Wase 18

Solisoli e na Gaunisala Vakaturaga

E na rawa vakacava me da liutaki ka vakalougatataki mai na ivakavuvuli e vakatakilai mai Vua na Turaga me baleta na nodra bula vakayago na Nona Yalododonu?

iVakamacala Taumada

Ena gauna e a veiqaravi tiko kina vakaperesitedi ni Iteki e na gauna ni Veilecayaki levu ni 1930, e a vakarautaka na veisasaga e so e na nona loma ni iteki o Harold B. Lee me ra vukei kina na sotava na vakaloloma vei ira na nona lewe ni vavakoso lotu. Ni oti sa qai nanuma tale: “Ni o keda eda veimulomulu tiko kei na taro ni bula rawati koya. E vica na tabana mai na matanitu era mai veivukei; ka ni tutu vakailavo ni Lotu sa tu sara ga e ra … ia oqo era tu vei keda e 4,800 o ira na noda e 7,300 na tamata [e na lomani iteki] ko ira era gadreva na veivukei taucoko se vakatikina ga. E dua walega na vanua e rawa me da lako kina sa i koya ga na noda vakayacora na parokaramu ni Turaga e tuvanaki tu e na ivakatakila.”

E na 1935 e a kacivi o Peresitedi Lee ki na valenivolavola ni Mataveiliutaki Taumada ka kerei me liutaka e dua na sasaga e na nodra vukei o ira e gadreva tu na veivukei e na loma ni Lotu taucoko, ka vakayagataka kina na kila e sotava rawa e na nona veiqaravi tu e na nona iteki. E kaya kina vakaoqo ko Peresitedi Lee e na kilaka o ya:

“Mai na noda sasaga malumalumu era kila tu na Mataveiliutaki Taumada ni tu vei keda, e a kacivi au e na dua na mataka ka kerei au de rawa me’u lako yani ki na nodratou valenivolavola. … Eratou vakanuinui tu me’u sa na liutaka na gaunisala ni veivukei raraba ka veisautaka na ua ni veivukei dau veiqaravi kina na matanitu, kei na so e lako ga mai vakadodonu, ka me biuta na Lotu e na dua na ikotokoto me rawa ni qarava ga vakataki koya na nodra vakaleqai nona lewenilotu.

“Ni oti toka na mataka lailai o ya, au a vodo e na noqu motoka (se qai kida cake mai na vula itubutubu) ka’u gole cake vaka ki na ulunivanua o City Creek Canyon ka curuma yani na vanua e dau kilai tu me o Rotary Park, mai kea, o i au duadua ga, au cabora kina e dua vei ira na masu ni vakamolimoli au qai bau cabora e na noqu bula.

“Mai kea au tu kina, e dua na cauravou tiko nona yabaki ni bula e na tolusagavulu. E vakaiyalayala ga na noqu kila ka. Au a sucu e na dua na tauni lailai e Idaho. Sa bau dredre vei au me’u lako tani mai na kedrau iyalayala ni vanua o Utah kei Idaho. Ia oqo au sa mai biu tu e na dua na itutu me’u lako yani ka talevi ira na lewenilotu kece, o vuravura raraba, ka sa dua dina na ka e veivakurabuitaki ki na noqu bula. E na rawa vakacava ki na noqu bula e na lailai ni kila ka e tu vei au?

“Au tekiduru sobu, ka vakataroga lo e lomaqu, ‘Mataqali soqosoqo cava e vaka tu oqo na kena ituvatuva me rawa kina me rawati na veika e vakaitavitaki keda kina o iratou na Mataveiliutaki Taumada?’ Mai kea qai votu mai kina vei au e na dua na mataka lailai lagilagi e dua vei ira na kila ka Vakalomalagi me baleta na kaukauwa ni matabete vakalou. E sa vaka me dua na ka me tukuna tiko mai vei au, ‘Ni sa sega tale ni dua na isoqosoqo vou e vinakati me raica na nodra leqa o ira na tamata oqo. Na veika ga e vinakati sa i koya na kena vakacakacakataki na matabete ni Turaga. Sa sega talega ni vinakati e dua na ka me vakaisosomitaki kina.’

