Wase 17

Muri ni Lawa ni Tiko Savasava

“Na ivakatakilakila vakasakiti ni lomalagi me baleta na turaga kei na marama oya na tiko savasava vakaoti ni bera na vakamau kei na taucoko ni yalodina ni oti na vakamau.”

Na Bula nei Ezra Taft Benson

Ena veitosoyaki voli vakailiuliu ni lotu kei na politiki, a sa vakila matua toka o Peresitedi Ezra Taft Benson na lutusobu malua ni bula e vuravura taucoko, vakabibi me baleta na lawa ni tiko savasava. A tutaka vakaukauwa okoya na vorati ni lutusobu oqo, ni vakatavulici “na lawa ni tiko savasava e sa dua na ivakavuvuli tawamudu bibi.”¹ A tukuna okoya ni “ena Lotu kei na matanitu ni Kalou, na tiko savasava ena sega ni vakawaleni, se vakacava sara na ka ena cakava se tukuna o vuravura.”² A vakatavulica tale okoya: “Sa dodonu meda na tiko ena vuravura veilecayaki ka dukadukali, … ia meda kakua ni bulataka. Sa dodonu meda na moce vakarawarawa ena bogi ka sega ni leqataka na veika tawakilikili eda sa cakava.”³

Me vakatakilai na bibi ni tiko savasava voli mai na veivakayarayarataki dukadukali ni vuravura, a wasea o Peresitedi Benson na italanoa oqo:

“Au vakananuma e dua na italanoa ni dua na goneyalewa ka, veigadivi vata kei na nona itau, rau a lako tiko ki na dua na vanua lomatarotarotaki, ka veibasai kei na ivakavuvuli yalomatua ni nona itubutubu. A taroga okoya, ‘Na cava e leqa ena kena curumi ga me laki raici na ka e caka tiko ekea?’ Rau a lomarawarawa ki vua na nona itubutubu ka vakatututaka me na daramaka okoya na nona vinivo vulavula totoka ki na soqo. Ni bera ni yaco mai na nona cauravou, a tukuna o tamana, ‘Rawa ni o cakava vei au e dua na ka ni bera nomu lako ena nomu lako ki na vale ni kubou ka kauta mai e dua na yasa ni lewe ni vuaka?’

“E kurabui na goneyalewa ena kerekere oqo ka kaya, ‘Ena noqu vinivo totoka duadua? Au na sega ni kaliraka laivi rawa na iboi torosobu oya.’ E kaya o tinana, ‘Oqori e dina, o na sega ni rawa ni lako ki na vale ni kubou me sega ni curumi iko eso na veivakayarayarataki ekea. Keirau nanuma ni rauta vinaka na nomu vuku mo kakua kina ni lako ki na dua na vanua ka na lailai cake na kemu totoka kei na savasava mai na gauna o curu kina ki loma.’ Ena ivakasala yalomatua oya, a cakava na goneyalewa oqo na vakatulewa dodonu me maroroi koya me tawatakavi ka savasava mai na veivakayarayarataki cacawale ena vuravura.”⁴

An Hispanic couple with temple bags walking outside the Los Angeles California Temple. — Na talairawarawa ki na lawa ni tiko savasava e kauta mai e dua na “ivakaraitaki matalia ni reki kei na marau.”

iVakavuvuli nei Ezra Taft Benson

E sa tauyavutaka na Kalou na yavu ni tiko savasava me baleti ira na Luvena.

