Hugna 14

Paghinumdom sa Atong Espirituhanong Kabilin

Ang mga asoy sa mga sakripisyo ug pagtuo sa unang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw makapadasig nato nga mahimong mas makugihon sa paghupot sa atong mga pakigsaad ug sa pagpalambo sa gingharian sa Dios.

Gikan sa Kinabuhi ni Wilford Woodruff

Sa pagtudlo sa mga miyembro sa Simbahan, si Presidente Wilford Woodruff; sagad mosubli sa mga asoy [account] sa hugot nga pagtuo ug kadasig sa unang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Giawhag niya kadtong iyang kahenerasyon sa pagpadayon sa pagtuo, ug mitambag sa nagtubo nga henerasyon sa pagsunod sa ehemplo sa ilang mga kagikan—sa “pagbutang sa ilang hunahuna ang kabudlay, ang pag-amuma, ug mga kalisud diin ang [ilang] mga amahan nag-antus sa pagpahiluna sa katukuran sa Zion sa atong Dios.”¹ Miingon siya: “Kini mga kalooy gyud sa [Dios] nga kita gigiyahan hangtud karong panahona. Ang mga panalangin sa Dios anaa kanato gipilo-pilo sa makadaghan kada tuig, ug gani gihatagan kita og mas labaw pa kay sa atong katakus, ug ang tambag ug mga panudlo nga gihatag kanato maayo gyud. Naglaum ko nga kita magmaalamon, ug kadto nga mga butang dili mawala lamang sama sa dili tinuod nga mga istorya, apan tinoa ang katinuod niini ug mangandam sa tanang butang nga gikinahanglan sa Ginoo kanato.”²

Kini nga hugna naglangkob sa mga asoy ni Presidente Woodruff sa upat ka mga panghitabo nga mga mahinungdanon sa iyang personal nga kinabuhi ug sa kasaysayan sa Simbahan: (1) Zion’s Camp; (2) nagtuman sa sugo sa Ginoo nga magkita didto sa dapit sa templo sa Far West, Missouri; (3) pagpang-ayo sa mga masakiton sa Commerce, Illinois, ug sa Montrose, Iowa; ug (4) ang pag-abut sa mga pioneer sa Salt Lake Valley. Kini nga mga asoy kabahin sa espirituhanong kabilin sa kada miyembro sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw.

Mga Pagtulun-an ni Wilford Woodruff

Kampo sa Zion

Niadtong 1833 ang mga Santos sa Dios giabug pagawas sa Jackson County, Missouri, sa mga malapasong mangugubot [mob], sa Clay County. … Ang ilang mga balay gisunog ug ang ilang mga kabtangan gipangguba, ug giabug sila, walay kwarta ug timawa, lahos sa suba sa [Missouri]. Ang Konseho [diha nga erya] mitawag og mga bolunter aron moadto sa Kirtland, usa ka libo ka milya ang gilay-on, aron makigkita ni Propeta Joseph magpakitambag aron masayud unsay buhaton. Si Parley P. Pratt, kinsa uban sa iyang pamilya karon kabus kaayo sa tanang yutan-ong kahimoan, ug si Lyman Wight, uban sa iyang asawa nga naghigda tupad sa troso didto sa kakahoyan, uban sa tulo ka adlawng batang masuso, ug walay pagkaon, sinina o kapasilongan, miboluntaryo pag-adto aron mobisita sa Propeta sa Dios. …

Sa dihang miabut sila si Elder Pratt ug Wight sa Kirtland, misugilon sila ni Propeta Joseph sa ilang mga pag-antus, kinsa nangutana sa Ginoo unsa ang iyang buhaton. Ang Ginoo miingon kaniya sa pag-adto ug pundokon ang matinud-anon sa panimalay sa Ginoo, ang mga batan-on mga lalaki ug mga hamtong, ug sa pag-adto ug pagluwas sa Zion. … Kadto kabubut-on sa Dios nga sila kinahanglan mopundok og 500 ka mga lalaki, apan dili sila paadtoon kon kulang sa 100 [tan-awa sa D&P 103]. Ang mga Santos sa Ginoo nakapundok og 205 ka mga lalaki, kadaghanan kanila nagpundok sa Kirtland sa tingpamulak sa 1834. … Kami giorganisar og tagnapulo sa kada pundok nga may lider kada pundok, ug ang Propeta sa Dios nangulo niining pundok sa 205 ka mga lalaki sa Zion’s Camp 1,600 ka kilometro.

