Nodra iVakavuvuli na Peresitedi ni Lotu
Wase 19: Taura E So na Gauna Mo Savasava


Wase 19

Taura E So na Gauna Mo Savasava

E na rawa vakacava vei keda me da vakila na ka vakayalo e na noda ogaoga tiko e na veisiga?

iVakamacala Taumada

Dau vakawasoma nona vakavulici keda ko Peresitedi Harold B. Lee me baleta na bibi ni noda vasinaiti keda e na Yalo Tabu. E tukuna ni yagoda e rawa me vakatautauvatani kei na dua na ivakavakacegu e dodonu me vakasinaiti tu ga e na veigauna kece ka me rawa kina me tu vakarau e na kaukauwa e na gauna era ravuravu mai kina na meca.

“E vakamacalataka talega ni meca ni ‘ivakavakacegu’ ni yago sa irau na meca vakayago ka vakayalo talega.” E rawa me ra wili talega kina “na veivakamalumalumutaki sega ni namaki, na veimaduataki ni vuvale, na leqa vakasauri ni nomu itutu vakailavo, na [tawaveivakabauti] ni dua na itokani dredre se me dua na ivalavala ca vunitaki e saqata na lawa ni Kalou.” Ni yaco na veika oqo e na noda bula, e na vinakati “na ikuri ni veivukei mai na ivurevure ni veika vakayalo. … Ni kevaka ni sa mai gutuvi nomu gaunisala ni veitaratara ki na Lotu e na vukuni vakasabusabu ka sa sega ni vakadeitaki nomu vakabauta na Kalou, io kevaka mo sa bera tiko ni kila mai na nomu vulica ka vakasamataka na gaunisala ki na nomu veivutunitaka na nomu ivalavala ca, se kevaka mo sega ni rawata rawa e na masumasu ni kila ka ni vakadeitaka na icocovi ni solibula kei na vutugu ki na veisiga ni mataka ka mo qai tagutuvi iko rawa kina mai na veivukei vakayalo kei na veivakaukauwataki e gadreva nomu bula sa mai karusa mai na kaukauwa ni veivakarusai e so nei Setani. O sa mai vakakina na tamata lialia e tara na nona vale e na dela ni nuku, sa tau mai na uca ka coka mai na dobui ka liwa na cagi ka tabaka na vale ko ya a sa bale kina; ia na ka levu na kena bale. [Raica na Maciu 7:24–27.]

“Ka’u sa kerei iko … mo bulataka e na veisiga ka mo na ciqoma rawa ki na mai na mata ni wai tovure ni rarama [ka] vakamamautaki ka vakaukauwataki me ganita na leqa e sotavi e na veisiga. Taura e so na gauna e na veisiga yadua ni nomu bula mo dau yalosavasava.”1

Na iVakavuvuli nei Harold B. Lee

E rawa vakacava me da vakania na yaloda?

E dua na yalo e tautauvata sara ga na ibulibuli ni yago. Mo maroroya na yagomu vakayago me kaukauwa ka bulabula, na kakana kei na gunu me vakarautaki e na veigauna veitaravi ni vakacagicagi. Na sotia ni yagomu e dodonu me tiko na kedra isema bula ki na nave me rawa ni tudei tiko kina na kena maroroi na veisemati ni nave se me solia yani na bibi ni veiqaravi ni bula. Vakaweleweletaki ni kena veisemati ni nave me soli yani na veika e sega ni veiganiti me kauta mai na vuca ni yago, na boi ca, tauvimate ka kena iotioti na veivakamatei kei na bula vakayago.

Na yagomu vakayalo e gadreva me vakani vakawasoma e na veigauna ka me rawa ni vakadeitaki kina na bulabula kei na kaukauwa. Na kakana vakavuravura e sega ni rawa me vakasinaita na ka e vinakati. Na kakana e rawa me vakasinaita na gagadre vakayalo e na lako ga mai na ivurevure ni veika vakayalo. iVakavuvuli ni dina tawamudu, e tu e na lomani kosipeli, kei na kena vakayacori vinaka na noda vakaitavitaki e na cakacaka vakayalo e na kauta mai na vakacegu ni yaloda. Na bibi ni kena tarai ni bula vakayalo sa tautauvata ga ni kena maroroi na semati ni kila vata kei na ivurevure ni bula e dina. Na mate kei na tauvimate vakayalo, a kena ibalebale me tawasei mai na ivurevure ni rarama vakayalo, era na muria dina mai na kasere ni nomu isema ki na itikotiko ki liu ni nave, sa ikoya na Lotu i Jisu Karisito.2

