Osana kivua na Kalou sa Cecere Sara

Mai vei Elder Ronald A. Rasband

Ena Kuoramu ni Apositolo Le Tinikarua

Na curuqaqa i Jisu Karisito ki Jerusalemi kei na veika a yaco ena macawa ka tarava e vakaraitaka na ivakavuvuli eda rawa ni bulataka edaidai.

Edaidai, me vaka sa tukuni, eda duavata kei ira na Lotu Vakarisito wavokita na vuravura meda rokovi Jisu Karisito ena Sigatabu ni Curu Vakatui oqo. Voleka ni 2,000 na yabaki sa oti na Sigatabu ni Curu Vakatui a dusia tu na itekitekivu ni otioti ni macawa ni kaulotu e vuravura o Jisu Karisito. E a macawa bibi duadua ena itukutuku makawa ni kawa tamata.

Na ka a tekivu ena nona matataki o Jisu vaka Mesaia yalataki ena Nona curu ena qaqa ki Jerusalemi a mai tini ena Nona Mate ena Kauveilatai kei na Tucaketale.¹ Ena ituvatuva vakalou, na Nona solibula veisorovaki a tinia na Nona kaulotu e vuravura, me rawa kina vei keda meda laki bula tawamudu vata kei Tamada Vakalomalagi.

E tukuna vei keda na ivolanikalou ni macawa oya a tekivu ena nodra mai tu na lewevuqa ena matamata ni koro mera raici “Jisu na parofita mai Nasareci e Kalili.”² Era “sa kauta na drau ni niu, a ra sa lako yani me veitavaki kaya, ka kacivaka: Osana: sa kalougata na nodra Tui na Isireli ko koya sa lako mai ena yaca ni Turaga.”³

Na itukutuku vaka iVolatabu oya ni gauna balavu sa oti e vakananuma vei au na noqu a tiko ena dua na ilesilesi ni Lotu e Takoradi, Ghana. E vakasakiti, ni’u a tu ekea ena Sigatabu ni Curu Vakatui.

Au a tiko me’u tawasea na iTeki e Takoradi Ghana me vakaduria na iTeki e Mpintsin Ghana. Nikua, e sa sivia na 100,000 na lewe ni Lotu e Ghana.⁴ (Eda kidavaka nikua na Ga Mantse, Tui Nii Tackie Teiko Tsuru II mai Accra, Ghana.) Ni’u sotavi ira na Yalododonu oqo, au a vakila na nodra loloma kei na yalodina titobu vua na Turaga. Au via vakaraitaka na noqu loloma cecere ena vukudra, kei na nona lomani ira na Peresitedi ni Lotu. Au a nanuma na vosa ni iVakabula ka vola o Joni: “Mo dou veilomani, me vaka ka’u sa lomani kemudou.”⁵ Era a vakatoka kina me “koniferedi ni au lomani iko.”⁶

Ni’u raica cake ka raica sobu na iyatu taciqu kei na ganequ lomani e loma ni valenilotu, au a raica rawa e matadra na serau ni ivakadinadina kei na vakabauti Jisu Karisito. Au a vakila nodra gagadre mera wili vaka tiki ni Nona Lotu yaco-vakayawa. Ia ni ra laga mai na matasere, era a lagasere me vaka na agilosi.

Me vaka na Sigatabu ni Curu Vakatui mai liu, sai ira oqo na tisaipeli i Jisu Karisito era soqoni mai me vakalagilagi Koya me vakai ira ena matamata i Jerusalemi ni ra taura na drau ni niu e ligadra, ka era kailavaka, “Osana …: Sa kalougata ko koya sa lako mai ena yaca ni Turaga.”⁷

O ira mada ga na lewe ni parisi ena dua na valenilotu toka voleka era a rokova tiko na Sigatabu ni Curu Vakatui. Ni’u a vosa tiko mai na tevale, au raica yani ena katubaleka ni ra tayabe tiko ena reki e gaunisala ka yalovaka na drau ni niu e ligadra, me vakai ira ena itaba oqo. Ea dua na ka matalia au na sega ni guilecava, o keimami kece ena siga oya a sokalou tiko vua na Tui ni tui.

