Wase 19

Veiliutaki

“Kevaka mo sa na vakarautaka na veiliutaki mai liu me baleta na Lotu, [nomu] vanua, kei na nomu itikotiko vakaiiko, sa dodonu mo na duri kaukauwa tu ena vakabauta, ka sega ni yavalati rawa ni sotavi na cakaca.”

Na Bula nei Ezra Taft Benson

A tekivu vulica o Ezra Taft Benson me dua na iliuliu ena nona itabagone. Ni a sa volekata na yabaki 13, a kacivi o tamana me veiqaravi vakaulotu. Me vaka ni ulumatua ena matavuvale, a taura vakaikoya o Ezra e vuqa na itavi vakaveiliutaki ena iteitei ni matavuvale donuya na yali nei tamana. Ena vica na yabaki eliu, ni a kacivi okoya ki na itikotiko ni Kaulotu e Peritania, a veiqaravi okoya vaka-peresitedi ni tabana ka peresitedi talega ni Koniferedi e Newcastle (vaka tu e dua na tikina edaidai). Emuri, a veiqaravi okoya ena tolu na mataveiliutaki ni iteki—dua vaka-daunivakasala, dua vakalekaleka me peresitedi ni iteki, ka dua me peresitedi ni iteki vakabalavu cake. Donuya na nona qaravitavi vakasakiti voli, a cakacaka okoya ena vuqa na itutu vakaveiliutaki ena tabana ni iteitei. Baleta ni sa yaco okoya me dua na iliuliu ka kenadau ena tabana ni iteitei, a kerei koya o Peresitedi Dwight D. Eisenhower me veiqaravi ena itutu cecere duadua ni iteitei e Amerika. A cakacaka voli okoya me walu na yabaki vata kei Peresitedi Eisenhower vaka-sekeriteri ni iteitei kei Amerika.

Ni se bera ni yaco me Peresitedi ni Lotu, a veiqaravi taumada o Peresitedi Benson me 12 na yabaki vaka-Peresitedi ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua. Era rokovi koya vakalevu na lewe ni kuoramu me nodra iliuiliu. O Elder Bruce R. McConkie a “tukuna vakavuqa ki na lewe ni matavuvale ni se sega ni raica na veiliutaki ena Lotu me tautauvata kei Peresitedi Benson.”¹

Ena liutaki tiko ni tinikarua, a vakayaloqaqataki ira na lewe ni kuoramu o Peresitedi Benson mera vakaraitaka vakarawarawa na lomadra, veitalia ke tiko vua e dua na duidui ni vakanananu. Ni a se qai lewe vou ni kuoramu o Elder Russell M. Nelson, a nanuma okoya de vinaka me na kakua ni wasea na nona nanuma. “Ia o [Peresitedi Benson] a sega ni vinakata oya,” a kaya okoya. “Kena dina, kevaka au na toka lo ena so na ka ena cikevi au okoya me’u wasea na noqu nanuma me baleta na ka oya.”²

Dina ga a vakauqeta o Peresitedi Benson na nodra nanuma taucoko, a sega ni laiva okoya na veivosaki me dri tani. A kaya o Peresitedi Howard W. Hunter ni okoya e “kila tu na iwalewale me na tadola ka matata kina na veivosaki mai vei ira [na] Veitacini ka [sa] rawa ni tutaka ka qarauna me yaco sara ki na dua na vakatulewa veitokoni ni ra duavata taucoko.”³ Na gauna e “vakila kina okoya ni sa vakayacori na veivosaki veiganiti, ena kaya ena nona ivosavosa, ‘Au nanuma ni sa rauta vinaka na veivosakitaki ni ulutaga oqo. Tou vakadre mada vakalailai,’ ka sa vo oqo e dua na vakatulewa me caka.”⁴

O Peresitedi Benson a kauwaitaki ira a liutaka, ka veivakatavulici okoya ena ivakaraitaki. “Au sega ni kila e dua na tamata me veinanumi vakalevu cake kivei ira na nona ilawalawa se kauwai vakalevu cake me baleta na nodra bula vinaka,” a kaya o Peresitedi Gordon B. Hinckley. “E sega ni dau kerei ira tale eso okoya mera cakava na ka e sega ni rawa ni cakava okoya vakatakikoya, ia ena vakarautaka e dua na ivakaraitaki ni veiqaravi me baleti ira eso vei keimami me muria.”⁵ A matau talega o Peresitedi Benson ena votai ni cakacaka kivei ira tale eso, vakatavulici ka tarai ira cake ena imoimoi vakaoya.

