O Ma’ua ma Flora: O se Paaga Tutusa i le Galuega a le Alii
A o tatou aoao e uiga i le paaga lagolagosua, ma le alofa na fiafia ai Peresitene Ezra Taft Benson ma lona faletua o Flora, tatou te maua se malamalama loloto atili e uiga i lana auaunaga.
O nisi taimi, pe afai tatou te faalogo ma le totoa, e mafai lava ona tutusa lava le mamana o se fasifuaitau puupuu ma se lauga. Na faapena le tulaga i le aso 11 o Novema, 1985. O le fasifuaiupu o le “O Ma’ua ma Flora.”
Na faitauina e Peresitene Ezra Taft Benson (1899–1994) na upu o se vaega o se faamatalaga na tapenaina mo tagata faasalalau o talafou i le aso ina ua uma ona vaetofia o ia e avea ma Peresitene o Le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai. Na maliu Peresitene Spencer W. Kimball (1895–1985) i aso e ono na muamua atu, ma tuua ai Peresitene Benson o le Aposetolo sinia.
Sa i ai faatasi Peresitene Benson ma lona faletua, o Flora, i le taimi na la mauaina ai le tala i le maliu o Peresitene Kimball, ma o le taimi lava lena na la “tootutuli ifo ai” i le tatalo.1 Ia, o le parakalafa muamua o le faamatalaga o le a lolomiina i le lalolagi atoa, na tuu ai foi e Peresitene Benson o ia lava i talaane o Flora. Na saunoa o ia: “O se aso lenei ou te le’i faamoemoeina. Sa ma tatalo pea lava pea ma lo’u toalua, o Flora, ina ia tulu’i pea aso o Peresitene Kimball i lenei lalolagi ma ia faia se isi vavega mo ia. Ae o lenei la ua fetalai le Alii, o le a ma faia le mea sili, i lalo o lana taitaiga taiala, e faaalualu ai i luma le galuega i le lalolagi.”2
I le mavae ai o le 59 tausaga talu ona faaipoipo, o le fasifuaitau “o ma’ua ma Flora” sa o se faaupuga na masani ona saunoa ai Peresitene Benson. Ma ina ua ia saunoa, “o le a ma faia le mea sili, i lalo o lana taitaiga taiala, e faaalualu ai i luma le galuega” na te lei faaaogaina le upu matou e faatatau ia te ia ma le isi au Pulega Aoao, e ui e mautinoa lava o le a toe faatasia o ia ma i latou. O lea la ua fetalai le Alii, o le a ma faia le mea sili ma te mafaia, i lalo o lana taitaiga taiala, e faaalualu i luma le galuega i le lalolagi.” I lenei faamatalaga, o le perofeta, tagatavaai, ma talifaaaliga sa saunoa i le lotogatasi ma lona faletua i le galuega a le Alii.
Ia ae aisea o le a ia le ta’uaina ai? Na aufaatasi i la’ua ma Flora i le galuega a le Alii mo le toeitiiti onosefulu tausaga. E ui o le tele o vaega o o laua soifuaga na suia i le aluga o tausaga, ae sa avea le la faigapaaga ma se faapogai faifai pea o le malosi mo i laua uma.
O le tausaga lenei ua aofia ai i le kosi o suesuega mo tuafafine o le Aualofa ma e umia le Perisitua Mekisateko se avanoa e aoao mai ai ia Peresitene Ezra Taft Benson. A o e suesue i ana aoaoga, atonu o le a faaosofia oe e aoao e uiga i lona tagata. O lenei tusiga ua tuuina atu ai ni nai vaaiga i lona soifuaga ma [lana] auaunaga, e ala i le vaaiga a lona faletua, o Flora Amussen Benson. O mataupu ma numera o itulau uma i le tusiga ua faatatau atu i le Aoaoga a Peresitene o le Ekalesia: Ezra Taft Benson.
