Jolomil ch’utub’aj-ib’
Jun xaqal li saqen ut li kok’ saqen
Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2024


Jun xaqal li saqen ut li kok’ saqen

Laa’o ajwi’ naru naqak’ul jun xaqal li saqen—naq naqak’ul chi junjunqil li kok’ saqen.

Li waatin a’an choq’ reheb’ li ani wankeb’ xk’a’uxl chirix lix nawomeb’ xch’ool, xb’aan naq ink’a’ xe’xk’ul ninqi musiq’ejil k’utb’esihom. Nintz’aama naq naru nink’ojob’ ut nintuqub’ b’ayaq lix ch’ooleb’ a’an.

Lix k’ojob’ankil wi’chik lix evangelio li Jesukristo kitikla rik’in jun xk’utunik li saqen ut li yaal li q’axal nim. Jun saaj al sa’ li estado Nueva York, a’ laj Jose Smith, li mas kubenaq xwankil lix k’ab’a’, naxik chi tijok sa’ jun k’iche’. Yoo xk’a’uxl chirix li raam, ut ma us wan rik’in li Dios. Yoo chixsik’b’al xkuyb’al lix maak. Ut sachso xna’leb’ chirix k’a’ru chi iglees tento taa’ok wi’. Naraj ru li ilom ut li tuqtuukilal—naraj ru li saqen ut li nawom.

Naq laj Jose nawiq’la ut na’ok “chixq’axtesinkil li rajom xch’ool chiru li Dios,” nakana chi sutsu rix xb’aan chamal aak’ab’. Wan k’a’ru ink’a’ us, aj rahob’tesinel, ut tz’aqal yo’yo, li na’ajok re xramb’al, ut li nab’ak’ok re li ru’uj raq, ut ink’a’ naru chi aatinak. Naniman xwankil li aak’ab’ a’an, ut laj Jose na’ok chixk’oxlankil naq maare kamk re. A’ut a’an “naxk’e anchal xmetz’ew chixpatz’b’al xk’ab’a’ li Dios re tixkol a’an chiru lix wankilal laj xik’ ilonel a’an li xchapok chaq re.” Toja’ ut naq, “sa’ tz’aqal li hoonal naq ok raj re chi sub’e’k sa’ xsachik xyo’onihom, ut xq’axtesinkil rib’ chiru li sache’k,” naq ink’a’ naxnaw ma taaruuq chik chi kuyuk, jun xnimal ru saqek naxnujob’resi li k’iche’, ut na’isiman li aak’ab’, ut li ani xik’ na’ilok re li raam.

Jun “xaqal li saqen” li naxq’ax xlemtz’unkil li saq’e, timil timil nakub’e sa’ xb’een a’an. Nak’utun jun kristiaan, ut chirix a’an, jun chik. “Ink’a’ naru chi yeemank chanru xlemtz’unkileb’ ru ut xloq’aleb’.” Li xb’een, a’ li qaChoxahil Yuwa’, naxye lix k’ab’a’ a’an, “ut naxye, rik’in xk’ub’al chi ruq’ li jun chik—[at Jose!] A’in li Walal, Raaro Inb’aan. Chawab’i a’an!

Ut rik’in xchalik xnimal li saqen ut li yaal a’an, ak xtikla xk’ojob’ankil wi’chik li evangelio. Chanchan xb’uut’ik li choxahil k’utb’esink ut osob’tesink li nachal chirix chik a’an: li ak’ loq’laj hu, eb’ lix laawil li tijonelil, eb’ li apostol ut profeet, eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel ut sumwank, lix k’ojlajik wi’chik lix Iglees li Qaawa’ li yaal ut yo’yo, li taanujob’resinq re li ruchich’och’ rik’in li saqen ut rik’in li ch’olob’ahom chirix li Jesukristo, ut lix evangelio li k’ojob’anb’il wi’chik.