Ena koniferedi raraba ka a tokoni kina o Peresitedi Benson me Peresitedi ni Lotu, a vakaraitaka o Peresitedi Gordon B. Hinckley na nona veivakabauti kaukauwa ni Turaga e sa digitaki ka vakavakarautaki Peresitedi Benson me liutaka na Lotu:

“Au solia vei kemuni na noqu ivakadinadina oya ni sa i Koya na Turaga ka sa digitaki Ezra Taft Benson me dua na lewe ni Matabose ni Le Tinikarua volekata ni vasagavulu ka tolu na yabaki sa oti. Sa ikoya na Turaga ena veiyabaki sa oti oqo ka sa vakatovolei ka vakaitovotaki koya, vakatavulici ka vakarautaki koya. …

“Me vaka e dua ka kilai koya ka tu e yasana, au cavuta na noqu ivakadinadina ni okoya sa dua na turaga ni vakabauta, ni veiliutaki vakatovolei, ni loloma vakasakiti vua na Turaga kei na Nona cakacaka, ni loloma me baleti ira na luve ni Kalou tagane kei na yalewa ena veivanua. O koya sa dua na turaga ka vakadinadinataki ena rawaka.”⁶

O Peresitedi Ezra Taft Benson kei na nona daunivakasala ena Mataveiliutaki Taumada: Peresitedi Gordon B. Hinckley (imawi) kei Peresitedi Thomas S. Monson (imatau)

iVakavuvuli nei Ezra Taft Benson

O ira na iliuliu qaqaco era duri kaukauwa tu ena vakabauta ka tutaka e dua na ivakaraitaki vinaka.

Na kaukauwa ni veiliutaki i Karisito a tubu mai na bolebole ni Nona ivakaraitaki. Na Nona kaci matata na, “Lako mai, mo muri au!” … Na Nona [rawaka ni rawata] na yalodina kei na veicuqeni ni tamata ki na ivakavuvuli ni bula dodonu sa vakatau[taki] ki na loloma ka sa vu ni veivakayaloqaqataki levu. A vukei keda o Koya meda kila ni veituvaki vakalou ka tiko vei keda yadua ka sa cikeva tiko me vosa sa rawa ni yaco mera kabula vakaidina vakalagilagi. Na Nona ivakaraitaki e se tomani voli me inuinui ka kaukauwa levu sara ni kawatamata.⁷

Kevaka mo na vakarautaka na veiliutaki mai liu me baleta na Lotu, [nomu] vanua, kei na nomu itikotiko vakataki iko, sa dodonu mo duri kaukauwa tu ena vakabauta, ka sega ni yavalati rawa ena irairai ni cakaca, me vaka e kaya o Paula, “Dou vakayaragi ena iyaragi kecega ni Kalou mo dou tudei rawa ka vorata na ilawaki ni tevoro. Ni da sa sega ni veivala walega kei ira na tamata, eda veivala talega kei ira era sa liu, kei ira era sa kaukauwa, kei ira era sa veitaliataka na butobuto kei vuravura oqo, kei ira na veivavakoso yaloca ena veiyasana vakalomalagi.” (Efeso 6:11–12.)⁸

Era gadreva na noda itabagone na vakalelewa lailai cake ka levu na ivakaraitaki vinaka. Sai iko na ivakaraitaki vinaka ka ra na rai kina me baleta e dua na ivakarau ni bula ka rawa ni ra muria ka vakayacora. Era na gadreva na veivakauqeti ka rawa ni lako mai vei iko ni ko vakatautauvatataka na nomu bula taucoko vata kei na ivakavuvuli ni kosipeli.⁹

Era dolele na tamata ki na veiliutaki maucokona.