…Ang tambag ug ang pulong sa Ginoo pinaagi sa propeta sa Ginoo, ug sa katumanan niini, uban sa among kalipay ug mga kasakit kalabut niadtong mga eksena ug mga panghitabo, nakulit sa among mga kasingkasing ingon sa tinalinsan nga puthaw nga gikulit ibabaw sa bato, ug ang kasaysayan niina buhi kanunay sa tibuok panahon ug sa kahangturan.³

Didto ako sa Kampo sa Zion uban sa Propeta sa Dios. Nakita nako ang mga pagdumala sa Dios diha kaniya. Nakita nako ang gahum sa Dios diha kaniya. Nakita nako nga siya usa ka Propeta. Unsa ang gipakita kaniya pinaagi sa gahum sa Dios niana nga misyon dako kaayo og bili ngari kanako ug sa tanang nakadawat sa iyang mga panudlo. Maghisgot kog usa ka hitabo. Sa hapit na mi moabut sa Missouri gitawag ni Joseph ang tanang nagpundok sa kampo. Didto siya nanagna ngari kanamo, ug misulti kanamo unsa ang naghulat kanamo sa unahan. Mihatag siya sa rason nganong aduna kami mga pagsulay. Nag-ingon siya: “Isipa ninyo nga ako bata sama kaninyong tanan. Wala kamo makaamgo si kinsa ako sa atubangan sa Ginoo. Apan duna gyuy mga pagsulay nga moabut niini nga kampo.” Misulti siya kanamo nga moabut gyud kini tungod kay wala man sunda ang iyang mga tambag. Usa ka oras sa among pag-abut sa Missouri ug nagpahimutang sa among mga tolda …, usa ka tawo natumba dinhi, laing natumba didto, ug sa mubong panahon usa ka dosena sa among kampo nasakit og cholera. Ang Propeta sa Dios, sa dihang nakakita siya niini, nalooy nila, ug siya ug si Hyrum mipandong sa ilang mga kamot ni Brother Carter, ang unang tawo nga nasakit, apan wala madugay sa ilang pagbuhat niini sila mismo nasakit usab, ug kinahanglan mobiya gyud sila sa kampo. Miingon siya human niana: “Misulti na ako kaninyo kon unsa ang mahitabo, ug kon ang mga kasakit moabut ako kining pugngan, ug gani ako mismo hapit gyud mabiktima.” Kadto nga misyon halandumon kaayo kanako.⁴

Samtang kami nagkaduol sa Clay County, Missouri, ang mga lumulopyo sa Jackson County wala mahimutang, ug usa ferry boat, nga dunay dose ka mga lalaki, mitabok sa Sapa sa Missouri ngadto sa Liberty, Clay County, nagpatawag og miting sa mga lumulopyo sa State House, ug misultig makapakasukong mga pulong aron ang mga tawo moadto ug mosamok sa Kampo sa Mormon. Apan ang mga tawo sa Clay County wala mobuhat niini.…

Bisan pa niana, ang manggugubot [mob] nagpundok sa Jackson county, mga sundalong nagsakay og kabayo ug mga tawo nga naglakaw lang, milabang sa sapa ngadto sa Clay county ug pagsugat ug pagpatay kanamo. Nagkampo mi sa silangang dapit sa Fishing River, ug intensyon nila sa pagpakiggubat kanamo. Nagkampo kami sa kilid sa simbahan sa Baptist, ubos sa tin-aw kaayo nga langit, nga wala gyuy dag-um nga makita. Pagkahuman namo og pahimutang sa among mga tolda, duha ka nagkabayo nga mga lalaki miagi sa among kampo namalikas. … Samtang sila nagsakay paingon sa silangan pagawas sa kampo, dunay ginagmayng dag-um nga mitunga sa amihanang kasadpan, nga nagsugod pagbukhad daw gikang linukot nga papel, ug wala madugay ang tibuok langit napuno sa dag-um nga ingon ka itom sa tinta. Wala madugay adunay mga pagkilat, ang mga dalugdog midahunog, mibunok ang kusog nga ulan, ug nag-ulan og yelo, ang uban diha sa among kaugalingong kampo nga ingon og gidak-on sa itlog sa laggam (2.5 cm), nga dali kaayong mitabon sa yuta sama sa puting mantil. Midagan mi sulod sa simbahan aron maprotektahan. Si Propeta Joseph maoy usa sa katapusang misulod.⁵

Samtang si Propeta Joseph misulod nga nanaktak sa ulan gikan sa iyang kalo ug sinina miingon, “Mga kauban, duna gyud ni kahulogan. Ang Dios anaa niining unosa.” Nanganta mi og pagdayeg sa Dios, ug sa tibuok gabii naghigda sa bangko nga tinabunan samtang ang among mga kaaway gibunokan sa mapintas nga unos.⁶

Ang sapa, nga amo untang labngon sa uga pa unta sa dihang nagkampo pa mi, mitubo og unom ka metros ang tubig, nga wa gyuy kaaway nga makaabot gikan sa kasadpan ug ang mga sundalong nangabayo, nga didto sa silangan, kinahanglan modangup sa eskwelahan, o bisan unsang mapasilongan nga ilang maadtoan aron dili maigo sa unos sa dagkong mga yelo. Sa kinatibuk-an giabog sa dagkong mga yelo ug sa unos ang ilang mga kabayo, ug nagkatibulaag og mga kilotmetrong gilay-on lahus sa kalasangan, diha pa gani ang mga montura ug mga busal sa kabayo, ug wala igkita sulod sa daghang mga adlaw.⁷

Gikataho kadto nga ang lider sa pundok didto sa eskwelahan miingon nga katingad-an kadto nga wala silay mabuhat batok sa mga Mormon kay duna may niabut nga unos sa dagkong yelo ug lain pang butang pagsanta sa ilang buhaton, apan dili sila buot moila nga ang Dios nakig-away sa among mga gubat.⁸

Mapasalamaton kami nga ang Ginoo nakig-away sa among mga gubat ug miluwas kanamo ug nga ang among mga kaaway wala na gyud mosulay pagpakig-away kanamo pag-usab.

