iYaloyalo Vakasisila
Meda sa vakavinakataka cake na noda itovo yadua ka vakaruataka na noda sasaga meda taqomaki ira na noda daulomani kei na vanua eda vakaitikotiko kina mai na ravuravu ni iyaloyalo vakasisila.
Ena vula ikatakata sa oti keirau a lesu mai Filipaini kei Sisita Oaks ni oti e rua na yabaki neirau tiko mai kea. Keirau a taleitaka sara na neirau veiqaravi mai kea, ka keirau a marautaka na neirau sa lesu mai vale. Ena neirau a lako tu o ya, keirau a vakadikeva na neirau bula mai na dua tale na yasana vou, ena dua na vakavinavinaka e cecere cake ka so na gauna ena kauwai vou.
Keirau a lomaleqataka sara na kena usulaki yani na iyaloyalo vakasisila e Amerika ena gauna keirau a lako tu kina. Ena veiyabaki era sa dau veivakasalataki tiko na iliuliu ni Lotu me baleta na rerevaki ni iyaloyalo kei na veika e tabaki me na vakauqeta na garogaro ca. Ia oqo, na veivakauqeti veivakarusai ni iyaloyalo vakasisila e caka ka veikauyaki me ivurevure ni ilavo, sa curuma yani na lewenivanua raraba me vaka e dua na kasura ni ulunivanua ni veika ca.
Ena noda koniferedi sa oti, e a vosa vakatabakidua kina o Peresitedi Hinckley me baleta na ulutaga oqo, ka vakamatatataka kina vakadodonu ni “oqo e dua na leqa bibi sara ena keda mailwa” (“E Dua na Ca Veivakarusai ena Keda Maliwa,” Liaona, Nov. 2004, 61). E vuqa vei ira na bisopi eda dau sotava ena koniferedi ni iteki era sa tukuna tiko na kena lomaleqataki tiko vakalevu ni leqa oqo.
Kemuni na noqu itokani lewe ni Matabete i Melikiseteki, kei kemuni na noda cauravou, au gadreva meu vosa vei kemuni edaidai baleta na iyaloyalo vakasisila. Au kila ni vuqa vei kemuni ko ni sa sotava na ka oqo ka vuqa vei kemuni sa tarai ira tiko ena nodra bula vakayalo.
Ena noqu vakabibitaka tiko na noqu vosa ena ulutaga oqo au sa vakataka na parofita o Jekope, ka a tukuna vei ira na tagane ena nona gauna o ya ni rarawa na yalona ena nona a vosa vakadodonu vei ira e matadra na dui watidra kei ira na luvena. Ia e sega ni vakaiulubaletaki na dredre ni cakacaka o ya, e kaya o koya ni sa dodonu ga me na vosa vei ira na tagane baleta na ulutaga oqo baleta ni sa vakaroti koya kina na Kalou (raica Jekope 2:7–11). Au sa mai vakayacora vakakina oqo ena inaki vata ga o ya.
Ena ikarua ni wase ni ivola ka vakatokai vua, a vakadiloi ira kina na tagane o Jekope baleta na nodra “veibutakoci” (tikina 23, 28). A kaya vei ira ni ra “sa voroka na yalodra na [watidra] sa lokumi, ka ra sa beci ira na [luvedra], ena vuku ni [nodra] itovo ca” (t. 35).
Na cava sara mada na ivalavala butobuto “tawa kilikili” oqo? E sega ni vakabekataki ni so era sa vakayacora tiko na cakacaka butobuto. Ia na usutu ni nona veivunauci o Jekope, e sega ni ivalavala butobuto sa vakayacori oti, ia na ivalavala butobuto sa vakanananutaki tiko.
A tekivuna o Jekope na nona veivunauci ena nona a tukuna vei ira na tagane ni ra “sa muria tiko na vosa ni Turaga” (Jekope 2:4). Ia, a qai tukuna vei ira ni sa kila vinaka tu na lomadra, ni ra sa “ia tiko na ivalavala ca, sa rui vakasisila … ena mata ni Kalou” (t. 5). “Sa rarawa na yaloqu ena noqu tukuna tiko vei kemuni na nomudou ivalavala ca” (t. 6), a tomana o koya. A vosa tiko o Jekope me vaka a kaya kina o Jisu, “O koya yadua ena raica na yalewa me dodomo kina, sa dauyalewa oti o koya ko lomana” (Maciu 5:28; raica talega 3 Nifai 12:28; V&V 59:6; 63:16).