Yalomalua

Dua na ivakatakilakila ni veiliutaki levu na yalo malumalumu ka sa dau vaka tu ga kina ka na vaka tu ga oya.¹⁰

iGu Vakayalo

Na igu vakayalo e tosoya cake na vakasama vinaka, inakinaki vinaka, itovo vinaka, ivakarau ni bula vinaka, kei na sasaga vinaka. Sai ira oqo na ituvaki ka tosoya cake na yalomatua, na bula vinaka vakayago kei na vakasama, kei na veiciqomi vakasakiti kei na idole mai vei ira tale eso.¹¹

E tiko ga vei ira na vakataucokotaki na kila mera laveta ka vakayaloqaqataka e dua tale ki na veiqaravi levu cake, ki na rawaka levu cake, ki na kaukauwa levu cake.¹²

Sa gadrevi na veivakauqeti me veiliutaki vakavinaka. … Sa dodonu me tiko vei keda na yalo ni veivakauqeti se da veivakatavulici tiko (V&V 50:13–14) se vakayacora tiko na cakacaka ni matanitu (V&V 46:2).¹³

Sa sega ni dua na ivakatautauvatani vakamareqeti me baleta na Yalotabu.¹⁴

Kila-ka

E dua na iliuliu dina ena tovolea me dau kila itukutuku. O koya e dua na tamata ka na cakacaka ena dodonu ka sega ena iwalewale tale eso. E tovolea okoya me vuli mai na veika taucoko sa sotavi oti vakatamata ka vakarautaki mai na ivakavuvuli vakatakilai ni yalomatua vakalou.¹⁵

Dua na sala vinaka sara mera kila deivaki kina na iliuliu na ivakavuvuli dodonu oya na kena rawati na kilaka momona vata kei na kilai deivaki ni ivolanikalou kei na ivolavakarau veiganiti. E levu na ituvaki era sa cadra cake oti eliu, rairai vuqa na gauna, kei na lawatu kei na kena icakacaka era sa navuci oti tu mera qarava na leqa. E sa dau ka bibi tu ga kina, me na raici ka vakamatautaki vata na idusidusi ka ra sa volai oti tu oqo kei na lawatu ni Lotu ena veitaro ni ra lako mai.¹⁶

Sa ra vakasalataki na iliuliu mera vulica na vunau eso ni Lotu me rawa ni ra na matataka vakamatata na noda ivunau kivei ira tale eso. Me vakayagataki na iyatuvosa ni iApositolo o Paula, keitou namaki iko vaka “tamata dau cakacaka sa sega e dua na ka me madua kina” (2 Timoci 2:15).¹⁷

Yalodina

Na iliuliu vinaka e namaka na yalodina. Ena solia lesu talega okoya na yalodina. Ena tokoni ira e a solia kina e dua na cakacaka. Na yalodina ena dodo yani ki na veika e uabaleta na qaravi ni tavi. E yalodina okoya ni yaco na veidokai kivei ira e veiqaravi vata kaya. E dau viavialevutaka okoya na nodra rawaka. E sega ni uabaleta okoya na nona veiliutaki vakavo ni veivosakitaka vakailiu vata kei koya ka a uabaleta na nona nanuma. E sega ni vakamaduataka e dua na tamata cakacaka ena matadra eso tale. E yalorawarawa ka galala vata kei koya.¹⁸

Duavata

E tiko e dua na “duavata ka gadrevi ena lawa ni matanitu vakasilesitieli; Raica ena qai tara rawa ga ko Saioni ena ivakarau kei na lawa ni matanitu vakalomalagi.” (V&V 105:4–5.) Ena loma ni ivakavuvuli gadrevi oqo kei na itovo eso e koto kina e dua na duavata ni nanuma kei na yalo. “Io au sa kaya vei kemudou, mo dou duavata sara; ia kevaka dou sa sega ni duavata dou sa sega ni noqu,” e sa ivakaro vakalawa ni iVakabula ki na Nona Lotu vou (V&V 38:27; Joni 17:20–23). E sega tale na vanua e bibi cake kina na gagadre oqo me vakataki ira a kaciva o Koya mera liutaka na Nona matanitu raraba.¹⁹

“Na nodra lomani na tamata e sa ka bibi ki na veiliutaki maucokona.”

