Wase 24

E Muri Eda sa Yaco Vakavinaka ki Vale

Eda sa tiko vinaka li e na sala ka na liutaki keda kina na noda vale tawamudu ka laki bula e na nona iserau na Tamada?

iVakamacala Taumada

E na gauna taucoko ni nona veiqaravi vakalotu, e dau vakabibitaka o Harold B.Lee na ivakavuvuli oqo: “Na ka e da sasagataka tiko sa ikoya me da maroroi keda ka me da bula tiko me na dua na siga eda na rawa ni lesu tale ki vale ki vua na Kalou o Koya ka solia vei keda na bula—lesu ki na nona iserau tawamudu na Tamada Vakalomalagi.¹

E a vakananuma lesu: “E na so na gauna sa oti, au a wilika kina e dua na itukutuku a vola e dua na dauvola itukutuku ni niusipepa kilai levu ka vakamacalataka kina na sala e muria me baleta na nona vakarautaka na veitalanoa me na vakaibalebale vakavinaka vata kei na so na tamata e gadreva tiko me na vakatarogi ira. E dau taroga e dua na taro ka na tautauvata kei koya oqo: “E na sega beka ni na dua na ka vei iko mo tukuna vei au se na cava o na gadreva me na volai e na vatu ni nomu ibulubulu? E ripotetaka o koya ni dau lewe levu era solia na nodra isau ni taro me vaka, “mo marau,” “lako ki na dua tale na soqoni,” kei na so tale. E a qai tarogi na dauvola itukutuku se na cava e na gadreva o koya me na volai e na nona vatu ni bulubulu. E a sauma lo ga e na nona yalodina, ‘E Muri Eda sa Yaco Vakavinaka ki Vale.’ ”²

Na iVakavuvuli nei Harold B.Lee

Na cava na inaki ni noda bula vakayago?

Na cava na inaki ni bula … ? Na kena isau walega e rawa ni kune e na ivolanikalou ka vakaraitaka na inaki ni Kalou e solia kina na bula vei keda kece sara, ia na inaki ko ya e vakamacalataki e na ivakatakila ki vei Mosese na parofita: “Oqo na inaki kei na lagilagi ni noqu cakacaka; io me ra tucake tale mai na mate na tamata kecega, ka rawata na bula twamudu.” [Mosese 1:39.] Kevaka e dua e ceguva ia e na dua ga na tiki ni gauna e na bula vakayago oti me qai kau tani, se me bula tiko me vaka na bula ni dua na vunikau, e na vakayacori na inaki ni Tamda ni da sa rawata na bula e sega ni mate rawa. Ia na ka oqo e vakatokai na bula tawamudu, sa i koya me da na bula me vaka e dua, e na nona bula, ka sa wili me kilikili ni bula tawamudu e nona iserau na Kalou na Tamada kei na Luvena.³

Na tamata e na vuravura ni yalo e luvena na Kalou. E a buli ka vakarautaki na vuravura me nodra itikotiko na veiyalo sucu vakalomalagi e na yago vakayago me ra mai “vakatovolei ira mada kina era na muria na veika kece sa vakarota vei ira na Turaga na nodra Kalou se sega.” [Raica Eparama 3:25.] Na inaki ni Kalou e na nona cakava sa i koya “me yaco kina na sega ni mate rawa kei na bula tawamudu” se e na dua tale na kena itukutukuni, na veika e rawa mai na dua na bula vakayago vinaka me kauta lesu na tamata yadua ki na nona iserau na Kalou o koya ka a solia vua na bula vata kei na yago sa tucake tale ka sega ni qali ki na mate ka sa vakavinakataki, me laki bula tawamudu e na nona iserau na Turaga na noda iVakavuvuli ka Tamada kece ga.⁴

A tukuna e dua na italanoa ko Peresitedi George F. Richards me baleta e dua na cauravou o koya a gadreva tu me vuli. E a sega ni rawa vei rau na nona itubutubu me rau vakauti koya ki na koliji, sa qai taubale ki na koliji ni koro levu ko ya, ni oti na nona vakatataro vakavinaka e a kunea rawa e dua na vanua me na tiko kina na ka sauma tiko. E muri a qai solia vua e dua na parofesa na koliji e dua na cakacaka me dau ta buka me saumi kina na nona icurucuru. E so tale, ni sa rawata vakavinaka na nona dau ta buka, a vakacakacakataki koya me dautaya na nodra buka. E sega ni dede sa sega ni dua na gauna ni nona laki vuli, ka sa vakanuinui ki na nona sa rawata vinaka nona dautaya na buka.