Ena 30 vakacaca na yabaki sa oti, au a vakauqeti ira na gonevuli mai BYU me ra dro tani mai na “volitaki ni cakacaka ni ivola ni veigarovi ca ena veika era dau wilika ka sarava.” Au a vakaraitaka kina na ivakatautauvata oqo:
“Na iyaloyalo vakasisila se italanoa ni veigarovi kei na kena iyaloyalo era ca vakalevu cake sara mai na kakana vakasisila se kakana ca. Na yago sa tu kina na itatarovi me vakasavasavataki koya mai na kakana tawa savasava. E vica walega na kena e veivakaleqai mai na kakana ca sa na yaco kina na tauvimate ka sega ni veivakacacani sara vakadua. Ena kena veibasai ni dua na tamata ena bula ena italanoa ca se iyaloyalo vakasisila se iyaloyalo ni veigarovi kei na kena ivola ena katona kece sara ena dua na gacagaca veivakurabuitaki eda vakatoka na mona. Ena sega ni luaraka mai o mona na veika vakasisila. Ena gauna ga e katoni kina, ena dau yaco me rawa ni vakavotui mai, ka raici lesu na kena iyaloyalo ena nomu vakasama ka kauti iko tani mai na veika savasava ena bula oqo”1
Eke, kemuni na tuakaqu, au sa kaya oqo vei kemuni ni o ira na noda bisopi kei ira na noda daunivakasala ena veta e cake ka ra sa raica tiko na toso cake ni iwiliwili ni tagane era sa okati ira ena iyaloyalo vakasisila, ka lewe levu era lewenilotu gugumatua. E so vei ira era okati ira tiko ena iyaloyalo vakasisila era cakava tu ga na cala bibi oqo ka ra tomana tikoga na cakacaka ni matabete ni Kalou baleta ni ra nanuma ni sega ni dua e kila rawa na veika era cakava tiko. Ia e kila tiko o koya e vakayacora tiko, ka sa vakakina na Turaga.
E so era sa tukuna tiko ni iyaloyalo vakasisila e dodonu ga me na vakatarogi vakatabakidua ena veivakatarogi ni ivolatara ni valetabu. Oqo e sa vakayacori tiko. E lima na taro ena taura e dua na vakatutusa kei na dua na mataveivosaki baleta na ulutaga oqo kevaka o koya e vakatarogi tiko me na tiko vua na bula vakayalo kei na dina ka dau namaki mai vei ira na dau sokalou ena Nona vale na Turaga.
E dua vei ira na Nona veivunauci vakadodonu ka kilai levu na iVakabula a vakanamata vei ira na tagane ena nodra sarava vakavuni tiko na iyaloyalo vakasisila.
“E ca vei kemudou, na vunivola kei na Farisi, na dau veivakaisini! Ni dou sa vakasavasavataka na bilo kei na dari e taudaku, ia e loma sa Sinai ena daubutako kei na garogaro.
“A Farisi mataboko, mo vakasavasavataka mada na loma ni bilo kei na dari e taudaku, me qai savasava talega kina e taudaku” (Maciu 23:25–26; raica talega Alama 60:23).
E tomana tale na iVakabula na Nona vunauci ira era oga ena veika sa rairai ia ka ra vakawalena na vakasavasavataki ni loma ni tamata:
“Dou sa vaka na veivale ni bulubulu sa boro vulavula, ka sa rairai vinaka e taudaku, ia e loma sa sinai ena sui ni mate, kei na ka kecega sa velavela.
“Sa vakatalega kina koi kemudou, dou sa rairai e taudaku vei ira na tamata me tamata dodonu, ia e loma dou sa sinai ena dau veivakaisini kei na ka e sega ni dodonu” (Maciu 23:27–28).
Na kena vakayavalati na yalo mai na veivakaisini oqo e veivakarusai. O ira era vakasaqara ka taurivaka na iyaloyalo vakasisila ena yali na nodra kaukauwa ni matabete. Na Turaga e vakaraitaaka “Kevaka eda ubia na noda ivalavala ca … sa na tasogo ko lomalagi; a sa rarawa na Yalo ni Turaga; ia sa lako tani, sa oti ekea na kaukauwa vakabete se na ilesilesi ni tamata ko ya” (V&V 121:37).
