Ti Idadateng ti Libro ni Mormon.
Ipaneknek dagiti napnuan pakasaritaan a kinapudno ken naisangayan a saksi ti Libro ni Mormon a pudno a namilagruan ti yaayna.
Idi makimitmiting kadagiti elder ti Simbaan iti maysa nga okasion, impakdaar ni Propeta Joseph Smith: “No awan ti Libro ti Mormon ken dagiti paltiing, sadino ti relihiontayo? Awanantayo.”1 Patpatgek a kakabsatko, ti sumaganad nga Umuna a Parmata, ti namilagruan a yaay ti Libro ni Mormon ket ti maikadua a kangrunaan a pasamak ti rugi ti pannakaisubli ti ebanghelio ni Jesucristo itoy a dispensasion. Paneknekan ti Libro ni Mormon ti ayat ti Dios kadagiti annakna, iti saan a managimbubukod ken nadiosan a pannubbot a sakripisio ti Apo a ni Jesucristo, ken ti naipangpangruna a panagministrona kadagiti Nephite iti nabiit kalpasan ti Panagungarna.2 Paneknekanna pay a dagiti natda iti balay ti Israel ket agmaymaysanto babaen ti aramidna ti ud-udi nga aldaw ken didanto maibelleng iti agnanayon.3
Bayat ti panangadaltayo iti idadateng daytoy nasantuan a libro ti nasantuan a kasuratan itoy ud-udina nga aldaw, mautobtayo a ti sibubukel nga aramid ket namilagruan—manipud ti panangawat ni Propeta Joseph kadagiti balitok a pinanid manipud iti nasantuan nga anghel agingga iti pannakaipatarusna “babaen ti sagut ken bileg ti Dios,”4 ti pannakataginayonna, ken ti pannakaipablaakna babaen ti ima ti Apo.
Ti idadateng ti Libro ni Mormon nangrugin iti nabayag sakbay a naawat ni Joseph Smith dagiti pinanid a balitok manipud kadagiti ima ni anghel Moroni. Impadto dagiti nagkauna a propeta maipapan iti yaay daytoy sagrado a libro iti panawentayo.5 Nasao ni Isaias iti maysa a libro a naselioan, nga inton agparang agsusupangetto dagiti tao maipapan iti balikas ti Dios. Mangted daytoy a kasasaad ti konteksto a maaramid ti Dios ti “datdatlag nga aramid ken nakaskasdaaw,” a makaigapu “ti kinasirib dagiti tattaoda a masisirib mapukaw[to], ken ti pannakaawat dagiti taoda a manakem mailemmeng[to]” kasta met dagiti naemma “dumakkelto ti rag-oda iti Apo, ket dagiti napanglaw kadagiti tattao agragsakdanto iti Maysa a Nasantuan ti Israel.”6 Nagsarita ni Ezequiel maipapan iti kayo ti Juda (ti Biblia) ken iti kayo ni Efraim (ti Libro ni Mormon) iti panagbalinda a sangkamaysa. Da Ezequiel (iti Daan a Tulag) ken Lehi (iti Libro ni Mormon) ipakitada nga “agsulboddanto a sangkamaysa” tapno babainenna ti palso a doktrina, mangipasdek iti talna, ken mangyeg kadatayo iti pannakaammo dagiti katulagan.6
Iti sardam ti Septiembre 21, 1823, tallo ket kagudua a tawen kalpasan a napadasan ni Joseph Smith ti Umuna a Parmata, sinarungkaran ti maysa nga anghel a ni Moroni, ti maudi a propeta dagiti Nephite iti nagkauna nga America, kas bunga dagiti napudno a kararagna. Bayat dagiti isasarungkarda a nagpatnag, imbaga ni Moroni ken Joseph nga adda datdatlag nga aramid a paobra ti Dios kenkuana—ti pannakaipatarus ken pannakaipablaak iti lubong dagiti dagiti naparegta a balikas dagiti nagkauna a propeta ti kontinente ti America.8 Iti sumaruno nga aldaw, napan ni Joseph iti lugar, saan nga adayo iti pagtaenganna, iti lugar a nangikalian ni Moroni kadagiti pinanid iti gibus ti biagna, sakbay ti sinigsiglo a tawen. Sadiay a nakita manen ni Joseph ni Moroni, a nangbilin kenkuana nga agsagana nga umawat kadagiti pinanid iti masanguanan.
