Wase 14

Loloma mai Vale

E rawa vakaevei vei ira na itubutubu me ra vakaukauwataka na isema ni loloma ena kedra maliwa kei ira na luvedra?

iVakamacala Taumada

“Na vuvale e sa dau bibi vakalevu e na noda vakasaqara na bula vakalou e na matanitu nei Tamada Vakalomalagi,” e a vakavulica o Peresitedi Harold B. Lee¹ kei na inaki cecere ena kena vakasamataki e tukuna vakawasoma me baleta na bibi ni loloma e na kena vakaukauwataki na isema vakavuvale. E vakauqeti ira na itubutubu kei ira na gone o koya me ra vakayacora na yalo ni itavi i Ilaitia kivei ira na leweni vuvale ka ra se bula tiko ka vagolea na yalodra kivua e dua tale e na loloma. E tukuna:

“O na taleva tale vei iko e so na ka o a sa vakayacora oti wale ga e na cakacaka ni valetabu—na itavi ni parofita o Ilaitia ni a tukuna o Malakai ka sa dau tukuni tale e na ivakatakila ni gauna oqo: ‘Raica au na talai Ilaitia na Parofita me solia vei kemudou na ilesilesi vakabete; e na qai yaco e muri na siga ni Turaga, sa levu ka rerevaki. Ia e na vakadeitaka ko koya ki lomadra na gone na vosa ni yalayala a caka vei ira na qase; io e na vagolea na lomadra na gone vei ira na nodra qase. Raica kevaka sa sega ni yaco vakakina, e na vakarusai sara ko vuravura ni sa lako mai ko Koya.’ (V&V 2:1–3.)

“Edaidai na ivolanikalou oqori e na sega ni vakatitiqataka ni tu kina e levu na kena ibalebale yaga. Kevaka sa vagolei na lomadra na gone vei ira na qase kei na yalodra na qase sa vagolei vei ira na gone e na siga oqo e na bula vakavuravura, na vuravura e na vakasabusabutaki sara ga ena Nona lako mai. E a se sega ni dua na gauna ni vaka e levu na ka sa gadrevi me vaka edaidai e na nodra veivale na Yalododonu Edaidai kei na vuravura raraba. Levu vei ira na tauvimate e vakararawataka tiko na itabagone edaidai e vuna na kavoro ni vuvale. Na yalodra na qase me vagolei vei ira na gone kei na yalodra na gone vei ira na qase, kevaka me vakabulai na vuravura oqo kei na tamata e ra na vakavakarau kina nona lako mai na Turaga.”²

iVakavuvuli nei Harold B. Lee

E da rawa ni vakauqeti vakacava na loloma levu kei na marau e na noda vale?

E sa kena dodonu me’u veisiko, kei ira eso na Vakaitutu Raraba, vaka na kena ivakarau e na vale vivinaka nodra na noda tamata, kei na kena sa yaco mai na veisiko e a vakayacori ni’u dauserauna e so … vei ira na ka e tara na kaukauwa kei na marau e vale. …

Au raici ira na veivuvale oqo ni ra veirokorokovi vakai ira; o tama vei tina, kei na loloma me baleti koya, kei na tina vei tama; sega na veivala, veivalataka na veika lalai e matadra na gone lalai me vaka lalai ga, sega ni kilai na veivosaki vakavuku. … Au raica vakatautauvata e dua na vale kei na ciwa na gone totoka e na gauna e ra na wasea kina nodra ivakadinadina na gone kina dina ni o ira e ra sega ni rogoci tamadra kei tinadra me rau veivala. Na ka e yaco edaidai e na ciwa na nodra vale na gone, me muria na gauna oqo ni ivakavuvuli, kei na nodra ivakaraitaki vinaka na itubutubu, e sivia na ciwa na vuvale totoka ka ra bula mamarau vata tiko. …

Na veitokoni ni veitaratara vakayalo, na cakacaka ni masu vakavuvale, na kena dau qaravi na itavi ni Lotu sa dau levu kina e so na ka ni na vukei ira na veivale me ra rawati ira.³