Oqo e matataka e dua na itutu ka tu kina e lewe levu sara vei keda. Eda lako mai ki vuravura e na dua na inaki vinaka sara— me da mai cakacakataka na noda dui vakabulai, se e na dua tale na ivosavosataki me da vakavakarau ki na bula sa bera mai, o koya e tawamudu. E so vei keda sa guilecava na inaki eda sa kila tu, ka sa yaco me sa vakadeitaki ira e na vakasaqarai ni iyau kei na rogolevu o koya ka rawata na bula, e na dua tale na kena ivosavosataki, vakadeitaki e na dautaya na buka.⁵

Me tiko na noda ivakadinadina [kei Jisu] … mai na utoda ka tagi vua na Tamada, “Kemuni na Turaga a cava ko ni sa vuinakata me’u cakava?” [Cakacaka 9:6.]

Ia kevaka me da sa masu e na yalodina kei na vakabauta, e na lako lesu mai vei keda mai na ivolanikalou na kena isau kei na vakatataro e na masumasu. E tokaruataki e na veigauna na kena isau na ka ga e dodonu me da cakava e a sa caka “me vakarokorokotaki kina na Kalou.” [V&V 82:19.] Na cava beka na lagilagi ni Kalou? E a tukuna na Turaga vei Mosese:

… oqo na inaki kei na lagilagi ni noqu cakacaka— io me ra tucake tale mai na mate na tamata kecega, ka rawata na bula tawamudu.” (Mataniciva Talei, Mosese 1:39.)

E tu vata ga kei keda na inaki oqori, ka qarauna na veika e da cakava e na noda bula, na vakatulewa yadua eda cakava eda sa muria tiko kina e dua na sala me vakatoroicaketaka e dua na bula ka na vakatarai keda me da curu ki na nona iserau na Turaga na Tamada Vakalomalagi, me da rawata ka taura na bula tawamudu, e vica tale beka na vuku e na tu e na vuqa na veika ni bula.⁶

Mai na ivolanikalou, mai na nodra ivola na iliuliu ni Lotu ni vakauqeti, kei na ivola veivakasama vakavuravura, e na rawa ni vakamacalataki na bula tawamudu me bula e na nodrau iserau na veika bula tawamudu oqori, na Kalou na Tamada kei na Luvena ko Jisu Karisito. Me vakalekalekataki na ivakamacala oqori, eda rawa ni tukuna ni bula tawamudu sa nona bula na Kalou …

Me rawati na uasivi vakasilesitieli oqo sa dodonu me da kakua ni cegu na tamata e na noda vakasaqara tiko.⁷

Eda sa vakarau tu li me da tu ena itikotiko ni veilewai ni Kalou?

Kemuni vakayadua … eda na tu e “na itikotiko ni veilewai, i koya na Yalosavasava ni Isireli …e na qai … me ra lewai kina e na nona lewa dodonu na Kalou.” (2Nifai 9:15.) Me vaka na raivotu nei Joni, “A sa tevuki na i vola e so; e dua tani tale na i vola sa tevuki, na i vola ni bula. Ia ko ira sa mate era sa lewai mai na ka sa volai e na i vola; io me vaka na nodra ivalavala.” (iVakatakila 20:12.) Na “veivola” ka tukuni tiko e baleta tiko “na itukutuku” [ni nomu cakacaka] ka maroroi tu e vuravura. … Na ivola ni bula sa i koya na ivola tukutuku e maroroi tu mai lomalagi.” (V&V 128:7.) Oi kemuni ko ni bulataka na bula dodonu ka mate ka sega mada ni yaco me bobula ki na ivalavala ca se ko ni sa veivutunitaka dina na nomuni ivalavala ca, o ni na curu ki na “ivakavakacegu ni Turaga” na vakacegu “sa ikoya na vakasinaiti ni nona iserau na Turaga.” [Raica V&V 84:24.]⁸

E tukuni vei keda mai na so na itukutuku veivakauqeti ni na beitaki keda na noda vosa (se vakacerecerei keda), ka na vakarusai keda na noda ivalavala (se laveti keda cake) … [raica Alama 12:14], ni da sa kau me da veiraici mata kei koya na Turaganilewa Levu vei keda kece, ka da vakanuinui ni da na rawata na nona veivakadonui na iVakavuvuli: “E vinaka, a tamata vinaka ka dina.” [Maciu 25:21.] E veibasai kei na nodra ivakavuvuli tudei na tamata lotu, ni Apositolo o Paula e ivakatawa ni matamata ni koro ki na bula ni oti na bula oqo, ka sa tukuni tu vei keda ni “vakatawa ni matamata ni koro sa i Koya na Yalosavasava ni Isireli; ka sa sega ni lesia kina e dua tani tale na tamata.” (2 Nifai 9:41.)⁹

