Na Loloma ni Kalou
Na Tamada kei na noda Dauniveivueti Erau sa vakalougatataki keda ena i vunau eso, kei na talairawarawa ki na Nodrau i vunau, eda na vakila kina na Nodrau loloma vakataucoko ka titobu.
Na Tamada Vakalomalagi e lomani keda vakalevu ka vakataucoko sara.1 Ena vuku ni Nona loloma, a tauyavutaka kina o Koya e dua na ituvatuva ni veivueti kei na marau me dolavi kina vei keda na vei madigi kei na marau kecega eda tu vakarau me ciqoma, oka kina na veika kece e taukena ka yaco me vakataki Koya.2 Me rawati oqo, a lomasoli o Koya me solia na Luvena Lomani, ko Jisu Karisito, me noda Dauniveivueti. “Ni sa lomani ira na kai vuravura vakaoqo na Kalou, me solia kina na Luvena e duabau ga sa vakatubura, me kakua ni rusa ko ira yadua era sa vakabauti koya, me ra rawata ga na bula tawamudu.”3 Na Nona loloma e loloma savasava vaka tama—e kovuta na tamata kecega, ia e nona na tamata yadua.
E tiko vei Jisu Karisito na loloma uasivi vata oqo ka tiko vua na Tamana. Ena gauna a vakamacalataka taumada kina na Tamada na Nona ituvatuva cecere ni marau, a kaciva o Koya edua me noda i Vakabula me vueti keda—ka tiki bibi ni ituvatuva o ya. E a bole o Jisu, “Koi au oqo, mo ni talai au.”4 Na iVakabula “sa sega ni kitaka e dua na ka, ka vakavo kevaka me na vinaka kina ko vuravura; ni sa lomani ira na kai vuravura, o koya ka sa solia kina na nona bula me vakayarayarataki ira kina na tamata kecega ki vua. Ia, sa sega ni vakarota e dua me kakua ni vakaivotavota mai na nona veivakabulai.”5
Na loloma vakalou oqo e dodonu me solia vei keda na veivakacegui kei na nuidei levu ni da masu vua na Tamada ena yaca i Karisito. E sega ni dua vei keda e vulagi vei Rau. E sega ni dodonu meda lomalomaruataka na masuta na Tamada Vakalomalagi, ena gauna mada ga eda vakila kina ni da tawa kilikili. Sa rawa vei keda meda vakararavi ena loloma cecere kei na bula uasivi i Jisu Karisito meda rogoci.6 Ni da tiko ga ena nona loloma na Kalou, ena lailai sobu tiko ga mai na noda vakararavi ki na nodra veivakadonui na tani me dusimaki keda.
Na Loloma ni Kalou E Sega Ni Vakatara na iValavala Ca; E Solia na Veivueti
Baleta ni sa rui-rabailevu na loloma ni Kalou, eso era tukuna kina ni “sega ni cakacakataki” ka ena nodra vakanananu, era rawa ni vakasamataka kina me kena ibalebale ni veivakalougatataki ni Kalou era “sega ni cakacakataki,” kei na veivakabulai talega e “sega ni cakacakataki.” Era sega ni vakakina. Eso e dau nodra i valavala mera kaya, “na iVakabula e lomani au ena noqu itutu ni bula sara ga oqo”, ka dina vakaoti o ya. Ia ena sega ni kauta o Koya e dua vei keda ki na nona matanitu ena noda itutu ni bula vakaoqo, “ni sa sega na ka tawasavasava sa tiko rawa kina, se tiko rawa e matana.”7 Na noda ivalavala ca e dodonu me na wali taumada.