“Vata kei na kila ka, qai, sala vata kei na kena vakayacori vakarawarawa na kaukauwa ni matabete, na isoqosoqo ni veivukei sa toso sara i liu ka vakarabailevu talega e na gauna oqo, vakamalumalumutaki na veika dredre e nanumi ni sega ni rawa na kena iwali, ia oqo edaidai sa tu me ivakananumi ni kaukauwa ni matabete, me vakataka me dua na ka au raica vakataiyaloyalotaki ki na veisiga au vakayacora kina na kena ivakananumi.”¹

Na iVakavuvuli nei Harold B. Lee

Na cava soti na yavu dei ni ivakavuvuli me baleta na cakacaka ni veivukei raraba ni Lotu?

Na i ka 104 ni Wase ni Vunau kei na Veiyalayalati, … e rawa vei keda me da vakadewataka vakamatata kina e na vica walega na vosa na Parokaramu ni Veivukei Raraba me dua ga na ka au kila. Ia oqo mo rogoca se cava e tukuna kina na Turaga:

“Ia o i au na Turaga; raica au sa tevuka yani na lomalagi, ka bulia na vuravura; io oqori na ka au sa kitaka; ia na ka kecega sa tu kina, sa noqu. Raica sa noqu inaki me’u vakarautaka na veika me yaga vei ira na noqu tamata.”

… O sa bau rogoca li na ka e kaya na Turaga?

“Sa noqu inaki me’u vakarautaka na veika oqo me yaga vei ira na noqu tamata; io au sa na lewa na ka kecega. Ia me na vakayagataki e na sala sa dodonu vei au.” …

“Ia koi au Turaga, oqo na sala ka’u sa lewa me ra vukei kina na noqu tamata.”

Oqo, mo taura na ibalebale ni dua ni itukutuku oqo:

“Io me vukei ira na dravudravua me ra vinaka cake mai, ka loveci ira sobu na vutuniyau me ra tautauvata.”

Oqo, na ituvatuva. … Me vaka e kaya tale na Turaga:

“Raica sa sinai sara ko vuravura e na ka kecega; io sa rauta na ka me vakayagataki ka vo tu yani; raica au sa vakarautaka na ka kecega ka solia vei ira na luve ni tamata me ra lewa. Ia kevaka e dua sa rawata vakalevu mai na veika au sa vakarautaka tu, ka sega ni wasea na nona ivotavota vei ira na dravudravua kei ira na vakaloloma me vaka na noqu ivakaro ni noqu ivakavuvuli, e na kau sobu vei ira na tamata ivalavala ca; ia e na qai tucake mai etesi, ni sa vakararawataki tu.” [V&V 104;14–18.]

… Oqo, na cava beka e nanuma e na iyatu vosa oqo? Nona sala sa i koya oqo, “me vukei ira na dravudravua me ra vinaka mai, ka loveci ira na vutuniyau me ra tautauvata.” …

“Vakabulai,” e na kena ibalebale e na volavosa, kei na ivakamacala au kila ni via vakadewataka na Turaga me kena ibalebale: “Me laveti cake e na dokadoka kei na marautaka na rawa ka.” Sa vakaoqo na noda laveti ira cake na dravudravua, “e na dokadoka kei na marau na rawa ka,” eda na rawata vakacava? Mai na nodra vakalolovirataki o ira na vutuniyau.

Oqo, mo kakua ni vakacalai e na vosa “vutuniyau.” O ya e sega ni kena ibalebale e na veigauna kece me dua na tamata e levu nona ilavo. E rawa me tamata dravudravua e na ilavo, ia e rawa me tamata vutuniyau e na maqosa ni kila ka. E rawa ni vutuniyau e na vakatulewa. E rawa me vutuniyau e na ivakaraitaki vinaka. Sa rawa vua me vutuniyau e na vuqa tale na digidigi ka ni levu sara tu na veimataqali ka yaga era vinakati. Mai na nodra duavata na lewe ni kuoramu ni Matabete yadua, vakawasoma me da raica ni so na kila ka e basika mai e gadrevi me ra laveti cake kina o ira na dravudravua kei ira na vakaleqai tu, e na dokadoka kei na marau ni sa mai rawa na kena vakacavari na itavi e na lagilagi. E sega tale ni qai dua na veiqaravi e vinaka sara e na ituvatuva ni Turaga me vakatauvatani kei na kena oqo.

