Ninályá dóó Náá’diijeeh Ła’ bee Bił Háníh
Nihokáá’ dine’é ninályá daabá, dóó baa hane’ii t’áá íiyisíí bidenhóyee’.
Díí ntsáo áłah áleeh ałtsojį’ nihí yádeilti’ dóó nihił dahózhǫ́ǫ dahwíitaal ałk’idą́ą́ baa dahóone’ beda’ályaa “t’áá ałtsoní ninádadooyéeł,”1 tááłá’igi “Christ bąą áłhandáhidiijíh,”2 baa ní’dooldah hane’ yá’át’éehii, bi’ádziil, dóó Jesus Christ biSodizin bághan nihokáá’, “Ninályá ałtso dabiyi’”.
Ndi Ninályá doo dííjį́ t’áá nihí t’éiyá baa nihił dahózhǫ́ǫ da. Áłtsé íishjąní yit’į́ ályáii doo Joseph Smith t’áá sáhí bá dah ndi háishį́į́ adinídíí dóó t’áá aaníí “bi’ééhhózin bi’hóhii daabá.”3 Mormon biNaatsoos lá nihokáá’ dine’é daabí. Diyin be’ádziil bibee áda’ool’į́įł bee yisdááhóóti’ dóó hadáałt’é dadooléełii t’áa ałtso bá hasht’éelyaa, doo k’addíí iiná yii’ kéédahat’į́nii nidí. Jesus Christ Binahagha’ Akée’di Dayoołkáałgo Yá Naazínígíí dóó be’ák’ihojídlį́ ałtso deinízinígíí bá. T’áá ałtso Ii’sizíinii Diyinii baa dahidoolyééł biniiyé. Nihokáá’ dine’é ninályá daabá, dóó baa hane’ii t’áá íiyisíí bidenhóyee’.
“Ákohgo, díí t’áadoo le’é ts’ídá íiyisíí aláahdi nihookáá’ dine’é bee bił hodoonihígíí át’é, áko bił bééhodoozįįł ts’ídá t’áá háiida Diyin God bił haz’ą́ góne’ doo yah adoogáał da, t’áá hazhó’ó Ayóó Át’éii Messiah biwoosbą’, dóó be’ajooba’, dóó bidiyingo jooba’ binahjį’ t’éiyá, bí éí bitsʼíís niʼ níínílá, dóó Ii’sizíinii bibee adziilii binahjį’ nínéidiidlá, áko daneeznánígíí náádidoojahgo íidoolííł, bí áłtsé náádidoodáałgo.“4
Eíí jį́įdóó bá yáłti’í bik’is, Samuel Smith, t’áa doole’é yiih néi’niłíi Naaltsoos Mormon Wolyéhígíí ániidí saad dabiká’ii yii’ háii’deełbiid dóó ánii saa diyiníi yaa hódoolnih yiká dadiiyá, Da’oodlaní t’áa ni’kódaanéhi nidáanish “díidí nihokáá’ dine’é yił ch’ídeidoo’ááł biniiyé.”
1920 biyi’, iidą́ą́’-Eldir David O. McKay Naakits’áadah Yilt’éego Áhees’a’dóó, Sodizin báHooghanjí nida’nítiní yitah naagháago bee nááhai. 1921 Ya’iishjáashts’ósígo, bíh Fagali’i, Samoa, łeeh ii’niił yázhí léii’gi sizį́, áłchíní yázhí táá’ nii’nílgi yaa ádahalyą́ą léii’gi, Thomas dóó Sarah Hilton bitsi’ dóó biye’ naakigo. Díidí áłchíní yázhí—alą́ąjį’ii naaki bináahai—Thomas dóó Sarah 1800 hoshdę́ę́’ nanítiní nilį́įgo baa náádiilyá.