Au a vakatamani o koya e a lako mai vei au e na vica na yabaki sa oti ni rarawataka tu na dina ni o ira taucoko na leweni nona vuvale—ira taucoko na luvena—ra veivala kei na nodra vuvale, edaidai e ra sa vakamau. E tukuna vei au o koya vata kei na rarawa levu, “Na cava na ka e vuravura e na noqu vuvale ni ra sa sotava ga na dredre? Sega ni dua vei ira e ra marau, veivale vinaka.” Ia, au a sega ni tukuna, ia au a raica na lomani vale ni tagane oqori e na gauna e ra sa na vakamau kina na luvena ni ra sa dabe wavokita na teveli. Au a raica na kocokoco, sega ni lomana me solibula me baleta tale na nona welfea e dua tale. Au raica na veikovekovei, veicudruvi,veikaraci, veivacu, kei na kosakosa. Au sa kila na cava e ra sa vakani tiko kina na nodra itabagone. Au sega ni kidacalataka ni sega ni tu na marau e nodra veivale.⁴

Na marau e lako mai na veiqaravi sa sega ni kocokoco. Kei na vale mamarau sa ira ga e ra tovolea e veisiga me ra vakayacora na solibula me baleta na nona mamarau e dua tale.⁵

Na loloma ni Kalou e sega ni dua ga na ka mo rawata baleta ni o kerea. O Joni e a tukuna, “Kevaka sa kaya e dua, Au sa lomana na Kalou, a sa cata na wekana, sa lasulasu ko koya: kevaka sa sega ni lomana na wekana sa raica tiko ko koya e na lomana vakaevei na Kalou ni sa sega ni raica?” (1 Joni 4:20.) O na sega ni rawa ni lomana na Kalou ka qai cata na wekamu drau sa veitokani kaya. Kevaka e dua na tamata e nanuma ni sa tuwawa vakayalo o koya ka sega ni tu vinaka na nona vale e na vuni nona vakawelewele ka sega ni rawata na qaravi watina kei ira na luvena, na tamata oqori e sega ni nona sala me teivaka kina na loloma me baleta na Kalou.⁶

Me da kakua ni guilecava na nona vakamamasu vuku o Paula ni a tukuna “vakadinadinataka na noda loloma vei ira e ra tiko wavoliti keda, vakabibi vei ira e ra sa luvuci e na rarawa (2 Koronica 2:7–8). O Pita a tukuna na ka vata ga koya ena 1Pita, na imatai ni wase, e na nona vakamasuti ira na lewenilotu me ra kakua ni vakaraitaka na “loloma tawa lasu” ia “dou veilomani vakaikemudou e na yalosavasava kei na loma katakata” (1 Pita 1:22). E na matanitu na ivakarau ni noda loloma e sa rui bibi baleta e da sa bula tiko e na dua na gauna e na batabata mai na “nodra loloma na tamata”(V&V 45:27).⁷

Vakaukauwataka na isema ni nomu vuvale ka dau qarauni ira na luvemuni. … Vakadeitaka ni sa caka na vale me vanua kaukauwa e ra na lakova na luvemuni me baleta na ikelekele e ra gadreva e na gauna ni leqa kei na veilecayaki. Qai levu na loloma ka tubu na nomu marau.⁸

E na rawa vakaevei vua na tama kei na tina me rau vakaraitaka na loloma e uasivi vei ira na luvedra?

E dua na ka au a sotava ni vakavulici au e na so na ka me vaka e dua na tukani gone. E na dua na bogi ni danisi [ni Lotu] e na rara ni veitaucici, kei na rua na luvei luvequ yalewa … ni rau sa rui vakavuna tiko na leqa vua, me vaka e vakatoka kina. Vaka ni’u tukuna, “Vakacava o na vinakata kevaka me’u kauti rau na luvemu tagane kina rara ni veitaucici kina soqo ni danisi?”

