Dina Tudei ni Gauna Veivukiyaki
Ni da sa lewe ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, e dodonu me da valuta na veika rerevaki e vakavolivoliti keda tu kei ira na noda matavuvale.
Kemuni na taciqu kei na ganequ, oi kemuni eda veisotari mata tiko oqo ka soqoni vata mai ena veiyasai vuravura taucoko, au sa gadreva na nomuni veimasulaki kei na nomuni vakabauta ena noqu ilesilesi meu vosa vei kemuni.
Taumada au gadreva meu vakavinavinakataki kemuni kece sara. Ena vuravura ni bolebole oqo, era sa uasivi duadua ga ena gauna kece sara o ira na itabagone in Lotu. Na nodra vakabauta, veiqaravi kei na cakacaka na lewenilotu sa vakacaucautaki. Eda tamata dau masumasu ka dau vakabauta dina, ka da saga tiko ga me da dina ka rakorako. Eda dau veikauwaitaki vakaikeda. Eda dau saga me da lomani ira na wekada.
Ia,me da kakua ni wele sara kina, meu na wiliwili mada mai na iKarua ni Nifai ena iVola iMomani.
“Ia ena siga ko ya ena vakatubura [na tevoro]… me ra tiko vakacegu ka wele ga, era na kaya: Sa vinaka tu ko Saioni; io sa sautu ka vinaka tu ko Saioni, a sa vakaisini ira vakaoqo ko koya na tevoro.”1
E dua e a kaya ni vuqa sara tu na taba ni noda vunikau ni vakacegu, ka na kauta mai ena vula itubutubu e vuqa tale na vuana.
E sega ni dodonu me da tiko wele voli ga. Oqo na gauna ni veivakararawataki; era sa vakavolivoliti keda tu na kedra ivakatakilakila. Eda sa kila vakavinaka tu na veivakauqeti tawa dodonu ena noda bula raraba ka via vakaleqa na matavuvale vakatamata. E so na gauna era vakaraitaka mai ena retioyaloyalo kei na iyaloyalo yavala o ira na tamata qaqa vakavuravura ka dukadukali ka ra saga o ira na dauvakaraitaki ena iyaloyalo ka ca tu na nodra bula me ra vakatakarakarataki ira. A cava na vuna me da muria kina e dua na idusidusi butobuto? E vadugu na retio ena ivakatagi veirawai ka dukadukali na qaqana, veisureti vakarerevaki, kei na ivakaraitaki ni veika butobuto kece sara e rawa ni vakasamataki.
Ni da sa lewe ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai e dodonu me da valuta na veika rerevaki e vakavolivoliti keda tu kei ira na noda matavuvale. Ena noda vukei ena sasaga oqo, au sa vakarautaka e vica na vakatutu, kei na so na ivakaraitaki mai na noqu bula.
Au na tekivu ena Lotu Vakamatavuvale. Sa sega ni rawa vei keda me da vakawalena na parokaramu vakalou oqo. Ena rawa ni kauta mai na tubu vakayalo ki na lewe ni matavuvale yadua, ka na vukei koya me vorata rawa na veitemaki ka sa tu ena veiyasana kece ga. Na ivakavuvuli e vulici mai vale ena gugumatua sara. Me vaka e a kaya o Peresitedi Gordon B. Hinckley kei ira era a liu taumada vua: “Na vuvale sa yavu ni dua na bula kilikili, ka na sega tale ni dua na iyaragi ena sosomitaka rawa se vakayacora rawa na kena cakacaka bibi.”2
E dua na dauvolaivola rogo o Dr. Glenn J. Doman ka kenadau ni veika vakavuniwai e a vola : “Na gone sucuvou e voleka ni tautauvata kei na dua na komupiuta lala, e dina ga ni cecere cake sara mai na komupiuta ena veika kece … Na veika ena vakatawani ena vakasama ni gone ena loma ni walu na yabaki sa na vaka me sa na tu ga e kea. Kevaka ena vakatikora na vakasama cala ena nona [mona] ena gauna oqo, sa na ka dredre sara me bokoci laivi.” E tomana, “Na yabaki ni katokatoni vakalevu ni tamata sa ikoya ena ikarua kei na ikatolu ni yabaki.”3
Au taleitaka na vakasama oqo: “Na nomu vakasama e dua na kovate, o na qai dau tawana na kena vatavata.”