Pagkasunod buntag (ika 22 sa Hunyo) gihatag kana nga pagpadayag, sa Fishing River, diin girekord sa Doktrina ug mga Pakigsaad, seksyon 105 [tan-awa sa mga bersikulo 9–14, diin ang Ginoo mitapos sa orihinal nga misyon sa Zion’s Camp]. Gikan nianang petsaha ang mga kasingkasing sa mga tawo sa Clay County nalukmay, ug nagpadayon kami sa among pagbiyahe didto, ug mihimo sa among katapusang pagkampo …, diin miagi kami og pipila ka mga kagulanan agi nga katumanan sa pulong sa Ginoo pinaagi sa baba ni Joseph ang Propeta. …

Human nagpabilin og pipila ka adlaw ug naghan-ay sa Simbahan sa Clay County, si Propeta Joseph mibalik sa Kirtland uban niadtong mga miyembro sa Zion’s Camp nga dunay mga pamilya, apan kadtong walay mga pamilya, mipabilin sa Missouri hangtud [kami] milangyaw sa ubang bahin sa nasud aron pagsangyaw sa Ebanghelyo ni Kirsto.⁹

Sa dihang ang mga miyembro sa Zion’s Camp gitawag, daghan kanamo wala pa gayud sukad magkakita; dili gyud kami kaila ug daghan ang wala makakita sa propeta. Nagkatag gyud mi sa kayutaan, sama sa mais sa ayagan, sa tibuok nasud. Kami mga batan-ong lalaki, ug gitawag kami nianang sayo nga panahon aron moadto ug moluwas sa Zion, ug kon unsa ang among gibuhat amo kining gibuhat pinaagi sa hugot nga pagtuo. Nagkapundok kami gikan sa nagkalainlaing mga dapit sa Kirtland ug miadto aron pagluwas sa Zion, agig katumanan sa sugo sa Dios kanamo. Ang Dios midawat sa among mga buhat sama sa Iyang gihimo sa mga buhat ni Abraham. Daghan mi og nahimo, bisan kon ang mga namiya sa kamatuoran [apostates] ug ang mga wala motuo sila nangutana sa daghang mga higayon, “Unsa may inyong nahimo?” Nakabaton mi og kasinatian nga dili gyud unta namo maangkon sa bisan unsang paagi. Nakabaton mi og kahigayunan sa pagtan-aw sa nawong sa propeta, ug nakahigayon mi pagbiyahe og liboan ka mga milyas uban kaniya, ug nakakita sa mga gibuhat sa Espiritu sa Dios diha kaniya, ug ang mga pagpadayag ni Jesukristo kaniya ug sa katumanan niadto nga mga pagpadayag.¹⁰

Ang kasinatian nga [among] naangkon sa pagbiyahe sa Zion’s Camp kadto adunay mas dako og bili kay sa bulawan, ug ang kasaysayan niana nga kampo mahatod ngadto sa katapusang mga henerasyon sa katawhan.¹¹

Nagtuman sa sugo sa Ginoo nga magkita didto sa dapit sa templo sa Far West, Missouri

Mubong Sulat: Niadtong Abril 26, 1838, ang Ginoo mipadayag pinaagini Propeta Joseph Smith nga ang tigdumalang mga opisyal sa Simbahan magsugod na og tukod og templo sa siyudad sa Far West, Missouri (tan-awa sa D&P 115:7–10). Misugo usab siya kanila sa “pagsugod pag-usab sa pagpahimutang sa tukuranan” niadtong Abril 26, 1839, ensakto gyud nga usa ka tuig gikan sa paghatag niini nga pagpadayag (tan-awa sa D&P 115:11). Si Presidente Wilford Woodruff wala madugay mipasabut nga kini usa ka sugo sa “pagpahimutang sa tukuranang bato sa Templo.”¹² Niadtong Hulyo 8, 1838, si Propeta Joseph nangamuyo, “Pakit-a kami sa imong kabubut-on, O Ginoo, mahitungod sa Napulog Duha” (ulohan sa seksyon, D&P 118). Agi og tubag, ang Ginoo mipadayag nga sa sunod nga tingpamulak, ang mga miyembro sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles moadto sa England aron mosangyaw sa ebanghelyo. Ang Korum nagkita didto sa dapit nga tukuranan sa templo sa Far West niadtong Abril 26, 1839, aron pagsignal sa pagsugod niana nga misyon. Ila usab nga aksyonan aron sila si Elder John Taylor, John E. Page, Wilford Woodruff, ug Willard Richards mapahiluna sa mga bakante sa Korum sa Napulog Duha. (Tan-awa sa D&P 118:4–6.)