A cavuta o Parofesa Hugh Nibley ni matanitu ni Kalou ena sega ni rawa ni tudei kevaka e vakatarai kina na ivalavala ca lailai sara mada ga: “Na ivalavala tawadodonu lailai sara e kena i balebale ni vuravura kadua ena sega ni rawa ni vakarusai se tawamudu. Na leqa somidi ena dua na vale, isoqosoqo, veika vaka lawa se i tovo ena yaco me vakadinadinataki ni na veivakaleqai ena cici balavu ki na tawamudu.”8 Na vei ivakaro ni Kalou era “qiqo”9 baleta na Nona matanitu kei ira na lewena era na tudei ga kevaka era na dau saqata na ca ka digitaka na vinaka, ka sega ni lomalomarua kina.10
E tukuna o Elder Jeffery R Holland ni o “Jisu e kila vinaka na veika sa vaka me mai guilecavi ena i tovo vou ni bula ni kua: o ya ni tiko e dua na duidui bibi ena ivakaro me vosoti na ivalavala ca (ka tu Vua na kaukauwa tawayalani me vakayacora) kei na ivakasala meda kakua ni vakadonuya (ka a sega vakadua ni vakayacora o Koya).”11
Dina ni da se sega ni taucoko sara ena gauna oqo, ia, eda se rawa ni nuitaka meda rawata “edua na yaca kei na itutu dokai,”12 e dua na vanua, ena Nona Lotu kei na vuravura vakasilesitieli. Ni sa vakamatatataka oti na Turaga ni sega ni rawa ni vakalaiva na ivalavala ca, e vakadetaka vei keda ni:
“Ia, ko koya sa veivutuni ka muria na vunau ni Turaga ena vosoti.”13
“Io, ena veigauna kece era veivutuni kina na noqu tamata au na vosota kina nodra lako sese vei au.”14
Na veivutuni kei na loloma uasivi vakalou ena walia na veilecayaki:
“Ia mo drau nanuma tale ga na veivosa ka a vosataka ko Amuleki vei Sisoromi ena koro ko Amonaia; ni a kaya vua ni na lako vakaidina mai na Turaga me mai sereki ira na nona tamata, ia ena sega ni lako mai me mai sereki ira ena nodra ivalavala ca, ia me mai sereki ira ga mai na nodra ivalavala ca.
“A sa solia vua ko Tamana na kaukauwa me sereki ira kina mai na nodra ivalavala ca ena vuku ni veivutuni; o koya gona sa talai ira mai kina na nona agilosi me ra mai tukuna na ivakavuvuli ni veivutuni ka na kauti ira na tamata ki na nona kaukauwa na Dauveivueti me vakabulai kina na yalodra.”15
Ena vuku ni veivutuni, na Turaga ena rawa ni vakatetea yani na loloma cecere ka sega ni butakoca na dodonu, ka “na sega ni rawa ni yaco me sega ni Kalou.”16
Na sala ni vuravura, me vaka o kila, e veisaqasaqa kei Karisito, se “e sega ni gadrevi kina o Karisito.” Na gauna eda bula tiko kina oqo e tautauvata kei na itukutuku makawa ni iVola iMomani ka da raica kina na bula ni veiliutaki ni ra vaqara mera vakatulewataki ira vakatawadodonu na tani, vakadonuya na veidauci, ka ra duavata kei na kena vakasokumuni na iyau me inaki ni noda bula. Na nodra ivakavuvuli e “vakadonui kina na vakayacori ni dua na ivalavala ca lailai”17 se ivalavala ca levu mada ga, ia e sega ni dua e rawa ni veivueti. Oqori e rawa duadua ga ena dra ni Lami. Na ka vinaka duadua era rawa ni solia na ilawalawa ni “sega ni gadrevi na Karisito” se “sega ni gadrevi na veivutuni” o ya na vakatutu sega na kena yavu ni sega na ivalavala ca, se ke tiko dina, eda na sega ni totogitaki kina. Au sega ni raica na vakasama o ya me na kauwaitaki vakalevu ena iOtioti ni Veilewai.18