O ira era vakayagataka na iyaloyalo vakasisila ena cawadru mai vei ira na itokani ni Yalotabu ni Turaga. Na iyaloyalo vakasisila e vakavurea na vakanananu ca ka na dau vakarusa na bula vakayalo. “Ni sa vu ni mate na gadreva na itovo vakayago”—o ya na mate vakayalo (Roma 8:6; raica talega 2 Nifai 9:39).
Sa dau vakavulica tikoga na ivolanikalou na Yalotabu ni Turaga ena sega ni tiko rawa ena vale tawa savasava. Ni da sa kilikili me votai ena sakaramede o ya sa yalataki “me tikoga kei [keda] na nona Yalo Tabu ka sega ni mudu” (V&V 20:77): Me da rawata kina na yalayala o ya, eda a yalataka sai koya me da dau nanumi Koya. O ira era vakasaqara ka vakayagataka na iyaloyalo vakasisila me veivakagarogaroi sa na voroka dina ga na veiyalayalati o ya. Era voroka talega e dua na veiyalayalati tabu ni lako tani mai na itovo e sega ni vakalou ka tawa savasava. Era na sega ni rawa me na tiko vei ira na Yalotabu ni Turaga. Ena gadrevi vei ira me ra vakamuria na vakamamasu ni iapaositolo o Pita: “O koya oqo mo qai veivutunitaka na nomu ivalavala ca oqo, ka masu vua na Kalou, de sa rawa beka mo sega ni cudruvi ena nanuma ni yalomu” (Cakacaka 8:22).
Kemuni na taciqu, ko ni sa raica rawa niu sega ni tukuna tiko na ravuravu ni iyaloyalo vakasisila ena veika vakayago se ivakarau ni itovo ca. Au vosa tiko oqo ena kena ravuti na bula vakayalo—ena noda saga me noda itokani na Yalotabu ni Turaga, na noda rawa ni vakayagataka na kaukauwa ni matabete.
Na iyaloyalo vakasisila era dau vakamavoataka talega na veimaliwai eda dau vakamareqeta na tamata. Ena nona vosa vei ira na tagane lewe ni matabete ena Okotova sa oti a wilika kina o Peresitedi Hinckley na nona ivola e dua na marama ka a kerea kina me ra vakasalataki o ira na lewe ni Lotu ni iyaloyalo vakasisila “e tiko kina na vakarusai sara vakaca ni yago kei na yalo, e kidomoka na bula ni veimaliwai” (Liaona, Nov. 2004, 60).
Ena dua ga na koniferedi ni iteki sa oti a solia kina vei au e dua na marama e dua na ivola me baleta na ivakasala vakaoqo. Na turaga watina ka a vakaitutu talega ena so na veikacivi bibi ni Lotu ena vica vata na yabaki ka qai vakayagataka tiko na iyaloyalo vakasisila. E tukuna o koya ni a sotava na dredre ena nona saga me ra raica na iliuliu ni matabete na cala bibi oqo ni iyaloyalo vakasisila: “E levu sara na vosa au rogoca, o ya niu sa vaka meu vakalevutaka se au sa beitaki kina. Na neimami Bisopi ena gauna oqo e turaga vinaka. Ia ni sa mai 15 oqo na yabaki sa saga tiko o na watiqu me walia na nona vesuki tu oqo, ia oqo ni sa 15 na yabaki sa dredre me biuta o koya ka sa levu na ka e vakayali kina.”
Na iyaloyalo vakasisila ena vakataotaka na nona rawata e dua na tamata me marautaka e dua na veimaliwai yalo dodonu, veivinakati kei na bula vakayalo kei koya na kena isa. Ena vaqeavutaka na ilati dodonu ka vorata yani na itovo e tawa kilikili, sega ni dodonu, se ca. Ni cala na vakasama, o ira era taurivaka na iyaloyalo vakasisila era na vakayacora sara na veika era sa sarava, veitalia ga na veika ena salamuria mai na nodra bula kei na nodra bula tale e so.