Na eli rerevaki duadua ka rawa ni vakararawataka e dua sa ikoya na kama ni nona lewa e loma. E tukuna na ivolanikalou ni nona nanuma e na vakarusai koya, e na kila vinaka na veika kecega ni nona bula (raica Alama 12:14; 11:43). Ko na nanuma ni e na ivolanikalou e tukuni kina na ivola ni bula ni Lami, sa i koya na ivola tukutuku ni bula ni tamata ka maroroi tu mai lomalagi. … Era sa lewai na tamata mai na ka sa volai e na ivola me baleta na nodra bula. (Raica V&V 128:6–7.) Ia oqo, ni da sa sega ni rawata na ivakatagedegede cecere ni lagilagi oqori ka da kila na ka eda sa vakayalia, ena kama tiko na noda lewa e loma ka na ca vakalevu cake mai na buka vakayago au nanuma ni rawa ni sotava e dua.¹⁰

E na gauna eda lako sivita kina na katuba ni mate… E na tukuna mai vei keda ko Koya, “Oqo o sa taura na yacaqu. Na cava ko sa cakava ki na yacaqu? Ko sa bau vakamaduataka li na yaca ni Turaga ko Jisu Karisito, me vaka ni ko lewe ni noqu Lotu?” Vakananuma mada ni na matacudrucudru, vakananuma mada ni sa na kuretaka na Uluna ka vuki tani ka lako yani. … Ia mo vakananuma ni da sa sota kei Koya ka serau na Matana e na matadredredre. Ka taqara vei keda na ligana dauveisureti, ka tukuna vei keda, “Na luvequ tagane, na luvequ yalewa, ko sa yalodina e vuravura. Ko sa taura matua na vakabauta. Ko sa vakaotia na nomu cakacaka. E sa vakarautaki tu oqo na isala vakaturaga me nomu e na noqu matanitu.” [Raica 2 Timoci 4:7–8.] E sega ni rawa me’u vakasamataka ni dua tale na itutu ni veivakabulai rekitaki e na vuravura taucoko me na ulabaleta na mataqali veikidavaki vaka o ya ki na nona iserau na Kalou Kaukauwa, e na vuravura sa bera mai.¹¹

Eda na vakavakarau beka vakacava me da sota kei na Kalou?

E sa solia tale tu vei keda na Turaga e vica tale na siga se vica tale na macawa se vica tale na yabaki me e na kena toso tiko na gauna—e sega soti ni dua na ka na kena balavu—e na nona gauna na Kalou Qaqa e talei vakaidina na veisiga yadua ni vakavakarau. E biuta vakaoqo e dua na parofita, “Raica me vakarautaki koya na tamata e na bula oqo me na lesu tale vua na Kalou; io oqo na bula me kitaka kina na tamata na nona cakacaka kecega. …Ia kevaka dou sa lokuyarataka tiko na nomudou veivutuni me yacova ni dou sa mate … e sa na lewai kemudou … na tevoro.” (Alama 34:32, 35.)¹²

Sa dodonu me da nanuma ni sega na kena duidui kevaka eda mate totolo e na noda bula se da qai mate ni da sa uabula, e sega ni ka bibi na gauna eda mate kina, ia na noda ivakarau ga ni noda vakavakarautaki keda ni da sa mate. Oqo na siga ni vakavakarau ni tamata me vakarautaki koya me sota kei na nona Kalou. Sa cecere sara na nona loloma e na nona solia vei keda e dua na gauna ni vakatovolei e na gauna oqori e sa kilikili vua na tamata me vakadodonutaki koya.¹³

Nikua sa siga sara ga me da tekivu vakasaqaqara kina e yaloda. Ko sa kunea li se na ivunau cava e bibi duadua vei iko ni kua? … Ko sa na tekivu cakacakataka beka nikua? Se ko na waraka me yacova ni ko sa vuki bera? E tukuna e dua na gonetagane lailai, “Raica ni’u sa cauravou, au sa na qai cakava oqo,” Ia na cava beka o ya? E na gauna sa cauravou kina, … e sa qai kaya, “Ni’u sa vakawati, au na qai cakava oqo.” Ni sa vakawati oti, sa veisau kece, ia, “Raica, ni’u sa vakacegu,” Ni sa vakacegu, e a liwavi koya e dua na cagi batabata ka vakidacala sara ni qai vakila sa bera sa vakayalia na nona veika kece. Io e sa bera vakaidina. E na nona bula taucoko e a tu vua na gauna. E a sega ga ni vakayagataka vinaka. Oqo, nikua, sa kena siga me da tekivu cakava kina e dua na ka, ni bera ni da qai vuki yani sa yali.¹⁴