E a sauma, “Oi, Tamaqu, kevaka o na vakayacora, au na marautaka.”

Au sega ni kila na cava au sa cakava tiko. … Me vaka ni sa tekivu na soqo oqori, Au sega tiko ni kila na levu ni duidui e tiko e na kedrau maliwa e dua na gone yabaki vitu kei na dua e yabaki lima. Sa vakacurumi sobu kina soqo oqori na gone yabaki vitu kina rara ni veicaqe. Ia na gone yabaki lima, e lekaleka na nona rai. E na veimoqeyaki voli ga ka qai vinakata me lako ka kauta mai na soseti ka na via lak’i kauta mai e dua na mena gunu ka na via lako kina na vale ni vakacegu, ka e na via veitosoyaki voli ga e na veigauna taucoko. Ka ni’u dabe toka e ke e matadra na Vakaitutu Raraba ka ra sa dredrevaka ni ra raica tiko na iyaloyalo lailai oqo ni sa caka tiko ka me vaka ni’u sa dreti makubuqu tiko mai ke ki kea, tovolea tiko me vakaitovotaki koya. Me kena itinitini, ga oqori ni vuki mai vei au na gone yabaki lima ka qumia na ligana lailai oya qai rabacaka ena yasani mataqu ka qai tukuna, “Tukaqu, kua ni vakabiligi au!” Ka ni o kila ni mosi. E na karobo oqori, au nanuma ni’u rawa ni raici ira na veitacini ni ra dredre kubukubu vakalailai me vaka ni ra raica na ka e yaco tiko ka imatai ni vakasama e lako mai vei au me’u kauti koya ka sabisabilaka vakavinaka; oqori na ka dodonu ga me caka vua. Ia, me vaka ga au dau raica vei tinana lailai ni dau cakava e so na ka. Au dau raica vua e na gauna e sa dau curumi koya tu kina na cudru ka dua tiko na nona ivosavosa, “Mo dau lomani ira na luvemu e na gauna sara e dodonu mo kua ni lomani ira kina.” Ka vaka me’u sa vakasamataka me’u na tovolea. Au a sega ni rawata e na kena ivakarau tale e so.

Au tauri koya e na ligaqu ka tukuna vei koya, “Noqu tagane, e lomani iko o Tuakamu. Au vinakata vakalevu vei iko mo tubucake mo dua na gone tagane vinaka.” Na yagona lailai cudrucudru o ya sa tekivu me [malumu] mai ka qai mokota na domoqu e ligana ka reguca na baluqu, ka qai lomani au. Au sa qai rawati koya e na loloma. Ka vakasauri na gauna e rawati au kina e na loloma.⁹

E dua na tina e rawati ira na luvena tagane kei na yalewa e na qai tukuna vei ira na gone yabaki 13–19 ni gadrevi me ra lomani ka me lomani sara mada ga e levu ka ra sega sara mada ni dodonu me ra lomani. Vakasamataka mada, O i kemuni na tama kei na tina.¹⁰

Au taleva tale mada na ka a yaco e na noqu vuvale ni dua vei ira na makubuqu gone yalewa e a vakalewai koya o tamana e na nona sega ni qarava vaka vinaka na nona samaka na nona rumu, cakava na imocemoce, kei na so tale. Ka qai tukuna vata mai e levu naka e vakila, “Oilei, Tamaqu o sa vakalewa tu ga na ka o raica ka sega ni raica na ka vinaka au cakava?” Oqo e a kauti tamana kina vakanananu bibi ka ni biuti ena ruku ni loloku ni luvena ena bogi o ya e dua na ivola ni loloma ka kila ni sa tukuna taucoko tiko kina na veika e dau qoroi koya kina ka a qai tekivu me sauma na rarawa e a vakavuna e na nona dau vakalelewa kei na nona sega ni vakadonui me baleta na veika vinaka.¹¹

