Ma te ’ā’au au-tahi-māite-hia i te parauti’a ’e te tāhō’ē
I te mahana rahi nō te 200ra’a matahiti o te ’ā’amu o te ’Ēkālesia, pūpū ana’e ia tātou iho ’ei melo nō te ’Ēkālesia a te Fatu ’ia ora ma te parauti’a ’e ’ia tāhō’ē mai tei ’ore i ’itehia a’enei.
E aura’a hōhonu mau tō te parauti’a ’e te tāhō’ē. 1 Mai te mea e here te ta’ata i te Atua ma tō rātou ’ā’au ato’a, ’e tē tūtava nei ma te parauti’a i te riro mai iāna te huru, e iti te maniania ’e te mārōra’a i roto i te sōtaiete. E rahi atu ā te tāhō’ē. E mea au nā’u te hō’ē ’ā’amu mau e fa’ahōho’a ra i te reira.
I tōna ’āpīra’a, ’ua tauturu te hō’ē taure’are’a e ’ere nō tō tātou fa’aro’o, te Tēnerara Thomas L. Kane i te feiā mo’a, ’e ’ua pāruru ia rātou i roto i te mau rurura’a fa’atere fenua ’a tīahihia ai rātou i rāpae ia Nauvoo. ’Ua riro ’oia ’ei pāruru nō te ’Ēkālesia e rave rahi matahiti. 2
I te matahiti 1872, ’ua tere te Tēnerara Kane, tāna vahine tārēni, ’o Elizabeth Wood Kane,2e tā rāua nā tamaiti mai tō rātou fare i Pennsylvania i Roto Miti. ’Ua ’āpe’e rātou ia Brigham Young ’e tōna mau hoa ’ohipa i roto i te hō’ē tere haere i te mau pae apato’a, i St. George, i Utah. ’Ua haere ’o Elizabeth i tōna tere mātāmua i Utaha ma te mana’o tapitapi nō ni’a i te mau vahine. ’Ua māere ’oia i te tahi mau mea tāna i ’ite. ’Ei hi’ora’a, ’ua ’ite mai ’oia ē, te mau tōro’a ato’a tei matara i te hō’ē vahine nō te ’ohipa, tē vai ra ïa i Utah. 3 ’Ua ’ite ato’a ’oia ē, e mea hāmani maita’i te mau melo o te ’Ēkālesia, ’e te hāro’aro’a ho’i, i te mau Inidia. 4
I roto i to rātou tere, ’ua fa’aea rātou i Fillmore, i te fare nō Thomas R. ’e Matilda Robison King. 5
’Ua pāpa’i Elizabeth ē, tē fa’aineine ra ’o Matilda i te mā’a nō te peresideni Young ’e tōna pupu, tomo mai nei e pae inidia i roto i te piha. Noa atu ā pa’i ’aita rātou i tītau-manihini-hia, e mea pāpū tē hina’aro ato’a ra rātou e fa’aea mai. ’Ua paraparau atu te tuahine King ia rātou nā roto i « tō rātou reo ». ’Ua pārahi rātou i raro i ni’a ’e tō rātou ’ahu ta’oto ma te mata ’oa’oa. ’Ua ui Elizabeth i te hō’ē o te mau tamari’i a King mā : « E aha tā tō ’oe metua vahine i parau i terā mau ta’ata… ? »
’Ua parau atu te tamaiti a Matilda ē : « ’Ua parau ’oia ē, ’ua tae nā mua mai teie mau papa’ā, ’e ’ua tunu noa vau i te mā’a nō rātou ; tei ni’a rā tā ’outou mā’a i te auahi, e pi’i atu vau ia ’outou ’ia ineine ana’e ».
Ui a’era Elizabeth : « E nā reira mau ānei ’oia, ’aore rā e hōro’a noa ’oia i te toe’a mā’a ia rātou i te ’ūputa ? » 6
Pāhono atu ra te tamaiti a Matilda : « E rave tō’u metua vahine ia rātou mai tāna i rave ia ’outou ’e e ha’apārahi ’oia ia rātou i tāna ’aira’amā’a ».