Iti sumaruno nga uppat a tawen, iti Septiembre 22 ti tunggal tawen, immawat ni Joseph ti nayon a pangiturong ken ni Moroni maipanggep iti pannakaammo maipapan iti no kasano a nasken a maiturayan ti pagarian ti Apo iti ud-udina nga aldaw. Kasta met a mairaman ti panagsagana ni Joseph ti isasarungkar dagiti anghel ti Dios, iti kasta a maipakita ti kinaindaklan ken dayag dagiti pasamak iti daytoy a dispensasion.9
Ti kallaysana ken ni Emma Hale iti 1827 ket paset dayta a panagsagana. Inakemna ti napateg a papel a mangtulong iti Propeta iti unos ti biag ken ministrona. Kinapudnona, idi Septiembre 1827, kinadua ni Emma ni Joseph iti turod a nakailemmengan dagiti pinanid, ket naguray isuna idi yawat ni anghel Moroni ti kasuratan iti ima ni Joseph. Inawat ni Joseph ti kari a mataginayonto dagiti pinanid no ipaayna ti amin a panagkagumaanna nga italimeng a natalged ida inggana a maisublida kadagiti ima ni Moroni.10
Patpatgek a kaduak iti ebanghelio, adu dagiti agdama a takuat iti nagkauna a panawen ti mapasamak bayat ti archaeological excavation wenno babaen ti aksidente bayat ti konstruksion ti proyekto. Nupay kasta, inturong ti maysa nga anghel ni Joseph Smith kadagiti pinanid. Maysa a milagro ti bunga daytoy.
Milagro pay ti proseso ti patarus ti Libro ni Mormon. Daytoy sagrado a nagkauna a kasuratan ket saan a “naipatarus” iti tradisional a wagas nga ipatarus dagiti iskolar dagiti nagkauna a teksto babaen ti panagsursuro iti nagkauna a pagsasao. Nasken a kitaentayo ti proseso nga ad-adda a kas “paltiing” babaen iti tulong ti pisikal a ramit nga inted ti Apo, a mangkontra iti “patarus” ti maysa nga addaan pannakaammo kadagiti pagsasao. Impakdaar ni Joseph Smith a babaen ti bileg ti Dios, “Impatarus[na] ti Libro ni Mormon manipud iti (hieroglyphs), a ti pannakaammo a nakapukawan ti lubong, a nagtakderan[na] iti dayta nakaskasdaaw a pasamak, awan adalna nga agtutubo, a mangpaksiat iti nainlubongan a sirib ken adu a kinakuneng ti sangapulo-ket-walo a siglo babaen iti baro a paltiing.”11 Ti tulong ti Apo iti panangipatarus kadagiti pinanid—wenno paltiing, a naisao—ket pakakitaan pay no ibilbilang ti namilagruan nga ababa a panawen a panangipatarus ni Joseph Smith kadagitoy.12
Nagpaneknek dagiti parasurat ni Joseph iti bileg ti Dios a naiparangarang bayat ti panagtrabahona iti pannakaipatarus ti Libro ni Mormon. Naminsan nga imbaga ni Oliver Cowdery: “Dagidiay dagidi aldaw a di malipatan—nga agtugaw a dumngeg iti aweng ti maysa a timek a diktaran ti inspiration ti langit, a nangriing iti kaunggan a panagyaman daytoy a sidong! Inaldaw nga intuloyko, awan ressatna, ti agsurat manipud iti ngiwatna, bayat ti panangipatarusna iti … ‘Ti Libro ni Mormon.’”13
Ipalgak dagiti nagadawan iti pakasaritaan a manipud iti kanito a nagun-od ni Joseph Smith dagiti pinanid idi 1827, naaramid dagiti gandat a mangtakaw kadagitoy kenkuana. Nadlawna nga “awan sardayna a pammilit ti inaramat tapno maagawda [dagiti pinanid] manipud [kenkuana” ken tapno “naaramat amin a mabalin nga aramiden a panglakagan iti dayta a gagem”14 Tapno mairugi ti aramid a patarus, idi agangay napilitan da Joseph ken Emma nga umakar manipud iti Manchester, Nueva York, a mapan iti Harmony, Pennsylvania, tapno mangsarak iti natalged a lugar nga adayo iti bunggoy a mangriribuk ken tattao a nagtarigagay nga agtakaw kadagiti pinanid.15 Kas insurat ti maysa a mannalaysay: “Kasta ti panaggibus ti umuna a narigat a paset ti panangaywan ni Joseph kadagiti pinanid. … Ngem natalged ti kasuratan, ken kadagiti panangikarigatanna iti panangtaginayonna kadagitoy awan duadua nga adu ti naadal ni Joseph maipapan kadagiti wagas ti Dios ken tao nga agserbi kenkuana a nasayaat iti umay a panawen.”16