Sa dihang ang pagpadayag gihatag [niadtong 1838], ang tanan adunay kalinaw ug kahilum sa Far West, Missouri, ang siyudad diin nagpuyo ang kadaghanan sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw; apan sa wala pa moabut ang panahon sa katumanan niini, ang mga Santos sa Dios giabog pagawas sa State sa Missouri ngadto sa State sa Illinois, ubos sa balaod ni Governor Boggs; ug ang mga Missourian nanumpa nga kon ang tanang ubang mga pagpadayag ni Joseph Smith natuman, kanang [usa] dili gyud matuman. Kini nagpahayag sa adlaw ug sa dapit diin ang Napulog Duha kinahanglan manamilit sa mga Santos, aron sa pagpadayon sa ilang misyon tabok sa dagkong katubigan, ug ang mga mobocrats sa Missouri mipahayag nga ilang paniguroon nga dili gyud kini matuman.…

Sa dihang nagkaduol na ang panahon sa katumanan niining sugo sa Dios, si Brigham Young mao ang Presidente sa Napulog Duha ka mga Apostoles; [si Thomas] B. Marsh, kinsa mao ang senyor nga Apostol, mibiya sa kamatuoran [na apostatized]. Si Brother Brigham mitawag sa tanan niadtong Napulog Duha kinsa anaa sa Quincy, Illinois, aron pagsuta unsa ang ilang mga hunahuna kalabut sa pag-adto sa Far West, aron pagtuman sa pagpadayag. Si Propeta Joseph ug iyang igsoong si Hyrum, si Sidney Rigdon, si Lyman Wight ug si Parley P. Pratt napriso sa Missouri, nianang higayona; apan ang Amahan ni Joseph Smith, ang Patriyarka, naa sa Quincy, Illinois. Siya ug ang uban nga diha anang higayona nagtuo nga dili maayo alang kanamo nga mosulay sa pagbiyahe, kay ang among mga kinabuhi kuyaw kaayo. Nagtuo sila nga ang Ginoo modawat ra sa ilang tinguha sa pag-adto apan wala magpugos kanila. Apan sa dihang si Presidente Young nangutana sa Napulog Duha unsa ang gibati sa gihisgutan, kaming tanan, ingon sa tingog sa usa ka tawo, miingon nga ang Ginoong Dios misulti na ug kana ato gyud nga sundon. Katungod na kadto sa Ginoo sa pagpanalipod sa iyang mga sulogoon, ug tumanon gyud nato ang sugo, o mamatay nga misulay sa pagtuman.

Aron masabtan pag-ayo ang kapeligro nga atubangon sa Napulog Duha ka mga Apostoles sa maong pagbiyahe kinahanglan hinumduman sa akong magbabasa nga si Lilburn W. Boggs, nga gobernador sa State sa Missouri, mihimo og proklamasyon, diin ang tanang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw gikinahanglang mobiya sa State kay kon dili sila pamatyon. Ang Far West ubos sa pagmando sa militia, kinsa sa tinuod mga giorganisar lamang nga mga manggugubot; ang mga tagilungsod napugos sa pagsurender sa ilang mga armas; ang tanang mga lalaki nga nangulo sa [Simbahan] kinsa dili masakpan gipangpriso; ang mahibiling mga Santos—mga lalaki, mga babaye ug mga bata—kinahanglan gyud nga mobiya sa State aron pagluwas sa ilang mga kinabuhi, gibiyaan ang ilang mga balay, mga yuta ug ubang kabtangan nga dili nila madala, pagakuhaon sa manggugubot. Gani sa pagkatinuod, ilang gipusil ang mga baka ug mga baboy sa mga Santos nga ilang makit-an, ug kawaton nila ang hapit tanan nga ilang magunitan. Ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw gipahiagum sa walay kalooy nga kabangis ug nag-antus sa pinakamakalilisang nga abuso. Kadto hilabihan gyud ka lisud nga daghan kanila nga mipahawa sa State, labi na ang inilang mga tawo; kay daghang mga tawo niana nga State niadtong panahona, kinsa nagpakita nga ingon nga dili pagdagmal ang pagpusil og “Mormon” kay sa pagpusil sa buang nga iro.…

Tungod kay determinado sa pagtuman sa mga gipadayag na, … migikan mi paingon sa Far West. …

Pagkabuntag niadtong ika-26 sa Abril, 1839, bisan pa sa mga panghadlok sa among mga kaaway nga ang pagpadayag diin pagatumanon karong adlawa dili gyud mahitabo, ug bisan pa nga ang pulo ka libo ka mga Santos giabog sa State pinaagi sa balaod sa gobernador, ug bisan pa si Propeta Joseph ug ang iyang igsoon, si Hyrum Smith, uban sa ubang nangulong mga lalaki anaa sa mga kamot sa among mga kaaway, gikadinahan ug gipriso, mipadayon mi sa tukuranang dapit sa templo sa siyudad sa Far West, ug naghimo og konseho, ug mituman sa gipadayag ug mga sugo nga gihatag kanamo, ug mibuhat og daghang ubang mga butang niini nga konseho. …

Nanamilit sa pipila nga nahibilin sa mga Santos kinsa nagpabilin sa tukuranang dapit sa templo aron pagtan-aw namo nga mituman sa gipadayag ug sa mga sugo sa Dios, mibiya kami sa Far West ug sa Missouri, ug mibalik sa Illinois. Among natuman ang misyon nga walay iro nga nagpaghot kanamo [tan-awa sa Exodo 11:7], o bisan kinsang tawo nga miingon, “Nganong inyo kining gibuhat?”