E sa vunauci keda o Peresitedi Russell M. Nelson meda cakava na Sigatabu ni Curu Vakatui me “savasava dina ni da nanuma tiko, sega walega na drau ni niu ka a yalovaki me rokovi kina na curu i Jisu ki Jerusalemi, ia na nanumi ni qeteqete ni Ligana.” A qai tukuni Aisea o Peresitedi Nelson, o koya a “tukuna na yalayala ni iVakabula, ‘Au na sega ni guilecavi iko,’ ena veivosa oqo, ‘Raica, ka’u sa ceuti iko ena qeteqete ni ligaqu.’”⁸

E kila vakavinaka sara na Turaga ni dredre na bula vakavuravura. E vakananuma vei keda na Nona mavoa ni o Koya a “toro sobu sara … vei ira kecega”⁹ ka me vukei keda o Koya ni da rarawa ka me noda ivakaraitaki meda “tudei tikoga kina ena nomu sala,”¹⁰ na Nona sala, ni “na tiko vata kei [keda] na Kalou me sega ni mudu ka sega ni mudu.”¹¹

Na Sigatabu ni Curu Vakatui a sega walega ni dua na ka e yaco, se dua tale na draunipepa ena itukutuku makawa kei na kena tikinisiga, gauna, kei na vanua. Na curu ena qaqa i Jisu Karisito ki Jerusalemi kei na veika a yaco ena macawa ka tarava e vakaraitaka na ivakavuvuli eda rawa ni bulataka edaidai.

Meda raica mada eso na ivakavuvuli tawamudu ka tali curuma tu na Nona kaulotu ka lai tini e Jerusalemi.

iMatai, na parofisai. Me ivakaraitaki, na parofita ni Veiyalayalati Makawa o Sakaraia a parofisaitaka na curu ena qaqa i Jisu Karisito ki Jerusalemi, ka vakamacalataka sara mada ga ni na vodoka o Koya e dua na asa.¹² Ni vakarau me curu ki na koro o Jisu a tukuna eliu na Nona Tucaketale, ni kaya:

“Raica eda sa lako cake ki Jerusalemi ka na soli yani na Luve ni tamata vei ira na bete levu kei ira na vunivola ia era na lewai koya me mate,

“Era na qai solia vei ira na matanitu tani me ra vakalialia, ka vakanakuitataka ka vakota ki na kauveilatai; ena qai tucaketale mai ko koya ena ikatolu ni siga.”¹³

iKarua, na veitokani ni YaloTabu. A vakatavulica vakaoqo o Josefa Simici, “Sa sega e dua sa kaya rawa ni sa Turaga ko Jisu, ia mai na Yalo Tabu ga.”¹⁴. A yalataka na iVakabula vei ira Nona tisaipeli¹⁵ ena Vakayakavi ni Turaga¹⁶ ena tikina levu ecake,¹⁷ “Au na sega ni laivi kemudou mo dou luveniyali.”¹⁸ Eratou na sega ni kauta taudua yani na dina ni kosipeli ia ena tiko kei iratou na isolisoli veivakasinaiti ni Yalo Tabu me dusimaki iratou. “Au sa laiva vei kemudou na vakacegu, au sa solia vei kemudou na noqu vakacegu,” a yalataka o Koya, “au sa sega ni solia vei kemudou me vaka sa solia ko vuravura.”¹⁹ Ena isolisoli ni Yalo Tabu esa noda na veivakadeitaki vata ga oya; ka “me tikoga kina kei [keda] na Yalona”²⁰ ka “ena kaukauwa ni Yalo Tabu [eda] na kila kina na dina ni veika kecega.”²¹