Bayat ti pannakaipatarus ti Libro ni Mormon, naammuan ni Joseph a mangpilinto ti Apo kadagiti saksi a mangkita kadagiti pinanid.17 Paset daytoy ti no ania ti impasdek ti Apo idi kinunana, “manipud iti ngiwat ti dua wenno tallo a saksi ti tunggal balikas a mabukel.”18 Da Oliver Cowdery, David Whitmer, ken Martin Harris ti dadduma nga immuna a kadua ni Joseph iti pannakabukel ti datdatlag nga aramid ti Dios itoy a dispensasion, ket dagiti immuna a saksi a naawagan a mangiburay iti naisangayan a pammaneknek iti Libro ni Mormon iti lubong. Pinaneknekanda a ti anghel, a naggapu iti imatang ti Apo, impakitana kadakuada ti nagkauna a kasuratan ken nakitada dagiti naikiitikit a sinurat kadagiti pinanid. Nagpaneknekda pay a nangngegda ti timek ti Dios manipud iti langit a mangipakpakdaar a naipatarus ti kasuratan babaen ti sagut ken bileg ti Dios. Kalpasanna nabilinda nga agpaneknek iti daytoy iti intero a lubong.19
Namilagruan a nangawag ti Apo iti sabali pay a walo a saksi a mainayon a mangkita kadagiti balitok a pinanid ket agbalinda a naisangayan a saksi ti kinapudno ken kinadiosan ti Libro ni Mormon iti lubong. Impaneknekda a nakitada ken naannad nga inamirisda dagiti pinanid ken dagiti nakitikitan a kitikitda. Uray pay iti baet dagiti rigrigat, dadanes, amin a kita ti rigat, ken uray pay dadduma kadakuada ti kumapkapuyen iti pammatida, dagitoy sangapulo-ket-maysa a napili a saksi ti Libro ni Mormon iti kaano man dida inlibak dagiti pammaneknekda a nakitada dagiti pinanid. Saanen nga agmaymaysa ni Joseph Smith nga addaan iti pannakaammo kadagiti isasarungkar ni Moroni ken dagiti balitok a pinanid.
Inrekord ni Lucy Mack Smith a simmangpet ti anakna a lalaki iti pagtaengan a sirarag-o kalpasan a naipakita kadagiti saksi dagiti pinanid. Inlawlawag ni Joseph kadagiti nagannakna,“Mariknak ti kasla nabang-aran iti maysa a dadagsen a napalalo ti kadagsenna kaniak nga ibturan, ket pinagrag-o daytoy ti kararuak, a saanakon a mamimpinsan nga agmaymaysa iti lubong.”20
Naipasango unay ni Joseph Smith iti sumupsuppiat iti pannakaimaldit ti Libro ni Mormon idi umadanin aggibus ti panagipatarus. Kinabaelanna nga allukoyen ti maysa nga agimalmaldit nga agnagan iti Egbert B. Grandin iti Palmyra, New York, a mangimaldit daytoy kalpasan laeng a ni Martin Harris, iti maysa a tignay ti naindaklan a pammati ken sakripisio, insaldana ti talonna kas kolateral kadagiti gastos ti panagimaldit. Gapu ti agtultuloy a suppiat kalpasan ti pannakaipablaak ti Libro ni Mormon, sipupudno nga inlako ni Martin Harris ti 151 nga ektaria (0.6 km2) ti talonna a pangbayad ti gastos ti panagipablaak. Babaen ti paltiing a naited ken ni Joseph Smith, imbilin ti Apo ken Martin Harris a dina aguman ti sanikuana ket bayadanna ti gastos ti pannakaimaldit ti libro a “naglaon iti kinapudno ken ti balikas ti Dios.”21 Idi Marso 1830, naipablaak ti umuna a 5,000 a kopia ti Libro ni Mormon, ket ita, ad-adu ngem 180 milion a kopia dagiti a naimaldit iti nasurok a sangagasut a pagsasao.
Ipaneknek dagiti napnuan pakasaritaan a kinapudno ken naisangayan a saksi ti Libro ni Mormon a pudno a namilagruan ti yaayna. Nupay kasta, ti bileg daytoy a libro ket saan a maibatay laeng iti nangayed a pakasaritaanna ngem iti nabileg, naidumduma a mensahena a nangbaliw iti adu a biag—agraman ti biagko!.