Oqo, mo nanuma tiko na vakasama, ni Turaga e tukuna vei keda e na veigauna ni inaki kece ni nona veiqaravi me ka vakayalo. O sa bau nanuma tiko na veika e cauraka e na i ka 29 ni wase ni Vunau kei na Veiyalayalati?

“Ia, au sa kaya vakaidina vei kemudou; au sa okata na ka kecega me ka vakayalo; io au sa sega mada ni vakarota vei kemudou e na dua na gauna e dua na ka vakayago ga; se vua e dua na tamata se dua na luve ni tamata; se kivei Atama na nomudou qase ka’u a bulia” (V&V 29:34).

… O sa bau laiva mada na veika kece o vakayacora e na vakarokoroko vakatabakidua ga Vua, na icavacava ni qaqa ni Nona vakayalo kei na nona vakayago? Na inaki taucoko ni Turaga e na gauna ni bula me vukei keda ka tuberi keda ki na otioti ni noda bula eda sa vakarautaki tu yani ki na bula vakaselesitieli. E sega beka ni o koya o ya? E rawa mo solia kece na ketekete kakana o solia, e rawa talega mo solia na veiqaravi kece mo qarava e na kena inaki bibi ko vakananuma tu? Oqo beka na sala me vakayacori ki na me rawa ni’u vukea kina na taciqu se ganequ me rawata vinaka kina ka kukuva matua na nona bula vakasilesitieli? Oqo sara ga na Nona ituvatuva na Turaga.²

Na parokaramu ni welefea raraba sa dua na ivakaraitaki bibi ni cakacaka ni Turaga. Sa dodonu me da maroroya vinaka na nodra gagadre vakayago [na tamata] ka solia vei ira na mataqali veivakabulai me ra tovolea e sega ni tukuni ni ra na mate kina ni se bera ni da vueta na nodra vakanananu ki na dua na vanua e vinaka cake. Sa tu mai kina na nona lalawa na Turaga me baleta na parokaramu ni veiqaravi ni welefea; e sa vakadeitaka oti tu e na Nona Lotu e na veitabagauna me tekivu sara mai na iVakatekivu. E a sega tu ni dua na kena itekitekivu e na 1936. E sa tekivu ga mai na gauna sa vukei ira kina na Nona tamata e vuravura na Turaga.³

Ni sa kasura e dua na matavuvale baleta na via kana, vakarurugi, vakaisulu kei na waiwai, … na imatai ni ka me da cakava sa ikoya me da tara cake e dua na vakasama ni tataqomaki, na vakasama ni maroroya na veika me da tiko vinaka kina ni se bera na nodra tekivu laveta e dua na matavuvuale ki na dua na ivakatagedegede e rawa me da vakatavulici ira me ra na vakabauta. Me vaka e na ivakatekivu vakavo walega kevaka e tu vei keda na inaki ni veika me da vakayacora e na kena tarai cake na vakabauta, e sa na vakatawayagataka na soli ka ni veivuke. Ia oqo, sa dodonu me da kila ni kevaka eda tovolea ga me da tara cake na vakabauta ka sega ni taumada na nodra vakani ka raica na nodra vakaisulutaki vakavinaka, vakavaletaki ka vakaroti vakavinaka, e dina beka eda na sega ga ni rawata na tarai cake ni vakabauta.⁴

E sa vakawasoma na kena tukuni vei keda na itukutuku e a tukuna o Peresitedi [Heber J.] Grant e na gauna a tavoci kina na parokaramu ni [veivukei raraba]. Oqo na veika e a tukuna… :

