ni na sega ni dua me na vinaka sara ka mo na vakawatitaka ena taudaku ni valetabu. Kevaka me tiko e dua e vinaka vaka o ya era na vakavinakataka na nodra bula me na rawa kina ni ra na laki vakamau ki na valetabu.⁸

Ni da sa digitaka meda vakaliuca na Kalou ena noda bula, sa na qai tasoro mai na Nona veivakalougatataki.

O ira na tamata era solia na nodra bula vua na Kalou era na kunea ni o Koya ena rawa ni cakava e levu sara na ka ena nodra bula mai na nodra sassaga ga o ira vakai ira. O Koya ena vakatitobutaka na nodra reki, vakarabailevutaka na nodra rai, vakamakaretaka na nodra vakasama, vaqaqacotaka na nodra viciko, vueta cake na yalodra, vakalevutaka na nodra kalougata, vakatorocaketaka na nodra madigi, vakacegui ira, vukei ira na nodra itokani, ka sovaraka vei ira na vakacegu. O ira era vakayalia na nodra bula ena veiqaravi vua na Kalou era na kunea na bula tawamudu.⁹

E a tukuna vei Eparaama na Kalou me cabori Aisake. Kevaka me a lomani Aisake vakalevu cake o Eparaama mai vua na Kalou, ena vakadonuya beka? Me vaka e a sa vakaraitaka na Kalou ena Vunau kei na Veiyalayalati erau sa tiko oqo o Eparaama kei Aisake me vaka na Kalou (raica na V&V 132:37). Erau a lomasoli ruarua me rau cabora ka cabori vua na Kalou me vaka na gagadre. Sa dua na veidredreti levu sa tiko vei rau baleta ni rau sa lomasoli ruarua me rau vakaliuca na Kalou.

E vakatavuvulitaka na iVola iMomani ni “sa kilikili me tu na veibasai ni ka kecega” (2 Nifai 2:11)—ka sa tiko dina. Na veibasai ena kauta mai na digidigi, ia na digidigi ena kauta mai na revurevu—vinaka se ca.

E vakamacalataka na iVola i Momani ni tamata me “digitaka na galala kei na bula tawamudu, ena vukui koya na Dauveisorovaki ni tamata kecega, se me ra digitaka na tiko vakabobula kei na mate me vaka na nona veivakabobulataki kei na nona inaki na tevoro.” (2 Nephi 2:27 ).

Na Kalou e lomani keda; na tevoro e cudruvi keda. E vinakakata na Kalou meda vakasinaiti ena reki me vaka e tu Vua. Na tevoro e vinakata meda rarawa me vakataki koya. Solia vei keda na Kalou na ivakaro me vakalougatataki keda. Na tevoro ena vinakata meda voroka na ivakaro meda na cudruvi kina.

Ena veisiga, ena veigauna, eda digidigi ena noda gagadre, noda vakasama, na veika eda cakava, mai na veika eda vinakata meda vakalougatataki se cudruvi, marau se rarawa. Dua na veivakatovolei ni bula oqo sa ikoya na noda na sega ni rawata na veivakalougatataki ena gauna vata ga eda buladodonu tu kina se na cudruvi ena gauna vata ga eda ivalavala ca kina. Me kilai tiko ni na yaco dina mai, ia ena so na gauna ena via taura toka e dua na gauna qai dau yaco, me vaka e a yaco vei Jope kei Josefa.

Ena gauna vakaoqori era dau nanuma na ivalavala ca ni ra sa na rawa ni drotani mai na revurevu ni ivalavala ca. Na iVola iMomani e vakatavuvulitaka ni o ira na ivalavala ca “ena lekaleka walega na nodra marau, [ia] ena ivakataotioti era na muduki tani, ka biu kina bukawaqa me tawamudu” (3 Nifai 27:11).

Ena gauna ni dredre vakaoqo, o ira na buladodonu me ra lomana tikoga na Kalou ka vakararavi kina Nona yalayala,vosota, ka vakadeitaka me vaka e a kaya na dauniserekali, ni “o ira era cakava na cakacaka ni Kalou, era na saumi mai vua na Kalou.” …

Au vakadinadinataka ni isau mai Vua na Kalou na isau vinaka duadua ka na taura e dua ena vuravura oqo se ena dua tale na vuravura. Ka na lako mai vakalevu sara vei ira walega era lomana na Turaga ka vakaliuci Koya.

Na dredre levu ena bula oqo sa ikoya na talairawarawa vua na Kalou.

Na itavi levu ena bula oqo sa ikoya me vulici na loma ni Kalou ka vakamuria.

Na ivunau levu ena bula oqo na, “Mo lomana na Turaga na nomu Kalou ena lomamu taucoko, kei na yalomu taucoko kei na nomu nanuma kecega kei na nomu kaukauwa taucoko” (Marika 12:30).

Me vakalougatataki keda na Kalou meda na vakaliuca na imatai ni vunau me liu me na kena ilutua na vakacegu ena bula oqo kei na bula tawamudu kei na vakasinaiti ena reki ena bula sa bera mai.¹⁰

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taro

Ena wase 1, e a vakavulica kina o Peresitedi Benson “na imatai ni vunau levu” (Maciu 22:38). Na cava na vuni nomu nanuma me imatai ni vunau na ivunau oqo vei keda? Na cava o sa vulica rawa mai na nona vakaveiwekanitaka o Peresitedi Benson na loloma sa sega ni mudu kina ivunau oqo?
Na cava na kena ibalebale vei iko mo “vakaliuca na Kalou”? (Me baleta na ivakaraitaki eso, raica na iwasewase 2.) Na gauna cava o raica kina ni “sa na veisotari na ka taucoko se ra na kau laivi mai na noda bula” ni da sa vakaliuca na Kalou?
Vakasamataka na yalayala nei Peresitedi Benson vei ira era sa “solia na nodra bula vua na Kalou” (wase e 3). Na ivakaraitaki cava soti o sa raica vei ira era sa solia na nodra bula vua na Kalou? Na cava soti e cakava na Kalou vei ira na tamata oqori mera vinaka cake kina ka sega ni rawa mera a cakava ga vakai ira?

iVolanikalou Veisemati

Josua 24:14–15; Maciu 6:33; 7:21; Joni 14:15, 21–24; 17:3; 1 Korinica 2:9; 1 Nifai 3:7; Moronai 10:32

Veivuke ni Veivakavulici

“Mo nanuma vinaka sara mo kua ni vakabauta ni o iko o ‘qasenivuli dina.’ O ya e dua na cala levu. … Mo qarauna talega mo kakua ni vakaleqa na kaukauwa ni Yalotabu. Sa itavi bibi taumada ni qasenivuli me vakarautaka na sala me ra rawa ni sotava na veika vakayalo mai vua na Turaga” (Gene R. Cook, a lavetaki ena Veituberi, Me iLutua ni Noda Bula [1999], 41).