Mai na cakacakataki e vakatoroicaketaka na noda bula vakayalo. … E dodonu me da vakayavalata noda bula vakayalo e na kauwai vata ga, ni kevaka me taucoko na noda vakatoroicaketaki, ni sa vakayavalati noda bula vakayago. Me da vakayavalata na yaloda e na veisiga e na masu, e na cakava na veika e vinaka, kei na veiwasei kei ira e so. E dodonu me da vakania na yaloda e veisiga e na kena wiliki na ivolanikalou, e na (lotu vakavuvale), e na noda tiko e na gauna ni lotu, kei na noda taura na sakaramede. Me da tarovi keda mai na gunuvi ni wai gaga ni veivakamatenitaki eda sa vakacalai kina mai na dua na ivakaro ni Kalou. Sa vaka talega kina na noda vakadukadukalitaka na yagoda vakayalo. …

Na nodra raici vakayalo eda sa kau mai e matadra na vuniwai vakayalo nona na Kalou—o ira noda Bisopi, na Peresitedi ni iteki, kei na so na gauna e na noda vakatarogi mai vei ira na Veiliutaki Raraba me da vukei ka vakarautaki ki na itutu toro cake ni bula vakayalo. E na so na gauna e sa na vaka me na vakayacori e dua na veisele bibi ki na noda bula vakayalo.3

Na veika kece e veibasai kei na loma ni Kalou e sa wai gaga ki na nomu bula vakayalo ka sa kilai kina ni o iko sa vakatanitaka na ivola tukuni ni wai gaga e na kena vata e vale.4

Na tamata yalododonu e na gumatuataka me veisautaki koya ga ka kila ni sa dodonu me veivutuni e na veisiga e vakayacora kina e dua na caka cala se nona yalowai. E sega sara ni kauwaitaka na ka e rawa ni rawata ia e bibi cake ga vua na cava e rawa me solia vei ira na tani, ni kila tu ni gaunisala oqo e na rawa fni raica kina na marau dina. E tovolea e na nona igu taucoko e na veisiga ni se bera ni lutu na karoba ni sa rawa me vakadinadinataka ki na nona bula kivua talega na nona Kalou ni veika kece sara e vakayacora e na siga ko ya, e vakayacora e na vinaka ni nona igu kece.5

E na rawa vakacava me vakatabui na vakani ni yalo e na kena maroroi na vakatatabutaki ni Siga Tabu?

Ni Siga Tabu e dua tani sara mai na veisiga ni cakacaka e na loma ni macawa. E sega ni vakanananutaki me vaka ga me dua na siga vakavucesataki ka mai vakawelewele tu se me siga ni vakaukauwa yago ka qai mai vakamalumalumutaki tu yani. Sa siga ni kena vakani na yago vakayalo. Na vanua ni veivakani vakayalo sa ikoya ga na vale ni sokalou. Eke o na raica na veitokani vata kei ira era vakasaqara me ra vakani vakayalo me vakataki iko. O na marautaka nomu veitomani e na laga sere kei na masumasu ka sauma e na nomu sokalou vei koya sa Cecere Sara, ka taura na sakaramede tabu me ivakananumi ni nomu itavi vaka gonetagane se goneyalewa luvena na Kalou e na bula vakayago eke ka dau vakananuma nona sorovakibula na iVakabula kei na nomu yalataka nomu dina ki na yacana. …

E vale se e na valenilotu, nomu vakanananu kei na nomu itovo me sala vata e na veigauna kei na Yalo Tabu kei na inaki ni Siga Tabu. Vale ni qito kei na veivakamarautaki, e tiko na kena gauna dodonu me vakayagataki kina, e sega ga ni vukea na veivakabulabulataki vakayalo ka ni vanua vakaoqori e na sega ni maroroi iko mai “kena tauri iko na duki ni ka vaka vuravura” ia e na cakitaki iko ga mai na veivakalougatataki vakalevu e vuravura” e yalataki tu vei ira era vakamuria na lawa ni Siga Tabu [Raica V&V 59:9, 16.] O iko mo cakava na vakatanitaki ni Siga Tabu me nomu ivakarau, mai na nomu sega ni muria “mo vakatabuya” ko sa vakayalia kina e dua na bula vakasinaiti tu e na marau ki na dua na marau lailai sara vakavuravura. Ko sa vakasabusabutaka na nomu vakanananu vakayago e na isau ni nomu bula savasava vakayalo. O ira era dauvoroka na Siga Tabu dau kune taumada vei ira na malumalumu ni nodra vakabauta e na nodra sa guilecava na masumasu e na veisiga, dau veibeitaki, sega ni saumi nona isolisoli ni ikatini; e dua e sa vakabutobutotaki tu baleta ni sa viakana vakayalo ka sa voleka me kune vua na rere kei na taqaya ka sa sega ni yaga kina vua me vulica na veika vakayalo ka tosoi cake nona yalododonu. Sa ikoya oqo na ivakaraitaki ni rusa vakayalo kei na tauvimate e na rawa ga me wali e na dodonu ni veivakani vakayalo.