Au nanuma sara e dua na ka au sotava ni o au se gone lailai kina. E levu tu na neitou vuaka e ra basuraka tiko na iteitei, vakavuna e levu na ca e na iteitei. E a talai au o tamaqu me tolu na kilomita na kena yawa na vanua me’u laki kauta mai kina e dua na iyaya ni cakacaka vaka me na rawa kina ni keitou vakamamataka na ucudra na vuaka. Sa dua na ka dredre na neitou vakacemuri ira cake ka vakacurumi ira e lomani bai, ka vaka me’u sa vakalialia wavoki tiko na iyaya oya ni’u a se qai vakatalai me la’ki volia mai, au a tabaka sobu vakaukauwa ka a qai musuka. E a dodonu sara tu ga o tamaqu me karaci se cudruvi au e na gauna vata sara ga oya, ni oti taucoko na igu sa vakamaumautaki na ilavo, ia e raici au ga mai dredre, ka tukuna, “Oilei, na luvequ, au kila ni daru na sega ni vakamamataki ira na vuaka edaidai. Dolavi ira tale yani i tautuba ka lesu tale ni mataka ka tovolea tale.” Sa dua na ka noqu lomani tamaqu, ni a sega ni karaci se cudruvi au me baleta na cala lailai tawakilai ni a rawa ni vakayacora e dua na veimaliwai ca vei keirau.¹²

Sa dodonu vua e dua na tama me vunauca na luvena, ia me kakua ni vakayacori e na cudru. Me vakaraitaka o koya na nona lomani koya sa vunauca kevaka e sega sa na okata ko koya me kena meca (raica V&V 121:43). Na Turaga e vakatabuya me dua na gone me vakila ni o tamana se o tinana sa dua na kena meca.¹³

Na itubutubu, me nanuma ni edaidai sa nomu galala; me rawa ni o vakila vakaiko na rarawa me vaka na nomu veivala tiko e veisiga kei na dua na gone itovo ca, ia o bula mamarau tiko ka vakalevu sara e na loma ni tini na yabaki koya ni nomu bula. Me vaka na nomu dau vakamoceri ira e na nodra idavodavo e na bogi, dau lomani ira. Laiva me ra rogoca e dua na vosa ni loloma e na maliwa ni cudru, na domo vakasisila ni ra na qai rogoca e na nodra bula taucoko. Laiva me dua na ikelekele me rawa ni ra dro kina o ira na lalai oqo kevaka e ra sa sega ni rawa tale eso. Na Turaga e na vukei iko vaka kina.¹⁴

E a lako mai vei au e dua na vuniwai. E dua na dauniveisele mona. … E a soli a e dua na iyaya ni vakasisi e na waicevata vei [na] luvena lailai e na Siganisucu ka qai sega ni lutu na wai cevata. Na imatai ni waicevata e lutu e a yaco rauta e tolusagavulu na siga ni oti na Siganisucu e na yabaki oya. E tukuna [na vuniwai], me vaka ni sa vaka totolo yani ki na valenibula, “Ni’u na yaco ga mai vale daru na la’ki vakasisisi ena waicevata,” qai sauma na gone tagane lailai, “Oi sega o na sega sara, Tamaqu, e sega mada nomu gauna vei au.” E na mataka taucoko o ya e a sa vakasosataki koya tiko na vosa vakagonegonea e a cakava vua na luvena baleta ni a dina, e sa dau vakayagataka e levu sara na gauna e na nona itavi ni sega ni taura o koya na gauna e dodonu me dau tiko vata kina kei iratou na luvena. Me vaka na nona taro veivakaleqai oqo, “E rawa ni o veivosaki mada vakalailai ni’u se vakarautaka tiko na noqu bula me tautauvata? Ni sa toso sara ga vakatotolo ni kua na veisele ni mona, E a rawa ni’u buluti au ka sega ni vakasamataka tale e dua na ivakaro me wiliki taucoko kina na itukutuku vou me baleta na noqu itavi.” Me vaka ni keitou veivosaki keitou tinia ni dua na tagane e tu na nona itavi vakaikoya, e tu na itavi ki na nona vuvale, e tu na itavi ki na Lotu ka tu na nona itavi ki na nona itavi ka e na kena ituvatuva vua me tautauvata e dodonu me tovolea me vakasaqara na sala me solia kina na nona veiqaravi e na veivanua oqori.¹⁵