Me da qarauna vinaka sara na noda vatavata ni kovate, kei na nodra na lewe ni matavuvale, me na tawani ena veika ena kauta mai na kena maroroi na noda bula ka na rawa kina me da lesu vua na Tamada Vakalomalagi. Na vatavata oqo e dodonu me vakatawani vakavinaka sara ena vulici ni kosipeli, vakabauta, masu, loloma veiqaravi, talairawarawa, ivakaraitaki kei na yalololoma.
E tarava, au na vosa tiko ena ulutaga na dinau. Oqo na gauna ni dinau, na gauna era kauta vakavoleka mai kina vei keda ena kato ni meli ena veimacawa na kadi ni veimataqali dinau. Era dau lavaka e dua wale sara ga na tubu lailai, ka na yaga ga vakalekaleka; ia eda sega ni kila tiko ni mai cava na gauna o ya, e dau vakalevutaki sara vakavica vata na kena tubu. Meu wasea vei kemuni na ka e a tukuna o Peresitedi J. Reuben Clark, Jr. ka lewe ni Mataveiliutaki Taumada ena vuqa na yabaki sa oti. Na kena dina e tawamudu. E kaya:
“Oqo sa noda lawa ni bula vakailavo ena vuravura oqo me na dau saumi na tubu ena ilavo e dinautaki… .
“Na tubu e sega ni moce se tauvimate se ciba; e sega ni lako i valenibula; e cakacaka ena Sigatabu kei na olodei; e sega ni gade; e sega ni veisiko se biu vanua; e sega ni dau marau; e sega ni dau vakacegui mai se vakasukai mai ena cakacaka; e sega ni cakacaka ga vakalailai… . Ni ko sa dinau, sa nomu itokani ena veiminiti ni siga kei na bogi ni tubu; e sega ni rawa mo vakadaroya se dro tani mai kina; sa sega ni rawa mo tagutuva laivi; e sega ni rawai rawarawa o koya mai na kerekere, ivakaro se lewa, kei na gauna o coqai koya kina se takosova kina na nona sala ka vakawalena mo vakayacora na nona lewa, ena vakarusai iko.”4
Kemuni na taciqu kei na ganequ, au kidroa sara vakalevu ena so na volivolitaki au a raica ka rogoca ni kena soli na dinau ni vale. Kena ivakaleka, era sa ikarua ni mokiti ni vale. Na volivolitaki vakaoqo ni dinau e tuvanaki me temaki keda me da dinau vakalevu kina ka vakaiyau vakalevu cake kina. Na ka e sega ni vakamacalataki o ya, ni kevaka e dua e sa sega ni rawa ni sauma na “ikarua” ni sausaumi ni vale, ena rawa vua e dua me vakayalia na nona vale.
Kakua na ciqoma na ivakavuvuli kei na iulubale ni veika e tawa yaga e nanoa ka sa ka yaga sara edaidai. Era sega ni veika e gadrevi vakavo ga ke da vakatara vaka kina. E vuqa vei ira na veiwatini gone edaidai era gadreva me ra tekivu ena vica na motoka kei na mataqali vale era saga dredre na itubutubu me ra taukena. Sa yacova sara me ra veiyalayalatitaka e dua na sausaumi balavu mai na rua na kedra isau. E rairai ni ra qai kila e muri ni na yaco na veisau e sa bera, era a qai vakaluveni mai na yalewa, era vakaleqai ena tautauvimate e so na matavuvale, sa sega na cakacaka, leqa ena tavuki ni draki kei na veika tale e so e dau yaco ka sa na sega ni saumi rawa kina na mokiti mai na rua na isau.
Sa ka bibi vei keda me da bula ka me veiganiti ga kei na keda isau
E tarava oqo, au gadreva sara meu vosa vei ira na tina, na tama, gonetagane kei na goneyalewa.
