Marooro ni Kareke Tangira ao Tamnei aika Tangako

Man te Riaona ao te tia Mwakuri n te Family Services

Te buoka ao te kantaninga ni kaitaraan tamnei aika tangako inanon tain te iraorao ni kareke tangira.

Ngkai kairake n ikawai, ti bane n ataia ae te marooro ni kareke tangira e kona riki ni kakukurei, ni kakamaku, ni karaunano, ao n rangi ni kaangaanga n te tai ae ti teuana. Ngkai ti moanna n atai arora i bon imarenara, ni bon arona raoi ti na tangiria ni kan ataa raoi taekan temanna, ao keraken ataakin arora e kakawaki ni katean ao ni kamatoa te iraorao. Tera kanoan miira, baika ti makui, ao ara koaua? Tera aron ara namakin ibukin te mare ao te utu? Baikara kakaewenako ake ti a tia n taneiai n rinanona mai mwaina ke ngkai ae ti riai ni tibwauai ma temanna?

Ngkai kanga e kakamaku taekinana (ke te titiraki) n taekan te kaangaanga iaon tamnei aika tangako, aki taekinana e na kona ni kairiira nakon kaangaanga aika a urubwai rimwi. Ana kaangaanga temanna iaon tamnei aika tangako e bon onoti ao ni matoatoa, ao ko na bon aki ataia ae te kaangaanga ke ko na kanga ni maroroakinna ma te aomata are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia, ngaia are e kakawaki bwa ko na kakaea kairam mai iroun te Tamnei. Tiaki tii teuana katokan kaangaanga nako, ma n te rongorongo aio, ti anga tabeua iango ibukimii ngkami ake tao kam na titiraki:

E kanga aron ae N na moana te marooro iaon tamnei aika tangako ma te aomata are I marooro ni kareke tangira ma ngaia? Ao nningai ae N na riai n titirakinna/kaongoa?
N na kanga n ataia ae N na riai ni waaki inanon te iraorao ma temanna are e ataaki rongorongona ni kabonganai tamnei aika tangako?
Ti na kanga n uaia ni mwakuri n tokanikai iaon tamnei aika tangako?

Ibukiia Naake a Tia ni Korakai ke a Ikakorakora Ngkai

Ngkana ko a tia ni korakai ma tamnei aika tangako mai i mwaina ke ko a ikakorakora ngkai, iangoan te marooro ni kareke tangira e na anganiko te namakin ae te bwarannano ke n raraoma. Ma ngkana iai nanom ae koaua ni kan kamwawa te nano ni mamatakuakini tamnei aika tangako ma ni maium (ke ko a tia ni kamwawai), ataia bwa man oin am kekeiaki ao te buoka mai iroun Tamara are i Karawa ao Iesu Kristo, te marurung, te iraorao ae akea tokina, e na kona n reke iroum. Iangoi titiraki aikai n am tai n ukora karekean te iraorao.

1. Ti Bon Kainnanoia bwa Ti Na Marooroakina Taekana?

Te titiraki ae e ataaki bwa, “E bon riai bwa N na tibwa aroarou iaon kabonganakin tamnei aika tangako ma te aomata are I marooro ni kareke tangira ma ngaia, e ngae ngke I a tia n raira nanou mai iai?” Ke “E riai bwa N na taekini kaangaanga aika ngkai iaon tamnei aika tangako ma temanna are I kareke tangira ma ngaia?” N teina, e bon riai e kainnanoaki maroroakinana—n taina ae riai ao n te kawai ae raoiroi. N am tai n uaia ni marooro, katukui n am iango tabeua reirei aika a kakawaki:

Taina—E na riai ni waaki te mamarooro ngkana e a moanna n toma raoi te iraorao ngkai e bon tangiraki bwa e na riki.
Te Kokoaua—Te iraorao e na riai ni boto iaon te onimakinaki ao te kokoaua. E ngae ngke te aomata are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia e na rineia ni katoka te iraorao, a riai ni mataata n aron raoi te kaangaanga, arom ni mwakuriia te kaangaanga, ao am iango n aron katokana ngkana e a manga reke naba inanon taai aika a na roko.
Te Kabwarabure—Kaotan te kokoaua ibukin kamanenaan tamnei aika tangako ma te aomata are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia e aki nanonaki ae ko na kabwarabwarai raoi kamwaraaia ngkana ko maroroakinna. Ngkana ko a tia n raira nanom ao n namakina kabwarakin am bure, ko na bon aki namakina te kairua rimwi. Te Uea e na bon aki manga uringii ara bure ngkana ti a tia n rairi nanora mai iai (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 58:42), ngaia are am marooro ma te aomata are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia kanga bon tiaki ibukin te “te kaotibure” ma riki ibukin karikirakean te onimakinaki, tibwaan am iango ibukin waakin kamarurungam, ao karekean aia buotoka.
Te Kamarurung—E ngae ngke ko a tia n raira nanom, maanra ke okiokin kamanenaan tamnei aika tangako are e na kona n iai mwina inanon rabwatam, am iango, arom n reitaki, ao rootakin maiun tamneim. Te kawai ni kamarurung e kona n rangi ni matoatoa ao n anaa te tai ae maan, ma kaokakin marurungim ao kamaoakim e bon kona n riki. Inanon te kawai anne, ko na kainnanoa buokam ae e tau ao boutokakim, ni ikotaki ma are e na riki bwa kainabam.

2. I a Tauraoi Nakon te Iraorao ni Koaua?

Teuana te kaokoro ae bubura i marenan temanna are e a tauraoi raoi inanon te iraorao ni koaua ma temanna are e bon aki tauraoi ni kaotii bwaai ni kabane ma temanna are a marooro ni kareke tangira ma ngaia. Ngkana ko rinanon te kaangaanga ma tamnei aika tangako, ko kona n ae tao e na riki te maaku bwa e na kaira am iraorao inanon te aki onimakinaki ke ni kabongana te onimaki ni totokoi kaangaanga ni kabane.

E ngae ngke ko na aki rangi ni mwengaraoi iai ao ni maaku n tibwa arom ma tamnei aika tangako, aki karaoana e na kakorakora riki te namakin ni maaku ao ni maamaa. Maakakin ae e na bua te aomata anne e na karika ae ko na kakewea ke n aki kan tibwa te rongorongo ni kabane, are e na kona n urua te onimakinaki ao te iraorao n taai rimwi.

N te itera are teuana, ngkana ko karinea inaomatan temanna are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia, ko na karinea aia rinerine n tiku inanon te iraorao n atai ni kabane baika a raoiroi ao aika a buakaka. Ko na bae ni maaku bwa tera mwina, ma e rangi ni kakawaki bwa ko na ataia bwa, kaotan ni kabane rongorongo, te aomata are temanna e na kona naba ni buokiko n am kekeiaki ao nanom ni kararoai tamnei aika tangako man maium. Ma ngkana tao e nakoraoi te reitaki ni iraorao ke e aki, n ana ibuobuoki te Atua, ko kona n reitinako iaon kawain te kamarurungaki.

Ibukiia Te Koraki Ake a Marooro ni Kareke Tangira ma Temanna ae e Kekeiaki

Ibukina bwa te roro ae e moana noorakin tamnei aika tangako bon imarenan te 11 te ririki ao e rangi ni bebete karekeana, angiia kairake n ikawai a tia n rinanon matakuakinan tamnei aika a tangako n anga aika a kakaokoro imwain 18 te ririki. Aio bon te bwai ae e kararaoma ni kaeineti ma te marooro ni kareke tangira. Ma matakuakinana e rangi ni kaokoro ma te anua ae e a kareke, a mwaiti rinanin te irekereke ma tamnei aika tangako (taraa Dallin H. Oaks, “Recovering from the Trap of Pornography,” Riaona, Okitobwa. 2015, 50 55). Te kakukurei bwa Ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo e kona ni katauraoa te korakora ao te kamaiuaki nakoia ake a ukoukoria. Aikai tabeua titiraki ae ko na iangoi ngkai e a reitinako te iraorao.

1. E Kanga ao Nningai ae I Riai n Titiraki iai ibukin Tamnei aika Tangako?

Iangoana bwa nningai ao e na kanga aron maroroakinan aio ma temanna are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia tao te bwai ae ko na maroroakinna ma am karo, tarim ake a ikawai, taan kairiiri n te Ekaretia, ke tabeman ake ko onimakiniia bwa a na anga te reirei ae e raoiroi. Kakaea te kawai ae ko na nanoraoi iai ao ngkanne moana te mamarooro anne n te tai ae e raoiroi, ngkai ko a riki n onoti ke n rangi n nanonaraoi am iraorao.