’E ’ua nā reira mau ’oia, ’e « e mea mā maita’i tā rātou tāmā’ara’a. » ’Ua fa’ati’a atu Elizabeth ē, 100 i ni’a i te hānere teie tuahine fāri’i i roto i tōna mana’o. 7 E rahi atu ā te tāhō’ē ’ia ravehia te ta’ata ma te tura ’e te fa’atura noa atu ā tō rātou hōho’a ta’a ’ē.
’Ei feiā fa’atere, ’aita mātou i roto i te mana’o vare ē i terā mau tau ra e mea maita’i roa te mau aura’a, e ravera’a huru Mesia ana’e, ’aore rā e mea ti’a pauroa te mau fa’aotira’a. Terā rā, tē ha’api’i nei tō tātou fa’aro’o ē, e mau tamari’i ana’e tātou nā te Metua i te Ra’i, ’e tē ha’amori nei tātou iāna ’e tāna Tamaiti, ia Iesu Mesia, tō tātou Fa’aora. Tō mātou nei hina’aro, ’oia ho’i, ’ia au-tahi-māite-hia tō tātou ’ā’au ’e te mana’o i te parauti’a ’e te tāhō’ē, ’ei reira tātou e hō’ē ’ai ’e rāua. 8
E aura’a ’ā’ano ’e te rahi tō te ta’o ra parauti’a e mea pāpū rā tei roto ato’a te orara’a i te mau fa’auera’a a te Atua. 9 E fa’aineine manuia te reira ia tātou nō te mau ’ōro’a mo’a e ha’amau nei i te ’ē’a nō te fafaura’a ’e ’o tē ha’amaita’i ia tātou i te hōro’ara’a mai te Vārua i te arata’ira’a nō tō tātou orara’a. 10
’Aita te rirora’a ’ei ta’ata parauti’a e tūru’i i ni’a i te noa’ara’a ia tātou tāta’itahi te mau ha’amaita’ira’a ato’a i roto i tō tātou orara’a, i teie nei taime. E’ita paha tātou e fa’aipoipo ’aore rā e fānau i te tamari’i ’aore rā e fāri’i i te tahi atu ā mau ha’amaita’ira’a i teienei. ’Ua parau fafau rā te Fatu ē, e riro te ta’ata parauti’a tei ha’apa’o maita’i i te « pārahi ’e te Atua ato’a i roto i te ’oa’oa hope ’ore ra ». 11
E aura’a ’ā’ano ’e te rahi tō te ta’o ra tāhō’ē e mea pāpū rā tē fa’ahi’o nei te reira i nā fa’auera’a rahi mātāmua e here i te Atua ’e e here i tō tātou ta’ata tupu. 12 E fa’ata’a te reira e aha te ta’ata nō Ziona, tō rātou ’ā’au ’e te mana’o tei au-tahi-māite-hia i te tāhō’ē. 13
Te heiparau nō tā’u poro’i, ’o te fa’ata’ara’a ïa ’e te mau ha’api’ira’a mai roto mai i te mau pāpa’ira’a mo’a.
’A 200 matahiti i teienei tō te Metua ’e tāna Tamaiti fā-mātāmua-ra’a mai nō te ha’amata i te Fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai o te ’evanelia a Iesu Mesia, i te matahiti 1820. Tē vai ato’a ra te hō’ē tau 200 matahiti i roto i te 4 Nephi maha o te Buka a Moromona, i muri iho i tō te Fa’aora fāra’a nō te ha’amau i tāna ’Ēkālesia i Amerika tahito ra.