Sa tukuna tale na Turaga ena itabagauna oqo na ivakaro a soli mai Saineai ena Nona kaya, “Mo kakua ni … ia na veibutakoci, … io mo kakua ni kitaka e dua na ka vakaoqori” (V&V 59:6, vakamatatataki). Mai na ivakatekivu ni gauna, e sa tuva tu na Turaga e dua na yavu matata ka tawacala ni tikovata savasava. E sa dau vaka tu ga mai kina, ena gauna oqo, ka na dau tautauvata tu ga. Na yavu oya sa ikoya na lawa ni tiko savasava. E sa tautauvata ki na tamata kece—vua na turaga kei na marama, vua na qase kei na gone, vua na vutuniyau kei na dravudravua.⁵

Na Lotu e sega ni rua na kena ivakatagedegede ni bula savasava. Na ivakatakilakila vakasakiti ni lomalagi me baleta na turaga kei na marama oya na tiko savasava vakaoti ni bera na vakamau kei na taucoko ni yalodina ni oti na vakamau.⁶

Ena iVola i Momani, e tukuna vei keda na parofita o Jekope ni sa dau rekitaka na Turaga na nodra savasava na Luvena (raica na Jekope 2:28). Ko ni sa rogoca oya, na taciqu kei na ganequ? E sega walega ni marau na Turaga ni da sa savasava; e rekitaka o Koya na tiko savasava. A vakatavulica o Momani na ka vataga oqo ki vua na luvena tagane o Moronai ena nona vola ni tiko savasava kei na ivalavala dodonu sa “ka talei sara ka vakamareqeti mai na veika kecega” (Moronai 9:9).⁷

Na gagadre matau tu me baleta na nodrau tiko vata na turaga kei na marama e sa mai vua na Kalou. Ia na veimaliwai vakaoqo e sa vauci ena nona lawa. Na veika ka biu vakamatau vakawawa tu me baleta na vakawati, ni caka ena loma ni veimusumusuki ni vakawati, e sa dodonu ka marautaki vua na Kalou ka sa vakataudeitaka na ivakaro ni tubu me lewe vuqa ka vakatawai vuravura. Ia na ka vataga oya ni tauri ena taudaku ni veimusumusuki ni vakawati ena cudruvaki.⁸

Lako ki na icobocabo ni vakamau ena bula dodonu kei na savasava. Maroroya me baleta na veimaliwai ni vakawati na veimaliwai kamica ka veivolekati oya ka a nakita na Kalou mai Lomalagi me na dua na tiki ni vakamau ka me kakua ni vakayacori ena taudaku ni veiyalayalati ni vakamau. Au sega ni kauwaitaka na veika e tukuna o vuravura, ia sa ikoya oqo na yavu eso ni matanitu ni Kalou.⁹

Na ivalavala ca veidewayaki ni itabagauna oqo oya na veiyacovi vakatawadodonu.

Na ivalavala ca veidewayaki ni itabagauna oqo oya na veimoceri vakatawadodonu. Oqo, a tukuna kina na Parofita o Josefa, ni na ivurevure ni veitemaki levu cake, veivagarogaroi levu cake, ka dredre vakalevu cake vei ira na qase ni Isireli mai na dua tale na ka.¹⁰

Na veimoceri vakatawadodonu e sa dua na gata batigaga ka sa veicokayaki voli sega walega ena vuravura, ia ena loma ni Lotu edaidai. Na kena sega ni vakadinati sa na vakavuna me ciqomi ena sala rerevaki sara se sa na vakataka na biu ni uluna edua ki na nuku. Ena iwasewase ni cakacala eso, na laba ga kei na cakitaki ni Yalo Tabu e toka eliu mai na veidauci vakatawadodonu, ka da vakatoka me veiyacovi ni okati kina na tamata sega ni vakawati, se na ivalavala ca levu cake ni lasa e tuba ni okati kina na tamata vakawati. Au kila na lawa ni vanua e sega ni okata na itovo tawasavasava me bibi sara me vaka e nakita na Kalou, se veitotogitaki ena sala voravora cake me vakataka na Kalou, ia oya e sega ni veisautaka na kena tawadodonu. Ena mata ni Kalou e sa dua walega na itovo ni bula matau me baleta na turaga kei na marama. Ena mata ni Kalou na tiko savasava ena sega ni tawaguilecavi rawa. …