Chixjunil a’an, ut jwal naab’al chik, kitikla naq jun saaj al kitijok, ut naq kichal jun xaqal li saqen.

Laa’o ajwi’ wan k’a’ru q’axal naqaj ru. Laa’o ajwi’ naqaj ru li ach’ab’aak chirix li musiq’ejil sachk ut li ruchich’och’il aak’ab’. Laa’o ajwi’ naqaj ru xnawb’al li na’leb’ qajunes qib’. Xb’aan a’in naq li Awa’b’ej Russell M. Nelson xk’e qab’oqb’al naq “taaqasub’ qib’ sa’ lix chaq’al ruhil saqen re lix k’ojob’ankil wi’chik li evangelio.”

Jun reheb’ li yaalil na’leb’ sa’ li evangelio li k’ojob’anb’il wi’chik, a’an naq teeto li choxa—naq laa’o ajwi’ naru naqak’ul il saqen ut li na’leb’ li nachal chaq taqe’q. Nincholob’ xyaalal naq yaal a’an.

A’ut tento taqakol qib’ chiru jun musiq’ejil ra’al. Wan naq eb’ li komon sa’ li Iglees, us ta tiikeb’, neke’wiib’an xch’ool, ut wan neke’xnajtob’resi rib’, xb’aan naq ink’a’ xk’utb’esiman jun nimla musiq’ejil na’leb’ chiruheb’—xb’aan naq ink’a’ xe’ril xjuneseb’ rib’ jun xaqal li saqen. Li Awa’b’ej Spencer W. Kimball kixye, “Sa’ xk’ab’a’ royb’eninkil junelik li k’a’ru q’axal nim, wankeb’ naab’al li ink’a’ te’iloq re li k’a’ru nak’ub’tesiman rajlal kutan.”

Li Awa’b’ej Joseph F. Smith kixye ajwi’, “Li Qaawa’ kixrameb’ li sachb’a-ch’oolej chiwu naq saajin chaq, ut kixk’ut li yaal chiwu chi junjunqil li raqal, chi junjunqil li na’leb’, b’ab’ay arin ut b’ab’ay aran.”

A’an li naxb’aanu li Qaawa’ naab’al sut, ex was wiitz’in. Ruuchil xtaqlankil jun xaqal li saqen, li Qaawa’ naxtaqla sa’ qab’een yal jun ch’ina saqen, ut chirix a’an jun chik, ut chirix a’an jun chik.

Eb’ li kok’ saqen a’an junelik yookeb’ chi hoymank sa’ qab’een. Sa’eb’ li loq’laj hu naxye naq li Jesukristo “a’an lix saqen ut lix yu’am li ruchich’och’,” naq lix Musiq’ a’an “naxk’e saqen re li junjunq chi winq [ut ixq] li nachal sa’ li ruchich’och’,” ut naq lix saqenkil a’an “naxnujob’resi li helam,” ut “naxk’e xyu’am chixjunil li k’a’aq re ru.” Lix saqenkil li Kristo yalaq b’ar wan sa’ qasutam.

Wi naqak’ul li maatan re li Santil Musiq’ej ut naqayal qaq’e chixk’anjelankil li paab’aal, naqajal qak’a’uxl, ut naqapaab’eb’ li sumwank, naru taqak’uleb’ li kok’ saqen sa’ chixjunil hoonal. Jo’ chanru naxye li Elder David A. Bednar, naru “nokowan sa’ li k’utb’esinb’il na’leb’.”

A’ut jalan jalanqo chiqajunilo. Ut moko juntaq’eet ta naq naqak’ul li saqen ut li yaal li nachal chan rik’in li Dios. K’oxla chiru junpaat chan ru naq laa’at xak’ul lix saqenkil ut lix Musiq’ li Qaawa’.

Maare xak’ul naq a’an nak’eeman aawe li kok’ saqen ut nawom ch’oolej jo’ “tuqtuukilal k’eeb’il sa’ laa k’a’uxl” chirix junaq na’leb’ li wan wi’ aak’a’uxl.