Tē fa’a’ite nei te mau pāpa’a parau tā tātou e tai’o nei i roto i te 4 Nephii te parau nō te mau ta’ata ’aita e fe’i’i, ’aita e mārō, ’aita e ti’arepu, ’aita e ha’avare ’aore rā te mau huru ’ino ato’a. Nō te reira parauti’a, tē parau nei te pāpa’a parau ē : « … ’aita ho’i e feiā i roto i te mau ta’ata i hāmanihia e te rima o te Atua ra tei hau ia rātou i te ’oa’oa ». 14
Nō ni’a i te tāhō’ē, tē tai’o nei te 4 Nephi : « Nō te aroha o te Atua tei roto i te ’ā’au o te mau ta’ata, ’aore atu ra e mārōra’a i te fenua ra ». 15
Te vāhi ’ino rā, tē fa’a’ite nei te 4 Nephi i muri iho, i te tauira’a ’ino rahi tei ha’amata i roto i te « matahiti e piti hānere ma hō’ē » 16 ’a vāvahi ai te ’ino ’e te ’āmahamaha i te parauti’a ’e te tāhō’ē. Nō te hōhonu ho’i o te topatopara’a tei tupu i muri iho ’e te ’ino, i ’oto ai te peropheta rahi ra ’o Moromona i te nā-’ō-ra’a i tāna tamaiti Moroni :
« E ta’u tamaiti ē, e nāhea te feiā mai teie te huru, ’o tei māuruuru i taua ’ohipa faufau ra ;
« E nāhea tātou e ti’a ai ’ia mana’o ē, e tāpe’a te Atua i tōna rima ’eiaha e tae fa’autu’a mai i ni’a ia tātou ? » 17
I roto i teie nei tau tu’ura’a, noa atu ā te tau ta’a ’ē tā tātou e ora nei, ’aita te ao nei i ha’amaita’ihia i te parauti’a ’e te tāhō’ē tei parauhia i roto i te 4 Nephi ’Oia mau, tē ora nei tātou i te hō’ē taime e mea pūai roa te mau ta’a-’ē-ra’a. Terā rā, nō nā mirioni ta’ata tei fāri’i i te ’evanelia a Iesu Mesia, ’ua pūpū rātou ia rātou iho ’ia fa’atupu to’opiti, te parauti’a ’e te tāhō’ē. ’Ua ’ite tātou pā’āto’a ē, e nehenehe tātou e rave maita’i a’e, ’o te tāmatara’a ïa nā tātou i teie nei mahana. E ti’a ia tātou ’ia riro ’ei pūai nō te fa’ateitei ’e nō te ha’amaita’i i te sōtaiete tā’āto’a. I te mahana rahi nō te 200ra’a matahiti o te ’ā’amu o te ’Ēkālesia, pūpū ana’e ia tātou iho ’ei melo nō te ’Ēkālesia a te Fatu ’ia ora ma te parauti’a ’e ’ia tāhō’ē mai tei ’ore i ’itehia a’enei. ’Ua ani mai te peresideni Russell M. Nelson ia tātou ’ia « fa’a’ite i te peu fa’atura rahi a’e, fa’a’ite i te aura’a ’e te fa’atura i te tahi ’e te tahi, i terā nūna’a ta’ata ’e terā pupu ta’ata. » 18 Te aura’a ra, e here i te tahi ’e te tahi ’e i te Atua, ’e e fāri’i i te mau ta’ata ato’a ’ei taea’e ’e ’ei tuahine, ’e e riro mau ’ei ta’ata nō Ziona.
I tā tātou ha’api’ira’a tumu e fāri’i i te mau ta’ata ato’a, e nehenehe tātou e riro ’ei vāhi hau nō te tāhō’ē ’e nō te fa’ahanahanara’a i te ta’a-’ē-ra’a. E ’ere te tāhō’ē i te huritua nō te ta’a-’ē-ra’a. E ti’a ia tātou ’ia fa’atupu i te tāhō’ē rahi a’e ’a poihere ai tātou i te hō’ē vāhi fa’atupu mana’o fa’aō ’e ’a fa’atura ai i te ta’a-’ē-ra’a. I roto i te 15 matahiti tō’u tāvinira’a i roto i te peresidenira’a titi nō San Francisco California, e mau ’āmuira’a reo Pāniora, Tona, Hamoa, Tagalog ’e tinito Mandarin tā mātou. I roto i tā mātou mau pāroita reo peretāne, tē vai ra te mau ta’ata nō te mau nūna’a ta’ata e rave rahi ’e te ta’ere ato’a. ’Ua vai noa ana te here, te parauti’a ’e te tāhō’ē.