Nabasak ti sibubukel a Libro ni Mormon iti umuna a gundaway idi agtutuboak nga estudiante ti seminary. Kas insingasing dagiti mannursurok, inrugik a basaen daytoy mangrugi iti pakauna a panidna. Ti kari a linaon dagiti umuna a pinanid ti libro mayallingag pay laeng iti panunotko: “Utobenyo iti puspuso[yo] … , ket kalpasanna … agsaludsod iti Dios [iti pammati] … iti nagan ni Cristo no pudno met la ti libro. Kadagiti agtultuloy a magna itoy a dana … magun-oddanto ti pammaneknek ti kinapudnona ken kinasanto babaen ti bileg ti Espiritu Santo.”22
Sipapanunotak iti dayta a kari, sipapasnek a mangammo iti ad-adu pay maipapan iti kinapudno daytoy, ken iti espiritu ti kararag, inadalko ti Libro ni Mormon, in-inut, bayat ti panangkumpletok kadagiti naituding a linawas nga adalen iti seminary. Nalagipko, kas idi kalman, nga in-inut a nangrugi ti nabara a rikna a dumakkel iti kararuak ken nangpunno iti pusok, a nanglawlawag iti pannakaawatko, ken nagbalin a naragragsak pay, kas inladawan ni Alma iti panangikasabana iti balikas ti Dios kadagiti taona.23 Dayta a rikna ket in-inut a nagbalin a pannakaammo a nagramut iti pusok ken nagbalin a pundasion ti pammaneknekko kadagiti napapateg a pasamak ken pannursuro a masarakan iti daytoy sagrado a libro.
Babaen dagitoy ken dagiti saan a magatadan a bukod a padas, awan duadua a nagbalin ti Libro ni Mormon a panuli a mangparegta ti pammatik ken ni Jesucristo ken ti pammaneknekko iti doktrina ti ebangheliona. Nagbalin a maysa kadagiti adigi nga agpaneknek kaniak iti nasantuan a panangsubbot a sakripisio ni Cristo. Nagbalin a kalasagko iti unos ti biagko maibusor kadagiti pananggandat ti kabusor a mangpakapuy iti pammatik ken mangimula iti saan a panamati iti panunotko ken mangted kaniak iti tured a mangipakdaar iti pammaneknekko maipapan iti Mangisalakan iti lubong.
Patpatgek a gagayyemko, immay ti pammaneknekko iti Libro ni Mormon iti tunggal binatog24 kas maysa a milagro iti pusok. Agingga ita, agtultuloy a dumakkel daytoy a pammaneknek bayat ti panagtultuloyko nga agsukisok, a naimpusuan, tapno ad-adda a naan-anay a maawatak ti balikas ti Dios kas linaon daytoy nakaskasdaaw a libro ti nasantuan a kasuratan.
Iti amin a makangngeg iti timekko ita, awisenkayo nga agbalin a paset daytoy namilagruan a yaay ti Libro ni Mormon iti biagyo. No nainkararagan ken agtultuloy ti panagadalmo kadagiti balikasna, mairanudka kadagiti kari ken nawadwad a bendisionna iti biagmo. Pasingkedak pay maminsan a ti kari a mayallingag kadagiti pinanidna: a no “dawatenyo iti Dios, ti Agnanayon nga Ama, iti nagan ni Cristo, no saan a pudno dagitoy a banag; ket no naimpusuan ti idadawatyo, ken addaan iti pudno a panggep, ken addaan iti pammati ken ni Cristo,” “iparangarangnanto ti kinapudno daytoy kadakayo, babaen ti bileg ti Espiritu Santo.”25 Maipanamnamak kadakayo nga itednanto ti sungbat iti personal unay a wagas, kas inaramidna kaniak ken iti adu a dadduma pay iti lubong. Agbalinto dagiti padasyo a nadayag ken sagrado kadakayo kas iti padas ni Joseph Smith para kenkuana, kasta met iti immuna a saksi ken iti amin a nagpanggep nga umawat iti pammaneknek iti integridad ken kinamannatalek daytoy sagrado a libro.
Paneknekak a ti Libro ni Mormon ti pudno a balikas ti Dios. Paneknekak a daytoy sagrado a sinurat “iparangarangna ti doktrina ti ebanghelio, mangbalabala iti plano ti pannakaisalakan, ken ibagana ti aramiden dagiti tao tapno magun-odda ti talna ditoy a biag ken agnanayon a pannakaisalakan iti sumuno a biag.”26 Paneknekak a dayta ti wagas ti Dios a mangummong ti Israel iti aldawtayo ken matulongan ti tattao a mangam-ammo iti Anakna, ni Jesucristo. Paneknekak a sibibiag ti Dios ken ay-ayatennatayo ken ti Anakna a ni Jesucristo, ti Mangisalakan ti lubong, ti kangrunaan a panuli ti relihiontayo. Ket sawek dagitoy a banag iti sagrado a nagan ti Mannubbottayo, Maestrotayo, ken Apotayo, kas ken ni Jesucristo, amen.