Loloma kei na ivakaraitaki ni yalonuidei

Na nodra taleitaki na tamata e sa ka bibi ki na veiliutaki maucokona. O taleitaki ira li na tamata o cakacaka vata? O vakila li ni sa ka talei ena mata ni Kalou na tamata kecega (raica na V&V 18:10)? E tiko li na nomu veivakabauti ki na itabagone? O dau raici iko li ni vakacaucautaka tiko na nodra ivalavala dodonu, ka vakavinavinakataki ira ena nodra rawaka? Se dau tiko vei iko e dua na yalodredre kivei ira me baleta na nodra cakacala?²⁰

Ka kaukauwa sara me ciqomi mai na vakalelewa, vuqa na gauna, e sega ni dua na vosa mai vua na noda iliuliu ena cakacaka eda sa lesi kina. So na vosa lalai se ivola, ka ra sa matau ka matata, sa ra veivakayaloqaqataki levu ena itosotoso.²¹

Eda kila … ni gauna e vakayagataka e dua na iliuliu me veitaratara kina vakatamata kei ira na lewenilotu e sa vakavatukana cake mai na gauna e vakayagataki ena veisoqoni kei na itavi vakalotu eso. Na veitaratara vakatamata e sa idola ki na nodra saumaki na lewenilotu luluqa.²²

Vakabibi ena Lotu, na kerekere e rawaka vakalevu cake mai na tauci lewa—loma vinaka cake talega. Nanuma mo tukuna na vuna. Vakataroga mo raica se sa vakaevei tiko na itosotoso. Vakaraitaka na nomu taleitaka ni ra vakamuria vinaka na tamata na ivakasala. Vakaraitaka na yalonuidei ni kena rawa ni caka vakadodonu. Ni sa vakacalai eso na ka, ena vinaka me na talevi lesu ka vakaraici se evei o a sikalutu kina—ka kakua ni rere ni tukuna vakadodonu ni o cakava. Nanuma, era sega ni saumi na noda tamata, era tamata cakacaka bula galala. Era lomana talega na Turaga kei na Nona cakacaka. Lomani ira. Vakavinavinakataki ira. Ni ko sa temaki mo cudruva e dua na itokani vakacakacaka, kakua. Tovolea e dua na bolebole maleleti kei na dua na itavi malumu e dakuna. Era sa vinaka vakaidina na luvena taucoko na Tamada e vuravura raraba. E lomani ira o Koya. Sa dodonu talega vei keda.²³

Era sega ni vinakata na tamata mera togoraki ni cakava e dua na ka, veitalia ke me na vinaka vei ira. Ia na tamata ena cuqena na veiliutaki maucokona.²⁴

Na iliuliu vinaka e veilesi vakayalomatua.

Na ivakaraitaki ni Turaga me baleta na veilesi

Na yavu sara mada ga ni vuravura a tavoci ena dodonu ni veilesi. Vuqa na gauna a vakananumi ira kina na tamata o Jisu ni Nona veiqaravi e vuravura e a vu mai na dodonu ni veilesi. Na vakalesuimai ni Nona Lotu e a vakatekivutaki mai ena dodonu ni veilesi.

Ni vosa tiko kivei ira na Jiu ena valenilotu, a tukuna vei ira o Jisu ni sa lesi Koya mai na Tamana: “Ni’u sa sega ni lako sobu mai lomalagi me’u kitaka na lomaqu, me’u kitaka ga na lomai koya sa talai au mai” (Joni 6:38).²⁵

E solia vei keda o Jisu na ivakaraitaki maucokona ni veiliutaki vinaka mai na veilesi matau. … E vuqa vei ira na Nona daukaulotu a sega na nodra taga ilavo se kato ena nodra lako voli. Era rawai na tamata ena dredre levu eso ena tutaki ni Nona ivakavuvuli. Era a mate vakaca sara eso vei ira ena Nona veiqaravi. Ia era a lako voli na nona tisaipeli lesi ki vuravura ena doudou me vaka na laione ena Nona vakatulewa. Era rawata vinaka na veika era a sega ni nanuma taumada ni na rawa. E sega mada na iliuliu e a vakayaloqaqataki ira na turaga kei na marama me vakataki Koya.²⁶

Na Lotu i Jisu Karisito e taracake na iliuliu eso ena nodra vakayagataki na tamata mera lesi ena dodonu. Ni a tiko voli e vuravura o [Jisu], a kaciva okoya e tinikarua na iapositolo mera vukei koya ena liutaki ni Lotu. A kacivi ira talega na vitusagavulu. A veilesi [ki] na so tale na tamata. Me kakua ni tiko e dua vakadausarasara ena nona Lotu. Me ra na vakaitavi taucoko sara ena vukei ni kena taraicake na matanitu. Ka ni ra sa taracake na matanitu, era sa tarai ira cake talega.