Au na kaya vei ira na tina kei na tama yadua … mo ni tamata dauvakarorogo. Na veivosaki e sa dua na ka bibi sara ena gauna oqo ena vuravura ni bula vakatotolo oqo. Mo ni dau vakarorogo. Kivei kemuni ra gone, mo ni dau veivosaki kei rau na nomuni itubutubu. Ena dredre beka mo ni kila, ia o irau na nomuni itubutubu e rau sa bula ka sotava mai e vuqa na veibolebole ko ni sotava tu oqo. E rau kila vinaka cake mai vei kemuni na veika me vakatulewataki. Era dau masulaki kemuni ena veisiga ka taudonu mai na veivakauqeti ni Tamada Vakalomalagi ena nomuni vunauci ka vakasalataki.
Kemuni na marama tina, ni wasea yani na nomuni itavi. E dau rawarawa cake na nomuni vakayacora ga vakataki kemuni na veika kece mai na nomuni saga me ra vukei kemuni o ira na gone, ia sa ka bibi vei ira me ra kila na cakava na nodra ivotavota.
Kemuni na turaga tama, au na vakasalataki kemuni mo ni vakaraitaka na nomuni lomana ka karoni ira na watimuni. Mo ni dau vosoti ira na luvemuni. Mo ni kakua ni vakavulici ira vakaca ni dodonu me ra kila na qaravi ira ena vuravura oqo.
Au vakauqeti kemuni me dau tiko na nomuni gauna vata kei ira na gone. Au rogoca ni dau tukuni ni sega ni dua na tamata, ni sa dau roro mai ko mate, me kaya ni diva tu me a levu cake na nona gauna ni cakacaka.
Au taleitaka na ivakaraitaki oqo, mai na dua na vosa “E Dua Na Siga E Baravi” mai vei Arthur Gordon. E a kaya o koya:
“Ena gauna au a yabaki 13 kina ka yabaki 10 tiko kina o taciqu, e a yalataka o Tamaqu me kauti keirau ki na sakisi. Ena gauna ni vakasigalevu e a taqiri na talevoni: e dua na cakacaka vakatotolotaki e gadrevi kina o koya ena tauni. Sa na yaco mai na rarawa. Keirau a qai rogoca ni kaya o koya, ‘Sega, au na sega ni lako yani. Me na wawa mada oqori.’
“Ena nona lesu mai ena teveli, e a dredre sara yani o Nana ka kaya, ‘Ena dau lako tu ga mai na sakisi, mo kila!
“‘Au kila oqori,’ e a kaya o Tata, ‘ia na gauna ni gone e sega.’”5
Kemuni na taciqu kei na ganequ, na nomuni gauna vata kei ira na luvemuni ena takali yani. Kakua ni datuvutaka na veimaliwai vata kei ira. E dua e kaya tale vakaoqo : Bulataka ga na siga ni mataka, ena qai levu edaidai na lala didi ni siga e nanoa.6
Kemuni na itubutubu, mo ni vukei ira na luvemuni me ra tuvanaka na veika ni vuli kei na cakacaka. Mo ni vukei ira na luvemuni tagane me ra dau vakaitovotaki ira ka dokai ira na yalewa kei na gone.
E kaya o Peresitedi Gordon B. Hinckley, “Ni da vakavulica e dua na itabatamata vou, sa na vaka kina na vuravura ena vica na yabaki mai oqo. Kevaka ko ni leqataka na veisiga ni mataka, ia mo ni yadrava na nodra tuberi cake na luvemuni.”7
Ena rawa ni veivuke tale ga na vosa nei Apositolo Paula vua na itokani o Timoci: “Ia mo yaco mo nodra ivakarau era sa vakabauta, ena vosa, ena ivalavala, ena loloma, ena lomadina, ena yalosavasava.”8
Kemuni na itubutubu, mo ni bula voli ena dua na kena ivakarau me ra raica na luvemuni ni kemuni sa dua na ivakaraitaki e dodonu mo ni vakamuri.