T’ahdoo Utahdóó dah diighááhgóó, Eldir Mckay yá yee haadzíí’ Sarah, k’ad bit’éi naagháo, bíh eíí Samoadí ba’áłchíní łeeh yi’nílgi deeshááł asdzáá t’ahdoo ákoo nididáa da. Eldir Mckay nát’ąą’ asdzání yich’į’ í’iilaa, “Na’áłchíní yázhí táago, Shiláh Hilton, baa’áhayą́ǫ shijéé’ … na’nítiní bináanish áálííł tádiin nááhaidą́ą́’ bidinílnish shą́ą.” Áádóó bíh yíyiizoh ła’ saad áyiilaaígíí:
Yilá ayóó ó’ó’nóo bee bináá’ ałch’į’ kólyaa,
Yilá ayóó ó’ó’nóo bee bináá’ ałch’į’ kólyaa,
Yilá doo béé dahósin shijée’gi dahodízhoní,
Doo béé dahósin beedaanííh, dóó doo béé dahósin baa yinííł danlį́.5
Díí hane’ łá dimííl yázhí ła’ bii’dóó, neeznádiindí dadimííł yázhí, eíí yihádą́ą́’ yaa yáti’, dóó Ninályáhígíí bá hane’ 200 neeznádiin nááhaijį’ diné yiká be’íina’ nidáheezt’i’. Nihi íiyisíí ádeiniidzíngodahyíkáa, dabik’éi, yádaałti’, dóó dine’é díí doo áłch’įdí da da’óo’į́į bináhjį’ 68,000 biláahgo nooséłí tsíłkéí, ch’ikéí, dóó ahéhii k’ad na’nítinjį’ dayéeji’go da’néetįįł, Sodizin báHooghan yíhidiikáii éí Philip hágo dóó nół’į́ nínę́ę,6dóó dadimííl tsoh béésoo nááhaijį’ eíí nihokáá’góó chonóo’į́įh.
Wóshdę́ę́’ dabidii’íí doo bídaniilchéeh da, nihí dine’é bichánah yee deidínóozįįł. Eíí áhodooníiłgo, shí t’áa doole’é táa’go ályaago yinishdlą́: áłtsé, neayóó ó’ó’ní; naakíi, be’íilííł; dóó táá’, hait’áo Mormon biNaatsoos chóiníł’į́.
Háhgo bidii’nínii doo bee nihidi’nél’įh biká da; ndi, agháadi nihe’ ayóó ó’ó’ní bee.7 Díí ayóó ó’ó’ní, bee béé ho’dólzin hwe’ájooba’, Christ be’ayóó ó’ó’ní niłtólíi, bííniikeedgo nihídoo. Hágo danhídii’ní, índa bee ha’oodzíí’, “Ázhé’é nihijéí bidzíiljį’ bee bich’į’ sodólzin, áko [nihí] díí ayóó ó’ó’ní nihíi’ha’deezbín.”8
Ła’ bee ééhízin, shí ła’ shiláh Lanett Ho Ching yaa hóolne’ii baa hasne’, k’ad bá hastįį yił na’nítin, Naat’áanii Francis Ho Ching, éí Samoa Apia Nda’nítiní yík’ih bóholníih. Shiláh Ho Ching yaa halne’:
“Lą’í nááhaidą́ą́’, niha’áłchíní t’ahdii ánii náákaigo Laie, Hawaiigi, hooghan áłts’íísí léi’ biih dasíi’ná. Nihighangi chidí ninálbįs sę́ęgi bikáá’ kin ndasíit’ą́ǫ hastįį Jonathan wolyéego niha’áłk’ee yii’ bighan. Jonathan naaná łahgi niha’áłk’ee yii’ bighan ńt’ę́ę́’. Ádaníidzinii éí doo t’áadoo biniiyéhí da shą áko Bóholníihii ałhínhii’éézh, nihí ídeiniidzíí’ ałnánáikah dóó Sodizin bá Hooghanjí da’níitahii bee bił dahódiilníh. Jonathan k’é bił da’ahidíi’ní dóó nihił naakáihígíí bee ayóó áda ahíinii’ní. Bíh hane’ yá’át’éehii yíhooł’aahgo bił ya’áhééh, ndi doo Sodizin bighangóó ałnánadáah da.
“Náasdi, Jonathan yee dayózhí ‘Shidá’í Jonathan’ niha’áłchíní dabíłní. Niha’áłchíní hooléełgo, áko Jonathan yíwohgo nihí dinéelná silį́į́’. Béé dahaníihgi, ła’ yizhchį́, ólta’ ńdayiił’ááh, dóó Sodizin Bá hooghangi ádei’ááhídíí ła’ haajéé’ tł’ée’go ałhíneikahgi ninaadíínaał dóó áłchíní ła’ tó bee yizíijį’.