Among gilabang ang Mississippi River sakay sa steam ferry, miabut sa Quincy sa ika-2 sa Mayo, ug ang tanan nalipay nga miabut sa among mga pamilya sa makausa pa uban sa kalinaw ug luwas sa kakuyaw.¹³

Nang-ayo sa mga masakiton sa Commerce, Illinois, ug sa Montrose, Iowa

Sa wala pa magsugod sa among misyon sa England [niadtong 1839], kinahanglan gyud nga kami mopahiluna una sa among mga pamilya. Usa ka dapit nga gitawag og Commerce, dayon ginganlan og Nauvoo, napilian nga dapit diin ang among mga tawo mopuyo.

Mibiya ko sa Quincy, kauban ni brother Brigham Young ug sa among mga pamilya niadtong ika-15 sa Mayo, ug miabut sa Commerce [niadtong] ika-18. Human sa interbyu uban ni Joseph milabang kami sa sapa sa [Mississippi] sa Montrose, Iowa. Si Presidente Brigham Young ug ako, uban sa among mga pamilya, miokupar og usa ka kwarto mga katorse ka tiil kwadrado. Sa katapusan si brother Young nakakuha og laing kwarto. … Dayon si brother Orson Pratt ug pamilya mibalhin sa samang kwarto uban nako ug pamilya.

Samtang nagpuyo ako niini nga cabin sa karaang bodega, nakasinati kami og usa ka adlaw sa gahum sa Dios uban ni Propeta Joseph. Kadto panahon gyud sa mga sakit ug si Joseph mihatag sa iyang balay sa Commerce ngadto sa mga masakiton, ug nagtolda sa nataran sa may pultahan ug nagpuyo siya didto. Ang daghan kaayo nga mga Santos kinsa giabog pagawas sa Missouri, nagpundok didto sa Commerce; apan walay balay nga kapuy-an, ug nagpuyo lamang sa mga wagon, sa tolda, ug sa yuta. Busa, daghan, ang nangasakit tungod sa katun-og nga ilang nahiguman. Si Brother Joseph nagbantay sa mga masakiton, hangtud nga siya naluya ug hapit na usab masakit.

Niadtong buntag sa ika-22 sa Hulyo, 1839, mibangon siyang namalandong sa sitwasyon sa mga Santos sa Dios sa ilang mga mahiagumang pagpanggukod ug mga kagul-anan, ug nag-ampo siya sa Ginoo, ug ang gahum sa Dios gamhanang mikunsad kaniya uban sa dakong gahum, ug sama nga si Jesus miayo sa mga masakiton libot kaniya sa iyang panahon, mao usab si Joseph, ang Propeta sa Dios, miayo sa tanan niining higayona. Giayo niya ang tanang diha sa iyang balay ug sa nataran gawas sa may pultahan; unya, kauban si Sidney Rigdon ug pipila sa Napulog Duha, miadto siya sa tanang masakiton nga naghigda sa kilid sa sapa, ug mimando siya kanila sa kusog nga tingog, sa pangalan ni Jesukristo, barug ug magpakaayo, ug silang tanan nangaayo. Sa dihang naayo ang tanan nga diha sa sa silangang tampi sa sapa, mitabok sila sa Mississippi River sakay sa ferry boat paingon sa kasadpang tampi, sa Montrose, diin didto kami. Ang unang balay nga ilang giadtoan mao ang kang Presidente Brigham Young. Masakiton siyang naghigda nianang higayona. Misulod ang Propeta sa iyang balay miayo kaniya, ug nagdungan sila sa pagpang. Sa ilang pag-agi sa akong pultahan, miingon si brother Joseph: “Brother Woodruff, sunod nako.” Mao ra gihapon kining mga pulonga ang nasulti niya ngadto sa tanang mikuyog gikan sa ilang pagbiya sa balay ni brother Brigham hangtud sa among paglabang sa public plaza, ug misulod sa balay ni brother [Elijah] Fordham. Si Brother Fordham himatyon na, ug nagdahum kami sa kada minuto nga mao na ang katapusan.

Gibati nako ang gahum sa Dios nga mikuyanap sa Propeta.

Sa dihang misulod kami sa balay, si brother Joseph milakaw paingon ni brother Fordham, ug mikuha sa iyang tuong kamot; sa iyang walang kamot naggunit siya sa iyang kalo.

Nakita niya ang mga mata ni Brother Fordham nga nagsiga na lang, ug wala siya magtingog ug walay panimuot.

Human guniti ang iyang kamot, mitan-aw sa nawong sa himatyon ug miingon: “Brother Fordham, wala ka ba makaila nako?” Sa sinugdanan wala siya motubag; apan among nakita ang epekto sa Espiritu sa Dios nga diha kaniya.

Miusab siya pang-ingon: “Elijah, wala ka ba makaila kanako?”

Sa hinay kaayo nga tubag, si brother Fordham miingon, “oo!”

Dayon miingon ang Propta, “Wala ka bay pagtuo nga mamaayo?”