E sega tale ni dua na ivalavala ca e vakavuna tiko vakalevu cake na yali ni Yalotabu ni Turaga ena kedra maliwa na tamata edaidai me tautauvata kei na itovo vakasisila ni veiyacovi. E sa vakavuna tiko mera bale na noda tamata, vakaleqa voli na nodra tubu, vakabutobutotaka na nodra kaukauwa vakayalo, ka vakaogai ira ki na ivalavala tawadodonu tale eso.¹¹

Sa dua dina na ka rerevaki na taraicake ni nomu veimaliwai vakayago ni bera na vakamau. … Na vatuka rerevaki ni veimaliwai tawavakalawa vakaoqo e sa curu basika sara ki na bula vakawati, ka kauta voli mai na rarawa, mosi ni yalo, kei na malumalumu ni ituvaki ni itikotiko.¹²

Sa dua na ivakavuvuli tawamudu na ituvaki ni bula dodonu. Na Yalo ni Turaga e “sega ni dautiko ena vale dukadukali” [raica na Ilamani 4:24]. Na tiko savsava e dau soli bula; na dukadukali e ka rerevaki. Na veilawa tabu ni Kalou e sega ni rawa ni voroki ka sega ni itotogitaki. Sa ra lutu na matanitu lelevu ni sa yaco mera tawadodonu, baleta na ivalavala ca eso ni tawasavasava e sa vakaleqa na nodra tamata ka vakatanitaka na ibulibuli eso ka sega ni rawa ni ra sotava na bolebole ni nodra gauna.¹³

Na bula tawasavasava e sa ivakarau dukadukali duadua ni cakaca taucoko, ni vakatauvatani kei na itovo ni bula dodonu ka sa dua na iyaqa levu taudua ni qaravi vale rawati koya vinaka. Na itikotiko mamarau ka rawati koya vakavinaka ena sega ni rawa ni taraicake ena ivalavala tawadodonu.¹⁴

Eso era na vakayacolomadra vakatawadodonu ena veiba ni kena vorati vakaukauwa e sa lawa tu ga vakalotu, na lawa ka sega ni vakaibalebale baleta ni sega vakaidina na Kalou. Ko na siqema oqo me dua na veivakatauvatani vakailasu ka sagai me vakadodonutaka na gagadre, garogaro kei na domodomoqa vakatamata. Na lawa ni Kalou e sega ni rawa ni veisautaki. E sa baleti keda kece, se ra vakabauta na Kalou se sega. Eda sa vakatautaki taucoko ki na kedra itotogi, se vakacava sara na nona tovolea e dua me vakatauvatana se vakawaleni ira.

Na itovo tawadodonu … e dau kauta vata mai na veivutuni bibi. Ena sega ni rawa ni vakayaco ivalavala tawasavasava voli e dua na tamata ka sega ni rawai mai na kena revurevu. Ena sega ni rawa ni na cakacala ka vakila ni dodonu—sa dredre saraga. Ena gauna ga e voroka kina e dua na lawa ni Kalou, ena totogitaki ena mosi ni yalo, ena rarawa, ena yalo veivutuni, ena leqa ni veidokai, ka sa yawaki koya mai na veitaratara kei na Yalo ni Kalou.¹⁵

Me tikori na bula savasava, sa gadrevi meda na vakarautaki keda ena vorata na veitemaki.

E vuqa na tamata era vakacalai ena veiyacovi ena sasaga tawalokuci me rawati kina na gagadre dina vakatamata. Eda gadreva taucoko meda vakila ni da lomani ka yaga vakaidina. Eda vakasaqara taucoko ni rawata na reki kei na marau ena noda bula. Na kena kilai oqo, e dau rawai ira kina vakavuqa na tamata o Setani ki na ivalavala tawadodonu ena nona qitora na nodra gagadre taumada. E yalataka okoya na vakacegu, marau, kei na tiko sautu.