A saga o Jisu me vakacerecerea na tamata yadua. …

A saga o Jisu ni cakava mera tui na tamata kecega, me taracake vua na veiliutaki ka tawamudu. Ena bogi vakananumi oya ni cava na iotioti ni vakayakavi, a tukuna o Koya ki na tinikadua … , “E dina, e dina, au sa kaya vei kemudou, O koya sa vakabauti au, ena kitaka talega na cakacaka ka’u sa kitaka; ia ena kitaka na cakacaka e uasivi cake ena ka oqo; ena vuku ni’u sa lako vei Tamaqu.” (Joni 14:12.) Mai na veilesi, a gadreva o Jisu me laveta cake na tamata yadua, ka sega ni vakacacana. Ka ena loma taucoko ni Lotu edaidai, era sa tubu cake tiko vakaituvaki na turaga kei na marama mai na itutu eso era sa lesi kina.²⁷

Donuya na Nona veiqaravi vakayago, a lesia na dodonu o Jisu Karisito kivei ira na Nona iApositolo Le Tinikarua.

Veilesi ena noda mataisoqosoqo

Na veiliutaki vinaka e vakaibalebaletaki ki na veilesi ni dodonu. E vukei iko kei na nomu mataisoqosoqo na kena lesi na tiki ni usana vakacakacaka eso. Na veiliutaki maucokona sa ikoya na kena rawa ni lesi eso tale mera vakacavara na cakacaka.²⁸

Na veilesi yalomatua e gadreva na vakavakarau ni masumasu, me vaka na veivakatavulici se veivunauci maucokona. E vakamatatataka na Turaga ena veivosa oqo: “Raica ena soli vei kemudou na Yalo Tabu ni dou sa kerea ena vakabauta; ia mo dou vunau walega ena veivakauqeti ni Yalo Tabu” (V&V 42:14). Ka da na rawa ni kuria, mo dou kakua ni veilesi ke sega na Yalotabu.²⁹

E dua na dauveiliutaki yalomatua ena Lotu edaidai ena sega ni tovolea me cakava duadua ga na cakacaka, ka solia na ivakaraitaki ni sega tale ni dua e rawa ni cakava. Ia ni sa veilesi rawa, ena solia okoya e dua na ivakadei ni o koya ka sa lesi e sa tiko vua na nona veitokoni taucoko.³⁰

Ni sa soli na itavi me qaravi, ena sega ni guilecava na iliuliu na tamata a lesi se na nona ilesilesi. Ena vakamumuri voli ena yalonuinui ia ena sega ni “vakaraica vakamatailalai na cakacaka ni dua na tamata.” Ena dau veivakacaucautaki vakatabakidua ena gauna e donui kina. Ena dau soli veivakayaloqaqataki veivukei ena gauna e gadrevi kina. Ni vakila okoya ni sega ni vakayacori tiko na cakacaka ka sa gadrevi e dua na veisau, ena vakatakilai koya vakaqaqa kei na doudou ia ena loloma dina. Ni sa cava na gauna ni dua na itavi vakacakacaka, ena vakatakila okoya na vua ni cakacaka vinaka kei na vakavinavinaka.³¹

E sega ni vakabauta e dua na iliuliu yalomatua ni vakasama vinaka kece ga e sa vu mai vua. Ena sureta na vakatutu eso okoya mai vei ira e liutaka. Ena vakaraitaka vei ira okoya ni ra sa dua na tiki bibi ni vakayaco vakatulewa. Ena vakaraitaka vei ira okoya ni ra sa tutaka tiko na nodra yavutu, ka sega ni nona ga.³²

Na veiliuliu ni Lotu sai ira e sa digitaka na Kalou ka sa dodonu mera vakasaqara na Yalotabu ena liutaki kei na nodra taraicake tale eso.