“Na noda inaki taumada me da vakaduria cake, kevaka eda rawata, e dua na ilakolako e rawa me valuta na mate ni vakasavuliga ka vakanadakui sara ga, na rerevaki ni ilavo soli wale me sa tababokoci, kei na tu vakaikoya, dau cakacaka, dau mamaroroi ka daudokai koya vakaikoya me taurivaki tale e na kedra maliwa na wekada. Na vakanananu ni Lotu me ra vukea na tamata me ra vukei ira vakaiira. Na cakacaka me sa vakalesui me sa ulunicovi ni ivakasala ni veiliutaki ki na nodra bula na lewenilotu.” [Ripote ni Koniferedi, Okotova 1936, 3.]

Au taleva na veivanua e tu kina na Lotu vata kei Elder Melvin J. Ballard e na nodratou kerekere na Mataveiliutaki Taumada e na kena se qai cadra na mataka ni veiqaravi ni welefea me caka taumada na kena veivosakitaki kei ira na iLiuliu ni Veitabana voleka na veika bibi e ganita e na kena sa na tauyavutaki. E tolu ga na tikina taleitaki ni vosa ni Kalou e dau vakawasoma nona wilika vei ira na tamata. E dua na itukutuku e dau taleva wasoma sa i koya oqo: “Me da dau maroroi ira na noda kawa tamata, me vaka e a tukuna na Turaga ni veika kece oqo me na vakayacora: ‘… me tudei kina na lotu ka kakua ni rawai mai na nodra vere na veisoqosoqo kece ga e rukuilomalagi.’ (V&V 78:14.)”

… [E wilika talega o koya] mai na ka duanadrau tinikalima ni wase ni Vunau kei na Veiyalayalati: “Raica, au sa kaya vakaidina vei kemudou kecega: Dou tucake ka rarama mai, io me cila yani na nomudou rarama me ivakaraitaki vei ira na veimatanitu,” [ka veivakatavulici ni] oqo na siga ni ivakaraitaki na kaukauwa ni Turaga e na vukudra na nona tamata. [V&V 115:5.] Ka wilika talega mai na i ka dua na drau ka va ni wase:

“Ia, kevaka e dua sa rawata vakalevu mai na veika au sa vakarautaka tu, ka sega ni wasea na nona ivotavota vei ira na dravudravua kei na vakaloloma me vaka na ivakaro ni noqu ivakavuvuli, e na kau sobu vei ira na tamata ivalavala ca; ia e na qai tucake mai etesi, ni sa vakararawataki tu.” [V&V 104:18.]

Au wilika vei iko edaidai na veivosa vakaibalebale kece oqo me rawa ni o nanuma lesu tale kina na vatu ivakadei e toka kina na cakacaka ni welefea ni Lotu sa mai vakotori.⁵

Na veivurevure cava me vakayagataki me wali kina na veileqa yadua ni welefea?

Na ivurevure cava e so e taukena tu na Lotu, e rawa me tukuni me ivurevure tudei, ni rawa me wali kina na nodra leqa yadua ni welefea? E na tekivu vakacava na nomu walia? Taura mada kevaka me’u tarogi iko e na dua na taro e na gauna sara ga oqo. Kevaka me bogi sara ga nikua e taura kina e dua na tama ni gone e dua na talevoni e na gauna sara ga e cakacaka tu kina, e tukuni mai vua ni a laucoqa e na motoka na luvena gonetagane lailai ka sa cicivaki sara i valenibula; io e mavoa bibi sara. Na vuvale oqo eratou sega soti ni rawa ilavo vakalevu, nodratou rawa ka, sa rauta vinaka na vuvale e na kedratou kakana kei na veika e veiganiti e so. Ia oqo e sa tu e matadratou e na gauna vata ga oya na isau kei vuniwai, sau ni valenibula—e na rawa vakacava vei iko mo na walia na leqa vakaoqo?