E da sega beka ni nuitaka me ikuri ni noda sokalou e na Siga ni Turaga me rawa talega vei keda me da vakalailaitaka kina na ogaoga ni vale e na ivakatagedegede era, kei na veika e tautuba me vakayacori ga na ka e ganita se dodonu me caka. Cakava na siga oqo me siga ni masumasu, dau wilika ka vulica vakaukauwa na vosa ni Kalou kei na so tale na ivola vinaka. Ni ko sa vakasinaiti tu e na marau ni Siga Tabu, vola sara e dua na ivola vei nomu Daulomani, se vua e dua e sega tu nona itokani, se dua e gadreva na nomu veivakaukauwataki vakayalo. Cakava na nomu veivale me vanua ni nodra laga sere kei na ivakatagi totoka ka me sala vata kei na yalo ni dua na siga. Ni lutu sobu na yakavi e na nomu kumuni ira nomuni lewenivuvale ki na yasanibuka se vata kei ira na nomu itokani, ka veivosakitaka na kamikamica ni dina ni kosipeli ka mai tini e na dua na masu ni suka vakamatavuvale. Mai na noqu kila ka oqo, e sa vakavulici au ni veivakauqeti ni nodra vakanananu kivua e dua na lewenilotu vakabauta dina, sa ivakaraitaki ni veivakabulai me vakatautauvatani kei na veibasai ni yalo ni sokalou e na Siga Tabu.

… Mo kakua ni nanuma ni sa rauta vinaka sara oqo me maroroi kina na yagomu vakayalo me bulabula mai na kena vakamuri vakadodonu sara ga na lawa e baleta na Siga Tabu. Na veisiga ni loma ni macawa e dodonu me vakani nomu bula vakayalo. Na masu vakamatavuvale, kei na masu vuni, wiliki ni ivolanikalou, veilomani vakamatavuvale kei na veiqaravi e vakayacori e na loloma e veisiga vei ira na tani sa mana mai lomalagi me vakani kina nomu bula. Na kena dauvakayacori na lotu vakamatavuvale e na veimacawa sa i vakaukauwataki ni bula dodonu e na vuvale. …

Ia oqo au kerei iko, mo kakua ni butokoca mai na yagomu vakayalo na veivakaukauwataki tale mai na kena voroki na Siga Tabu, ka’u kerei iko vakabibi mo bulataka e na veisiga mo rawa ni vakaivotavota mai e na ivurevure ni rarama.6

E na vukei keda vakacava vakayalo na lolo kei na isolisoli ni lolo?

Au tarogi au e na taro, “Na cava na lawa e baleta na lolo?” Au a qai raica mai na ivakadewa nei Peresitedi Joseph F. Smith e na veimalanivosa au vakananuma ni sa soli donu sara ga na kena ivakavakadewa matata:

“Ia sa ikoya oqo, sa vakatau sara ga vei ira kece na Yalododonu Edaidai me solia vua nona Bisopi, e na siga ni lolo, na kakana me kania o koya se nona matavuvale e na dua na siga, me soli vei ira na dravudravua me nodra kei na kena kalougata; se, ni se bera na kakana, oya me tautauvata na kena levu, se kevaka e tamata vutuniyau, e dua na isolisoli levu, e na ilavo me veisautaki ka vakacabora vei ira na dravudravua.

Ka’u qai tarogi au tale, “Na veivakalougatataki cave e yalataka na Turaga e na noda lolo kei na kena soli na isolisoli ni lolo?” O Peresitedi [Heber J.] Grant e na nona ivakamacala e tabaki tu, e sauma mai vei au na veisau ni taro: ai matai, na kalougata vakailavo, ka tarava, na ka vakayalo. Oqo na ka e tukuna, me baleta na kalougata vakailavo.