Ena Lotu edaidai ena dau vakaitavitaki koya ga e dua na iliuliu mai na ka e namaka vakaidina. Sa gadrevi vua me na dau nanamaki vakayawa. Sa dodonu vua me na vakadeitaka kivei ira e vakaitavitaka ni ena veiqaravi ni Turaga e sa tu vei ira na kaukauwa levu cake mai na veitavi matau tu ga. Sa sega ni dodonu me dua na druka ena cakacaka ni Turaga ni [da] cakava na [noda] vinaka taucoko. Eda sa iyaya ni cakacaka ga; oqo na cakacaka ni Turaga. Oqo na Nona lotu, na yavu ni Nona kosipeli. Sai ira oqo na Luvena eda sa cakacaka vata tiko. Na Turaga ena sega ni vakadonuya meda druka ke da na vakayacora na noda itavi. Ena vakalevulevui keda o koya me sivia na noda taledi kei na veika eda rawata. Oqo au kila.³³

Sa dodonu meda nanuma ni … Lotu … e sega ni vuravura vakabisinisi. Na nona rawaka vinaka e vakatautaki ena yalo era vakabulai, sega ni tubu kei na lusi. Eda gadreva vakaidina, meda gugumatua ka vakayacoka, ia eda gadreva talega meda vakanamata ki na veisasaga tawamudu. Dau qaqarauni ena kena vakasaurarataki na icakacaka cacawale kei na ivosavosa eso ena veitavi tabu vakamatabete. Nanuma ni veituvatuva ni veivakadodonutaki duidui eso, ka rawa ni veivuke, ena sega ni rauta vakatakikoya ena cakacaka ni matanitu. Na cakacaka ni Turaga sa dodonu me caka ena vakabauta, masumasu, kei mai na Yalotabu, “kevaka sa vunau ena kaukauwa tani tale eso ia sa sega ni mai vua na Kalou” (V&V 50:18).³⁴

Na inaki taucoko ni Lotu oya na taraicake ni turaga kei na marama ka ra na bula vakalou ena nodra itovo kei na nodra ituvaki ni bula kei na veika era kilai tani kina.³⁵

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taro

A vakatavulica o Peresitedi Benson ni sa dodonu mera na ivakaraitaki vinaka na iliuliu (raica na wase e 1). Na cava e sa rui veivakayarayarataki kaukauwa kina na ivakaraitaki? E sa bau vakayarayarataki iko vakacava na nodra ivakaraitaki yalododonu na iliuliu?
Vulica na itovo ni bula ni iliuliu vinaka eso ka sa vakamacalataki ena wase e 2. Cava na vuna o nanuma kina ni o ira na tamata era “taleitaka na veiliutaki [vakaoya]”? Vakasamataka se cava o na rawa ni cakava mo taracake kina na itovo ni bula eso oqo.
A vakatavulica o Peresitedi Benson ni sa dodonu vei ira na iliuliu ni Lotu mera vakamuria na ivakaraitaki ni iVakabula me vaka e dua na dauveilesi (raica na wase e 3). E dau vukea vakacava na taraicake na matanitu ni Kalou na veilesi? Ena sala cava soti e sa bau yaga kina vei iko na itavi eso ka a lesi kivei iko?
Ena rawa ni veisau vakacava na noda veiqaravi vaka-Lotu ni da nanuma ni “oqo na cakacaka ni Turaga” ka sai “ira oqo na Luvena eda sa cakacaka vata tiko”? (Raica na wase e 4.) Na cava o bau vakila ni ko a vakaitavi vaka e dua na iyaya ni cakacaka ena liga ni Turaga mo vukei ira kina eso tale na tamata?

iVolanikalou Veisemati

Lako Yani 18:13–26; Maciu 5:13–16; Luke 22:31–32; Alama 17:1–11; V&V 38:23–27

Veivuke ni Veivakavulici

“Ena tarai na yalo ni tamata yadua ena gauna e dau vakaraitaki raraba kina na veika era cakava se vakaitavi kina. Ena vukei iko sara vakalevu kevaka mo tovolea ena nomu igu taucoko mo dau vakavinavinakataka na nona sauma mai na taro ena ka e tukuna mai e dua na nomu lewenikalasi , ke veiganiti, me tiki tiko ni nomu veivakavulici na nodra veivosaki se veitokoni mai na lewenikalasi” (Na Veituberi, Me iLutua ni Noda Bula, 40–).