Eb’ li sachb’a-ch’oolej, eb’ li anjel, ut lix wankilal li tijonelil
Wi nakawaj li rosob’tesihom li tijonelil, ut eb’ ajwi’ li sachb’a-ch’oolej ut lix b’eresihomeb’ li anjel, tatb’eeq sa’ lix b’ehileb’ li sumwank naxk’e li Dios.
Sa’eb’ li kutankil a’in wankeb’ li neke’yehok re naq maak’a’eb’ chik li sachb’a-ch’oolej, naq maak’a’eb’ li anjel, ut naq tz’aptz’o li choxa. Ninch’olob’ xyaalal naq ink’a’ raqenaqeb’ li sachb’a-ch’oolej, naq wankeb’ li anjel sa’ qayanq, ut naq li choxa tz’aqal teeto.
Naq li qaKolonel Jesukristo kiwan sa’ li ruchich’och’, kixk’e xlaawil li tijonelil re laj Pedro, lix apostol. Rik’ineb’ li laaw a’an, laj Pedro ut xkomoneb’ chik li apostol ke’xb’eresi lix Iglees li Kolonel. A’b’an naq eb’ li apostol a’in ke’kam, ke’isiman lix laawil li tijonelil sa’ li ruchich’och’.
Ninch’olob’ xyaalal naq li najter laaw re li tijonelil xe’k’ojob’aman wi’chik. Laj Pedro, laj Santiago, ut laj Jwan ut xkomoneb’ chik li najteril profeet ke’xk’utb’esi rib’ chi waklijenaqeb’ chi yo’yo chiru li profeet aj Jose Smith re xk’eeb’al re li kixk’ab’a’i li Qaawa’ jo’ “lix laawil lin awa’b’ejihom, ut jun xk’ojlajik li evangelio.”
A’aneb’ ajwi’ li laaw a’an li neke’xk’ul chaq li profeet toj chalen anajwan. Eb’ li o’laju chi winq li neke’qaxaqab’ xwankil jo’ yo’yookil profeet, aj ilonel, ut aj k’utb’esinel neke’roksi li laaw a’in re xb’eresinkil lix Iglees li Kolonel. Jo’ ajwi’ najter chaq, wan jun li apostol li ak naab’al lix hoonal naxk’am ut k’eeb’il xwankil chiroksinkil chixjunileb’ lix laawil li tijonelil. A’an li Awa’b’ej Russell M. Nelson, li profeet ut li Awa’b’ej re lix Iglees li Kristo li k’ojob’anb’il wi’chik sa’ li kutankil a’in: Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan.
Rik’in lix Iglees li Kolonel, naqak’ul li rosob’tesihom li tijonelil—jo’ ajwi’ lix wankilal li Dios re qatenq’ankil sa’ li qayu’am. Rub’el xwankil lix laawil li tijonelil, nokoyeechi’in chiru li Dios ut naqak’uleb’ li loq’laj k’ojob’anb’il k’anjel li nokohe’xkawresi re wank b’ar wi’ wan a’an. Natikla rik’in li kub’iha’ ut li k’ojob’aak ut chirix a’an li santil ochoch, rik’in nume’k sa’ xb’ehileb’ li sumwank li nokohe’xk’am toj rik’in a’an.
Rik’in li uq’ej sa’ li qajolom, naqak’ul ajwi’ rosob’tesihom li tijonelil, jo’ ajwi’ li b’eresihom, k’ojob’aak ch’oolej, na’leb’, k’irtesiik, ut wankilal re xtaaqenkil li Jesukristo. Chiru lin yu’am, osob’tesinb’ilin rik’in li wankilal a’in. Jo’ chanru k’utb’esinb’il sa’ li loq’laj hu, noko’aatinak chirix a’an jo’ lix wankilal li santil Tijonelil re laj Melkisedek.