E aki nanonaki ae ko riai ni moana am moan marooro ni kareke tangira man kakaean rongorongon aroia ake mai imwaina, ma inanon waakin am iraorao, ko kona n ukora ana kairi te Tamnei ni buokiko n ataia bwa ko na kanga ao n nningai are ko na titirakiniia iai ibukin aroia ma tamnei aika tangako.

hands holding two torn pieces of a photograph

2. N na Kanga ni Kaeka?

Ngkana ngkoe ao te aomata are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia kam uaia ni kaotii nanomi ni koaua, e kona ni uota te rau. E kakawaki ae ko na ataa oin am iango ao am namakin ngkai e a ataaki ae ko mamatakuakini tamnei aika tangako—e kona ni kairiko bwa ko na noori kaairuana, marakinnano, akea am namakin, ke ko namakina ae ko mwamwanaaki. Ma n te tai naba anne, ataakina e kona ni karikirakea te onimaki imarenami, nanoanga, te tangira, ao namakinan te kaangaanga i bon imarenami. Iangoa aia namakin ao are ko namakinna n am tai ni kaeka.

3. N na kanga ni waaki nako?

Kunean te aomata are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia e rinanon te kaangaanga ma matakuakinan tamnei aika tangako bon te bwai ae e na karika te raraoma, ma tai kabua onimakinam irouia man tibwauan aroia ni ikakorakora ma aomata tabeman. Ni marooro n ae raba ma te bitiobi ke te tia rabakau, ke, n ana kariaia raom are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia, ma raraom ke te tia kairiiri ae onimakinaki e na bon rangi ni ibuobuoki.

Ngkana ko iangoia bwa tao ko na aki reitanako te iraorao, ko na ukora n taainako te kairiiri mai iroun te Tamnei. Ma iango aikai a na kona naba n ibuobuoki:

Titirakiniia bwa mwaitira aron matakuakinan tamnei aika tangako ae e a tia n roota maiuia ao a mena iaa ngkai n aron waakin katokana. A na riai n tia ni kaota nanoia ni katoka matakuakinan tamnei aika tangako ni maiuia ni karaoi baike a riai ni karaoaki.
Ataakina bwa tabeua waaki ake a kabonganaki ni matakuakinan tamnei aika tangako (te katooto, tangakoakia ataei) bon te moan kanikinaa ae te aomata anne e kainnanoa aia buoka taan rabakau ao tao e na riki n aki mano.
Ataia bwa mwaakan Ana Mwakuri ni Kamaiu te Tia Kamaiu e bon koaua. Ko kona ni kabwarai bure ao a kona ni kamarurungaki.
Baireia bwa akea riki te bwai ae ko tangiria irarikin kaotan te koaua inanon am tai n iraorao ao te kororaoi ni kona ni mare n te tembora.
Ataia bwa kamaoakiia ao kamarurungakiia e anaa te tai ae maan. E kona n riki manga okiran te bwai are e kakaraoaki, ao a kainnanoa boutokakia te koraki ake a kataia ni kamarurungiia. N aron ataakin aia ingainga (aron bwaai ake a na manga karikiia bwa a na okira matakuakinan tamnei aika tangako) ao boutokaiia ke buokiia ni katei taun aroaro aika a na kamanoia.
Ngkana am iraorao e a rikirake nakon iangoan te mare, taraia bwa kam na uaia ni mataata ae matakuakinan tamnei aika tangako e bon aki butimwaeaki ao e aki kaota nakoraoin te reitaki n tanga.

Te bwai ae e kakawaki ae mwakoron te waaki rake bon karaoan nanon te bwai are e tuangko te Tamnei ae Raoiroi, bwa tao n reitinakon te iraorao ma te atatai are kabonganaan tamnei aika tangako a na toki ni katoka te iraorao ma reitinako ni boutoka aia kekeiaki nakon te bitaki. Bwa tera are ko baireia, te aomata are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia e na mataata bwa e na kona n riki te bitaki ma e nakon aia konamaki ke aia aki konamaki n tokanikai iaon tamnei aika tangako.