Au sa vakasalataka na matavuvale taucoko: Me ra kunei na iyaubula. E dodonu me kilai, taucoko sara, o ira era lako mai e liu vei keda. Eda na kilai keda vakavinaka cake ni da kilai ira na noda qase.
Niu a se cauravou lailai voli au dau rogoci iratou tiko na noqu qase na Miller. Ena vula itubutubu ni 1848, o irau na tukaqu, buqu vakatolu o Charles Stewart Milller kei Mary McGowan Miller, rau a lewena na Lotu mai na nodrau vanua o Sikoteladi, rau biuta mai na nodrau vale mai Rutherglen mai Sikoteladi, ka soko kosova yani na Wasawasa Atalanitika. Rau a kele yani ena toba kei New Orleans ka muria cake yani na Uciwai o Misisipi ki St. Louis mai Missouri, vata kei ira e so na Yalododonu, ka yaco yani e kea ena 1849. E dua vei ira na tinikadua na luvedrau, o Margaret, o koya na buqu vakarua.
Ni yaco yani na matavuvale ki St. Louis, sa tuvanaki na veika ni rawa ilavo me isau ni ilakolako ki Salt Lake Valley, ia sa veitauvi mai kina ena vanua o ya na kolera. Eratou a tauvimate bibi kina na Miller. Ena loma ga ni rua na macawa, e ratou a mate kina o tina, o tama kei na rua na luvedrau tagane. Na buqu vakarua, o Margaret Miller, a se qai yabaki 13 tiko kina ena gauna o ya.
Ena vuku ni vuqa na mate ena vanua o ya, sa sega kina na kisi ni mate—se vakacava ga na levu ni kena isau. O iratou na cauravou qase ka ratou bula tiko eratou basuka na vale ni bulumakau ni matavuvale ka me caka kina na kedratou kisi na sa mate.
O iratou na vo ni lewe ciwa na gone luveniyali ni matavuvale na Miller kei na turaga watina e dua vei iratou na goneyalewa qase cake e a biubiu mai St. Louis ena vula itubutubu ni 1850 vata kei na va na bulumakau, e dua na qiqi ka ratou yaco rawa yani i Salt Lake Valley ena yabaki vata tiko ga o ya.
Au na sega ni dolea rawa ena noqu vakavinavinakataki ira tiko ga oqo kei ira na vuda dokai era a lomana na kosipeli ka lomana vakabibi na Turaga ni ra a mai solibula ena veika taucoko era taukena, ka vaka kina na nodra bula, me baleta na Lotu iJisu Karisito ni Yalododonu Edaidai. Au vakavinavinakataka vakalevu na cakacaka tabu ni valetabu ena kena vauci keda tawamudu.
Meu vakamatatataka mada na kedra bibi na veicakacaka eda vakayacora ena valetabu ni Turaga me baleti ira na wekada era sa yali yani.
Edaidai ena rua na vula sa oti, era a soqoni vata yani kina na noqu lewe ni matavuvale ena Valetabu mai Salt Lake me vakayacori na nodra vauci e so vei ira na neitou qase era sa yali yani. Oqo e dua vei ira na soqoni bibi duadua vakayalo ni neitou matavuvale ka vaqaqacotaka kina na neitou veilomani vaka ikeitou kei na neitou sa digitaka me keitou kilikili ki na neitou isolisoli.
Ena vica na yabaki sa oti a lewena tiko na luvei keirau cauravou gone duadua o Clark e dua na kalasi ni lotu e Brigham Young University, ena gauna ni kalasi, e a tarogi Clark kina o qasenivuli, “Na cava e dua na ivakaraitaki ni bula vata kei tamamu o dau nanuma vinaka tiko?”