“Ła’ ajį́ Jonathan shich’į’ béésh yee hóolne’. Shiká anílyeed. Áshįįh łikán atíboolííł dóó bikéé’ yéego atédzao eíí łahjį’ k’égizhgo eíí doo bi’dóo’niid. Shighandóó haajéé’ dóó Damǫ́ǫgo nihik’éí łahjí yah anájahíi baa nídaakáhgo yii’ hádiiyá. Ałkéé’ ázee’ ál’į́įdi baa ńdeikáh, dóó Diyin be’ádziil bee bik’ih sonáhodízííh. Jonathan naha’ná bí ninábidi’níltindi, Sáanii da’oodlánii biká anájah, sidáagi hast’ée dahwíil’įįh. Diyin be’ádziil bee dahólǫníi bich’é’ átíinjį’ ha’áz’áo ádayiilaa dóó yah ándajikáh góne’ bá ahéé’ni’áago ádayiilaa. Jonathan hooghangi nádzáo, yéego k’é bidiisnáá’.
“Áádóó Jonathan nanítiní bił náhalníh. Késhmish ńdizííd ła’ Damǫ́ǫ hadzíihgo, shich’į’ hóolne’ dóó nashídéełkid, ‘Ha’íísh baa naniná Késhmish Nídizíid góne’é?’ Béé hániih biká ałhíikahiish béénilnííh. Ndi kónóo, haadzíí’, ‘Tó bee ’shí’díísį́įł nísin! Náahaidóó ániidígo ch’ídeeshááł nísin.’ 20 náákai bik’ijį’ ‘hágo’ dóó nínił’į́,’ ‘hágo’ dóó shiká anílkeed,’ dóó ‘hágo’ dóó shisíniłdá,’ díí bigáál ílį́į tó bee alzį́įh yá hadíidzaa.
2018 biyi’, nda’nítiní binaat’áanii dóó shił nazh’nítin dóogo nihi’déiiji’ Samoa biyi’di, Jonathan bits’íís yéego ádzaa. T’áá shǫǫdí nániikaijį’ bee nitse’go ha’íí niilní. T’áá yidíikaahgo t’áá łá’í náahai, ndi Bóhólníihii hooghangóó nidoodááł yiká hasht’elééh. 2019 T’ą́ą́chil yiyi’ dah nídiidzá. Shitsi’ké ‘Bidá’í Jonathan’ yóó ilnééhgóó náaskai dóó tó bee bi’dilzíihgi sin yee dahóotalę́ę yee náádahóotaal.”
Naakíi be’íil’įnii nizhónígo Ninályá diné bił hwíilníh díí yína’ídíłkidgo: ha’íísh háiida hágo bidinínii éí yee yídinóodlíił? Eíish éí níh, hait’áo bináał hinínánii? T’óó ahayói deidíizts’ą́ą́ dóó dayíiłtsood Ninályá bee báá hane’ii nihi íiyisíí ha’íí bee báá ákoníidzin idíiyáii dóodago Jesus Christ biSodizin bighan yídiikáii. Éí dah diné hait’áo yił náalnish, yee hadáháasdzíí’, dóodago t’áa yee hadásdzíi’ da, ałtáh áat’éełgi ha’íshį́į́ bi’dóo’níidgi, dóodago biníijį’ łahgo ánóolnin.9
Éí ha’ishį́į́ át’ée ńdi, doo bii’hádiidáał dáii eíí bik’i’didiitííł dóó hane’ yá’át’éehii ninályáii bee dáhiníi’náago háiida hágo dabidii’nínii yee yídanéedlį́. Éí díijį́įdi t’áá áłahjį’ t’áá aaníí yoodlą́ągo yee hiná daaní. Jó Christ be’ayóó ó’ó’ní nihíi’ hólǫ́ǫ, nááná łahdę́ęgo nihe’ayóó ó’ó’ni’ t’áá aanínii bił bééhózin doo. Jó Ii’sizíinii Diyinii be’adíndíí nihíi’ díltł’i’, jó Christ Be’adíndíín biyi’dí ńdadidóoltłíł.10 Níh t’áá aaníí yinidlą́ągo bee hináo hágo bidinínii bił hódoozhǫ́ǫ Jesus Christ báhane’ yá’át’éhii ałtso néídidoolééł.