Malaj jo’ jun q’unil xyaab’ kuxej ka’ch’in xyaab’, li xkana “sa’ laa k’a’uxl ut sa’ laa ch’ool” ut li x’eek’asink aawe chixb’aanunkil li k’a’ru chaab’il, jo’ xtenq’ankil jun aawas aawiitz’in.

Maare xatwan sa’ jun tzoleb’aal sa’ li Iglees—malaj sa’ jun campamento reheb’ li saaj—ut xaweek’a naq mas nakawaj xtaaqenkil li Kristo ut kanaak chi tiik. Maare xatxaqli chixyeeb’al jun xnawom aach’ool li xawaj naq yaal, ut xaweek’a naq yaal ajwi’.

Malaj ut maare sa’ jun kutan yookat chi tijok, ut xaweek’a sa’ laa ch’ool naq li Dios nakatxra.

Maare xawab’i anihaq chik chixch’olob’ankil xyaalal li Jesukristo, ut a’an xtoch’ laa ch’ool, ut xatxnujob’resi rik’in li yo’onink.

Maare naq yookat chirilb’al lix Hu laj Mormon, jun raqal aran xraatina laa waam, chanchan raj naq li Dios xk’e li aatin aran choq’ aawe laa’at—toja’ naq xak’e reetal naq a’an xb’aanu.

Maare xaweek’a lix rahom li Dios choq’ reheb’ laa was aawiitz’in naq yookat chi k’anjelak chiruheb’.

Malaj maare nach’a’ajko’ chawu reek’ankil li Musiq’ej sa’ li hoonal sa’ xk’ab’a’ li depresion malaj li ansiedad, a’ut wan aamaatan ut aapaab’aal re rilb’al chi ixb’ej lix “q’unil uxtaan li Qaawa’” choq’ aawe.

Yookin chixyeeb’al naq k’iila paay ru naq naqak’ul li kok’ choxahil saqen re taawanq xnawom qach’ool. Xinye yal wiib’ oxib’ li na’leb’ a’an. Maare ink’a’ mas ninqeb’ ru a’an, a’ut chixjunileb’ neke’oken sa’ lix nawom li qach’ool.

Ex was wiitz’in, moko wilom ta junaq xaqal li saqen, a’ut jo’ laa’ex, mas naab’al li kok’ choxahil saqen xwil. Chiru naab’al chihab’ xinyal inq’e chixk’uulankileb’ sa’ inch’ool li na’leb’ a’in. Naq ninb’aanu, nink’e reetal naq wan chik mas li najultiko’ we. Tinye resil junjunq li na’leb’ xink’ul sa’ lin yu’am. Maare wan ani taak’oxlanq re naq moko mas ninqeb’ ta a’an, a’ut ninqeb’ xloq’al choq’ we laa’in.

Naq toj saajin chaq ut mas nawulak chiwu aatinak, xinwan sa’ jun kub’iha’. Naq ok re chi tiklaak li ch’utam, xweek’a li Musiq’ej chixyeeb’al we naq tinchunlaaq ut tinch’anab’ wib’. Xinchunla, ut xinwan chi ch’anch’o chiru chixjunil li ch’utam.

Naq maji’ nin’ok sa’ li mision, xweek’a naq moko tz’aqal ta lix nawom inch’ool. Maajun sa’ lin junkab’al xk’anjelak sa’ mision, ut ink’a’ xinnaw ma naru chiwu. Najultiko’ we naq xin’ok chi tzolok ut chi tijok chi naab’al, re tink’ul chik xnawom inch’ool chirix li Jesukristo. Sa’ jun kutan, naq yookin chi tz’aamank chiru lin Choxahil Yuwa’, xweek’a chi saqeno’k ut chi q’ixno’k lin ch’ool. Ut ak xinnaw chik. Xinnaw chi yaal.