iKatolu, bula vakatisaipeli. Na bula vakatisaipeli dina sa ikoya na yalodina tawacala, talairawarawa ki na veilawa tawamudu, kei na lomana na Kalou, me imatai ka liu duadua. Sega na lomalomarua. Na lewevuqa ni ra a vakalagilagia ena drau ni niu era kidavaki Koya me vaka ni sa Mesaia. Ka sa ikoya sara ga oqori o Koya. Era a toro yani ki Vua, Nona cakamana, kei na Nona ivakavuvuli. Ia na veivakacaucautaki oya vei ira e vuqa a sega ni dede. Eso era a kailavaka eliu, “Osana”²² sa vuki tale ka kaya, “Vakoti koya.”²³

iKava, na Veisorovaki i Jisu Karisito.²⁴ Ena iotioti ni Nona veisiga, ni sala muria na Sigatabu ni Curu Vakatui, a vakayacora o Koya na Nona Veisorovaki uasivi, mai na yaluma e Kecisemani ki na veivakasewasewani ni Nona veilewai, Nona vakararawataki ena kauveilatai, kei na Nona bulu ena dua na ibulubulu kerei. Ia a sega ni oti ga e kea. Ena kena vakaturaga ni Nona veikacivi vaka Dauveivueti ni luvena kece sara i Tamana, ena ikatolu ni siga emuri a kalawa tani o Koya mai na ibulubulu oya, ni sa tucaketale,²⁵ me vaka a parofisaitaka o Koya.

Eda se vakavinavinakataka tiko beka ga me baleta na Veisorovaki sega ni vakatauvatani rawa i Jisu Karisito? Eda vakila beka na kena kaukauwa veivakasavasavataki, ena gauna sara ga oqo? Oqori na vuna a lako kina o Jisu Karisito, o Koya sa Vakatekivuna ka Sauma talega na Veivakabulai, ki Jerusalemi, me vakabulai keda kece sara. Era veivakauqeti li na veivosa oqo ena Alama: “Kevaka ko ni sa sotava oti na veisau ni lomamuni, ka ko ni sa nanuma mo ni lagata na sere ni veisereki loloma, au na taroga, e rawa mo ni sa vakila ena gauna oqo?”²⁶ Au rawa ni kaya dina, na matasere e Takoradi ena Sigatabu ni Curu Vakatui oya a lagata “na sere ni veisereki loloma.”

Na iotioti ni macawa ni Nona kaulotu e vuravura, a solia kina o Jisu Karisito na vosa vakatautauvata ni goneyalewa e lewe tini.²⁷ A vakavulica tiko o Koya me baleta na Nona lesu tale mai ki vei ira era sa vakarau tu me ciqomi Koya, sega ena drau ni niu e ligadra ia na rarama ni kosipeli e lomadra. A vakayagataka o Koya na ivakatakarakara ni cina e uturi ka caudre tiko, kei na ikuri ni waiwai me vakania na yameyame, vaka dua na ivakamacala ni lomasoli me bulataka Nona sala, Nona dina, ka wasea Nona rarama.

Kemuni sa kila na italanoa. Na goneyalewa e lewe tini eratou matataka na lewe ni Lotu, kei na tagane sa qai vakawati e matataki Jisu Karisito.

Eratou a kauta na nodratou cina na goneyalewa e lewe tini ka “laki veitata kei na tagane sa qai vakawati.”²⁸ E lewe lima sa vuku, a vakarautaka na waiwai ena nodratou cina ka so tale tu, ia e lewe lima sa lialia, sa boko nodratou cina ni sa sega na waiwai. Ni sa ia na kacikaci, “Raica, sa lako mai na tagane sa qai vakawati; dou laki veitatavaki kaya,”²⁹na lewe lima “sa yalomatua ka vakabauta dina, ka [ratou] taura na Yalo Tabu me [nodratou] idusidusi,”³⁰ a vakarau tu me baleta “[nodratou] tui ka [nodratou] daunilewa”³¹ ka “na serauni [iratou] na nona lagilagi.”³² Na lewe lima kadua eratou a sasaga ena taqaya me vaqara waiwai. Ia a sa rui bera sara. Na ilakolako a toso sara yani ka sega o iratou. Ni ratou tukituki ka kerekere me curu yani, a sauma mai na Turaga, “Au sa sega ni kilai kemudou.”³³

Ena vakacava beka na noda nanuma ke kaya mai vei keda o Koya, “Au sa sega ni kilai kemudou!”