Sa’ lin saajilal kintzol roxloq’inkil li wankilal a’an, k’a’jo’ wi’chik naq nak’utun li wankilal a’an sa’ li rosob’tesihom li tijonelil. Naq yooko chaq chi k’anjelak jo’ saaj aj misioneer aran Chile, li wochb’een ut laa’in koochape’ xb’aaneb’ laj ilol tenamit ut kijache’ qu. Maajun wa kiqanaw k’a’ut. K’a’jo’ xch’a’ajkilaleb’ laj politico sa’ li kutankil a’an. Naab’al mil li kristiaan ke’chape’ xb’aaneb’ laj k’aak’alenel tenamit ut ink’a’ chik kinawman resileb’.
Chirix naq kinpatz’iik, kinchunla injunes sa’ li tz’alam, chi ink’a’ ninnaw ma te’wil wi’chik ru lin raarookil junkab’al. Kiwaatina lin Choxahil Yuwa’, kintz’aaman chiru: “At qaYuwa’, junelik xk’utman chiwu naq nakawileb’ laa misioneer. At inYuwa’, moko nim ta inwankil, a’b’an nin’ab’in chawu ut nawaj ru laa tenq’ chiru li q’ojyin a’in.”
Li riyajil li tenq’ a’in ki’awman k’iila chihab’ chaq rub’elaj a’an. Chirix lin kub’iha’, kink’ojob’aak jo’ komon sa’ lix Iglees ut kik’eeman we li maatan re li Santil Musiq’ej. Naq yookin chi tijok, sa’ li tz’alam, li Santil Musiq’ej sa’ junpaat kichal sa’ inb’een ut kixk’ojob’ inch’ool. Kixk’am chaq sa’ lin k’a’uxl jun xcha’al li wosob’tesinkil kixk’e li yuwa’b’ejil aj k’anjel, a’an jun chik rosob’tesihom li tijonelil. Chi sa’ a’an, li Dios kixyeechi’i we naq, sa’ xk’ab’a’ lin tiikilal, tintz’ape’q sa’ junajil sa’ li santil ochoch chiru li yu’am a’in ut chi junelik q’e kutan rik’in jun ixq k’a’jo’ xchaq’al ru, xsaqal ru, ut xrahom, ut toowulaq chi wank jo’ xna’eb’ xyuwa’eb’ raarookil alal k’ajolb’ej, ut naq tin’osob’tesiiq chi wank jo’ yuwa’b’ej sa’ xyanq Israel.
Eb’ li musiq’anb’il aatin a’an chirix li chalel kutan ke’xnujob’resi li waam rik’in tuqtuukilal. Kinnaw naq ke’chal chaq rik’in lin Choxahil Yuwa’ aj rahonel, li junelik naxtz’aqob’resi ru lix yeechi’ihom. Sa’ li hoonal a’an, kik’ojla inch’ool chixnawb’al naq toj taaraqe’q lin k’anjel ut toxe’tz’aqloq ru li yeechi’ihom a’an.
Jun chihab’ chik chirix a’an, lin Choxahil Yuwa’ kinrosob’tesi rik’in jun wixaqil k’a’jo’ xchaq’al ru, xsaqal ru, ut xrahom. Li xLynette ut laa’in kootz’ape’ sa’ junajil sa’ li santil ochoch. Koo’osob’tesiik rik’ineb’ oxib’ xchaq’aleb’ ru qateelom ut kaahib’ xchaq’aleb’ ru qarab’in. Kinwulak chi wank choq’ yuwa’b’ej, jo’ chanru tz’aqal lix yeechi’ihom li Dios sa’ li wosob’tesinkil kixk’e li yuwa’b’ejil aj k’anjel li kink’ul naq wan chaq we 17 chihab’.
“Jo’kan ut, ex was wiitz’in raarookex inb’aan, ma xe’oso’ ta b’i’ li sachb’a-ch’oolej xb’aan naq kitaqe’ li Kristo sa’ choxa? …
“… Ink’a’, chi moko ke’xkanab’ li anjel k’anjelak chiruheb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq.”