[Au a nanuma lesu] e dua na italanoa me vaka e a talanoataki vei au e na dua na Yanuyanu mai Hawaii e na vula ikatakata sa oti me baleta e dua na goneyalewa lailai e a kauti nona itokani ki nona vale. Erau a qito voli na buinigone qase e vale e dauvakayagataka vakalevu na nona gauna e na nodrau tiko ekea me dau wilika na iVolatabu. E na veigauna kece me dau lako yani na goneyalewa lailai oqo e dau raici buna ni dau wili iVolatabu toka ga, ni oti a mani kaya sara ko koya vua na makibuna goneyalewa lailai, “Na cava e dauvakayagataka kina vakalevu ko bumu na gauna me dauwili iVolatabu?” A sauma sara na makubuna na goneyalewa lailai ka kaya, “Sa dina, ko buqu e vulica tiko vakaukauwa me baleta na iotioti ni veitarogi.”

Io, e a sega ni qai cala o koya. Ka’u kila ni na vinaka sara kevaka o keda kece sara me da vakasamataka vakavinaka na bibi ni noda vuli vagumatua me baleta na iotioti ni veitarogi.¹⁵

E sa vakacava na balavu ni nomu vakadaroya tiko na siga ni nomu veivutuni mai na nomu cala vakataki iko? Na veilewai eda na sotava e na kina na Daunilewa Dodonu o koya e na raica me na vakatau kina veika eda na rawata, noda iyalayala, na noda gauna e da vakayagataka kei na noda malumalumu. O koya e cala ka veivutuni ni oti o ya e na vakasinaita na nona bula e na igu e vakainaki ka na sega ni vakayalia e levu e na siga ni veilewai dodonu koya me dua, e dina ga ni sega ni a cala e na dua na cala bibi sara, ia e a rarawa dina ni a sega ni rawata ni sega ni vakayacora ni sa tu vua na rawa ka kei na gauna me vakayacori kina ia e qai sega.¹⁶

Me vaka ni da dabe tiko e ke ni kua, ka vakasamataka na noda bula, vakacava ni dua na ka me na yaco e na gauna eda biuta kina na ivavakoso oqo, ka trovi na noda bula e na noda ilakolako. E tiko beka e dua na bisinisi e sega ni vakaoti ka dodonu mo na cakava ni bera ni yaco mai vei au na gauna ko ya?. … E tiko li e so na cala ka dodonu me vakadodonutaki ni bera ni yaco na gauna ko ya? E tu beka e so na wekamu mai na yasana kadua era sa waraki iko tu ka na rairai ka dokai sara vei iko mo ni na sota kevaka e tu e so na veika e sa sega vakaoti. Ko sa vakarau tu li mo na sota kei ira na wekamu mai na yasana kadua, me vaka ko sa cakava ka na e dodonu mo a cakava me baleta na nodra marau e na gauna namaki mai muri. E tu li e so na nomu cala e dodonu me veivutunitaki ni bera ni ko lako ki vale Vua o Koya ka solia vei iko na bula.¹⁷

Eke kei na gauna oqo e na bula vakayago, o keda vakayadua sa soli tu vei keda na gauna me da digitaka kina na mataqali lawa vakacava me da muria. Eda sa bula ka muria tiko na lawa vakasilesitieli ka na vukei keda me da na mata ni lagilagi vakasilesitieli, se da bulataka tiko na lawa vakateresitieli ka na vukei keda me da mata ni… lagilagi vakateresitieli, se lawa vakatilesitieli. Na vanua e da na laki taukena e na vuravura tawamudu e na vakatau mai na noda talairawarawa eda solia ki na lawa ni veimataqali matanitu e na gauna eda tiko kina e na bula vakayago e na vuravura.¹⁸