Ta’a ’ē noa atu te mau ’āmuira’a reo ta’a ’ē, 18 e ha’amauhia te mau pāroita ’e te mau ’āma’a o Te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a nei nā ni’a i te vāhi, ’eiaha rā te nūna’a ta’ata ’e te ta’ere. ’Aita te nūna’a ta’ata i pāpa’ihia i ni’a i te parau melora’a.
I te ha’amatara’a o te Buka a Moromona, fātata 550 matahiti hou te fānaura’a o te Mesia, tē ha’api’ihia nei ia tātou te fa’auera’a tumu nō ni’a i te aura’a i rotopū i te mau tamari’i a te Metua i te Ra’i. E mea tītauhia i te tā’āto’ara’a ’ia ha’apa’o i te mau fa’auera’a a te Fatu, ’e tē tītau-manihini-hia nei i te tā’āto’ara’a ’ia rave i te maita’i o te Fatu ; « ’e ’aita roa ’oia e fa’a’ore i te hō’ē tei hina’aro iāna ra, te ta’ata ’ere’ere ’e te ’uo’uo, te tītī ’e te ti’amā, te tāne ’e te vahine ; ’e ’ua ha’amana’o ato’a ’oia i te Etene, hō’ē ana’e tō te ta’ata ato’a ti’ara’a i mua i te Atua, te ’āti Iuda ’e te Etene ato’a ho’i ». 20
’Ua fa’a’ite tāmau te tāvinira’a a te Fa’aora ’e tāna poro’i ē, te mau nūna’a ta’ata ato’a ’e te mau ’ū, e mau tamari’i ana’e ïa nā te Atua. E mau taea’e e mau tuahine ana’e tātou pā’āto’a. I roto i tā tātou ha’api’ira’a tumu, tē ti’aturi nei tātou ē, i roto i te fenua tei fāri’i i te Fa’aho’i-fa’ahou-ra’a, te Fenua Marite, ’ua pāpa’ihia te papa ture o te Fenua Marite 21 nā reira ato’a te mau parau e au i te reira, 22 e te mau ta’ata ’aita i tae i te fāito maita’i roa, ’ua fa’auruhia rā e te Atua nō te ha’amaita’i i te mau ta’ata ato’a. E tai’o tātou i roto i Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau, ’ua « ha’amauhia [teie mau parau], ’e ’o tē ti’a ho’i ’ia ha’apa’o-noa-hia nō te mau ti’ara’a ’e te pārurura’a ho’i i te mau ta’ata ato’a ra mai te au i te mau parau tumu ti’a ’e te mea mo’a ho’i ». 23 Piti o teie mau parau tumu, ’o te ti’amāra’a ïa ’ia mā’iti ’e te ti’a’aura’a i tāna iho mau hara. ’Ua parau te Fatu :
« Nō reira, e ’ere ïa i te mea ti’a i te ta’ata nei ’ia vai noa i raro a’e i te ru’uru’ura’a te tahi i te tahi.