Ia oqo vakaidina e dua na ivadi. Me vaka e tukuna na dauvola Vosa Vakaibalebale: “Ia ko koya sa ia na dauyalewa sa yali na nona vuku: ko koya sa kitaka sa vakarusa na yalona” (Vosa Vakaibalebale 6:32). A vakatavulica o Samuela na Leimani na ka vataga oya ena nona kaya, “Dou sa kitaka na veika ca mo dou marau kina, io na veika sa sega ni salavata kei na nona … yalododonu” (Ilamani 13:38). A tukuna vakamatata cake o Alama: “Ko na sega ni kune marau ena nomu ivalavala ca” (Alama 41:10).¹⁶

E tiko e dua na ivosavosa makawa ka tukuna: E vinaka cake na vakavakarau kei na tatarovi mai na veivakavinakataki kei na veivutuni. Sa dina sara oya ki na lawa ni tiko savasava. Na imatai ni yatu ni tataqomaki ena noda maroroi keda vakasavasava oya na noda vakarautaki keda ni vorata na veitemaki ka tarovi keda mai na lutu veivakacalai.¹⁷

Vakanananu savasava

Qarauna na nomu vakanananu. E sega ni dua e kalawa vakasauri yani kina ivalavala tawadodonu. Na imatai ni sore ni ivalavala tawadodonu e dau bucini ena vakasama. Ni da vakatara na noda vakasama me tayana ena veika lolovira ka tawakilikili, sa tauri saraga kina oqori na imatai ni kalawa ena sala ki na ivalavala tawadodonu. Au vakaroti iko vakabibi tiko mai na veika ca ena iyaloyalo vakasisila. Eda dau rogoca vakaveitaravi mai vei ira na rawai vakaukauwa ena ivalavala ca ni vakavuqa na imatai ni kalawa ki na sala ni cakacala a tekivu mai na iyaloyalo vakasisila eso. A vakatavulica na iVakabula ni gauna mada ga e raica kina e dua na marama e dua na turaga ka dodomo kina, se ena so tale na vosa, ni sa vakavuna na nona vakasama me tekivu lako vakatani, e sa dauyalewa oti okoya e lomana (raica na Mac. 5:28; V&V 63:16).¹⁸

Ko ira na vakasamataka na vakanananu savasava era sega ni cakava na veika dukadukali. E sega walega ni nomu na itavi ni veika o cakava vua na Kalou ia na kena qarauni talega na nomu vakanananu. Ia mo bula mo kakua ni madua kina kevaka ena rawa ni vakatakilai ena dua na sikirini ena nomu valenilotu na nomu vakanananu kei na veika o cakava. Na ivosavosa makawa e se dina tu ga ni ko bucina na vakasama ka tamusuka na cakacaka, o bucina na cakacaka ka tamusuka na ivalavala, o bucina na ivalavala ko na tamusuka e dua na itovo dei ni tamata, kei na nomu itovo dei ena vakadeitaka na nomu icavacava tawamudu. “Ia me vaka na vakanananu ni lomana, sa vakakina ko koya.” (Raica na Vosa Vakaiba. 23:7.)¹⁹

Dikeva ena qaqarauni na vosa ni parofita o Alama ki vua na luvena tagane cike, o Korianitoni, “Mo biuta tani na nomu ivalavala ca, ia mo kakua ni muria na ka sa domona na matamu.” (Alama 39:9.)

“Na ka sa domona na matamu.” Ena noda gauna, na cava na ibalebale ni vosa oya?

Na yaloyalo, parokaramu ni retioyaloyalo, kei na katokatoni ni vidio eso ka ra veisiwavi ka dradraluka.

Na mekasini kei na ivola eso ka ra sa dukadukali ka vakasisila.