Au leqataka ni kevaka me’u na tarogi iko e na taro vata ga ko ya ka mo qai sauma mai e na gauna vata ga oqori, eke, e levu vei kemuni era na kaya: “Oi, keimami na kerea ga na isolisoli ni lolo.” Ia oqo e sega ni itekitekivu ni sala ni welefea, ka sa i koya sara ko ya na vanua eda dauvakacalai kina. E na imatai ni gauna, me da tekivu sara mada ga vei ira yadua vakaiira. E na sega ni da lako tani mai kea me yacova ni da sa vukei koya me vakayacora na veika kece e rawa me walia kina na nona leqa. Ni oti oqori, sa na qai muria yani na noda veivukei kei na noda lolositaka na leqa e na vakavuna na noda dodoliga kei na nodra veivukei na wekana voleka; oqori e dodonu me imatai ni ka me vakayacori. E na rawa me da vakawaicalataka na kedra isema vakamatavuvale, ka vakayalia talega na veivakaukauwataki ni nodra mai duavata na matavuvale kece, ni kevaka eda sega ni solia na galala ka veivukei e na nodra tuberi na weka ni vuvale, e vakaleqai, me ra mai vukei ira na wekadra.

Na ka me qai tarava yani e na noda tatara mai na lololo nona na Bisopi e na veika sara ga e gadrevi vakatotolo. E na mataqali vale lololo vakaoqo au vakamacalataka, au vinakata mo raica na veika e vinaka me soli ki na vuvale, me vaka na isulu, na kakana, na imocemoce, na waiwai kei na veika e yaga me rauta ni vula rua na kena dede me rawa ni vukei iratou vakailavo e na kena saumi na isau ni valenibula, ka me kakua ga ni soli wale na ilavo ni lolo vei ira. …

Oqo, e na taudaku ni veika o rawa ni rawata mai na lololo, na ka me qai tarava, me tukuni vua na Bisopi me vakayagataki na ilavo ni isolisoli ni lolo, o koya, sa kila tu na kena ivakavakayagataki, ai matai mai na kena e rawa me dodo liga kina e na nona sasaga vakaikoya kei na nodra veivuke mai na nona iliuliu. E na vuku ni ka oqo, sa dodonu me kumuni na isolisoli ni lolo ka tosoi cake na kena dau soli ka vakatavulici na lawa ni lolo, me vaka ga ni o koya oqo e dua vei ira na matai sara ga ni ituvatuva ni Yavu ni Welefea. …

Ia oqo, qai tarava mai ni oti o ya, eda sa yacova mai na cakacaka ni veivakatorocaketaki ni noda leqa. Na iSoqosoqo ni Veivukei, e tiko talega na kuoramu ni Matabete me ra vakayacora na nodra dui tavi. Ia oqo na cava sara mada na nodra itavi na iSoqosoqo ni Veivukei e na parokaramu ni veivakatorocaketaki? Vakacava, na imatai ni ka o cakava, e na nomu sikova na vuvale e vakaleqai tu, mo cakava me vaka e vinakata na Bisopi, se vakarautaka e dua na ivolatukutuku ni ituvaki e baleta na vuvale. …

O lako i kea mo la’ki vakadikeva, ka raica na ituvaki ni veika kece, ka cakava e dua na ota mai na lololo, kevaka e ganita vakakina, ka ripote taka lesu vua nomu Bisopi na veika e vinakati ki na vuvale na nona veivakadonui ka talaucaki mai na lololo, se mai na isolisoli e tu vua, kevaka e vinakati vakakina. Na ikarua ni ka mo na cakava mo vakataudeitaka na leqa ni veiqaravi ki na matavuvale e sa dikevi vinaka, ka sa vakarautaki tu me vakayacori se tosoi ki na ilakolako me vukei kina na vorati ni veileqa era tu e kea. Sa dodonu mo tu vakarau mo sotava na veileqa vakasauri e dau yaco ki na vuvale, vaka na matetaka, na mate kei na veika tale vakakoya, ka na gadrevi kina na loloma vakamarama e rawa ga me ra vakayacora na iSoqosoqo ni Veivukei. Qai, tu talega, na nomu itavi mo dauveivakaukauwataki e veigauna kece, ni oqo e tiki ni parokaramu talega. E nomu sara ga na dau veilaveti ni liga, e nomu talega na dau vakataudeitaka na matavuvale e na gauna ni leqa vakasauri.⁶