Ninch’olob’ xyaalal naq eb’ li sachb’a-ch’oolej ut li b’eresiik toj yookeb’ chi k’ulmank sa’ li qayu’am, ut naab’al sut neke’k’ulman a’an sa’ xk’ab’a’ lix wankilal li tijonelil. Junjunq reheb’ li rosob’tesihom li tijonelil neke’tz’aqob’resiman ru sa’ junpaat, rik’in li k’a’ru naru naqil ut naqataw ru. Jun siireb’ chik yookeb’ chi k’ulmank chi ka’ch’inq ut ink’a’ te’k’ulmanq chixjunil sa’ li yu’am a’in. A’b’an li Dios naxtz’aqob’resi ru chixjunil li k’a’ru naxyeechi’i, junelik, jo’ chanru nak’utb’esiman sa’ li seraq’ a’in chirix li resilal li qajunkab’al:
Li xyuwa’ lin yuwa’, laj Grant Reese Bowen, a’an chaq jun winq nim lix paab’aal. Jultik tz’aqal we jun sut naq kiwab’i chixseraq’inkil chan ru naq kixk’ul li rosob’tesihom rik’in li yuwa’b’ejil aj k’anjel. Sa’ lix diario kixtz’iib’a: “Li yuwa’b’ejil aj k’anjel kixyeechi’i we li maatan re li k’irtesiik. A’an kixye, “Eb’ li yaj te’k’iraaq. Hehe’, eb’ li kamenaq te’waklesiiq chaq rub’el laa wuq’.””
Wiib’ oxib’ chihab’ chik chirix a’an, naq lin mama’ yoo chaq chixch’utub’ankil xwaheb’ li ketomq kireek’a naq tento taasutq’iiq sa’ kab’l. Kitawe’ xb’aan lix yuwa’ li yoo chi xik b’ar wi’ wan a’an. “Grant, toje’ xkam laa na’,” chan lix yuwa’.
Tinwil wi’chik lix diario lin mama’: “Ink’a’ kinxaqli, kinseeb’a b’an wib’ chi ok sa’ li kab’l ut koxin’elq toj chiru li neb’aal b’ar wi’ wan a’an chiru jun ch’ina ch’aat. Kiwil ut kink’e reetal naq maak’a’ chik xyu’am. Kinjultika li wosob’tesinkil kixk’e li yuwa’b’ejil aj k’anjel ut li yeechi’ihom naq wi tiikin chi paab’ank, sa’ xk’ab’a’ lin paab’aal eb’ li yaj te’k’iraaq; ut eb’ li kamenaq te’waklesiiq. Kink’e li wuq’ sa’ lix jolom ut kinye re li Qaawa’ naq wi li yeechi’ihom kixk’e we li yuwa’b’ejil aj k’anjel tz’aqal yaal, taak’utb’esimanq sa’ li hoonal a’an ut taawakliiq chi yo’yo lin na’. Kinyeechi’i re naq wi naxk’e chi uxmank a’an, maajun wa raj taawanq xkab’ rix inch’ool chixb’aanunkil chixjunil li k’a’ru naru chiwu re xk’ojob’ankil li rawa’b’ejihom. Naq yookin chi tijok, a’an kixte xsa’ li ru ut kixye, “Grant, waklesihin. Xinwan chaq sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, a’b’an laa’at xinaab’oq wi’chik. Chikanaaq a’in jo’ jun xnawom aach’ool laa’at ut chixjunileb’ chik lin junkab’al.””
Li Awa’b’ej Russell M. Nelson naxk’ut chiqu naq te’qasik’ ut te’qoyb’eni li sachb’a-ch’oolej. Ninch’olob’ xyaalal naq sa’ xk’ab’a’ naq kik’ojob’aman wi’chik li tijonelil, lix wankilal li Dios wan sa’ li ruchich’och’. Rik’ineb’ li k’anjel ut eb’ li ch’uut, eb’ li winq ut eb’ li ixq, li saaj ut eb’ li ninq, naru neke’tz’aqon sa’ li k’anjel re li tijonelil. A’an jun k’anjel re sachb’a-ch’oolej b’ar wi’ neke’tz’aqon li anjel. A’an li k’anjel re li choxa ut narosob’tesiheb’ chixjunil li ralal xk’ajol li Dios.