Keitou sa vakasalataki kemuni … kakua ni vakacacana na nomuni vakasama ena veika lolovira, ka ni na sega ni tautauvata emuri na vakasama era lako curuma na veika vakasisila oqo.²⁰

Mo savasava. Me rakorako na nomu vakasama kei na ka o cakava. Wilika na veivola vinaka. Kakua ni vakavuna me rawai na nomu vakasama ena iyaloyalo vakasisila. … Ena vosa ni Turaga, “Mo qarauna me savasava tikoga na nomu vakanananu; ia ena taucoko sara kina na nomu vakabauta ena mata ni Kalou. Ena sala vata voli ga kei iko na Yalo Tabu.” (V&V 121:45–46.)²¹

Masu eso ni veivakaukauwataki

Dau masulaka tikoga na kaukauwa me vorati kina na veitemaki. Na veitemaki ena lako mai kivei keda kece sara. Ena vica vata na kena ituvaki ka na rairai ena vuqa na matavulo, ia sa solia vei keda na Turaga na idola meda vorata kina. A tukuna o Koya kivua na Parofita o Josefa Simici: “Mo gumatua ena masu mo rawa na ka kecega; io me kakua ni rawai iko ko Setani kei ira na nona talai ka ra na segata mera tarova na cakacaka oqo” (V&V 10:5). Sa dodonu me tiki ni noda masu e veisiga na kerei ni veivakaukauwataki mai vua na Turaga me vorati kina na veitemaki, vakauasivi na veitemaki ka umani kina na lawa ni tiko savasava.²²

E sega ni dua na veitemaki e biu e matamu me sega ni rawa ni o rawa. Kakua ni vakatarai iko mo tiko ena dua na ituvaki mo na lutu vakarawarawa kina. Vakarorogo ki na veivakauqeti ni Yalotabu. Kevaka o sa vakayacora tiko na veika o sega ni vakila ni o na rawa ni masu ka kerea kina na veivakalougatataki ni Turaga ena ka o cakava tiko, io o sa na vakayacora tiko na mataqali itaviqaravi cala.²³

Levei ni veituvaki tawamatata

Ena so na gauna era dau veiwali ka veisagai na turaga kei na marama vakawati vata kei ira na kedra isema veibasai. So na isotasota tawamosimosi e sa lokuci, se so na iwiliwili ni gauna namaki e sa vakayagataki vata. Ena ituvaki kece oqo, era vakilakila na tamata ena nodra kaya ni oqo e sa ivakaraitaki vakaikoya ni veitokani. Ia na ka ena rairai vaka na veisagai tawamosimosi se na vakayaco veiwali vakalailai ga kei na dua na isema veibasai sa na rawa ni muataki vakarawarawa ki na veimaliwai bibi cake ka vakavuna sara na bula tawadodonu.

E dua na taro vinaka meda na tarogi keda oqo: Ena marautaka beka na watiqu kevaka e kila okoya ni’u cakava tiko na ka oqo?²⁴

Kevaka o sa vakawati, tarova na nomu tiko duadua vata kei na lewe ni isema veibasai ena sala e rawa duadua. E vuqa na leqa ni bula tawadodonu e vakatekivu ni tiko duadua ga e dua na turaga kei na marama ena vale ni volavola, se e vale ni lotu, se draiva voli ena motoka. iMatai ena rairai sega beka na nakinaki se vakanananu ni valavala ca. Ia na ituvaki e sa vakarautaka e dua na bucini sore ni kau me baleta na veitemaki. Dua na ka ena muataki ki na dua tale, ka na rawa ni yaco vakatotolo sara na leqa. Sa ka rawarawa sara na levei ni ka vakaoya mai na ivakatekivu ni se bera ni vakasaqaqara kena na veitemaki.²⁵

Rakorako

Mo itovo rakorako. Na rakorako ni isulusulu kei na vosa kei na ivalavala e sa dua na maka dina ni veivaqaqacotaki ka sa dua na ivakaraitaki uasivi ni dua na bula Yalododonu Edaidai. … Lako tani mai na lolovira kei na dukadukali kei na veivakatotogani.²⁶

Young adults in San Diego, California. — “Kivei ira na se tu duadua ka veibuku voli, tuvana ena qaqarauni na veitaviqaravi vinaka ka maucokona.”