E na dredre meda soli iulubale ena vuku ni noda ivalavala ca ni na sega ni ciqoma na Kalou na vei iulubale oqori. E yasana kadua, e sega ni gadrevi meda cakava na ka dredre me bokoci laivi na revurevu ni ivalavala ca ena noda caka vinaka vakai keda. Na noda lotu e sega ni lotu ni soli ulubale se na lotu ni tamata era sa taucoko tu, ia na lotu ga ni veivueti—vueti ena vuku i Jisu Karisito. Kevaka eda oka kei ira era sa sotava tiko na rarawa ni valavala ca, sa vakoti ena kauveilatai na noda ivalavala ca baleta na Nona Veisorovaki, ka “ena we ni kena kuita eda sa vakabulai kina.”19
Na Nodra Loloma Titobu na Parofita Sa Tautauvata kei na Loloma ni Kalou
Au sa dau qoroya tu mai vakabalavu, na nodra loloma titobu na parofita ni Kalou ena nodra veivakasalataki me baleta na ivalavala ca. Era sega ni uqeti mai na gagadre mera veitabaki sobu. E nodra gagadre dina mera vakaraitaka na loloma ni Kalou, ka dina sara, ni sa loloma ga ni Kalou. Era lomani ira era talai kina, se o cei o ira se ra mataqali tamata vakacava. Me vaka ga na Turaga, o ira na Nona italai era sega ni vinakata e dua me sotava na mosi ni ivalavala ca kei na digidigi cala.20
A talai o Alama me vakaraitaka na itukutuku ni veivutuni kei na veivueti ki na dua na mata tamata yalo ca ka ra tu vakarau mera veivakacacani, veivakararawataki, ka vakamatei ira mada ga na vakabauta Vakarisito, ka oka kina o Alama vakataki koya. Ia a lomani ira ka gadreva vakatitobu mera vakabulai. Ni sa vakamacalataka oti na Veisorovaki i Karisito vei ira na tamata e Amonaia, a vakaoqo na vakamamasu nei Alama: “Ia oqo, oi kemuni na wekaqu, au gadreva mai na loma ni utoqu, io, ena nuiqawaqawa kei na momosi, mo ni rogoca na noqu vosa, ka kauta laivi na nomuni ivalavala ca … mo ni na laveti cake ena siga maimuri ka curu ki na i vakavakacegu ni [Kalou].”21
Ena nona vosa o Peresitedi Russell M.Nelson, “Na noda kauwaitaki ira vakatitobu na luvena na Kalou sa vakavuna meda vunautaka kina na Nona dina.”22
Na Kalou E Lomani Iko—O Lomani Koya Beka?
Na loloma i Tamada kei na Luvena e soli wale ia e oka talega kina na nodrau vakanuinui kei na nanamaki. Vakadua tale, e kaya o Peresitedi Nelson, “Na lawa ni Kalou era vakavurei vakatabakidua ga mai na Nona loloma tawavakaiyalayala vei keda kei na nona gadreva vei keda meda yacova vakakina na veika taucoko eda rawa ni vakataka.”23
Baleta ni Rau lomani iko, Erau sega ni vinakata me biuti iko “tu ena nomu ituvaki dukadukali.” Baleta ni Rau lomani iko, Erau vinakata mo vakila na reki kei na rawa-ka. Baleta ni Rau lomani iko, Erau vinakata mo veivutuni baleta ni oqori na sala ki na marau. Ia e nomu na digidigi—ka Rau rokova na nomu galala ni digidigi. E dodonu mo digitaka mo lomani Rau, qaravi Rau, ka muria na Nodrau ivunau. Sa na qai rawa me Rau vakalougatataki iko ka lomani iko vakalevu sara.