Sa’ 1989, jo’ qajunkab’al, b’ar wi’ oob’eb’ li qakok’al, yooko chaq chi sutq’iik sa’ jun ch’ina k’anjel re li qateep. Ak ewu chik. Li xLynette yoo chi royb’eninkil li xwuq qakok’al. Kireek’a naq tento tixk’e lix cinturon sa’ li b’eleb’aal ch’iich’, li ak kisach sa’ xch’ool xk’eeb’al. B’ab’ay chik chirix a’an, naq koowulak sa’ jun xq’oot li b’e; jun chik li b’eleb’aal ch’iich’ koxixmin chaq rib’ chiqu sa’ li qab’e. Xb’aan naq yookin chi xik 112 kiloom xkawil, kinjal inb’e re naq ink’a’ tinten li b’eleb’aal ch’iich’ yoo chaq chi chalk. Kixb’alq’usi rib’ li qab’eleb’aal ch’iich’, ut ki’el chiru li b’e toj reetal naq kixaqli chi salso chiru lix tz’e.
Li k’a’ru najultiko’ we a’an naq kiwab’i xyaab’ xkux li xLynette: “Shayne, tento too’elq b’ar wi’ wankat laa’at.” T’uyt’uukin sa’ iq’ rik’in lin cinturon. Raasa naq kik’ulun inch’ool. Koo’ok chirisinkileb’ li kok’al chiru li okeb’aal wankin wi’ laa’in li kikana chanchan chik li xb’een li b’eleb’aal ch’iich’. Yookeb’ chi yaab’ak, ut chixpatz’b’al k’a’ru kik’ulman.
Toja’ naq kiqak’e reetal naq li qako’ xEmily, aj lajeeb’ chihab’, sachso. Kiqajap qe chixyeeb’al lix k’ab’a’, a’b’an ink’a’ kooxsume. Eb’ li komon re li teep, li yookeb’ ajwi’ chi sutq’iik sa’ rochocheb’, yookeb’ chixsik’b’al. Kiq’ojyino ru li kutan chi us. Kin’ilok wi’chik sa’ li b’eleb’aal ch’iich’ rik’in jun li saqen, ut chi ra rilb’al, kiwil lix ch’ina junxaqalil li xEmily chi nat’no rub’el li b’eleb’aal ch’iich’. Kinjap we chixyeeb’al, “Tento taqawaklesi li b’eleb’aal ch’iich’ sa’ xb’een li xEmily.” Kinchap xb’een li b’eleb’aal ch’iich’ ut kinkelo. Wiib’ oxib’ chik ke’tenq’an we chixkelonkil, ut li b’eleb’aal ch’iich kikana chi xaqxo jo’ jun sachb’a-ch’oolej, ut kik’utun lix junxaqalil li xEmily chi kamenaq.
Li xEmily ink’a’ chik yoo chi musiq’ak. Lix naq’ ru raxmoyin kikana jo’ jun ciruela. Kinye, “Tento taqak’e jun rosob’tesinkil.” Jun inchaab’il amiiw ut eb’ li komon re li teep ke’xwiq’ib’ rib’ wochb’een ut rik’in lix wankilal li Tijonelil re laj Melkisedek, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, kiqak’e xtaqlankil naq taakanaaq chi yo’yo. Sa’ li hoonal a’an, li xEmily ki’ok chi musiq’ak.
Chirix naq chanchan ta wi’ kinume’ k’iila hoor, kiwulak li ambulancia. Li xEmily kik’ame’ sa’ junpaat sa’ li b’anleb’aal. Kipuk’e’ jun reheb’ lix pospoy ut kich’oqe’ jun reheb’ li rich’mul li xb’een raq. Kichal ajwi’ qak’a’uxl chirix lix rahilal li rulul xb’aan xk’ihal li hoonal kiwan chi maak’a’ riq’ul. Li xEmiliy kiwan yal chi t’anto chiru haye’ wiib’ kutan. Kootijok ut kiqakuy qasa’ chirix. Ki’osob’tesiik naq kiru chi wakliik. Sa’ li kutan a’in, li xEmily ut lix b’eelom, a’ laj Kevin, wankeb’ waqib’ xko’.