“Ou te Fia Faaipoipo i se Faifaatoaga”
I le tautoulu o le 1920, na malaga atu ai Ezra Taft Benson a o 21 tausaga o lona matua, mai le faatoaga a lona aiga i Whitney, Idaho, ISA, i Logan, Iuta, lea sa lesitala ai i le Kolisi Faafaatoaga a Iuta (lea ua ta’ua nei o le Iunivesite a Iuta). I se tasi aso a o latou i ai ma nisi o ana uo i le lotoa o le aoga, sa tosina atu lana vaai i se tasi o tamaitai talavou. Sa ia faamatalaina mulimuli ane:
“Sa matou i fafo e latalata i fale o povi ae pasi ane le taavale laitiiti a se tamaitai talavou—aulelei ma lalelei tele—e alu atu i le falegaosi susu e aumai se susu. A o talotalo atu tama ia te ia, sa faapea foi ona talotalo mai i ai o ia. Sa ou fai atu, ‘O ai le teine le la?’ Sa latou fai mai ‘O Flora Amussen.’
“Sa ou fai atu ia i latou, ‘Tou te iloa, na ou maua nei lava le musumusuga, o le a ou faaipoipo ia te ia.’”
Na taliē uo a Ezra i lana faamatalaga. Sa latou fai mai, “E lauiloa tele o ia mo se tama faifaatoaga.” O lana tali atu? “O le mea atoa lena e manaia ai.”3
Sa ese le sese o uo a Ezra i lo latou faamasinoina o Flora Amussen. Talu mai lona olaga talavou, sa ia vaaia ai se mea faapitoa i alii o e sa galueaiina le laueleele. I se tasi aso ina ua fai atu lona tina o Barbara ia te ia, “e le mafai ona ia maua le tikeri o le mamalu aupito maualuga e aunoa ma le faaipoipoga faaselesitila, sa tali atu Flora, atonu ma le mama o lona mafaufau, ae faapea foi ma sina vaaiga mamao, ‘Ia ou te fia faaipoipo la i se alii e mativa i mea o le lalolagi, ae oa i le faaleagaga, ina ia mafai ona ma maua faatasi ni mea.’ Ina ua uma se va, sa ia faaopoopo mai, ‘Ou te fia faaipoipo i se faifaatoaga.’”4
Sa feiloai mulimuli ane Flora ma Ezra i le 1920, ma sa le’i umi ae avea le la faauoga ma se faamasaniga tumau. Ia Ezra Taft Benson, na maua ai e Flora se alii talavou o lē na amata faaputuina ni oa faaleagaga sa ia matuai faatauaina. Ma e pei ona sa ia faamoemoeina ai, o aʼa o lona malosi faaleagaga sa sosolo maualalo i le eleele o le faatoaga a lona aiga.
Ina ia faitau i le auala na mamanuina ai e le olaga faafaifaatoaga uiga o Ezra Taft Benson, tagai i le Aoaoga a Peresitene o le Ekalesia: Ezra Taft Benson, itulau 2–5.