O ira na itubutubu ka ra sa sooso se rui wawale me ra vakaogai vata na veivakasosataki tawacala ni gone ka bilitaki ira vakatikitiki se ki na tautuba ni vale baleta na nodra veivakasosataki e na ituvatuva ni qaravi ni vale ni rawa ni vakauti ira, baleta na tiko duaduaga, e na dua na itikotiko e susugi cake kina na ivalavala ca kei na sega ni veivakabauti. Na ka yaga cava e na rawata e dua na tama, vakavo ke bula kilikili e na Matanitu Silesitieli, kevaka sa vakayalia na luvena tagane se yalewa e na ivalavala ca baleta nona vakawelewele? Na marau taucoko e na vukea se vakarautaka na nodra itikotiko e na veiqaravi kivei ira na tamata era gadreva e vuravura, lasa se vakalotu, e na sega ni vakasukara tale vua na tina na veiyalo sa vakayalia mai na nona vale ni a tovolea tiko me vakabula na veika vakatamata se dua na vuna, sega ni dua na ka na vakacava ni kilikili e na taudaku ni vale

Kevaka e sa kaukauwa na loloma ni dua na tama me baleti luvena ka mai na nodra gauna ni gone e dau tauri ira e ligana e na imoko ni loloma ka vakila na katakata ni nona veikauwaitaki vei ira. Au vakabauta ni sa dua na veitau e na cadra kei na matua ka maroroi ira ni sa voleka na leqa e na nona bula na gonetagane ka vinakata na dei ni liga ni tama e kila. Na tina e waraka vata na vakanuinui ni na lesu bera mai na luvena yalewa mai na dua na soqo ni danisi e na bogi levu me na reguci koya e na iregu ni vakamoce e na bogi, vata kei na dei ni gauna talei e na gauna ni veimarautaki dodonu vagoneyalewa, e na qai vutuniyau na kena isau kei na loloma sega ni mate rawa ni qai taqomaki tawamudu mai na ivalavala ca, veitalia ga na kilikili e na taudaku ni nona vale.¹⁶

Au sa dau vakasalataka wasoma, ka au na tukuna tale kivei kemuni, kivei kemuni taucoko na tu oqo: “Na ka e bibi vakalevu e na nona cakacaka na Turaga na ka o na cakava e na loma ni nomu vale.” Me da kua ni guilecava oya.¹⁷

Na kaukauwa cava e tu e na nodra lomana na kosipeli na itubutubu me rawa ni vakavulici ira na luvedra e ra sa lako sese?

Dua na veiwatini e vakaleqai na nodrau bula ni rau a lako mai e na siga oya. E dua tiko na luvedrau gone yalewa yabaki tinikaono o koya e qase duadua e na vuvale ka sa dau vakavuna e levu sara na leqa. Eratou sa voleka sara ni soro. Au cavuta na cava e a tukuna o Baraca Marvin J. Ashton, ni vale e dodonu me sega ni rawati me vaka ena sega ni soro (raica Conference Report, Epr. 1971, t.15). Edaidai, ni dina. Na vale e dodonu me vakuria tikoga na loloma ka cakacaka vata kei ira na [itabagone lalai], me yacova ni ra sa lako sivita na itabagone na yabaki rerevaki. Sega ni dua na vale me sega ni rawata vakavo ni sa tinia me tovolea me veivuke.¹⁸