Na ka Erau namaka vakalevu vei keda sai koya meda dau loloma talega. “O koya sa sega ni dauloloma sa sega ni kila na Kalou; ni sa loloma na Kalou.”24 Me vaka e vola o Joni, “Kemudou sa lomani, kevaka sa lomani keda vakaoqo na Kalou, sa dodonu me da veilomani vakai keda.”25
E a vakananuma lesu o Peresitedi Joy D. Jones na Peresitedi Raraba e liu ni Lalai, ni rau a se veiwatini gone, e rau a kacivi vakaveiwatini me rau veisiko ka veiqaravi kina dua na matavuvale sa sega tu ni mai lotu ena vica vata na yabaki. E a kilai vakavinaka na nodrau a sega ni ciqomi ena imatai ni nodrau veisiko. Ni oti na lomabibi ni sasaga sega ni mana, kei na masu ena yalodina kei na vakanananu titobu, e rau a qai ciqoma o Brother kei Sisita Jones e dua nai sau ni vu ni nodrau veiqaravi, ena tikina oqo mai na Vunau kei na Veiyalayalati: “Mo lomana na Turaga na nomu Kalou ena lomamu taucoko, nomu i gu taucoko, vakasama, kei na kaukauwa; ia ena yaca i Jisu Karisito mo qaravi koya.”26 a cavuta o Sister Jones:
“Keirau vakila ni keirau a segata tiko ena yalodina me keirau qarava na matavuvale oqo ka qarava na bisopi, ia a dodonu me keirau tarogi keirau se keirau a veiqaravi dina tiko ena loloma vua na Turaga. …
“… Sa tekivu me keirau nanamaki ki na neirau veisiko ki na matavuvale lomani oqo baleta na neirau loloma vua na Turaga.[raica na 1 Nifai 11:22]. Keirau cakava tiko ena Vukuna. E cakava o Koya na dredre me kua ni dredre. Ni oti e vica vata na vula na neirau dau tu ga ena i kabakaba, sa tekivu me ratou vakacurumi keirau ki loma ni vale. Sa qai yaco, me keitou masu vata ka veitalanoataka na kosipeli ena yalo malumu. Sa tekivu buroro e dua na isema ni veitokani tudei. Keirau a qarava ka lomani Koya tiko ena neirau lomani ira na Luvena.”27
Ni da vakatusa ni Kalou e lomani keda vakataucoko, eda rawa ni taroga yadua, “E vakacava sara mada na levu ni noqu lomana na Kalou? E rawa beka ni nuitaka o Koya na noqu loloma me vaka na noqu nuitaka na Nona loloma?” Ena sega beka ni dua na sasaga kilikili meda bula me rawa kina vua na Kalou me lomani keda sega ni ena vuku walega ni noda malumalumu ia me baleta talega na tamata eda sa yaco tiko me vakataka? Io, me na rawa ni cavuta o Koya vei iko kei au me vaka vei Airame Simici, me ivakaraitaki, “Koi Au na Turaga, au sa lomani koya ena vuku ni dina ni lomana.”28 Meda nanuma talega na veivakasalataki loloma nei Joni: “Ni sai koya oqo na loloma vua na Kalou, me da muria na nona vunau: a sa sega ni ka bibi na nona i vunau.”29
Sa dina sara, na nona i vunau sa sega ni ka bibi sara—sa kena veibasai ga. Era vakatakilakilataka na salatu ni veivakabulai, marau, vakacegu kei na reki. Na Tamada kei na noda Dauniveivueti Erau sa vakalougatataki keda ena i vunau, kei na noda talairawarawa ki na Nodrau i vunau, eda vakila na Nodrau loloma vakataucoko ka titobu.30
Oqo nai wali ni noda gauna ni veileti sega ni oti rawa—na loloma ni Kalou. Ena i tabagauna ni tiko sautu ena i tukutuku makawa ni iVola iMamani ni oti na veiqaravi ni iVakabula, e tukuni “ni sa sega na veileti ena vanua, ena vuku ni loloma ni Kalou sa tiko e lomadra na tamata.”31 Ni da sasaga tiko ki Saioni, eda nanuma na yalayala ena i Vakatakila: “Sa kalougata na tamata era sa muria na nona i vunau, mera kania vakaitaukei na kau ni bula, mera curu ena matamata ni koro ki loma ni koro [tabu].”32
Au vakadinadinataka ni Rau bula dina tiko na Tamada Vakalomalagi kei na noda Dauniveivueti, ko Jisu Karisito, ka vakakina na Nodrau loloma tudei, ka sega ni oti rawa. Ena yacai Jisu Karisito, emeni.