Galulue Faatasi e Faamuamua le Atua
E fetaui lava le amata vavalalata o le mafutaga a Flora ma Ezra i le tasi ma le isi, ae la iloaina o le a la valavala mo le lua tausaga. Na maua e Ezra se valaauga e auauna atu i le Misiona a Peretania. Sa fiafia i la’ua ma Flora i lona avanoa e auauna atu ai, ma sa la “talanoa e uiga i le la mafutaga. Sa la mananao e faaauau pea le la faigauo, ae sa la iloaina foi le manaomia ona avea o Ezra ma se faifeautalai tuuto. ‘Ae ou te le’i aluese atu, sa ma filifili ma Flora o le a faatasi lava i le masina ona ma fetusia’i,’ o lana saunoaga lea. ‘Sa ma filifili foi o a ma tusi o ni tusi o faamalosiauga, talitonuga ma tala fou. O le mea tonu lava lena na ma faia’”5
O le taulimaina o le valaauga o le misiona i le auala lenei, na laua faaalia ai se upumoni o le a aoao atu e Ezra i le Au Paia i le tele o tausaga mulimuli ane: “Pe a tatou faamuamua le Atua, o le a taatitia isi mea uma i o latou tulaga e tatau ai, pe aveesea foi mai o tatou olaga. O lo tatou alolofa i le Alii o le a pulea mea o loo manaomia mai lo tatou alofa, o mea o loo manaomia mai ai o tatou taimi, o mea tatou te fiafia i ai o loo tuliloaina, ma le faatulagaga o a tatou mea e faamuamua”6
A o latalata atu Ezra i le faamaeaina o lana misiona, sa la tulimatai atu ma Flora i le toe vaai o le tasi i le isi. Ae o Flora “na sili atu ni mea na ia faia nai lo le na o le tulimatai atu i le vave faaaluina o le taimi faatasi ma ia. Sa tulimata’i moni atu o ia—i le lumanai ma gafatia o [Ezra]. … Sa fiafia o ia i le manao moni o Ezra e faamautu i le faatoaga a le aiga i Whitney, Idaho. Ae peitai, sa ia lagonaina e tatau ona faauma muamua ana aoaoga.”7 I ana taumafaiga e fesoasoani ia Ezra ia faia lea mea, sa aufaatasi ai ma ia i le faamuamuaina o le Atua. E lei atoa se tausaga talu ona foi mai o ia mai lana misiona, ae ona faateia Ezra i le ta’uina atu o le a alu foi o ia e auauna atu i se misiona. Ina ia aoao atili e uiga i lana faaiuga, tagai i le itulau e 10–11.
Ina ia faitau i tala o le auaunaga a Ezra Taft Benson o se faifeautalai faamisiona, tagai i le itulau e 9–10 ma le 103–4 i le tusi lesona. Ina ia faitau i lana tautua i le maea ai o le—Taua Lona II o le Lalolagi a Europa a’o avea ma se aposetolo, tagai i itulau 17–21, 54–55, 69–70, 264, ma le 268.
O Se Taimane i le Lauleaga
Sa faamauina Flora ma Ezra i le Malumalu o Sate Leki i le aso 10 o Setema, 1926. E ui lava i le lelei masani o Ezra ma lona faamanuiaina i le aoga, “ae sa faaauau pea ona fesiligia e tagata le faaiuga a Flora. Sa latou le malamalama pe aisea o le a manao ai se tagata ua tele ni mea na ona ausia, mauoa ma lauiloa, e nofo i se tama faifaatoaga. Ae sa faaauau pea ona ia fai atu, na ia ‘manao lava e faaipoipo i se faifaatoaga.’ Na fai mai o ia, o Ezra ‘e magafagafa, atamai, ma mausali.’ Ma, sa ia matauina, ‘Sa agalelei o ia i ona matua, ma sa ou iloa afai sa ia faaaloalo ia i la’ua, o le a ia faaaloalo foi ia te au.’ Sa ia iloaina o [Ezra] o ‘se taimane i le lauleaga’, ma sa ia fai mai, ‘o le a ou faia mea uma e mafai ona ou faia e fesoasoani ai ia te ia ia lauiloa ma lagonaina mo le lelei, o le a le gata i lenei pitonuu laitiiti, ae mo le lalolagi atoa ia iloa o ia.’”8
Faatasi ai ma lenei vaaiga mamao e uiga i gafatia o lana tane, sa alu ai ma le fiafia Flora po o fea lava na manaomia la te o i ai mo le tausiga o le la fanau ma auauna atu i le Ekalesia, lo latou afioaga, ma lo latou atunuu. O lenei mea na manaomia ai lona ola i se olaga faatauvaa nai lo o le olaga sa ia masani ai, ae sa ia taliaina atoatoa le lui.