“Laiva me’u yalataka vei iko edaidai ni kevaka me ra dina ka dei tu nodra vakatulewa mai na siga oqo ka lako yani, me vaka e dua na kawa tamata, era maroroya nodra isolisoli ni lolo e na veivula ka solia sara ga e na ligai Bisopi na isau sara ga ni rua na kakana era lolovaka…esana rawa me da kumuna rawa kina na ilavo e gadrevi me baleti ira na tu vakailoa kei ira na dravudravua.” [Gospel Standards, comp. G. Holmer Durham (1941), 123.]

Me baleta na veivakalougatataki vakayalo e kaya kina vakaoqo:

“Veiira kece na tamata bula maliwai ira na Yalododonu Edaidai era lolovaka e rua na gauna ni kana vakadua e na veivula era na vakasinaiti vakayalo ka taraicake nodra vakabauta e na kosipeli ni Turaga o Jisu Karisito—vakasinaiti vakayalo e na dua na gaunisala lagilagi.” [Gospel Standards, 123.]

Au vakananuma sara na ka e kaya na Parofita o Aisea e na noqu wilika na ivolatukutuku ko ya ni a vakaraitaka na veivakalougatataki e na sobuti ira era lolo ka wasea na kedra madrai vei ira na viakana. …Oqoevanaka cecere, yalayala vakayalo e cakava na Turaga vei ira era daulolo ka wasea na kedra madrai vei ira era viakana tu; e volai tu e na ivola i Aisea, na imatai ni yalayala:

“E na qai kida mai na nomu rarama me vaka na mataka; ka a tubu vakasauri na nomu bula vinaka; e na qai liutaki iko na nomu cakacaka dodonu, ia na itukutuku i Jiova e na kemu imurimuri.”

Qai yalataka tale na Turaga:

Ko na qai masu, ka na rogoci iko ko Jiova, kona qai tagi, ka na kaya mai ko Jiova, Au oqo.”

Ka yalataka tale na Turaga:

“Ia kevaka ko daulomasoli vua sa na viakana, ka sa vakamamautaki na yalo ikoya sa rarawa; e na qai cadra na nomu rarama e na butobuto, kei na nomu bogi loaloa me vaka na siga levu.

Kena iotioti ni yalayala:

“Ia ko Jiova e na tuberi iko tikoga, ka vakamamautaka na yalomu e na dausiga; ka vakaukauwataka na suimu; ia ka na vaka na were sa vakasuasuataki, ka vaka na ivurevure sa sega ni yali na kena wai” [Aisea 58:8–11.]

Na veivakalougatataki oqori sa vakadewataki me so na veivakacalai kei na veivakaleqai ni bula, e a vakamacalataka vakavinaka e dua na iliuliu ni Daukaulotu vei ira na Vakaitutu Raraba e na vica na yabaki sa oti. Me vaka ni keimami sa bulataka oti na gauna ni veilecayaki vata vakaoqo e na gauna ni veivaluvaluti, e talanoataka ki na e dua na tama ni gone na leqa oqo:

E na dua na gauna ni lolo. E a yadra vakamataka lailai kina ko koya, ka sikova na loma ni nona iteitei me vica ga na miniti ni se bera ni gole me la’ki tiko e na nona soqoni Vakamatabete. …

E na nona lako voli e na loma ni iteitei, e sega ni lako sara nona vakasama me baleti rau na luvena tagane e na buca ni valu, qai vakasauri ga na nona mai tu vakadua ka curumi koya mai e dua na vakanananu e vakadomobula ni dua vei rau na luvena tagane e yaco vua e dua na ka. “Au sega ni taubale lesu i vale. E tukuna o koya, ni’u a cici sara ga, ka’u kacivi iratou sobu mai na noqu vuvale ki na rumu e liu, ka kaya vei iratou, ‘Au sega ni vinakata e dua vei kemudou na noqu lewe ni vuvale me kania e dua na kakana nikua, au vinakata me datou lolo ka masumasu e na nodatou mai tekiduru vata ka masu vakamatavuvale, baleta ni lako mai vei au e dua na vakanananu ki na buca ni ivalu, ni dua na ka e yaco vei rau na cauravou.’ ”

Ka ratou sa qai vakasoqoni vata mai ka cabori nodratou masu. Eratou sa qai lolo, ka tomana tiko me yacova na siga e tarava. E loma taqaya tiko me rauta me tini na siga, ni sa qai yaco mai na itukutuku vakadewataki mai na isoqosoqo ni Kauveilatai Damudamu e na mataka, ni o luvena tagane kei na nona itokani e rau a coko e na dua “na dai vunitaki” ka mani mate e nona itokani, ia o koya e mavoa sara vakaca, sa voleka me cavuka toka nona icegu (e na kena veidutaitaki na gauna e yaco kina na leqa qai kilai ni gauna vata sara ga e yaco kina vei tamana na vakanananu vakadomobula).