Na ivakaraitaki levu ni nona kaukauwa o koya sa Cecere sara e da raica edaidai na nona vueta na tamata mai na butobuto vakayalo kina rarama vakayalo. Au a raica ka rogoca e dua na caka mana wale ga oqo ni dua na turaga ka sa sega ni rawa ni vakadodonutaki na nona bula, sa tu donu na nona yabaki ni bula, vosa e na nona kerea ga vakaikoya e na veibulu vua na tina sa kena marama sara. O tamana kei tinana, rau dau talairawarawa ki na ivakasala ni Turaga, ka dau kitaka tikoga na veivakavulici vei ira na luvena, wili talega kina na luvena tagane oqo, o koya ka dau yalo kaukauwa ka vosacataka ka vorata tiko na nodrau sasaga. Veitalia na veisaqasaqa qo, o tamana e kuria tiko na nona itavi me vaka ga e dua na tama yalodina e dodonu me vakayacora; e a sega walega ni veivakavulici ia e na vei Siga Tabu e dau lolo ka masumasu, vakauasivi me baleta na luvena tagane yalokaukauwa oqo. E a vakaraitaki vei tamana e na tadra me vaka sa vakadeitaki vua ni na luvena itovo ca sa lako tiko e na kabu. E a tadra e a raica na luvena oqo ni sa lako tani mai na kabu ki na serau ni matanisiga, a sa savati e na veivutuni dina. E da sa raica na gone tagane oqori e daidai ni sa tamata veisau ka sa marautaka e so na veivakalougatataki digitaki ni Turaga e na Lotu baleta na nona itubutubu yalodina e a sega ni se rawati koya.¹⁹

Edaidai au na via tukuna qo vei kemuni na tina: Kakua ni soro vua na goneyalewa se gonetagane yalo kaukauwa oqori; e nadua na siga e na rawa, vaka na gone cidroi, me lesu ki vale na vanua e a lakova mai, me vaka na waqa e na cava me lesu ka la’ki vakaruru kina dua na toba me taqomaki kina.²⁰

Me vaka e dua na itabagone e na yaco me rau veisere mai na kaukau ni dua na vuvale vinaka, ka e na rawa ni yaco me dau lewa ca ka yalokaukauwa, ia kevaka na nona ivakavuvuli na tina vinaka e na gauna ni nona gone e sa dau vola e yalona, ni na lesu vei ira me na taqomaki me vaka a vakayacora e dua na waqa me kelea na nona ikelekele e na dua na cava.²¹

Kakua ni soro vua na gonetagane se goneyalewa e na i tutu sega ni vosoti ni [nanumi koya ga] e na so na ka e ra lakova na gone yabaki 13–19. Au vakamasuti iko me baleti ira na gone tagane kei na goneyalewa oqori. Kakua ni soro vua na gonetagane se goneyalewa e ra tu e na ivakatagedegede dredre oqori ni tu galala ka sega ni nanuma na veivunauci ni vuvale. Kakua ni soro vei ira, tagane se yalewa ni ra sa vakaraitaka e dua na ivakaraitaki ca sega ni lewai rawa. Na kila na ka taucoko, na tamata tu galala e sega ni vinakata e dua na ivakasala, ka vei koya sa nona ivunau e dua na qase ka sa sega ni kila na nodra vakasama na itaba tamata gone. …

E dua tiko na makubui keitou tagane daukaulotu e na Tabana ni Kaulotu e North Britain. E a tiko sara vakabalavu mai kea me yacova ni a vola lesu mai e dua na ivola e vakatubu marau e na ka e tukuna me baleta na nodra ivakavuvuli na nona itubutubu sa qai lesu vua kei na dua na kaukauwa levu. Sa tautauvata e dua na ivola e na dua na vata ni sa tu e kea rauta ni tinikaciwa na yabaki ka sa qai tekivu taura sobu mai o koya ka vakatekivu me wilika e na imatai ni gauna. Oqori na luvemu tagane kei na luvemu yalewa. O na nanuma ni ra sega ni vakarorogo tiko, ia e na dua na gauna na nomu ivakasala kei na ivakaraitaki e rawa ni cava e ra vakasaqara ka nanuma tale.