Jo’ jun sachb’a-ch’oolej, chixjunileb’ chik lix komoneb’ maak’a’ ke’xk’ul. Li k’uula’al naxk’am xLynette sa’ xk’uub’ xsa’ a’an laj Tyson. Maak’a’ ajwi’ kixk’ul a’an ut kiyo’la sa’ febrero chirix chik a’an. Waqxaqib’ po chik chirix a’an, chirix naq kixk’ul lix junxaqalil, laj Tyson kisutq’i sa’ kab’l rik’in li qaChoxahil Yuwa’. A’an li qa’anjel aj ilol qe. Naqeek’a a’an sa’ li qajunkab’al ut chi sa qach’ool naqoyb’eni wank wi’chik rik’in a’an.
Li ke’waklesin re li b’eleb’aal ch’iich’ sa’ xb’een xEmily ke’xk’e reetal naq chanchan naq moko aal ta li ch’iich’. Kinnaw naq eb’ li choxahil anjel ke’xjunaji rib’ rik’ineb’ li ruchich’och’il anjel re xwaklesinkil li b’eleb’aal ch’iich’ sa’ xb’een lix junxaqalil li xEmily. Ninnaw ajwi’ naq li xEmily kisutq’i chaq sa’ li yu’am rik’in lix wankilal li santil tijonelil.
Li Qaawa’ kixk’utb’esi li yaal a’in chiruheb’ lix moos: “Laa’in tinxik chiru lee rilob’aal. Tinwanq sa’ lee nim uq’ ut sa’ lee tz’e, ut lin Musiq’ taawanq sa’ lee ch’ool, ut eb’ lin anjel chesutam, re eewaklesinkil.”
Ninch’olob’ xyaalal naq “li Santil Tijonelil jo’ chanru Xk’anjelil li Ralal li Dios” li Tijonelil re laj Melkisedek, rik’ineb’ lix laawil ut lix wankilal k’ojob’anb’il wi’chik sa’ li ruchich’och’ sa’ roso’jikeb’ li kutan a’in. Ninnaw naq us ta ink’a’ chixjunil na’el jo’ chan ru naqoyb’eni ut naqapatz’ sa’ tij, lix sachb’a-ch’oolej li Dios junelik te’chalq a’ yaal jo’ chanru naraj a’an, sa’ lix hoonal, ut jo’ chanru k’uub’anb’il xb’aan a’an choq’ qe.
Wi nekeraj li rosob’tesihom li tijonelil, ut eb’ ajwi’ li sachb’a-ch’oolej ut lix b’eresihomeb’ li anjel, nekexinb’oq chi b’eek sa’ lix b’ehileb’ li sumwank naxk’e li Dios choq’ qe laa’o. Eb’ li komon ut eb’ laj jolominel sa’ li Iglees li nakate’xra tate’xtenq’a chixk’eeb’al jun chik li yokb’.
Ninch’olob’ xyaalal naq li Jesukristo, li Ralal li Dios, yo’yo ut naxb’eresi lix Iglees rik’ineb’ li yo’yookil profeet li neke’k’amok re ut neke’k’anjelank re lix laawil li tijonelil. Li Santil Musiq’ej tz’aqal yaal. Li Kolonel kixk’e lix yu’am re qak’irtesinkil, re qaxokb’al, ut re qak’amb’al sa’ kab’l.
Ninch’olob’ xyaalal naq ink’a’ raqenaqeb’ li sachb’a-ch’oolej, naq wankeb’ li anjel sa’ qayanq, ut naq li choxa tz’aqal teeto. Ut q’axal teeto! Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.