O keda, me vakataki iratou na goneyalewa e lewe tini, e tu noda cina; ia e tu beka noda waiwai? Au leqataka ni so era toso tiko ena dua walega na tiki mamare ni waiwai, ka rui osooso ena veika vakavuravura mera vakavakarau vakavinaka. Na waiwai e lako mai na vakabauta kei na cakacakataka na parofisai kei na nodra vosa na parofita bula, vakabibi o Peresitedi Nelson, nona Daunivakasala, kei iratou na iApositolo Le Tinikarua. Na waiwai e dau vakatawana na yaloda ni da rogoca ka vakila na Yalo Tabu ka cakacakataka na veidusimaki vakalou oya. Na waiwai e dau sovaraki ki na yaloda ni da vakaraitaka na noda lomana na Turaga ena noda digidigi ka da lomana na ka e lomana o Koya. Na waiwai e dau lako mai ena veivutuni kei na kena vakasaqarai na veivakabulai ni Veisorovaki i Jisu Karisito.

Kevaka o nanuma tiko mo vakatawana na ka era vakatoka eso “dua na lisi me vakayacori,” sa ikoya oqo: Vakatawana nomu vokete ena waiwai e ivatuka ni wai ni bula i Jisu Karisito,³⁴ ka sa ikoya na ivakaraitaki ni Nona bula kei na ivakavuvuli. Me vakatauvatani, na toqai laivi ni dua na vanua tu vakayawa-tani se dua na soqo matalia ena sega vakadua ni vakataucokotaka se vakaceguya na yalomu; me vaka na bulataki ni ivunau e vakatavulica o Jisu Karisito. Au a tukuni ira eliu: ciqoma na parofsai kei na ivakavuvuli vaka-parofita, cakacakataka na veivakauqeti ni Yalo Tabu, yaco mo dua na tisaipeli dina, ka vakasaqara na kaukauwa veivakabulai ni Veisorovaki ni noda Turaga. Na lisi ni vokete oqori ena kauti iko ki na dua na vanua o vinakata mo lako kina—oya mo lesu kivua na Tamamu mai Lomalagi.

Na Sigatabu ni Curu Vakatui oya e Takoradi a dua na ka sotavi bibi sara vei au baleta ni’u a wasea vata kei dua na ivavakoso yalodina ni taciqu kei na ganequ. Ka sa vaka tu kina ena veivanua lelevu kei na veiyanuyanu wavokiti vuravura taucoko. Na lomaqu kei na yaloqu, me vakai iko, e via kailavaka, “Osana kivua na Kalou sa Cecere Sara.”³⁵

Dina ga ni da sega ni tucake tu ena matamata e Jerusalemi edaidai kei na drau ni niu e ligada, ena yaco mai na gauna, me vaka a parofisaitaki ena iVakatakila, me “dua na isoqosoqo levu sara, e sega e dua na tamata e wilika rawa, mai na veivanua kece, kei na veimataqali, kei na veimatanitu, kei na duivosavosa, [ena tu] ena mata ni tikotiko vakaturaga, kei na mata ni Lami, era vakaisulu ena isulu vulavula, ka taura nai viu ena ligadra.”³⁶

Au sa vakalougatataki kemuni vaka iApositolo i Jisu Karisito ni ko ni na segata vagumatua mo ni bula savasava ka mo ni maliwai ira, era taura tu na drau ni niu e ligadra, mera kidavaka na Luve ni Kalou, na noda Dauveivueti Cecere kece sara. Ena yaca i Jisu Karisito, emeni.