Ang tubag, diin mas klarog gamay kay sa una, mao: “Nahadlok ko nga ulahi na kaayo. Kon nakaanhi ka pa og sayo, nagtuo kong mamaayo pa ko.”

Ang iyang hitsura daw sa tawong gikan natulog. Katulog kadto sa kamatayon.

Dayon miingon s Joseph: “Wala ka ba magtuo nga si Jesus mao si Kristo?”

“Mituo ko, brother Joseph,” mao ang tubag.

Dayon ang Propeta sa Dios misulti uban sa lanong nga tingog, sama sa kahalangdon sa Dios sa Kapangulohan [Godhead]: “Elijah, nagmando ako kanimo, sa pangalan ni Jesus nga Nazareno, sa pagbangon ug pagpakaayo!”

Ang mga pulong sa Propeta dili sama sa mga pulong sa tawo, apan sama sa tingog sa Dios. Alang kanako daw ang balay miuyog gikan sa iyang pundasyon.

Si Elijah Fordham milayat gikan sa iyang gihigdaan sama sa usa ka tawo nga mibangon gikan sa pagkamatay. Mahimsog nga kolor makita sa iyang nawong, ug aduna gyuy kinabuhi ang matag lihok.

Ang iyang mga tiil naputos sa panapton … nga may hampol [poultices]. Giwilik kini gikan sa iyang mga tiil, nga nakapakatag sa mga hampol, ug nangayog sinina ug gisul-ob kini. Nangayo siyag pan ug gatas, ug mikaon niini; misul-ob sa iyang kalo ug mikuyog namo pagawas, aron mobisita sa uban kinsa nangasakit.

Ang dili tumutuo malagmit mangutana: “Dili ba kini pangilad?”

Kon duna may pangilad sa hunahuna sa dili tumutuo, apan wala gyud alang ni Elijah Fordham, ang tawong himatyon, ni niadtong iyang mga kauban, kay sa nagsunod nga pipila ka minuto siya unta tua na sa kalibutan sa espiritu, kon wala pa siya matabang. …

Wala madugay sa among pagbiya sa balay ni brother Fordham, miadto mi sa balay ni Joseph B. Noble, kinsa luya kaayo ug grabe ka masakiton. Sa dihang misulod mi sa iyang balay, mikuha si brother Joseph sa iyang kamot, ug mimando kaniya, sa pangalan ni Jesukristo, sa pagbarug ug magpakaayo. Mibarug tuod siya ug naayo dayon.

Samtang kini nagpadayon, ang mga manggugubot nianang dapita … naalarma, ug misunod kanamo didto sa balay ni brother Noble.

Sa wala pa sila moabut didto, si brother Joseph mihangyo ni brother Fordham nga mohatag sa pag-ampo.

Samtang nag-ampo siya, ang manggugubot misulod, inubanan sa tanang yawan-ong espiritu nga mikuyog kanila.

Pagsulod gyud nila, si brother Fordham, kinsa nag-ampo, nakuyapan ug natumba sa salog.

Sa pagkakita ni Joseph sa manggugubot diha sa balay, mibarug siya ug iyang giabog kadtong matang sa mga lalaki ug ang ilang mga yawan-ong gabay. Unya si brother Fordham naulian dayon ug mihuman sa iyang pag-ampo.

Nagpakita kini nga ang dautang mga espiritu makasulod gyud sa lawas sa mga tawo. Ang mga Santos maluwas lamang gikan sa gahum sa yawa pinaagi sa gahum sa Dios.

Ang panghitabo ni Brother Noble maoy katapusang pagpang-ayo nianang adlawa. Kadto maoy pinakabantugang adlaw sa pagpakita sa gahum sa Dios pinaagi sa gasa sa pagpang-ayo sukad ang Simbahan naorganisar.¹⁴

Ang pag-abut sa mga pioneer sa Salt Lake Valley

Mubong sulat: Niadtong Abril 1834, si Wilford Woodruff nakadungog ni Propeta Joseph Smith nga nanagna: “Adunay mga napulo ka libo nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga pagapundokon sa Rocky Mountains, ug didto moabli sila sa pultahan alang sa pagsangyaw sa Ebanghelyo taliwala sa mga Lamanite, kinsa modawat sa Ebanghelyo ug sa ilang mga pagtuga ug sa mga panalangin sa Dios. Kining mga tawhana moadto sa Rocky Mountains; motukod sila og mga templo alang sa Labing Halangdon.”¹⁵ Ingon nga katumnan niini nga panagna, ang mga Santos nagsugod sa pagpuyo sa Salt Lake Valley paglabay sa13 ka tuig, human gipanggukod ug giabog gikan sa nagkalainlaing dapit. Si Elder Woodruff, nga kaniadto miyembro sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles,, apil sa unang grupo sa pioneer nga mibiyahe sa bag-ong gisaad nilang yuta, mibiya sa Winter Quarters, Nebraska, niadtong Abril 1847 ug miabut sa Salt Lake Valley niadtong Hulyo 1847.