Táá’ góne’ ádoolníłii lá chóiniil’į́įgo ts’ídá yee íidoodlą́ąłii eíí Diyin God díí akéedi hoolzhish hane’ yá’át’éehii yiká háídiiláii, Naaltsoos Mormon Wolyéhígíí. Éí lá ayóó bee ééhózinii Joseph Smith bá yáłti’í yééji’ dóó diyiníi beehózingo dahólǫ́ dóó Jesus Christ Náá’diidzá. Éí Azhé’é Diyiníi niná’doolyééł bináhat’a’ doo beełt’éhí da Nináheesyáii. Naaltsoos Mormon Wolyéhígíí ła’ bee bił hwołníhgo, nihi ninályá bił ch’éh’ááh.
Jason Olson t’ahdii tsíkéí nilį́įgo, yił haajéé’ áłahjį’ bidóónááh lágo dabíłní dóó nááná ła’ diné oodlání wóole’ lágo dabiłní. Bik’is yá’át’éhii naaki, ákohgo, éí Jesus Christ biSodizin báHooghan Íił-káadi Doyoodláají átah, dóó t’áá aghą́ą́h nahágha’ yaa yádaałti’ łeh. Bik’is, Shea dóó Dave, t’áá áłah dihwíidi shį́į́ saad łahgo át’áo yee hanáadzíí’ eíí nááná ła’ Jason éí Jesus Christ wóodląąh deiłní. Hónaasíí’, Naaltsoos Mormon Wolyéhígíí ła yéiini’ą́, koníigo, “Díí naaltsoos nina’ídíkid yee yíł hódoolní. Éí t’áa shǫǫ yiníłta’.” Ne’nilį́įgo naaltsoos dah yidii’ą́ dóó éí yee na’áljid yiih yiyíi’ą́, akóyaa si’ą́ǫ lą’ída bee ńdeezid. Éí doo t’óó hooghandi niiyí’áa da áadi yił haajéé’ dah deidoołtsééł, dóó Shea dóó Dave yaa néit’ą́ągo bąą náhodinóokał. Hónaasíí’, t’óó naaltsoos adidéeshk’ą́ął shik’íhodóoldóh niizíí’.
Ła’ atł’éé’, bee ní’diiltł’i’í łahjí bilák’ee si’ą́ǫ dóó Naaltsoos Mormon Wolyéhígíí łah jígo, ts’ídá naaltsoos yidíiłtłáadgo iinéé’ ła’ bíni’di yidíizts’ą́’ii eíí kódiiniid, “Doo shinaaltsoos adídiiłką́ął da.” Déesyiz, níitłóó’. Áádóó, iinéé’ daats’í diséts’ą́ą́’ nísin, yidiiłtłáád yaa nináadiidzáo. Nááná, bíni’dí yinée’ diistsáá’: “Nántéhóó nídidááh dóó naaltsoos yinílta’.” Jason bee ni’díiltłi’í ne’niini’ą́, nanítéhoo anáádzá, Naaltsoos Mormon Wolyéhígíí ąą’ áyiilaa, dóó yíí’níiłta’. Bíh jį́į doo jį́įjį’ óołdįįł, łą́ądi k’asdą́ą́’ bee ha’a’ááh. Jason niiníłta’ dóó yaa sodóolzin, yaa na’íizoh, “ńléí shitsiit’áadóó ńléí shikétł’áahjį’ Ii’sizį́į shii’ ha’déebįįd. … Adíndíí shii’ ha’déébįįd. … Éí agháadi t’ahdóo she’íina’ biyi’ áko hanéeh da.” Bíh tó bee shósį́į́h ní dóó bit’a’hóo’a’go nanítiní silį́į́’.