Najultiko’ we naq k’iila chihab’ chirix a’an xin’aj sa’ jun q’ojyin ut xweek’a jun “saqen ruhil na’leb’” chixyeeb’al we naq tinb’oqe’q chi k’anjelak sa’ jun xmolameb’ li xb’eenil. Wiib’ xamaan chik chirix a’an, xinb’oqe’.

Najultiko’ we naq sa’ jun jolomil ch’utub’aj-ib’, jun raarookil komon sa’ lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol xye tz’aqal li aatin li xinye re jun wamiiw naq xwaj raj rab’inkil.

Najultiko’ we naq xinwiq’la, wochb’een k’iila cient chi komon winq, re tijok chirix jun qamiiw li wan sa’ jun ch’ina najtil b’anleb’aal rik’in jun ventilador sa’ re, chi maak’a’ nareek’a xb’aan naq li raam xkanab’ k’anjelak. Naq yooko chi tijok sa’ junajil re xtz’aamankil naq taakole’q lix yu’am, a’an x’aj ru, ut xrisi li ventilador li wan sa’ re. Anajwan yoo chik chi k’anjelak jo’ awa’b’ej sa’ jun oqech.

Ut najultiko’ we naq chirix xkamik jun wamiiw li toj saaj, li mas raab’il inb’aan ut mas xtenq’an we, naq xin’aj chirix jun matk’ sa’ li xwil wi’ li wamiiw. A’an se’ ru li rilob’aal, ut sa xch’ool. Xinnaw naq us wan.

A’aneb’ a’in junjunq li kok’ saqen xink’ul laa’in. Laa’ex xwan ajwi’ k’a’ru xek’ul—li kok’ saqen li xe’nimob’resink re lix nawom eech’ool. Naq naqak’e reetal, naq najultiko’ qe, ut naq “naqach’utub’eb’ sa’ junajil” li na’leb’ a’in,” wan k’a’ru ch’ina-us ut nim xwankil na’ok chi k’ulmank. “Li saqen najilok rik’in li saqen”—“li yaal naxq’alu li yaal.” Li yaalalil ut li wankilal li nachal sa’ jun ch’ina saqen sa’ lix nawom qach’ool naxk’e xkawilal ut naxch’utub’ rib’ rik’in jun chik, ut rik’in jun chik, ut rik’in jun chik. Chi junjunqil li raqal, chi junjunqil li na’leb’, b’ab’ay li saqen arin ut b’ab’ay aran—rik’in li junjunq chi musiq’ejil na’leb’ naqak’ul—nak’i sa’ li qach’ool xtoonal li musiq’ejil saqen. Maare jun ch’ina saqen moko tz’aqal ta re naq kawaq lix nawom qach’ool, a’ut sa’ junajil, neke’ok choq’ jun nimla saqen, ut ink’a’ chik naru li aak’ab’ chi numtaak sa’ xb’een.

“Ma inkʼaʼ ut tzʼaqal yaal aʼin?” chan laj Alma. “Ninye eere, yaal, xbʼaan naq aʼan saqen.”

“Li kʼaʼru re li Dios aʼan saqen,” li Qaawa’ kixk’ut, “ut ani nakʼuluk re li saqen, ut nakana rikʼin li Dios, naxkʼul chik li saqen; ut li saqen aʼan yoo chi nimank xlemtzʼunkil toj reetal li tzʼaqal kutan.”

Ex was wiitz’in, a’an naraj naxye naq chirix xnumik li kutan, ut chirix “xyalb’al anchal qaq’e,” laa’o ajwi’ naru naqak’ul jun xaqal li saqen—naq naqak’ul chi junjunqil li kok’ saqen. Ut sa’ xyi li xaqal li saqen a’an, taqataw li qaChoxahil Yuwa’ aj rahonel, ut a’an tixpatz’ qak’ab’a’, taareetali li Jesukristo, laj Kolol qe, ut tixye qe, “Taawab’i a’an!”