Daulolo kei na masumasu—“Ko na qai masu ka na rogoci iko ko Jiova, ko na qai tagi, ka na kaya mai ko Jiova, Ko i Au oqo.”7

E na kauti keda vakavoleka vakacava kivua na Turaga na noda vakanananu?

E kaya ko Peresitedi [David O.] McKay, “Eda sega ni bau taura e so na gauna me da dau vakanananu kina.” Au dau yadra e na mataka lailai sara. …, lima na kaloko, e na gauna sara ga e tu vinaka na yaloqu kei na noqu vakasama e makare ka vakacegu tu. Au qai vakasama tu yani, e rawa sara ga mo voleka vua na Turaga ni kevaka me da vulica na dau vakanananu. Laiva na yalomu me vakavulici mai vua na Yalo Tabu.8

Keimami na sega ni guilecava na Le Tinikarua na ivakasala nei Peresitedi David O. McKay e na neimami bose vaka mataveiliutaki e na dua na mataka, ka vakadeitaka kina na bibi ni kena vagalalataki e dua na gauna me da dauvakanananu me rawa ni da vakasimaiti kina vakayalo. … “E talei vakaidina me dauvakarorogo ki na vakasolokakana ni Yalo Tabu; ni da vakila na gauna e dau lako mai kina na vakasolokakana, sa ikoya oqori na iloloma kei na galala e soli me noda. E na loko mai vei keda e na gauna eda vakacegu ka sega e na gauna ni noda vakasosataki mai na veikacivi e vuqa.”

E taura e vica na gauna na Peresitedi me vakamacalataka na veika e a yaco e na bula nei Bisopi John Wells, e dua vei iratou na lewe ni Presiding Bishopric vakacegu. E dua na luvei Bisopi Wells e a mate e na Emigration Canyon e na dua na gaunisala ni sitima ni vanua. … E a qaqia na luvena tagane na sitima ni vanua dau-usa kako. Sega ni qai tarovi rawa na lolosi nei Sister Wells. E vakaloloku tu e na tolu na siga ni bera ni siga lokuci ni veibulu, sega ni dua me mai karoni koya e na gauna ni veibulu, ka vakabibi e na veika e bikai tu kina nona vakasama. E na dua na siga ni oti mai na siga ni veibulu, mai vakacegu toka e na nona imocemoce, vakaloloku tikoga, e qai basika mai vua o koya na luvena tagane ka kaya vua, “Nau, kakua ni vakaloloku. Kakua ni tagi. Au vinaka tu.” E tukuna vei tinana ni sega sara ga ni kila se yaco vakacava na vakacalaka. E vakamacalataka ni a sa vakaraitaki oti vua na Idinia me toso sa tekivu sara me tovolea na ka e dau vakayacora o ya me liliva yani na bai kaukaumea ni sitima ni vanua usa kako, e na nona sasaga tiko qai coko na yavana e na dua na wa ka mani vakavuna me sega ni taura rawa na itautauri kaukamea ni sitima ni vanua usa kako ka mani lutu yani e na ruku ni sitima ni vanua. E vakacalaka dina sara ga. E tukuna ni gauna e kila mai kina ni tu tale e na dua tani na vanua sa vakaqarai tamana qai sega ni raici koya, ka sega talega ni rawa me yacovi koya yani. Sa osooso sara ga ko tamana e na nona itavi e valenivolavola ka sa sega ni rawa me bau rogoca nona kaci; o koya oqo, sa mani lako ga mai kina vei tinana ka tukuna vua, “Mo qai tukuna vei tamaqu ni vinaka tu na veika kece vei au. Au vinakata mo drau kakua ni vakaloloku tale.”