E a qai vola mai vei au o qasenivuli na veika e a kaya o Clark ena gauna ni kalasi. E a kaya o Clark: “Ena gauna au a se Dikoni tiko kina ena Matabete i Eroni, au a lako vata kei tamaqu ki na dua na vakasasa manumanu volekati Malad mai Idaho. E a siga Moniti tiko—na iotioti ni siga ni vakasasa manumanu. Keitou a taubaletaka na veibuca ena vakasaqara manumanu vuka oqo ka kunea rawa ga e vica e keirau a vana cala. E a qai kaya vei au o tamaqu, ‘Clark me daru vakalala na nodaru dakai ka biuta ena ikeli oqo. Me daru tekiduru ka masu! Au a nanuma ga de a masulaka o tamaqu me levu na manumanu, ia au a cala. E a qai kaya vei au ni sa tauvimate bibi tiko o Elder Richard L. Evans ni 12 na kaloko ena siga Moniti o ya o ira kece na lewe ni Kuoramu Le Tinikarua—na vanua cava ga era tu kina ena gauna o ya— me ra tekiduru kina ka duavata ena dua na masu vagumatua ena vakabauta baleti Elder Evans. E luva na neirau isala ka keirau masu.”
Au kila vakavinaka tu na siga o ya, ia au sega ni tadra ni a rai tiko e dua na gonetane, e a vuli tiko ka tauyavutaka tiko kina na nona ivakadinadina.
Ena vica na yabaki sa oti e a dua tiko na cauravou dausolipepa ka sega soti sara ni vinaka na nona cakacaka ni solipepa. E a sega ni dau mai biuta na pepa ena varada me vaka ni sa dau kena ivakarau tudei tu, e so na gauna e vakacalakataka na nona dau viritaka tu ga ki na veisenikau se volekata na bati ni gaunisala. E so na tamata era dau tauri pepa tiko mai vua era sa saga me ra vola e dua na ivola ni kudru. Ena dua na siga a lako mai e dua vei ira ki vale ka kerea na marama watiqu o Frances me saini ena ivola ni kudru o ya. E a bese o koya, ka kaya, “Baleta na cava, e cauravou lailai ga o koya, ka bibi vei koya na pepa. Au sega ni vinakata meu cudruvi koya, ni sa saga tiko me vinaka.” Ia era a saini ena ivola o ya e vuqa sara vei ira ka vakau yani ki na supavaisa nei cauravou o ya.
Ni oti toka e vica na siga, au a lesu mai na cakacaka ka raici Fances ni tagi tiko. Ni sa rawa tale ni vosa, e a kaya mai vei au ni se qai rogoca wale sara ga ni a kune na yago ikoya na cauravou o ya ena nodratou qaraji, ni a vakamatei koya ga. E a ulubaleti koya na kudru o ya ka dredre vua me taqea rawa. Keirau a vakavinavinakataka ni keirau a sega ni oka ena kudru o ya. Oqo sa qai dua na ivakavuvuli dina me baleta na kena bibi mo kakua ni dau vakalelewa ka mo dau lomani ira vakayadua ga na tamata.
E dodonu me dau noda ivakaraitaki na iVakabula. Me vaka sa volai tu me baleti Koya, ni sa tubucake “ena vuku kei na yagona talega, a sa vinakati koya vakalevu cake tikoga na Kalou kei ira talega na tamata.”9 A sa “lako voli ka daucaka vinaka—ni sa tiko vata kaya na Kalou.”10
Mo ni nanuma ni vuqa na gauna na vuku ni Kalou ena ka lialia vua na tamata, ia na ivakavuvuli cecere duadua eda na vulica rawa ena bula oqo o ya ni sa vosa na Kalou ka muria e dua na tamata, na tamata o ya ena dina tu ga.
Me da dau vakamuria ga na Tui ni Sautu, ka a vakaraitaka sara ga na sala me da muria, ni da vakayacora rawa oqo, eda na qaqa ena gauna dredre oqo. Na Nona ituvatuva vakalou ena vakabulai keda mai na veika rerevaki e vakavolivoliti keda tu ena veiyasana kece ga. Na Nona ivakaraitaki e dusia tiko na sala. Ena Nona temaki, e a vorata rawa. Ena kena soli vua o vuravura, e a sega ni taura. Ena kena kerei na Nona bula, e a soli Koya.
Oqo na kena gauna. Oqo na kena vanua. Me da muri Koya rawa, sa noqu masu, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.