iDusidusi

1. Na kosipeli e va kece, Maciu 21–28 Marika 11–16 Luke 19-24kei na Joni 12–21 — e vakamacalataka na iotioti ni veisiga ni kaulotu e vuravura i Jisu Karisito, ka a nakiti vakalou me vakarautaka na veivakalougatataki ni bula tawamudu kei na bula vakacerecerei vei ira kece sara na luve ni Kalou. Eso na gauna e duidui na ka era okata kina na dauvolaivola ia e sega ena ivakavuvuli kei na ivalavala ni iVakabula.

2. (Raica na Maciu 21:10–11.

3. Joni 12:13.

4. Ena iTukutuku Vakafika ni Lewenilotu, era lewe 102,592 na lewenilotu e Ghana.

5. Joni 15:12.

6. E veigauna kece au dau vosa kina vei ira na lewenilotu, era dau kaya vei au, “Elder Rasband, neimami iApositolo lomani, keimami lomani iko.” O ira na tamata oqo era sa rui vakasinaiti ena Yalotabu kei na loloma ni Kalou e sa rawarawa kina nodra wasea na loloma oqori.

7. Maciu 21:9.

8. Raica na Russell M. Nelson, “The Peace and Hope of Easter” (video), Apr. 2021, ChurchofJesusChrist.org/media; Isaiah 49:16.

9. Vunau kei na Veiyalayalati 122:8. Ena Okotova 1838 e a vesu tawacala na Parofita o Josefa kei na vica tale na iliuliu ni Lotu ena Valeniveivesu e Lipati. Na ituvaki ekea e a rerevaki sara. Ni oti e vica na vula ena itutu ca sara, a volavola o koya vei ira na lewenilotu ena Maji ni 1839, oka kina na masu ka a kerea kina o koya na Turaga me yalololoma ki na nona ituvaki kei ira na “Yalododonu vakararawataki.” A wasea talega o koya na isau ni masu oqori mai vua na Turaga me vaka e volai ena Vunau kei na Veiyalayalati 121–23.

10. Vunau kei na Veiyalayalati 122:9. Na veivakauqeti ni Turaga vei Josefa Simici ena Valeniveivesu e Lipati a solia vua na vakacegu kei na kila vakayalo ni veika rarawa kei na veivakatovolei e rawa ni vaqaqacotaki keda, vakavulica na vosota kei na lewai keda vakai-keda. A tukuna vua na Turaga me “tudei tikoga kina ena nomu sala,” sa ikoya na sala ni Turaga, ka vosota tiko na ivakarau tawadodonu me vaka “na Luve ni [Kalou] sa vosota rawa na veika e toro sobu sara mai vei ira kecega. Ko sa vinaka cake li mai vua?” Vunau kei na Veiyalayalati 122:8).

11. Vunau kei na Veiyalayalati 122:9. Na veiyalayalati ni “na tiko vata kei iko” na Kalou e sa dua na yalayala dina vei ira era kukube matua ki na nodra vakabauta kei na nuitaka na Turaga

12. Raica na Sakaraia 9:9.

13. Maciu 20:18–19. E vola o James E. Talmage ena Jisu na Karisito: “E sa dua na dina vakasakiti ni ratou sega ni kila rawa na Le Tinikarua na Nona ibalebale. … Kivei iratou e a so na ka tu cala tu e rerevaki, sega ni tudei sara se veicalati ka tawa vakamacalataki rawa ena veika a kaya na nodratou iVakavuvuli lomani. Eratou a kilai Koya ni sa ikoya na Karisito, na Luve ni Kalou bula; ka rawa vakacava me Dua vaka oya me vakasaurarataki ka vakamatei” (([1916], 502–3).