Niadtong ika-22 [sa Hulyo 1847] si Orson Pratt, [George] A. Smith ug uban pang pito misakay paingon sa walog [valley], gibiyaan ang ilang kampo nga mosunod ug motrabaho sa kalsada. Si Presidente Young nga masakiton pa, akong gidala nga gibuhatan og higdaanan sa akong karwahe, ug nagkampo kami uban sa unang grupo. …

Niadtong ika-24, akong gipadagan ang karwahe, uban ni Presidente Young nga naghigda, didto sa lapad nga walog, ang kaubanan nagsunod ra. Sa dihang migawas mi didto sa canyon nga makita ang tibuok talan-awon sa walog, akong gipaatubang ang kilid sa akong karwahe, ngadto sa kasapdan, ug si Presidente Young mibarug ug milantaw og maayo sa palibot. Samtang nagtan-aw sa palibot diha sa among atubangan, giliminan siya sa panan-awon sa pipila ka minuto. Nakita na niya sa una ang walog diha sa panan-awon, ug karong higayona nakita niya ang umaabut nga himaya sa Zion ug sa Israel, nga mao gyud kini, ibutang sa mga walog niining mga bukira. Sa dihang ang panan-awon milabay na, miingon siya, “Husto na kini. Kini mao ang hustong dapit. Padayon. “Mao nga nagpadayon ko og padagan paingon sa kampo nga giandam na sa nag-una kanamo.

Sa dihang miabut na mi didto, ang mga kaigsoonan nagsugod na og pag-uma. Nagdala ko og 35 ka litro [bushel] nga patatas, ug nakahukom nga dili gyud mokaon ni moinom hangtud ako ning matanum. Natanum gyud nako pagka ala una, ug kini, uban sa mga patatas nga gitanum sa ubang mga kaigsoonan, nahimong sinugdanan sa umaabot nga patatasan sa Utah.

Nianang pagkagabii, uban ni Heber C. Kimball, [George] A. Smith ug E. T. Benson, misakay ko paingon sa City Creek [Canyon] aron mangita og kahoy. Samtang didto mi nag-ulan nga may dalugdog, ug ang ulan hapit milukop sa tibuok walog. …’

Pagka buntag sa ika-28, … si Presidente Young nagtigum sa konseho sa Napulog Duha, ug nakigsuroy sa among kampo. Unya mihunong siya, mitugsok sa iyang sungkod sa yuta, ug miingon, “Dinhi mobarug ang Templo sa atong Dios.” Kadto hapit mao ang sentro sa tukuranan sa Templo sa [Salt Lake].¹⁶

Gipanalanginan kami sa Dios, gipanalanginan niya ang yuta, ug ang mga kahago sa pag-uma napanalanginan pag-ayo. … Kadto palanas, awaaw, puno sa mga apan-apan [grasshopper], mga gangis ug gagmayng mga lobo, ug kining mga mananapa daw mao ray natural nga abot niining yutaa. Mitrabaho mi uban sa hugot nga pagtuo, dili pinaagi sa makita, sa pag-uma. Hapit ang tanan namong gamit sa pang-uma nangaguba sa unang adlaw. Among gibalhin ang agianan sa tubig aron mabasa ang yuta, ug sa maong kasinatian nakat-on kami pagpatubo bisan unsa. Usa ka langyaw miabut sa Dakbayan sa Salt Lake ug nakakita sa among mga prutasan, ug mga kahoy daplin sa among mga kalsada ug siya naghunahuna, pagkamabungahon ug makalingaw ning dapita. Wala siya maghunahuna nga, sulod sa baynte o baynte kwatro ka tuig, hapit ang tanang kahoy nga iyang nakita, segun sa iyang gidugayon, bubuan gyud kaduha kada semana sa tibuok kwaresma, o kining tanan dugay ra untang nangamatay. Maghiusa gyud kami niining butanga, gipanalanginan sa Ginoo ang among mga kahago, ug ang iyang kalooy anaa niini nga mga tawo.¹⁷

Niadtong biyahia sa pioneer, ang pag-anhi dinhi [sa Salt Lake Valley], pinaagi sa hugot nga pagtuo kami minganhi; wala gyud mi kasayuran kabahin ning nasura, apan tuyo namo moanhi sa mga kabukiran. Si Joseph miorganisar og grupo aron moanhi dinhi, sa wala pa siya namatay. Nakakita siya niining mga butanga, ug hingpit gyud nga nakasabut niini. Ang Dios mipadayag kaniya sa umaabut niini nga Simbahan ug sa Gingharian, ug gisultihan siya, matag karon ug unya, nga ang mga buhat nga iyang gipahimutang nga pondasyon mamahimong walay katapusang gingharian— magpabilin sa kahangturan. Si Presidente Young nangulo sa mga pioneer paingon niini nga nasud. Aduna siyay hugot nga pagtuo nga ang Ginoo mopaluyo gyud kanamo. Ang tanang mibiyahe niining dapita nianang higayona anaa niini nga pagtuo. Ang Espritu sa Dios nag-uban kanamo, ang Espiritu Santo naguban kanamo; ug ang mga Anghel sa Ginoo nag-uban kanamo ug gipanalanginan kami. Ang tanan, ug labaw pa sa among gipaabut, sa pag-anhi dinhi, natuman gyud, segun sa gitugot sa panahon.¹⁸