Veitaviqaravi bulabula ka vakadonui

Uabaleta na ca ena vinaka. Sa rawa ni o uabaleta e vuqa na sasaga ca mai na vakaukauwa yago vinaka kei na itaviqaravi bulabula eso. E dua na yago bulabula, ka galala mai na veivakayarayarataki malua ni yago kei na yalo ni alakaolo kei na tavako, esa tiko ena dua na ituvaki vinaka cake ni vuaviritaka na tevoro.²⁷

Kivei ira na se bula duadua ka veibuku voli, ni tuvana ena qaqarauni na itaviqaravi dodonu ka maucokona eso me kakua ni ko ni biu tu kina vakataki kemuni ka sega ni caka e dua na ka ia na veiwasei ni ivakamacala vakayago walega. … Oqo na ivakavuvuli ni kena vakatawani na bula ni dua ena veitaviqaravi dodonu me kakua ni cila rawa kina na veika tawadodonu.²⁸

Vakatawana na nomuni bula ena ivurevure dodonu ni kaukauwa. E sega ni talavo tu ga na kena sagai me vorati na ca se vagalalataki na noda bula ena ivalavala ca. Sa dodonu meda vakatawana talega na noda bula ena ivalavala dodonu. Sa dodonu meda vakayacora na itaviqaravi eso ka na kauta mai na kaukauwa vakayalo.

A vosa tiko ena so na itaviqaravi me vakataka na noda vakaogai keda ena ivolanikalou. E tiko e dua na kaukauwa e curuma na noda bula ni da wilika ka vulica na ivolanikalou ena veisiga ka sega ni rawa ni kunei ena dua tale na sala. Na masu e veisiga e sa dua talega na ivurevure ni kaukauwa levu. Na lolo ni kaukauwa vakasakiti se veivakalougatataki vakamareqeti eso e rawa ni vakaukauwataki keda mai na keda ituvaki taumada. Na veiqaravi va-Karisito, tiko ena lotu, veiqaravi ena matanitu—sa rawa ni soqoni taucoko ki na noda valecokonaki ni kaukauwa kei na qaqa.

Sa dodonu meda cakava e levu cake mai na vakagalalataki rawarawa ni veivakayarayarataki cala mai na noda bula. Sa dodonu meda sosomitaki ira ena itaviqaravi dodonu eso e vakatawani keda ena kaukauwa kei na vakanuinui meda bula me vaka na kena ivalavala.²⁹

Mai na veivutuni matau kece sara, sa rawa ni ra savasava tale o ira na vesuki tu ena ivalavala ca ni veiyacovi.

Ena rairai tiko eso ka sa na bera sara na nodra vakasalataki mera vakavakarau ka tarovi ira. Ko sa na rairai vesuki vakaoti tu ena ivalavala ca bibi. Ke sa vakakina, sa sega tale na digidigi e tiko ia mo vakavinakataka ga na nomu bula ka veivutunitaka na nomu ivalavala ca. Au sa navuca kivei iko e lima na ka bibi o na rawa ni cakava mo lesu kina ki na dua na ituvaki ni bula savasava. Lako tani vakatotolo mai na ituvaki cava ga o sa tiko kina ka sa vakavuna voli mo cakacala se ena rairai vakavuna mo cakacala. Kerea vua na Turaga na kaukauwa mo vorata rawa. Vakatarai ira na nomu iliuliu ni matabete mera vukei iko ni vakameautaka na cakacala ka lesu tale mai ki na taucoko ni veitokani vata kei na Turaga. Gunu mai na vureniwai tabu ka vakatawana na nomu bula ena ivurevure vinaka eso ni kaukauwa. Nanuma ni mai na veivutuni matau kece sara, sa rawa ni yaco mo savasava tale.