E veivesuki talega na iyaloyalo vakasisila. Ena vakataotaka na vakatulewataki ni bula ka na “toboki” ira era taurivaka, kauti ira vakanadaku me ra rawai ka rawai tale. E dua na tamata ka a dau vesuki tu ena iyaloyalo vakasisila kei na waigaga kaukauwa e a vola mai vei au na vosa vakatautauvata oqo: “Niu raica na kokeni e sega ni tautauvata kei koya oqo. Au sa taurivaki rau oti… . Na kena biligi laivi na waigaga kaukauwa duadua e sega ni vakatautauvatataki rawa kei na kena [sagai me biligi laivi na iyaloyalo vakasisila]” (ivola ena ika 20 ni Maj. 2005).
E so era saga me ra kaya ni dodonu na nodra taurivaka tiko ni ra vakaiulubaletaka ni veika era sarava e “vakalailai” ga ka sega ni ka “butobuto” sara. E vakatoka e dua na bisopi vuku ni oqo na kena besetaki me raici na veika ca me veika ca. E kaya o koya ni so na tagane era saga me ra vakadonuya na ka era saravi ena nodra kaya vakaoqo “e sega ni ca me vakataka na” se “e dua walega na tikina ca.” Ia na veivakatovolei ni cava na veika butobuto e sega ni kena ituvaki ia na kena ravuravu. Ena gauna era vakatara kina na tamata na vakanananu ca ki na gauna me lako laivi kina na Yalotabu, ena cawadru tani kina na nodra isasabai vakayalo ka ra sa okati ki na kaukauwa kei na veimuataki nei koya na vu ni ca. Ena gauna era taurivaka kina na initaneti se so tale na iyaloyalo vakasisila ka a vakatoka kina na bisopi oqo me “garogaro e vinakati” (ivola ena ika 13 ni Maj. 2005), era sa vakadukadukalitaki ena ivalavala ca.
O Penijamini na tui a vakamacalataka ena nona vunau na veika ca ena kauta mai. Ena gauna eda na vakasuka mai na Yalotabu ni Turaga, eda sa qai meca ni ivalavala dodonu, eda na kila vakaidina na noda cala, ka yaco me da “rere kina ni tu ena mata ni Turaga” (raica Mosaia 2:36–38). “Ena sega ni lomani na tamata ko ya” a tomana o koya, “a sa nona ivotavota ga na rarawa tawamudu” (t. 39).
Me da raica tale mada na ivakaraitaki rarawa nei Tevita na Tui. E dina ga ni dua na tamata bula vakayalo cecere e Isireli, a vakatarai koya me raica e dua na ka e a sega ni dodonu me raica (raica 2 Samuela 11). E a temaki mai na veika a raica, ka voroka kina e rua na vunau e Tini “Mo kakua ni ia na veibutakoci” (Lako Yani 20:13). Ena ka oqo a lutu mai ena nona itutu cecere e dua na parofita ka tui talega (raica V&V 132:39).
Ia na itukutuku vinaka ni sega ni gadrevi vua e dua me muria na salatu butobuto ki na veivakararawataki. O ira yadua era taurivaka tiko na veika vakasisila vakaoqo sa tiko vei ira na idola me saumaki mai ki na veivutuni. Ena rawa vua me dro tani. Sa rawa me savasava o koya, ni sa veivutuni.
E vakamacalataka o Alama Lailai:
“Ia au sa nanuma mai na noqu ivalavala ca kei na noqu caka cala kecega, kau sa voleka ni mate ena noqu rarawa… .
“… Ka sa kani au na rere niu vakasamataka mada ga na gauna au na tu kina ena mata ni Kalou… .
“Ia au sa yaluma ka rarawataka na levu ni noqu ivalavala ca; au sa qai nanuma ni a dau vunautaka ko tamaqu ni na lako mai ko Jisu Karisito na Luve ni Kalou, me bokoca na nodra ivalavala ca na kai vuravura.
“Ia niu sa nanuma rawa na ka oqo, au sa masuti Koya ena yaloqu taucoko ka kaya: Oi kemuni Jisu na Luve ni Kalou, ni lomani au mai; raica au sa yaluma sara ka kune rarawa, ka sa vesuki au na ivesu ni mate.
“Ia niu sa vakacabora oti na noqu masu lo oqo, sa oti mai na noqu yaluma kei na noqu rarawataka na noqu ivalavala ca.
“Raica sa tuburi au na marau kau sa kunea na rarama sa talei sara; a sa takali vakadua na noqu rarawa ka sa vuabale sara na noqu marau! (Alama 36:13–14, 17–20).