Sa i koya oqo na gauna me ra kila kina na leweni matabete na nodra kuoramu. Na kuoramu yadua sa dodonu me kilai ira na lewena ka kila nodra leqa ka vaqarai ira e na bikai tu e na levu ni dinau ka vakasalataki ira e na veigaunisala me rawa ni ra vakayagataki mai kina. E sega mada e na dua na gauna me dua na tamata me gadreva e dua na itokani dredre e na gauna sara ga e vakamalumalumutaki tu kina mai na so na ka e vaka tu oqo. Sa i koya oqo na gauna me da solia vei ira na kaukauwa ni raivotu kei na icegu ni toso ki liu. E sega walega me da vakavulici ira me ra kakua ni dau dinau, sa vakatalega kina na nodra lako tani mai kina.⁷

Eda nuitaki ira yadua me ra cakava na ka kece e rawata me vukei koya kina, se e na gauna ni leqa vakasauri ni dua ga na matavuvale se me itikotiko raraba, me rawa kina vei ira na veiwekani me ra cakava na veika kece era rawata me na veivukei kina, e sa na qai lako mai na Lotu na veiyaya e so mai na lololo nona na Biospi, vata kei na isolisoli ni lolo me walia na leqa ni kena voli na iyaya e kau mai na lololo nei Bisovi me sa kakua tale ni soli, ka kena iotioti, na nodra veivukei e na sala ni veivakatorocaketaki na iSoqosoqo ni Veivukei kei na veikuoramu ni matabete.⁸

Eda na rawata vakacava na bula vakaikoya ni noda matavuvale?

Ni kevaka e dua bau ga, se leweni dua na leweni itikotiko me rawa ni bula vakaikoya e dodonu me taurivaka na lima na ikabakaba oqo:

Ai matai: Me kakua ni dua e vakasavuliga e na Lotu.

Ai karua: E dodonu me da vulica noda dau-solibula.

Ai katolu: E dodonu me da vulica ka kena dauniveiliutaki ni cakacaka vata kei na veimaliwai.

Ai kava: Sa dodonu me da vakatavulica na veimaliwai vakaveitacini e na noda kuoramu ni Matabete.

Ai kalima: Sa dodonu me tu vei keda na yalo e veivakauqeti me da sotava rawa kina na bolebole ni leqaleqa ni veisiga e na maqosa ni ka eda rawa ta vakavinaka yadua, se na ivurevure tu voleka ni se bera ni kerei tale e so me ra mai vukei keda e na kena wali na leqa ko ya.⁹

Mo kakua ni guilecava ni welefea ni Lotu e dodonu me tekivu vei iko duadua sara ga. Me tekivu talega vei ira yadudua na lewenilotu. E dodonu me da dau mamaroroi ka daugugumatua. … Mo cakava na ka me baleti iko ka mo vakaitavi e na vuku ni parokaramu ni veivukei raraba me vaka ni sa caka sara tikoga e na nomu lomanivale. …

Vakasaqara na ivakasala … ka raica me tu na kakana e na nomuni veivale; ka vakasalataki ira na wekamu vakaitikotiko voleka kei ira na nomu itokani me ra cakava vakakina, me baleta ni dua sa raivotutaka ka kila ni oqo e na yaga, ka na yaga vakalevu e na gauna mai muri, ka sa ivakabula vei ira na wekai keimami e na gauna sa oti.