« ’E ’o teie ho’i te tumu vau i ha’amau mai ai i te [Papa ture] nō teie nei fenua, nā roto i te pu’e rima nō te mau ta’ata pa’ari ’o tā’u ho’i i fa’ati’a mai nō teie iho ’ohipa, ’e ’ua fa’aora ho’i i te fenua nā roto i te ha’amani’ira’a i te toto ». 24
’Ua fari’ihia teie heheura’a i te matahiti 1833 i te taime ’a fa’aruru ai te feiā mo’a nō Missouri i te hāmani-’ino-ra’a rahi. E tai’ohia i roto i te upo’o o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 101 : « ’Ua a’ua’u te mau ta’ata ’ino ia rātou i rāpae i tō rātou fare i te mata’eina’a nō Jackson… E rave rahi ha’amata’ura’a ha’apohe i ni’a i [te mau melo] o te ’Ēkālesia ». 25
E taime ’ume’umera’a rahi teie nō ni’a i te mau ’ohipa rau. E rave rahi ta’ata nō Missouri tei hi’o i te mau Inidia ’ei ’enemi tāmau ’e ’ua hina’aro e tīahi ia rātou i rāpae i te fenua. Hau atu, e rave rahi feiā noho i Missouri e mau ’ona tītī ’e tē hi’o ’ē ra i te mau ta’ata e pāto’i i te tītīra’a ta’ata.
I tō tātou nei pae, e mea fa’atura tā tātou ha’api’ira’a tumu i te mau Inidia ’e tō tātou nei hina’aro, ’o te ha’api’ira’a ïa ia rātou i te ’evanelia a Iesu Mesia. Nō ni’a i te tītīra’a ta’ata, tē ha’apāpū maita’i nei tā tātou mau pāpa’ira’a mo’a ē, ’eiaha te hō’ē ta’ata ’ia riro ’ei tītī nō te tahi atu ta’ata. 26
’E i te hope’ara’a, ’ua hāmani-’ino-hia ’e ’ua a’ua’uhia rātou i rāpae ia Missouri 27 ’ei reira ’ua fa’ahepohia rātou e fa’anu’u i te pae Tō’o’a o te rā. 28 ’Ua manuia rahi te feiā mo’a ’e ’ua ’itehia mai ia rātou te hau e ’āpiti i te parauti’a, te tāhō’ē ’e te orara’a i te ’evanelia a Iesu Mesia.
E mea māuruuru vau i te pure ārai a te Fa’aora tei pāpa’ihia i roto i te ’Evanelia a Ioane. Tē fā’i ra te Fa’aora ē ’ua tono mai te Metua iāna ’e ’ua fa’aoti ’oia, te Fa’aora, i te ’ohipa tei tonohia ’oia ’ia rave. ’Ei reira ’ua pure ’oia nō tāna mau pipi ’e nō te feiā e ti’aturi i te Mesia : « ’Ia riro rātou ato’a ’ei hō’ē ; mai ia ’oe, e ta’u Metua, i roto iā’u nei ra, ’e mai iā’u ho’i i roto ia ’oe na, ’ia hō’ē ato’a rātou i roto ia tāua ». 29 ’O te hō’ēra’a tā te Mesia i pure hou ’oia ’a ho’ohia ai ’e ’a fa’asataurohia ai.
I te matahiti mātāmua nō te Fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai o te ’evanelia a Iesu Mesia, pāpa’ihia i roto i te tuha’a 38 o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafautē paraparau ra te Fatu nō te mau tama’i ’e te ’ino ’a nā ’ō ai ē : « Tē parau atu nei au ia ’outou, ’ia tāhō’ē, ’e mai te mea ’aita ’outou e riro ’ei hō’ē ra, e ’ere ho’i ’outou nō’u nei ». 30
Te ta’ere o te ’Ēkālesia ’o te ’evanelia a Iesu Mesia ïa. E parau hōhonu te ’episetole a te ’āpōsetolo Paulo i tō Roma. 31 I roto i te ’Ēkālesia mātāmua i Roma, tē vai ra te ’āti Iuda ’e te Etene. E tā’ere ’āti Iuda tā te reira mau ’āti Iuda mātāmua, ’e « ’ua roa’a tō rātou ti’amāra’a, ’e ’ua ha’amata i te tupu i te rahi ’e i te ruperupe » 32
Nō te mau Etene i Roma, e mea pūai te peu Heleni i roto i tō rātou ta’ere, ’o tā te ’āpōsetolo Paulo i māramarama maita’i nō tōna haerera’a i Ateno ’e i Korinetia.