Kami, isip mga pioneer ug isip mga tawo sa Dios, maoy nagtuman sa mga panagna ug nagmugna og kasaysayan. … Ang among tibuok kinabuhi, kasaysayan ug mga pagbiyahe gisulti na sa karaang mga propeta. Samtang ang mga Pioneer miabut niining palanas [barren] nga desyerto, ug ang mga Santos misunod kanila aron pagtuman sa mga panagna sa paghimo niining desyerto nga mamulak sama sa rosas [tan-awa sa Isaiah 35:1], sa pagtisok sa among liso tampi sa gagmayng sapa ug sa nag-urong nga tubig, ug sa paggamit sa fir, sa pine, ug sa box sa [kahoy], aron ipanindot sa dapit nga sanktwaryo sa Dios, ug paghimo sa lugar sa iyang mga tiil nga mahimayaon [tan-awa sa Isaiah 60:13], … atong palamboon ang atong balaang tawag ug motukod sa Zion ug sa gingharian sa Dios hangtud nga kini mahingpit sa atubangan sa mga langit ug yuta, ug dili madismaya kadtong kinsa mipadala kanato, ni kadtong kinsa nakakita kanato pinaagi sa panan-awon ug sa pagpadayag, apan atong humanon ug tumanon ang atong kapalaran aron malipay ang atong Langitnong Amahan, ang iyang nga anghel, ug ang tanang maayong mga tawo.¹⁹

Mga Sugyot sa Pagtuon ug Pagtudlo

Hunahunaa kining mga ideya samtang ikaw magtuon sa hugna o samtang ikaw mangandam sa pagtudlo. Alang sa dugang nga tabang, tan-awa ang mga pahina v–x.

Ribyuha ang mga komentaryo ni President Woodruff sa pahina 148. Nganong magkat-on man gyud kita bahin sa unang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw? Unsaon man pagseguro nga ang ilang mga istorya dili “mawala lang sama sa dili tinuod nga istorya”? Unsaon man nato pagpreserbar sa mga asoy gikan sa mga kinabuhi sa atong kaugalingong mga kaliwatan?
Sa unsa man nga paagi nga si Wilford Woodruff nahatagan og kaayohan gikan sa iyang mga kasinatian sa Kampo sa Zion? (Tan-awa sa mga pahina 149–53.) Unsa sa inyong pagtuo nga kini nga mga kasinatian nakatabang kaniya pag-andam sa pagpangulo sa Simbahan sa kaulahian sa iyang kinabuhi? Sa unsa man nga paagi nga ang inyong mga kasinatian nakatabang ninyo sa pag-alagad?
Ngano nga ang mga miyembro sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mibati man nga moadto sila sa tukuran sa templo sa Far West, Missouri? (Tan-awa sa mga pahina 154–56.) Unsa man ang atong makat-unan gikan niini nga asoy?
Unsa man ang inyong nakat-onan gikan sa istorya kalabut sa pagkaayo ni Elijah Fordham ug sa uban? (Tan-awa sa mga pahina 157–60) Sa unsa man nga paagi nga kini nga asoy makatabang sa mga naghupot sa Melchizedek Priesthood kon sila mag-andam sa pagpangalagad sa mga masakiton?
Unsa man ang gitudlo kalabut sa hugot nga pagtuo sa pagbiyahe sa pioneer sa Salt Lake Valley? Unsa ang ubang mga baruganan sa ebanghelyo nga inyong nakita sa mga kinabuhi niining unang mga pioneer? (Tan-awa sa mga pahina 161–63.)
Kinsa man ang pipila ka modern-day pioneer sa inyong pamilya? Sa inyong kumunidad o nasud? Unsa man ang nabuhat niini nga mga tawo nga nakapahimo nilang mga pioneer?
Sa unsa man nga paagi nga ang tanang mga miyembro sa Simbahan nakaambit sa kabilin sa unang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw?

May Kalabutan nga mga Kasulatan: Santiago 5:14–15; Alma 15:1–12; Ether 12:6; D&P 42:44–48; 103; 105; 115; 118; 136

Zion’s Camp — Nagsulti kalabut sa Kampo sa Zion, si Presidente Woodruff miingon, “Nakabaton kami og kasinatian nga dili gyud unta namo maangkon sa bisan unsang paagi.”

temple site in Far West, Missouri — Ang dapit sa templo sa Far West, Missouri, diin nagkita ang mga sakop sa Korum sa Napulog Duha niadtong Abril 26, 1839, sa pagsunod sa sugo sa Ginoo.

Prophet Joseph Smith among the sick — Niadtong Hulyo 22, 1839, si Propeta Joseph Smith miadto sa mga masakiton sa Commerce, Illinois, ug sa Montrose, Iowa miayo kanila pinaagi sa gahum sa priesthood.

President Brigham Young in Wilford Woodruff’s wagon — Niadtong Hulyo 24, 1847, si Presidente Brigham Young mibangon sa iyang higdaanan sa wagon ni Wilford Woodruff, mipahayag nga ang mga Santos miabut na sa ilang bag-ong pinuy-anan.