14. O Josefa Simici a cakava na itukutuku oqo ki na Female Relief Society of Nauvoo, Epereli 28, 1842, me vaka e cavuti ena Deseret News, Sepi. 5, 1855. Ni vakaibalebaletaka tiko ki na ikatinikarua ni wase ni 1 Korinica, a vakamatatataka o koya na ikatolu ni qaqana, “Sa sega e dua sa kaya rawa ni sa Turaga ko Jisu, ke sega ni vuna na Yalo Tabu,” ka vakadodonutaka me kaya, “Sa sega e dua sa kila rawa ni sa Turaga ko Jisu, ke sega ni vuna na Yalo Tabu.” (Raica na The First Fifty Years of Relief Society: Key Documents in Latter-day Saint Women’s History [2016], 2.2, churchhistorianspress.org.)

15. A wasea o Jisu na Vakayakavi ni Turaga kei ira Nona tisaipeli (raica na Marika 14:12–18). Na tinikarua e oka kina o Pita, Adriu, Joni, Maciu, Filipe, Tomasi, Pacolomiu, Jemesa (luvei Alifio), Jutasa Isikarioti, Jutasa (taci Jemesa), kei Saimoni (raica na Luke 6:13–16).

16. Vakarautaka o Jisu na sakaramede vei ira Nona itisaipeli ena Vakayakavi ni Turaga (raica na Matthew 26:26–29; Mark 14:22–25; Luke 22:19–20).

17. Na siga/bogi vakatabakidua a vakayacora kina o Jisu na sakaramede ena “tikina levu ecake” e veibataki baleta na duidui eso ena Maciu, Marika, kei Luke kei Joni. E vakatura na Maciu, Marika, kei Luke ni Vakayakavi ni Turaga a yaco ena “matai ni siga ni kana madrai sa sega ni vakaleveni,” se na kanavata ni Lakosivia (raica na Maciu 26:17; Marika 14:12; Luke 22:1, 7). Ia, na Joni, e vakatura ni a vesu o Jisu ni se bera na kanavata ni Lakosivia (raica na Joni 18:28), ka kena ibalebale ni Vakayakavi ni Turaga a yaco ni vo e dua na siga ni se bera na kanavata ni Lakosivia. Na iyaya ni veivakavulici ni Lotu kei na sikolasivi ni Yalododonu Edaidai e vaka me duavata ni a vakayacora o Jisu na Vakayakavi ni Turaga kei iratou Nona tisaipeli ena Tikina Levu Ecake ena bogi ni bera ni a mate o Koya ena kauveilatai. O ira na Lotu Vakarisito era solevutaka na Macawa Tabu era rokova na siga Lotulevu me siga ni Vakayakavi ni Turaga, siga Vakaraubuka me siga ni Mate ena Kauveilatai, kei na Sigatabu me siga ni Tucaketale—me vaka na ivolanivula vaka‑Gregorian.

18. Joni 14:18.

19. Joni 14:27.

20. Vunau kei na Veiyalayalati 20:77.

21. Moronai 10:5.

22. Na iDusidusi ki na iVolanikalou e vakamacalataka ni, hosanna e kena ibalebale “yalovinaka vakabulai au.” Na vosa oqo e tauri mai na Same 118:25. “Na lagati ni same oqo a semati tu ki na Solevu ni Vale Tabanikau kei na yalovaki ni taba ni niu; okoya e vakayagataki kina na vosa oqo mai vei ira na lewevuqa ena curu vakatui ni noda Turaga ki Jerusalemi” (Bible Dictionary, “Osana”). Raica na Maciu 21:9,15; Marika 11:9–10; Joni 12:13.