E ra tu e so na kaukauwa e ra dau mai qito ni sa oti na nodra vakayacora na ka e ra sa rawata na itubutubu me vakavulici ira kina na luvena. Vaka e dua na kaukauwa e curumi Alama lailai, o koya, vata kei ira na luvei Mosaia, e ratou sa lako me vakarusa na nodra cakacaka na nodra qase. E dua na agilosi o nanuma ni a vakatalai, ka vakadavori Alama e na qele. A davo o Alama me vaka ga sa mate me tolu na siga kei na bogi, ka tukuna na agilosi:

“Raica sa rogoca na Turaga na nodra masu na nona tamata,kei na masu talega ni nona tamata ko Alama na tamamu; ni sa masulaki iko vagumatua ko koya e na vakabauta me vakatakilai vei iko na ka dina; o koya oqo, au sa talai mai kina me’u vakatakila vei iko na lagilagi kei na kaukauwa ni Kalou me saumi kina na ka e ra sa masuta na nona tamata e na vakabauta.” (Mosaia 27:14).²²

De sega na tina se tama me a cavuta, “E na rawa vua na Turaga me’u bula kina e na ruasagavulu ka lima na auwa e veisiga me vatabui na noqu itutu vakatina kei na itutu vakatama vaka ni sega na luvequ me na tukuna vakadodonu ni’u a sega ni cakava taucoko e na noqu kaukauwa me’u cakava e dua na ka me kauti koya tani mai na veika ca.” E so vei ira na luveda e ra dei tiko ga ka dina; ka ia e so tale e ra sa tekivu me ra lako sese, kei na so na gauna e da na sega ni kila na vuna. Ia e da rawa taucoko ni nakita ni vakataki ira na itubutubu edaidai me da qai bula volekati ira na luveda, e da na veivakasalataki kei ira, e da na qai solia vei ira na yavu ni veika taumada ni ivakavuvuli ni dina vakalou.²³

Veivaksama me Vulici kaVeivosakitaki

Vaka ni da itubutubu, na cava sa vukei iko me vakaukauwataka na nomudrau veilomani o iko kei ira na luvemu? E rawa vakaevei vei ira na itubutubu me ra vakaraica na nodra gagadre uasivi na luvedra yadua?
Na cava na vuna e dodonu kina vei ira na itubutubu me ra dau vakaraitaka na nodra veirokorokovi vei ira na tamata ka vakakina e vale?
E na rawa vakaevei vei ira na itubutubu me ra vakauqeta na sega ni kocokoco kei na solibula e na vuku ni nodra vinaka na tani e vale?
Na cava na vuna e bibi kina vei ira na itubutubu me ra lomani ira na luvedra veitalia sara mada ga ke lailai sara na noda lomani ira? E na veisala cava e ra rawa ni vakaraitaka na itubutubu na nodra veivakadonui e na vuku ni ka vinaka era vakayacora na luvedra?
E na rawa vakaevei me vakatautauvatataka na ka e kerea na vuvale, lotu kei na cakacaka?
Na cava o nanuma ni a vakaibalebaletaka o Peresitedi Harold B. Lee e na nona a tukuna, “Ni cakacaka bibi duadua ni Turaga mo na cakava o ya e na loma ni nomu vale”.
E na vukei ira vakaevei na itubutubu na kosipeli mai na nodra tarovi ira na luvedra me ra kakua ni lako sese? Na cava na vuna e bibi kina me kilai ni oti na ka taucoko e da cakava, o ira na luveda e ra se vakayacora tiko ga e so na digidigi cala? Na cava sa vakadeitaka na kena vakarautaki na kosipeli kivei ira na itubutubu yalodina ka ra vakuria tiko ga na loloma ka cakacaka kei ira na luvedra?

E kilai levu o Peresitedi Harold B. Lee me baleta na nona ivakasala vei ira na itubutubu: “Na cakacaka bibi duadua ga ni Turaga mona cakava oya mo cakava e na loma ni nomu vale”