Mo se faataitaiga, i le aso o le la faaipoipoga, “na pau lava le ‘aiga … o se malu taeao mo aiga ma uo. Ina ua uma le malu taeao, sa o ese atu vave loa le ulugalii fou i le la taavale pikiapu o le ituaiga o le Ford T mo Ames, Iowa,” lea o le a su’e ai e Ezra se tikeri o le matuaofaiva i mea tau tamaoaiga faafaatoaga. “I le ala, sa la faaaluina ni po se valu i totonu o se faleie tutulu. Ina ua la taunuu atu i Ames, sa la nonofo i se potumautotogi e tasi le pitonuu e mamao ai mai le lotoa o le kolisi. Sa laitiiti le potu, ma sa nonofo faatasi ai le au Benson ma se aiga toatele o mogamoga, ae na fai mai Ezra ‘sa lei umi ae foliga mai o le potu laitiiti aupito sili ona matagofie e mafai ona e vaaifaalemafaufau i ai.’”9
A o faasolosolo ina avea atili Ezra ma se “taimane” ae ua faaitiitia le “lauleaga,” na oo ina faateleina foi lona aafia i auaunaga i fafo atu o le aiga. Ae sa fiafia o ia e avea ma se avā ma se tina, ma sa ia faailoa atu le agaga faafetai i le lelei o lana tane ma mo lona tuuto i le aiga. O lenei mea na oo ai i se faagasologa faaleleia atili mo Flora foi ia. Pe a malaga [Ezra], sa tauivi o ia [Flora] i nisi taimi ma le tuuatoatasi ma le lotovaivai. Ina ia aoao atili i le popofou o le faaipoipoga a Flora ma Ezra ma le tulaga faamātua, tagai i itulau e 12–15.
O Valaau e Lua i le Telefoni na Suia ai Olaga
I le aso 27 o Iulai, 1943, sa maua ai e Flora se valaau mai lana tane. Sa i ai o ia i le Aai o Sate Leki, Iuta, sa sauni e toe foi mai mai se malaga faapisinisi ma le la atalii o Reed. Sa nofo [Flora] i lo latou fale na latalata i Uosigitone, D.C., e tusa ma le 2,000 maila (3,200 km) le mamao. Ina ua mavae se po lemamoe ma na tumu i tatalo ma loimata, sa telefoni mai [Ezra] e faailoa atu ia [Flora] o le aso na muamua atu na valaauina ai o ia e auauna atu o se sui o le Korama a Aposetolo e Toasefululua.
Sa le’i faateia Flora i le talafou. Sa “ia maua se uunaiga malosi o le a tupu se mea sili ona taua i le malaga a [lona toalua].”10 Sa ia faailoa atu lona talitonu ia Ezra, ma o ana upu sa i ai se aafiaga toafimalie ia te ia. Na ta’ua e [Ezra] mulimuli ane: “Sa faalototeleina le talanoa atu ia te ia. Sa ia faaalia i taimi uma se faatuatua faateleina ia te a’u nai lo a’u ia te a’u lava ia.”11
E ui lava ina sa talitonu Flora i lona toalua, ae sa ia iloaina e le mafai ona ia faataunuuina na o ia lona valaauga—sa ia manaomia le lagolagosua a lona aiga ma le malosiaga mai le lagi. I se tasi o konafesi aoao, na faaalia ai i se savali taumusumusu le alofa o Flora mo lona toalua ma lona malamalama i le faalagolago a lona toalua i le Alii (tagai i itulau e 48–49).
Na maua e Flora se isi valaau na suia ai le olaga mai lona toalua i le aso 24 o Novema, 1952. O le taimi lea sa asiasi atu ai o ia i le eria i Uosigitone, D.C., ae sa faamuli o ia i lo latou fale i le Aai o Sate Leki. O Dwight D. Eisenhower, o lē o le a le toe umi ona amatalia lea o lana tautua o se peresitene o le Iunaite Setete, na faatoa uma ona ia talosagaina Elder Benson e avea ma lana failautusi o faatoaga, o se tulaga maualuga o le a manaomia ai se osigataulaga tele ma le tuuto atoatoa. Sa talia e Elder Benson le tofiga, ona sa fautuaina ai e le Peresitene o le Ekalesia, o Tavita O. MaKei (1873–1970).