Ko sa vakavakarau tiko li vakacava mo na sota kei na Turaga?. … Na Turaga e kaya, “Raica mo dou vakasavasavataki kemudou ka qarava na Kalou e na yalomudou taucoko; ia e na yaco mai na siga dou na qai raici koya kina; … ia e na yaco ga e na gauna sa lewa ko koya; e na sala sa kilikili vua, me vakayacori kina na nona lewa.” (V&V 88:68.) Oqo e dua na kena icakacaka e a solia vei keda o koya e na dua na ivakatakila. … ”Raica sa kaya vakaoqo na Turaga: “Ko koya yadua sa veivutunitaka na nona ivalavala ca ka lako mai vei au, ka masuta na yacaqu, ka rogoca na noqu vosa, ka muria na noqu ivunau, e na raica vakaidina na mataqu ka kila ni sai Au.” [V&V 93:1.]¹⁹

Na cava na icovi nei koya e bula “kilikili kaya e dua na i vakadinadina ni bula tiko na Kalou kei Jisu Karisito”?

Ko lomalagi me vaka eda sa kila tu, e nodra i tikotiko na yalododonu, ni ra sa biuta na bula vakavuravura oqo, na vanua erau vakaitikotiko kina na Kalou kei Karisito. E na vanua ni marau oqo e kaya kina na iApositolo ko Pita, “Sa sega na mata sa kunea, se na daliga sa rogoca, ka sa sega ni curu ki na loma ni tamata, na veika sa vakarautaka na Kalou me nodra era sa lomani koya” (1 Koronica 2:9).²⁰

Na rawa ka ki na vuqa na tamata e wili kina e levu sara na veika, ia ki vei ira yadua na luve ni Kalou na i otioti me ra na taukena na nona iserau ka tiko vakacegu vata kei koya.²¹

Sa dua na kena inaki me vaka e kilai e na cakacaka ni Tamada, sa ikoya o ya ni sa na cava e na gauna eda vakaotia na noda cakacaka e vuravura, ni oti e dua na gauna lekaleka se gauna balavu, eda na vakamalumalumutaka na vuravura ka da na rawata na dodonu ki na vanua e vakatokai na Matanitu Vakasilesitieli.²²

O koya e bula … kilikili e na ivakadinadina ni bula tiko na Kalou ni ko Jisu e Karisito, o koya e sa lomasoli me yacovi Koya yani e nona sega ni muduka na vakatataro me kila kevaka e vakadonui na nona ilakolako, o koya e bulataka na taucoko ni bula vutuniyau eke ka sa vakavakarau tiko ki na vuravura vakasilesitieli, o koya e na bula tawamudu vata kei na Tamada Vakalomalagi.²³

Au na via tokaruataka vei kemuni mo ni vakasamataka vakatitobu na yalayala veivakurabuitaki ni Turaga ki vei ira kece na yalodina:

“Ia kevaka dou sa kitaka na ka kecega me’u vakarokorokotaki kina, e na rarawa na yagomudou taucoko ka na sega na tikina sa butobuto, ie ko koya sa vakararamataki sa kila na ka kecega” (V&V 88:67.)

Ni ko koya yadua e vakasaqara e na rawata vakaidina ka na sega ni qai yavalati na ivakadinadina o koya e na vakadeitaka na yavana e na gaunisala ka veiliutaki ki na iserau ni sega ni mate rawa kei na bula tawamudu sa noqu masu malumalumu.²⁴

Veivakasama ni Vuli me Veivosakitaki

E na sala cava beka eda vakaina na cauravou dau ta buka?
Na cava e rawa ni vukei keda me da vakanamata e na veisiga ki na inaki ni lesu vakavinaka ki vua na Tamada Vakalomalagi?
E na sala cava beka ko sa digitaka tiko kina na vanua mo na laki taukena e na vuravura tawamudu? Na cava na isau ni lokuyarataki ni noda vakavakarau ni laki tu e na itikotiko ni veilewai ni Kalou?
Na cava e rawa ni cakava e dua e na dua na siga mai vua na Kalou?
Na cava e rawa ni cakava e dua e na dua na siga mai vua na Kalou?
Na cava e kena ibalebale vei iko mo taura na yaca ni Turaga ko Jisu Karisito? Na cava e rawa ni da cakava me rokovi kina na yacana?
Na cava ko sa kila rawa e na nomu vulica na ivakavuvuli nei Peresitedi Harold B. Lee me baleta na nomu na lesu vakavinaka ki vale vua na Kalou?

E vakatavuvulitaka ko Harold B. Lee ni noda igu e na bula sega ni mate rawa e dodonu me vakanamata e na “bulataki ni bula ki na levu taucoko eke kei … vakavakarau ki na vuravura vakasilesitieli.”