Ia oqo, me da kakua ni lialia ka vakanananutaka me baleta ni cila vinaka na siga ni kua sa na sega ni turubuto ni o ni mataka. Sa tukuna oti vei keda na Turaga e na ivakatakila ni so na veika e tiko e liu vei keda, me vaka ni da sa bula sara tikoga e na kena gauna sa mai taucoko kina na vosa ni parofisai ka sa tu sara ga e matada. Eda kurabuitaka, e dina beka ni sa bera ni yaco e dua na ka edaidai me sega ni raivotutaka tu na parofita. …

E vukei keda na Kalou e na maroroi ni noda veivalevale kei na noda tiko vinaka ka me da raici ira cake tiko kina na veiliutaki e na Lotu ka vakamuria nodra ivakasala, ka me da kakua kina ni lako tu vakaveitalia.¹⁰

Vakaraitaka vei au e dua na kawa tamata era “daucakacaka kaukauwa,” me ra vakagalalataki mai na ivesu ni veivakabobulataki ni dinau, ka sega ni vakacauoca e na cakacaka vata, e sega e na dokadoka ni veiqaravi me rawati kina e dua na inaki bibi, ka’u na qai vakaraitaka vei iko e dua na kawa tamata era a rawata na ivakatagedegede e lagilagi ni veimaroroi e vuravura ni tamata kei na iyau kece.¹¹

Na vakacaca e yaco e na veivanua kecega. E dua na vakacaca vakarerevaki (na uneune) e a kuretaki San Fernando e na buca kei [California]. Keimami a rui kawaitaka ni sa oti e vica na siga sa sega tu ga na veitaratara ni sa veitali tu na wa ni veivosaki, ka sa sega ni dua tale na sala ni veivosaki me kilai kina; se sa vakacava tu na bula vei ira na wekai keimami; sa rawa ga me keimami veitaratara kei ira na neimami [iliuliu ni matabete] era tu volekata yani na vanua e yaco kina na uneune ka kerei ira de rawa me ra vakadewataka mai na veika sa yaco tiko. Vakalesui mai na isau ni kerekere, “Keimami bula vinaka tu. Keimami taura mai na kakana e a maroroi tu. E maroroi tu na wai.” Na wai dau vakayagataki tu mai sa sega ni vinaka me gunuvi era sa vuturi ka ra sotava na leqa, ia vei ira era rogoca ka muria na kena maroroi na wai kei na kakana kei na veika tale e so me ra vukei kina e na gauna se ni oti na uneune, e dina ga ni sega ni taucoko sara na vakarautaki ni kakana kei na wai me baleti ira kece, ia ko ira era vakarorogo ka vakavakarau era na sega ni rere se madua me vaka ni ra vakasoqoni vata mai ka veivukei vakai ira.¹²

Vakaturi me Vulici ka Veivosakitaki

Me vaka e vakamacalataka o Peresitedi Harold B. Lee, na nona sala cava na Turaga me dau lomani ira kina na vakaloloma kei ira na dravudravua? (Raica V&V 104:14–18)
Na ivurevure cava e so e tu vei keda e rawa me da wasea vei ira na vakaloloma?
Baleta na cava me da sasagataka kina na veiqaravi vei ira na vakaloloma kei ira na dravudravua me vakatabakidua e na nodra vukei ni vakarautaki ira ki na bula tawamudu? Eda na cakava vakacava na ka oqo?
Baleta na cava me ra cakava e na nodra igu o ira na veimatavuvale kei ira era tu taudua ga na veika kece e rawa me ra vakayacora me ra vukei ira kina vakai ira? Na veivakalougatataki cava e na sobuti ira na veimatavuvale era vukei ira vakai ira e na gauna ni leqa? Na yasana cava e rawa me veivukei mai kina na kuoramu ni matabete kei na iSoqosoqo ni Veivukei?
Na cava na ibalebale ni bula vakaikoya? Na ikabakaba cava soti me da muria me da na rawa ni bula kina vakaikeda?
Baleta na cava e bibi kina na rawata na ka kei na lomasoli me cakacaka e yaco vua me rawati koya vakaikoya? E na rawa vakacava me da vakavulici ira na luveda me ra cakacaka?
Na veivakalougatataki cava e na sobuti keda ni da vakamuria nodra ivakasala noda iliuliu me da sauma noda dinau ka daumaninitaka na kena vakayagataki na noda ilavo?

Na nona lololo na bisopi nodra na painia kei ira na Iteki mai Salt Lake, Salt Lake City, Utah, 1933. Ko Harold B. Lee a se peresitedi tiko kina ni Iteki ni Painia e na gauna ko ya.