23. Marika 15:14; Luke 23:21.

24. Nai usutu ni yavu ni veivakabulai i Tamada Vakalomalagi sa ikoya na Veisorovaki tawayalani ka na vakadeitaka na bula tawamudu vei ira kece na Luvena kei na bula vakacerecerei vei ira era bula kilikili me ciqoma na veivakalougatataki oqori. A sa kaya na Turaga, “Ko cei me’u tala?” E a bole o Jisu, “Koi au oqo, mo ni talai au”(Eparaama 3:27). E vakavuvulitaka o Peresitedi Russell M. Nelson: “Na ilesilesi [i Jisu Karisito] sa ikoya na Veisorovaki. Sa Nona duadua ga na ilesilesi oqori. A sucu mai vua e dua na tina vakayago kei na Tamana sa tawa mate rawa, sai Koya duadua ga ena solia ga vakai Koya na Nona bula ka taura lesu tale (raica na Joni 10:14–18). Na isau lagilagi ni Nona veisorovaki sa tawayalani ka tawamudu. Sa mai botei laivi na batigaga kei mate ka sa mai yalana kina na kena rarawataki na ibulubulu (raica na 1 Korinica 15:54–55). A kilai taumada tu mai na Nona itavi baleta na Veisorovaki ni bera mada ga ni Buli ko vuravura kei na Lutu. A sega ni baleta walega kena vakarautaki na tucaketale kei na nodra sega tale ni mate na kawatamata kecega, ia sa baleta talega na kena vosoti na noda ivalavala ca— ena ilavaki sa vakayavutaka o Koya. Sa vakakina ni sa dolava na Nona Veisorovaki na gaunisala me rawa kina vei keda meda duavata kei Koya vakamatavuvale me tawamudu (“The Mission and Ministry of Jesus Christ,” Liahona, Apr. 2013, 20).

25. Na Tucaketale e okati kina na cokotivata tale ni yago kei na yalo ena dua na itutu tawamate rawa, na yago kei na yalo sa sega ni tawasei rawa ka sega tale ni vauci tu ki na tauvimate ni bula vakayago se mate. (raica na Alama 11:45; 40:23).

26. Alama 5:26; raica talega na Alama 5:14.

27. Na vosa vakatautauvata ni goneyalewa e lewe tini e kune ena Maciu 25:1–12; Vunau kei na Veiyalayalati 45:56–59. Na wase eso ni Maciu 25 e vakatura ni a vakatavuvulitaka o Jisu na vosa vakatautauvata oqo ena iotioti ni Nona macawa, ni curu oti i Jerusalemi ena Maciu 21 ka ni se bera na Vakayakavi ni Turaga kei na Nona vesu ena Maciu 26. Me ikuri ni vosa vakatautauvata ni goneyalewa e lewe tini a soli ena iotioti ni macawa oya, a solia o Jisu na vosa vakatautauvata ni vu ni lolo (raica na Maciu 21:17–21; 24:32–33), na vosa vakatautauvata ni luve tagane e lewe rua (raica na Maciu 21:28–32), na vosa vakatautauvata ni vakatau‑ni‑were ca (raica na Maciu 21:33–46).

28. Maciu 25:1.

29. Maciu 25:6.

30. Vunau kei na Veiyalayalati 45:57.

31. Vunau kei na Veiyalayalati 45:59.

32. Vunau kei na Veiyalayalati 45:59.

33. Maciu 25:12. Ena Vunau ena Ulunivanua, na Turaga a tukuna me baleti ira era nanuma ni ra sa kitaka “na cakacaka‑mana e vuqa” ka kaya, me vaka a vakaturi ena italanoa ni goneyalewa e lewe tini lialia, “Au sa sega ni kilai kemudou” (raica na Maciu 7:22–23).

34. Me vaka na bibi ni wai ena bula oqo, na vakavuvuli i Jisu Karisito (wai ni bula) e bibi duadua ki na bula tawamudu (raica na iDusidusi ki na iVolanikalou, “Living Water,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org; see also Aisea 12:3; Jeremiah 2:13; Joni 4:6–15; 7:37; 1 Nifai 11:25; Vunau kei na Veiyalayalati 10:66; 63:23).

35. 3 Nifai 4:32.

36. Ai Vakatakila 7:9.