Ninch’olob’ xyaalal li Jesukristo, naq a’an lix saqen ut lix yu’am chixjunil li ruchich’och’—li ruchich’och’ wankat wi’ laa’at ut li wankin wi’ laa’in.

Ninch’olob’ xyaalal naq a’an lix tz’aqal ut yo’yookil Alal li tz’aqal ut yo’yookil Dios, ut naq xaqxo sa’ xjolomil li tz’aqal ut yo’yookil Iglees a’in, b’eresinb’il xb’aaneb’ lix yaalil ut yo’yookil profeet ut apostol.

Chiqak’e taxaq reetal ut chiqak’ul taxaq lix loq’laj saqen a’an, ut chiqasik’ taxaq ru a’an chiru li raak’ab’il li ruchich’och’—anajwan ut junelik. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.

Eb’ li raqalil

  1. Chi’ilmanq Jose Smith—Resilal 1:10–13.

  2. Chi’ilmanq Jose Smith—Resilal 1:14–16.

  3. Chi’ilmanq Joseph Smith, Journal, Nov. 9–11, 1835, 24, josephsmithpapers.org.

  4. Jose Smith—Resilal 1:17.

  5. Chi’ilmanq Jose Smith—Resilal 1:20. Naq laj Jose Smith kisutq’i sa’ kab’l chirix rilb’al li xb’een k’utb’esinb’il na’leb’ a’in, lix na’ kixpatz’ k’a’ru reek’. A’an kixye, “Sa ajwi’ wankin. … Ak xinnaw injunes naq moko yaal ta lix na’leb’eb’ laj Presbiteriano” (tiqb’il xkawil li aatin).

  6. Russell M. Nelson, “Aatin re xraqb’al li jolomil ch’utub’aj-ib’,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2019.

  7. Spencer W. Kimball, sa’ Conference Report, Munich Germany Area Conference, 1973, 77; oksinb’il xb’aan laj Graham W. Doxey, “The Voice Is Still Small,” Ensign, Nov. 1991, 25.

  8. Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: Joseph F. Smith (1998), 217: “Naq sa’ insaajilal kin’ok sa’ li k’anjel, nintz’aama rajlal re li Qaawa’ naq tixk’ut jun sachbʼa-chʼoolejil naʼlebʼ chiwu, re naq tink’ul xnawom inch’ool. A’b’an li Qaawa’ kixmuqeb’ li sachb’a-ch’oolej chiwu, ut kixk’ut li yaal chiwu, chi junjunqil li raqal, chi junjunqil li na’leb’, b’ab’ay arin ut b’ab’ay aran, toj reetal naq kinixk’e chixnaw li yaal chalen sa’ lin jolom toj sa’ li woq, ut toj reetal naq isinb’il chi junajwa li xkab’ rix inch’ool ut lin xiw. Ink’a’ ki’ajman naq tixtaqlaheb’ raj li anjel re choxa re xb’aanunkil a’in, chi moko taa’aatinaq raj rik’in xtrompeet li taqenaqil aj anjel. Rik’in lix q’unil yaab’ xkux lix Musiq’ li yo’yookil Dios, a’an kixk’e lix nawom inch’ool. Ut rik’in li na’leb’ ut wankilal a’in a’an tixk’e xnawomeb’ chixjunileb’ li winq chirix li yaal li taakanaaq rik’ineb’, ut tixk’eheb’ chixnaw li yaal, jo’ naxnaw li Dios, ut chixb’aanunkil li rajom li Yuwa’b’ej jo’ naxb’aanu li Kristo.”

  9. Mosiah 16:9.

  10. Tzol’leb’ ut Sumwank 84:46; chi’ilmanq ajwi’ Jwan 1:9.

  11. Tzol’leb’ ut Sumwank 88:12–13.

  12. David A. Bednar, El espíritu de revelación (2021), 7.

  13. Tzol’leb’ ut Sumwank 6:23.

  14. Tzol’leb’ ut Sumwank 8:2; chi’ilmanq ajwi’ Helaman 5:30.

  15. Chi’ilmanq ajwi’ Mosiah 5:2; Tzol’leb’ ut Sumwank 11:12.

  16. Chi’ilmanq 2 Nefi 4:21; Helaman 5:44.

  17. Li Qaawa’ xye naq jun musiq’ejil maatan a’an xpaab’ankil lix ch’olob’ahom jalan chik (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 46:13–14).