’Ua vauvau Paulo i te ’evanelia a Iesu Mesia ma te hope. ’Ua hōhora ’oia i te mau mea ta’a ’ē o te ta’ere ’āti Iuda ’e o te ta’ere Etene 33 ’o tē tito nei i te ’evanelia mau a Iesu Mesia. Te mea rahi tāna i rave, ’o te anira’a ïa ia rātou ’ia ha’apae i te mau ha’afifira’a nō roto mai i tā rātou mau ti’aturira’a ’e te ta’ere ’o tē ’ore e tū’ati i te ’evanelia a Iesu Mesia. Tē a’o nei Paulo i te mau ’āti Iuda ’e te mau Etene ’ia ha’apa’o i te mau fa’auera’a, ’e ’ia here te tahi i te tahi, ma te ha’apāpū ē nā te parauti’a e arata’i atu i te fa’aorara’a. 34
E ’ere te ta’ere nō te ’evanelia a Iesu Mesia i te ta’ere o te Etene ’aore rā te ta’ere o te ’āti Iuda. E ’ere mai te au i te ’ū o te ’iri ’aore rā te fenua e orahia. ’A ’oa’oa noa ai tātou i te mau ta’ere ta’a ’ē, e ha’apae atu tātou i te mau mea o te reira mau ta’ere ’o tē titotito i te ’evanelia a Iesu Mesia. Pinepine tō tātou mau melo ’e te mau ta’ata fa’afāriu ’āpī nō roto mai i te mau nūna’a ta’ata rau ’e te mau ta’ere rau. Mai te peu e pe’e tātou i te a’o a te peresideni Nelson ’ia ha’aputu ia ’Īserā’ela i purara i nā pae e piti o te pāruru, e ’ite mai tātou ē, e mea ta’a ’ē tātou mai te mau ’āti Iuda ’e te mau Etene i te tau o Paulo. Noa atu rā, e nehenehe tātou e tāhō’ēhia i roto i tō tātou here ’e te fa’aro’o ia Iesu Mesia. Tē ha’amau nei te episetole a Paulo i tō Romai te parau tumu ē, tē pe’e nei tātou i te ta’ere ’e te ha’api’ira’a tumu o te ’evanelia a Iesu Mesia. ’O te hōho’a nō tātou i teie nei ā mahana. 35 Tē fa’atāhō’ē nei te mau ’ōro’a o te hiero ia tātou ma te rāve’a ta’a ’ē, ’e ’ua ti’a atu ra ia tātou ’ia vai hō’ē i te fāito mure ’ore.
Tē fa’ahanahana nei tātou i tō tātou mau melo pionie ’ati a’e i te ao nei, ’eiaha nō te mea ’ua tae rātou i te fāito maita’i roa, nō te mea rā ’ua upo’oti’a rātou i te mau fifi ’e ’ua rave i te mau fa’atusiara’a, ’e ’ua tītau i te riro mai te Mesia te huru ’e ’ua tūtava i te patu i te fa’aro’o ’e i te vai hō’ē ’e te Fa’aora. E fa’ariro tō rātou hō’ēra’a ’e te Fa’aora ’ei hō’ēra’a te tahi i te tahi. E parau mau teie parau tumu nō ’outou ’e nō’u nei i teie nei mahana.
Te ta’ira’a pū i te mau melo o Te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a nei, ’o te tūtavara’a ïa ’ia riro ’ei mau ta’ata nō Ziona ma te ’ā’au hō’ē ’e te mana’o hō’ē ’e ma te noho i roto i te parauti’a. 36
’O tā’u nei ho’i pure ’ia riro tātou ’ei feiā parauti’a ’e ’ia tāhō’ē ’e ’ia fa’atumu hope i ni’a i te tāvinira’a ’e te ha’amorira’a i tō tātou Fa’aora, ’o Iesu Mesia, nōna vau e parau pāpū nei. I te i’oa o Iesu Mesia, ’āmene.