Ina ua ta’u atu e Elder Benson ia Flora ua ofo atu e le Peresitene ua Filifilia o Eisenhower se tofiga ia te ia ma ua ia taliaina, sa tali mai o ia, “Na ou iloaina lava o le a ia [ofoina atu le tofiga]. Ma na ou iloaina foi o le a e taliaina.” Sa ia faailoa atu o le a faigata mo le aiga ae na faaopoopo atu, “E foliga mai o le finagalo lea o le Atua.”12
Sa auauna atu Elder Benson o se failautusi o faatoaga mo le valu tausaga. I lena taimi, na onosaia ai e le aiga vaitaimi o le nonofo valavala, ma na tatau foi ona onosaia e Elder Benson ia faitioga ma le viia lea na masani ona o mai faatasi ma auaunaga lautele. Na maua e le au Benson ni avanoa maoae. Mo se faataitaiga, na i ai se taimi na ave ai e Elder Benson ia Flora ma o la alo teine o Beverly ma Bonnie i se malaga e fa vaiaso, lea sa ia galue ai e faatulaga ni sootaga o fefaatauaiga ma ni atunuu eseese e 12 (tagai i itulau 181–82). O se valaaulia mai se tagata faasalalau talafou na taitai atu ai i se aafiaga faafaifeautalai tulaga ese mo le aiga (tagai itulau 24).
Sa auauna atu Elder Ezra Taft Benson o se failautusi o faatoaga o le Iunaite Setete mo le valu tausaga a o auauna atu foi o ia o se Aposetolo. Ina ia faitau i le auala na ia faataunuuina ai nei tiutetauave, tagai i itulau e 21–25 ma le 47–48.
O Meafaigaluega Tutusa i Aao o le Alii
E pei o Peresitene uma o le Ekalesia, sa muai faauuina Ezra Taft Benson mo lona valaauga. Ae ana tuu e fai na o ia, e le mafai ona ia faataunuuina lena muaifaauuga pe auauna atu ma se malosiaga faapena. E mautinoa lava e leai se isi tagata na tele lona musuiaina o ia e pei ona sa faia e Flora. I le Ekalesia ma i lo latou aiga, sa la’ua galulue vaavaalua ai o ni meafaigaluega mamana i aao o le Alii.
E pei lava ona sa tootutuli faatasi Peresitene ma Tuafafine Benson ina ua o la’ua silafiaina o le a pulefaamalumalu o ia i le Ekalesia, sa faapena foi ona la galulue faatasi e “faaalualu i luma le galuega i le lalolagi.”13 E pei ona sa ia faamoemoeina a o talavou, sa la maua—faatasi mea na la mananao i ai.14
Mai le pulelaa, sa apoapoai atu ai Peresitene Benson i le Au Paia o Aso e Gata A e faalilofia le lalolagi ma o latou olaga i le Tusi a Mamona (tagai i le mataupu 9–10). I le fale, e faitau atu e Flora le Tusi a Mamona ia te ia i aso uma, ona la talanoaina lea o mea na la’ua faitauina.15 Mai le pulelaa, na uunaia ai e Peresitene Benson le Au Paia ia auauna atu ma tapuai e le aunoa i le malumalu (tagai i le mataupu e 13). Sa auai atu Flora ma Ezra Benson, na o i la’ua lava i le malumalu i taeao uma o Aso Faraile i taimi na mafai ai ona la o atu.16 Mai le pulelaa, na lapatai mai ai Peresitene Benson e uiga i le agasala o le faamaualuga ma “viiga a le lalolagi.”17 Ae e ui lava ina sa faamanuiaina Flora i le fesoasoani lea i le “lalolagi atoa ia iloa o ia,”18 ae sa faamalieina faatasi i la’ua i le viiga leleoa a le lagi.”19
E faitau selau saunoaga na fofogaina e Peresitene Ezra Taft Benson a o avea ma se Aposetolo ma Peresitene o le Ekalesia. E faigata ona vaai faalemafaufau i soo se tasi o na saunoaga e aunoa ma le faatosinaga a lena saunoaga e fa upu, na ia fofogaina i le aso 11 o Novema, 1985: “O ma’ua ma Flora.”