Vei ira era tamusuka na isau e gadrevi kina na veivutuni dina, na yalayala e sa dei tu. Ko sa rawa ni savasava tale. Na yalolailai sa rawa ni laveti. Na vakacegu kamica ni veivosoti ena curuma na nomu bula. Ena itabagauna oqo a vosa vakamatata na Turaga ena nona kaya, “Raica, ko koya sa veivutunitaka na nona ivalavala ca, ena vosoti, ia ko i au na Turaga, au na sega ni nanuma tale na nona ivalavala ca” (V&V 58:42).³⁰

Na itubutubu sa dodonu mera vakatavulica na luvedra mera bulataka na lawa ni tiko savasava.

Na itubutubu sa dodonu mera soli ivakasala vakasakiti kivei ira na luvedra ena tiko savasava ni ra se yabaki lailai sara, me baleta na nodra taqomaki vakayago kei na veidokai.³¹

Ke rau veilomani ka veirokorokovi na itubutubu, ka sa tiko ena nodrau duavata tabu na taucoko ni veitokoni kei na ivalavala dodonu e tawaveiqatitaki, na veika vakamareqeti oqo ena vakadewataki ki na veiitikotiko ni mataka. Vakaveivosaki, kevaka e tiko na vosamuri, veiba, kei na lailai ni veiyaloni ena itikotiko, kei na vakaitavi ena itovo rerevaki ni veidauci kei na so tale ni ra tu tani, ia sa ra na qai vakamalumalumutaki mai kina na veiitikotiko ni mataka. …

… Na noda itikotiko sa dodonu me isasabai ni kaukauwa ni ivalavala dodonu veivakacerecerei ka kauti voli kina na vakacegu, duavata, kei na tawananumi koya vakaikoya ka vakacokotaki ena bula savasava, ivalavala dodonu tawaveiqatitaki, kei na lotu wale vakamatavuvale. Sa dodonu mera vakadonuya na vakawati na itubutubu me dua na tikina tabu, ka doka na ilesilesi vakaitubutubu. Sa dodonu mera vakauqeti na gonelalai ena ivakavuvuli kei na ivakaraitaki ki na vakavakarau ni vakawati, mera taqomaki mai na ka tawasavasava me vaka e dua na matetaka vakasisila, ka vakatovotovotaka na veivalavala dodonu tale eso ni ivakavuvuli va-Karisito.³²

A father sitting on a stone fence with his teenage son. The father and son are looking at each other as they counsel together. Posed by models. — A vakasalataki ira na itubutubu o Peresitedi Ezra Taft Benson mera vakatavulica na luvedra me baleta na lawa ni tiko savasava.

E solia vei keda na Kalou na lawa ni tiko savasava me rawa ni da reki kina.

E sega na ka e gadreva vei keda na Tamada Vakalomalagi ia meda marau ga. E dau tukuna vei keda o Koya na veika ga ena kauta mai na reki kivei keda. Ka dua na ivakavuvuli dina duadua e solia na Kalou me vukei keda ni kunea na reki oya na lawa ni tiko savasava. Au sa masu ena vuniyaloqu taucoko ni ko na siqema vakabibi sara na icavacava rekitaki ni kena muri voli na lawa oqo, kei na icavacava rerevaki ni kena voroki.³³

E dua na inaki ni ivalavala dodonu—ka oka kina na bula tiko savasava, vakanananu savasava kei na itovo, kei na yalodina—oya me na tiko vata kei keda na Yalotabu kei na kaukauwa ni Kalou ena noda bula me qaravi kina na cakacaka ni Kalou. Kevaka e sega na kaukauwa kei na veivakayarayarataki oya eda sa sega ni vinaka cake mai vei ira yadudua na tamata ena isoqosoqo tale eso. Na ivalavala dodonu oya e caudre voli ka na vakayarayarataki ira tale eso ki na dua na bula vinaka cake ka vakavuna vei ira na tawalewenilotu mera vaqaqa na noda vakabauta.³⁴