Éí baa kódishníi eíí ayóó íinii’níi ndi dóó t’áá aaníi ádii’ní, t’óó ahayói, ałníí’ biláago, hágo dabidii’níigo Ninályá bee bił hodíilníhgi doodá daaní. Ndi díí béédaalnííh: t’áá ałtsoní hágo dabidídii’nííł—“Diyin God ałtso bich’į’ áheełt’é”;11 Bohólníihii biníil’ą́ąjį’ yaa bił hózhǫ́, ha’íidaaníi, doodá dáanii ńdi t’áá k’é dabidii’ní; k’ad doo shá bíighah da dáanínii yiskąądóo da deidí nóozįįł. Ákot’ée ndi, áłahjį’ ayóó ádeiníi’ní.
Baa dayoo’néeh lágo eíí Ninályáii yéego bínda’ázhnish dóó bąą bits’áda’íidéél. Eíí háadi da baa ha’dóodzih. Díijį́ nihí Ninalyá binéest’ą’ baa nihił dahózhǫ́, ła’ agháago ayóo ánóoninii nihokáa’gi dóó yá’ąąshdí bi’áhi’díijáh be’ádziil ninéidlá.12 Lą’í nááhaidáá’ éiyá Naat’áanii Gordon B. Hinckey, “Jó yinííł dóó kána’ádá ałtso ninályá bee ńdiiyáhoo t’áá hazhó’ó Diyin be’ádziil bitsé’go bee áhidíiljeeh ahóol’áo ła’ haajéé’ ałhídayółta’, éí ałtso t’áá hanéehii’ eíí bee bik’éh ni’ílá.”13
Ninályá aláadi bee ádeeha’óodzi’ę́ę lá Jesus Christ bee bik’éh ni’ílyá. Jesus Christ náádiidzáo lá bee ééhózin Bíh eíí, t’áá aaníí’, ak’éh nina’ílyé be’ádziil bee hóhǫ́ǫ ałtso Báá yíkaii—yá yik’éh ni’dóolééł biyinííł, yá k’ídodoołdǫǫł, bi’díił’á, ásiih, dóó azhą da’átsaah. Dííjį́ Palm biDamǫ́ǫ; ła’ damǫ́ǫgo lá Easter. Nihí béédeilnííh, áłahjį’ béédeilnííh, Christ ti’hóoznii’ dóó daaztsą́ǫ bee ńda’áyeelzíí’ yik’é ni’nílá, dóó nihí Damǫ́ǫ agháadi nizhónii bééhaníih deil’ááh, Bóholníihii jį́įdi, Bíh éiyá yii’ náádiidzá. Jesus Christ náádiidzá biniinaa, Ninályá biniiyéii holó, nihits’íís hinánii biniiyéii holó, dóó hanéi’yołii biniiyéii holó.
Joseph Smith, bá yáłti’í ayóó át’éi bee Ninályá, bee t’áá aaníí ahá’nóo k’ad dahiníi’nánii nihá Ninéidlá, Christ hinánii: “Bíh eíí hiná! Haalá dayiiltsą́, azhą Diyin God biníshnáají.”14 Shí hojóoba’ nísingo Joseph shi t’áá aanínii bíish’aah dóó ałtso eíí ádahées’a’ dóó bá yádaałti’í bíh tsígi dóó ałtso bitsíjį’ ádahées’a’ dóó bá yádaałti’í dah hidinéezbinii, áko Nazarethdóó Jesus naagháii lá Messiah bee ha’óodzi’ę́ę nilį́, Diyin God T’áá éí T’éiyá Aye’ bá yizhchį́, dóó ałtso ał’ąą dine’é yik’éh Niná’idláii náádiidzá.
Nihí t’áá aaníi ádadii’nóo eíí hazhó’í Ninályá báhane’ sodádizin yee ńdeiłkááh dóó oodlą’ áda’ał’į́į t’áabí diyiníi bił yit’į́ dadoolééł dóó ał’ąą dine’é Bohólníihii dóó Yisdá’iiníiłii, Jesus Christ Naaki Góne’ ndáhii biká bee hasht’eh doolííł.”15 Christ náádiidzáo Bíh yee ádeehaadzí’ę́ę t’áá ét’é silį́į́’. Jesus Christ bízhi’ bináhjį’, áámen.