Te Uaia ni Mwakuri n Tokanikai Iaon Tamnei aika Tangako

Te tokanikai iaon tamnei aika tangako e kona n anaa te tai ao te mwakuri ae matoa, ma e kona n riki. Ao n tokina, te uaia ni mwakuri n tokanikai iaona e kona ni kakorakora am iraorao ngkai kam uaia ni karekea te atatai ae nano iaon Ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo ao n reiakini ngkami ni boutoka temanna ma temanna rinanon taai ni kakaaitara. Iangoi iango aikai ngkai kam uaia ni mwakuri n tokanikai iaona:

Ana iteraniba te Ekaretia n te intanete overcomingpornography.ChurchofJesusChrist.org a anga bwaai ni ibuobuoki aika mwaiti (ni ikotaki ma rongorongon ana burokuraem te Ekaretia n te tokanikai iaon bwaai aika a kareke) are a kona ni buoki ngkami rinanon te kawai ni kamarurung aei.
Karekea te tabo ae e onoti ao te tai ni maroroakin tamnei aika tangako bwa e aonga n aki katuruaki riki iangoakina inanon am iraorao. Ngkana kam marooro iaona, tai kabuanakoa ke iangoa ae ko kororaoi riki iaon temanna. Am iraorao e na riki bwa te tabo ae ko mano iai are kam kona n uaia n namakina te tangira ao te boutoka, ti aki ni kakaea rongorongon ke ni kamwinibaea temanna.
Mwakurian aron te maiu n tamnei e kona ni katauraoa te kamanomano ni kaaitara te kariiri. Kaungai ngkami n tatabeman ni kateimatoa ao ni kakorakora karaoan te aroaro ni maiu n tamnei—ni irianaki ma te nano ae koaua ni kamatebwaian koroboki aika tabu ao te taromauri n te tembora (ngkana e riai), kawakinan te bong ae te Tabati, buokiia tabeman, teimatoa n aki mamatam, ao n tataro ma nanom—ma te nano ae e rikirake ni kakorakora reitakim ma te Tia Kamaiu ao Tamara are i Karawa. Te reitaki anne e kona ni kauarerekea ana anainano tamnei aika tangako iaon maium. Te riki bwa ana reirei te Uea bon te bwai ae e uaiakinaki n te maiu aei, ao te korakora are ti karekea ngkai ti iriira Kristo e na buokiira n tokanikai iaon taian kakaewenako ni maiura, tiaki tii iaon tamnei aika tangako.
Ngkana am kekeiaki ae ngkai e aki mwakuri, tai maaku ke ni maamaa ni kakaea buokam iroun temanna are e rabakau iaon marurungin te iango n iterana are te anua ae kareke ni karaoan bwaai aika a tangako. A na kona ni buokiko ni karekei riki nonoori iaon buokan katokan matakuakinan tamnei aika tangako ao ni katokii waaki aika aki nooraki ibukin rekena.
Uringnga bwa ti katobibiaki ni baika a aki raoiroi iaon bwaai ni kaongora ake a maiu man te iti ni kariirira bwa ti na karaoa te bure. Ngkana te aomata are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia e a manga okira arona, ao aron waekoana ni manga karaoan ae e raoiroi bon kaotan nanona ni keiaki ni katoka matakuakinan tamnei aika tangako man maiuna. Ma ngkana ko moanna n namakina ae e a korakora riki nanom ni kan noora te bitaki riki nakoia, ko na manga iangoa aki reitinakon ami marooro ni kareke tangira ni iraorao.
Arom ni kaira nanon te aomata are ko marooro ni kareke tangira ma ngaia e na kona n rangi ni korakora, ma anne bon tiaki bukina raoi ae ngaia ae a na bita aroaroia iai. Nanoia n tangiran te kan bitaki e na bon nako mai irouia, tiaki mai iroum.

Iaon aikai ni kabane, ukora ana kairiiri Tamara are i Karawa ao uringnga bwa bon iai n taainako te kantaninga rinanon te Tia Kamaiu. Ana akoi e tau ibukin kamarurungara ao bitakira. Ana Mwakuri ni Kamaiu e tauraoi i bukimi n angani ngkami te korakora, ao ni buoki ngkami ni kabwarai bure. Ma e ngae n anne, te aomata are e ikakorakora n rinanon matakuakinan tamnei aika tangako e na riai n ukora ana ibuobuoki te Tia Kamaiu n tokanikai iaona. Bon akea ae e kona ni karaoia ibukiia. Onimaki, ao kakoaua Tamara are i Karawa. E na kairiko n te bwai are ko rinanona ae e onoti ibukim.