Dau dina ki na veilawa tabu ni Kalou. Nanuma, ni ra sa sega ni rawa ni voroki ena veivakadodonutaki. Kevaka mo na marau ka rawaka vakalevu ena nomu veimaliwai e vuravura, veidomoni, kei na taraicake ni itikotiko, ena vakadeitaka na nomu bula ki na veilawa tawamudu ni lomalagi. E sa sega tale ni dua na sala.³⁵

E sa sega na marau tawayalani ena bula tawasavasava. Sa sega na reki me kunei ena voroki ni lawa ni tiko savasava. Ia na kena veibasai e sa dina. Ena rairai tiko beka na marau vagauna. Ena rairai me vaka e totoka tu na ka taucoko ena dua na gauna. Ia sa na totolo na duidui ni veiwekani. Sa yaco mai na cakacala kei na madua. Sa yaco meda rere mai ni na vakatakilai na noda ivalavala ca. Me da sa lako lo ka vuni, lasu ka veicavilaki. Sa tekivu me mate na dodomo. Na lomaca, yalovuvu, cudrucudru, ka vakakina na veivakaduiduitaki sa tekivu me tubu. Oqo taucoko sa ra vatuka matau ni ivalavala ca kei na cakacala.

Ena liga ka dua, ni da talairawarawa ki na lawa ni tiko savasava ka maroroi keda vakasavasava, eda na sotava taumada na veivakalougatataki ni loloma kei na vakacegu vakaikuritaki, na veidinadinati kei na veivakarokorokotaki levu cake ni bula vakawati, veisemati titobu kivei rau yadua, ka sa dua na ivakaraitaki vakasakiti ni reki kei na marau.³⁶

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taro

E tukuna o Peresitedi Benson ni ituvatuva ni Turaga ena ivakarau dodonu ni veiyacovi e sa “matata ka tawacala” (wase e 1). E duidui vakacava na ituvatuva oqo mai na itukutuku eso ni vuravura?
Na cava soti na vatuka eso ni kena voroki na lawa ni tiko savasava? (Me baleta na ivakaraitaki eso, raica na wase e 2.)
Na cava eso na veika matalia e rawa ni da cakava meda taqomaki keda kina kei na noda matavuvale mai na veitemaki ni veiyacovi? (Me baleta eso na kena ivakaraitaki, raica na wase e 3.)
Raicalesu na ivakasala nei Peresitedi Benson kivei ira “era coko ena ivalavala ca bibi” (wase e 4). Na cava soti na nomu vakasama kei na nanuma ni ko dikeva vagumatua na yalayala ni Turaga me na kidavaki “lesu tale ki na taucoko ni veitokani” na tamata veivutuni?
Cava na vuna o nanuma ni sa rui bibi kina vei ira na itubutubu mera “solia na ivakasala vakasakiti kivei ira na luvedra ena yabaki lailai sobu me baleta na tiko savasava”? Ena vakayarayarataka vakacava na nanuma ni luvedra na nodrau yalodina vakataki rau na itubutubu me baleta na vakawati kei na lawa ni tiko savasava? (Raica na wase e 5.)
Na cava eso na “vatuka rekitaki” ena muri ni lawa ni tiko savasava? (Me baleta na ivakaraitaki eso, raica na wase e 6.)

iVolanikalou Veisemati

Nai Vakatekivu 39:7–21; 1 Korinica 6:18–20; Kalatia 5:16; Alama 38:12; 39:3–5; 3 Nifai 12:27–30; V&V 42:22–25

Veivuke ni Veivakavulici

“Vakauqeti ira na nomu lewenikalasi mera dau vakarau ka vakaitavi talega ena gauna era tiko kina ena nodra kalasi. Ena gauna era tovolea yadua tiko kina mera vulica na kosipeli, ena daumaka sara ni ra na veivuke mai ena kena vakavulici na lesoni” (Veituberi, Me iLutua ni Noda Bula [1999], 94).