  18. Sa’ li kutan a’in, k’utb’esinb’il naq li aatin sa’eb’ li loq’laj hu “k’eeb’il xb’aan inMusiq’ choq’ eere,, …ut wi ta maawa’ xb’aan inwankilal moko taaruuq ta chi wank eerik’in; jo’kan ut, naru nekech’olob’ xyaalal naq eerab’ihom lix yaab’ inkux, ut nekenaw li waatin” (Tzol’leb’ ut Sumwank 18:35–36).

  19. Chi’ilmanq Mosiah 2:17; Moroni 7:45–48.

  20. 1 Nefi 1:20. Li Elder Gerrit W. Gong x’aatinak chirix “rilb’al li k’a’ru ink’a’ na’ilman yal rik’in li uhej, ut saho’k qach’ool rik’in li ruxtaan li Qaawa’” (“Rilb’aleb’ li komon,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2023) ut chan ru naq “chi kok’ aj xsa’, li ruq’ li Qaawa’ sa’ li qayu’am saqen ru naq naqasutq’isi li qilob’aal” (“Junelik xjultikankil a’an,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2016). Mas nim xwankil naq naqak’e reetal ut naqab’antioxi li ruq’ li Qaawa’ sa’ li qayu’am, us ta maare ink’a’ naqil ut naqeek’a sa’ li hoonal a’an. Eb’ li loq’laj hu neke’aatinak chi kok’ aj xsa’ chirix li musiq’ejil wankilal li nachal rik’in li jultikank (chi’ilmanq Helaman 5:9–12; Tzol’leb’ ut Sumwank 20:77, 79), ut toj chirix a’an nachal li k’utb’esink (chi’ilmanq Moroni 10:3–4).

  21. Laj Jose Smith kixk’ut, “Jun kristiaan naru na’usa wi naxk’e reetal naq na’ok chi k’anjelak li musiq’ej re k’utb’esink; qayehaq, naq nakaweek’a naq saq ruhil na’leb’ yoo chi chalk aawik’in, maare te’chalq sa’ junpaat li na’leb’, ut rik’in xk’eeb’al reetal a’an, taataw naq natz’aqlok ru sa’ li kutan a’an, malaj sa’ junpaat; ut li k’a’aq re ru xk’ehe’ sa’ laa k’a’uxl xb’aan lix Musiq’ li Dios nak’ulman; ut chi jo’kan, rik’in xtzolb’al ut xtawb’al ru chan ru lix Musiq’ li Dios, naru tatk’iiq sa’ li na’leb’ chirix li k’utb’esink, toj reetal naq tz’aqalaq aawe aawu rik’in li Jesukristo” (Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: José Smith [2007], 138).

  22. Efesios 1:10.

  23. Tzol’leb’ ut Sumwank 88:40: “Xb’aan naq li seeb’al k’a’uxlej najilok rik’in li seeb’al k’a’uxlej, li chaab’il na’leb’ naxk’ul li chaab’il na’leb’; li yaal naxq’alu li yaal; li saq ruhil na’leb’ naxra li saq ruhil na’leb’; li saqen najilok rik’in li saqen.”

  24. Alma 32:35. Laj Alma kixk’ut naq us ta maare yal ka’ch’in li saqen a’in naqak’ul, tz’aqal yaal a’an. Ut naniman xwankil a’an naq neke’ch’utub’aman sa’ jun saqen li nim wi’chik.

  25. Tzol’leb’ ut Sumwank 50:24.

  26. Alma 32:41.

Isi reetalil