Sa qai kaya ko Peresitedi McKay ni ka sara ga e tiko e na nona vakasama oya ni kevaka eda vakacegu e na dua na rumu vakaitaukei eda sa vakarautaki tu e na veika kecega oqori, ni nona kauwai mada ga o koya me baleta na vakasama e dau lako mai vua ni duri mai e na mataka lailai, akuta mai na vakacegu kei na nanuma ni itavi eso ni dua na siga, na ivakatakarakara e matata e na kena rorogo mai me vaka eda rogoca e dua na domo e vakatakila ni dina ni veivakatakarakara kecega oqori. Ni kevaka eda taqayataki e so na ka me mai vakararawataka na lomada e na sega ni yaco na ivakaraitaki. Ni kevaka eda bula tiko ka vakagalalataki noda nuiqawaqawa kei na noda vakanananu e loma kei na noda gagadre me sa dodonu vua tale e dua, na cakacaka vuni ni Yalo Tabu ni Turaga ki na yaloda e na ka dina me vaka e na kena tauri e dua na taveloni, e na gauna me ra yaco mai kina, raica oqo, me da tu e na yaloqaqa e na veika e tukuni me qaravi. …

Laiva e dua na ka me vakananuma—cakava vakakina o iko. Dauvakasama e na dua na gauna. Vuqa na gauna ko na veivorati tiko kei na leqa, sa kena iwali e na rawa me vakatakilai vakayalo.9

Kua ni vakaogai iko me sega kina na gauna ni nomu vakasama vakayalo. Vakayagataka na gauna. Na ivakadinadina bibi duadua e sega ni mai na ka eda raica, mai na ivakadinadina e lako mai lomada. E rawa me voleka vei keda na Karisito mai na noda kila ka. “Raica au sa tiko e na kemudou maliwa; ia dou sa sega ni raici au. Na Yalo Tabu e tukuna na ivakadinadina e dina. Au sa vakaraici kemudou tiko. E na yaco mai na gauna mo dou na qai kila kina ni sa i au ga” [Raica V&V 38:7–8.]10

Vakasama ni Vulici me Veivosakitaki

  • Na cava na vuna me da vakani keda kina vakayalo? Na cava e rawa me da vakayacora e na veisiga me tarai cake kina noda bula vakayalo?

  • Na cava e rawa me vakalatia noda sasaga e vuqa, ni kena maroroi kina na noda bula vakayalo?

  • E na rawa vakacava me da cakava noda vale me dua na vanua me susugi kina na bula vakayalo ni leweni vuvale?

  • E na gaunisala cava me vukei iko kina na vakarokorokotaka na Siga Tabu mo tubu cake kina vakayalo? Na itavi qaravi vata cava e na Siga Tabu me na vukei iko kina kei ira nomu matavuvale mo dou maroroya kina na vakatatabu ni yalo ni lako ki Lotu e na lomani siga taucoko? Na vakatanitaki ni Siga Tabu, na cava eda “sa vakalusia ki na e dua e vakasinaiti tu e na marau me vakaisosomitaki e na so na ka ni veivakamarautaki sega ni yaga”?

  • Na veivakalougatataki cava e sobuti ira na daulolo? (Raica Aisea 58:8–11.) E rawa ni ko raica vakacava ni yaco na veivakalougatataki oqo?

  • Na cava ko vulica rawa mai na italanoa kei Bisopi Wells me baleta na bibi ni noda tau taura e dua na gauna me da dauvakanananu titobu kina e na veika vakayalo? E na gaunisala cava me rawa kina vei iko mo semaka kina na vakanananu titobu vakayalo ki na nomu bula?

iTukutuku Leleka

  1. Decisions for Successful Living, (1973), 149–50.

  2. Decisions for Successful Living, 145.

  3. “Learning the Gospel by Living It,” vosa e na i ka 52 ni koniferedi vakayabaki ni iSoqosoqo ni Lalai, 3 Epereli 1958, Historical Department Archives, Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, 5–7.

  4. The Teachings of Harold B. Lee, ed. Clyde J. Williams (1996), 264.

  5. Stand Ye in Holy Places (1974), 333.

  6. Decisions for Successful Living, 146–50.

  7. “Fast Offerings and the Welfare Plan,” Relief Society Magazine, Tiseba 1952, 799–801.

  8. Na iVakavuvuli nei Harold B. Lee, 130.

  9. “With Love Unfeigned,” vosa e na bose ni mata mai na veiwasewase, 3 Epereli 1969, Historical Department Archives, Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, 5–6.

  10. Vosa e na bose vei ira na cakacaka e na Valetabu mai Provo, 9 Jiulai 1972, Historical Department Archives, Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, 10

E vakavulica ko Peresitedi Harold B. Lee: “Mo bula e na veisiga yadudua me rawa ni o na ciqoma tiko kina na veivakaqaqacotaki kei na veivakaukauwataki mai na ivurevure ni rarama ka ganiti iko vinaka. Taura na veigauna mo bula savasava e na veisiga kece ni nomu bula.”