Kemuni na taciqu ko ni sa coriti tiko ena ivesu oqo se temaki tiko, e tiko e dua na sala.
iMatai, mo kila ni tiko na veika butobuto. Kakua ni totaka se vakadonui iko ga. Sa oti e ruasagavulu kalima na yabaki na nodra sa veivunauci tiko mai na noda iliuliu ka ra vakamasuti na tagane, kei ira talega na yalewa kei na gone, me ra dro tani mai na butobuto oqo.2 Na noda mekesini ni Lotu nikua era umani tu kina na ivakasala, itukutuku, kei na veivuke baleta na ulutaga oqo—ka sivia cake ena 20 na iwiliwili ni veika a tabaki se me tabaki mada ga ena yabaki kei na yabaki sa oti.3
iKarua, vakasaqara na veivuke ni Turaga kei ira na Nona italai. Rogoca ka vakamuria na vosa oqo nei Peresitedi Hinckley:
“Mo na masuta na Turaga mai na vu ni yalomu me na sereki iko mai na ivesu vakayalo oqo ka vakabobulataki iko tiko. Ka mo na yaloqaqa tiko mo kerea na loloma veidusimaki nei Bisopi, kei na nodra ivakasala o ira na kenadau” (“Liahona, Nov., 62).
iKatolu,mo ni gumatua ka dro tani mai na iyaloyalo vakasisila. Kevaka o ni sotava na ka oqo—ka na rawa ni yaco vua e dua e vuravura eda tiko kina oqo—mo ni vakamuria na ivakaraitaki i Josefa mai Ijipita. Ena nona temaki ena nona mokoti koya o yalewa, a biuta mai na veitemaki o ya “ka dro tani” (Lako Yani 39:12).
Mo kakua sara ga ni rawai ena veitemaki sabaya na valavala ca ka dro tani main a kena ca ni veivakarusai. Ia, mo tagutuva! Rai tani! Ka lako tani mai kina ena nomu igu taucoko. Mo gumatuataka tikoga na vakasamataka na veisalatu vinaka. Dinata tiko na sikova na valetabu. Na bisopi vuku au a talanoataka o ya a tukuna ni “dua na matabete vakaedaumeni e rawai ena iyaloyalo vakasisila e SEGA ni yaco ena gauna ni dau vakayacori na sokalou ena loma ni valetabu; e yaco ga ena gauna sa vakawalena kina o koya na sokalou ena valetabu.” (ivola ena ika 13 ni Maj. 2005).
E dodonu me da cakacakataka na veika me ra taqomaki kina o ira na noda daulomani. Era vakatikora o ira na itubutubu na alamu me ivakasala kevaka era sa sotava na vuvale na veivakaleqai ni kubou se kubougaga. Sa dodonu me da vakatikora na itataqomaki ni veivakarerei vakayalo, itataqomaki me vaka na itatarovi ni initaneti, ka kilai rawa na kena sala me ra sarava rawa kina e dua na ka. Ka vakatalega kina e dodonu me da tara cake talega na kaukauwa vakayalo ni lewe ni noda vuvale ena kena vakavinakataki na veilomani, na masu vakavuvale, kei na vulici ni ivolanikalou.
Kena itinitini kakua ni tokona na iyaloyalo vakasisila. Kakua ni vakayagataka na kaukauwa ni nomu volivoli mo totaka kina na veika toro sobu. Kei kemuni na goneyalewa, mo ni kila vinaka ni kevaka ko ni vakaisulu tawa kilikili, ko sa vakalevutaka tiko na leqa oqo ena nomu sa iyaloyalo vakasisila kivei ira e so na tagane era raici iko.
Sa kerei mo ni vakamuria na ivakasala oqo. Me da vakavinakataka na noda vula yadua, ka vakaqaqacotaka na noda sasaga me ra taqomaki kina o ira na noda lomani kei na itikotiko mai na veivakarusai iyaloyalo vakasisila ka vinakata me vakarusa na noda bula vakayalo, na noda bula vakawati, kei ira na luveda.
Au sa vakadinadinataka ni oqo na veika e dodonu me da vakayacora me da marautaka kina na veivakalougatataki nei Koya eda qarava tiko. Au sa vakadinadinataki Jisu Karisito, na rarama kei na vu ni bula kei vuravura, na Nona Lotu oqo, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.