Founga ke Faʻu ha Palani Fakahaofi mei he Taonakitá
Kapau ʻoku ʻi ai haʻo fakakaukau ke ke fakalaveaʻi pē koe te ke lava ʻo faʻu ha palani ke maluʻi koe, te ke lava ʻo kamata ʻi he sitepu 1 pea hokohoko atu ai pē ʻi he ngaahi sitepú kae ʻoua kuó ke ongoʻi malu. Ko e taimi lelei taha ke faʻu ai hoʻo palaní ko e kimuʻa pea hoko e palopalemá. Tauhi hoʻo palaní ʻi ha feituʻu ʻe ala faingofua pē hono maʻú, hangē ko hoʻo telefoni toʻotoʻó. ʻOku ʻi ai e ngaahi uepisaiti mo e ngaahi polokalama ʻe maʻu ai ha ngaahi foomu ke fakafonu, pe ko hoʻo faʻu ha palani mo ha taha taukei (vakai ki he sitepu 6 ʻi laló) pe ʻiate koe pē ʻo ngāue ʻaki e ngaahi fokotuʻu ko ʻení:
1.ʻIloʻi e ngaahi fakaʻilongá.
Ko e hā e faʻahinga fakakaukau, ongo, mo e ʻulungāanga ʻoku fakaʻilonga atu ʻe hoko ha palōpalemá? Hiki ia ʻi hoʻo lea pē ʻaʻau. Hangē ko ʻení: “Ko e taimi ʻoku ou kaniseli kotoa ai ʻeku ngaahi ʻekitivitií pea fie maʻu pē ke u mohé.” “Ko e taimi ʻoku ou toutou fakakaukau ai ʻoku ou fakakavengá.” “Ko e taimi ʻoku ou ongoʻi tailiili aí, hangē ʻoku ou vivili ke fai ha meʻa he vave tahá ke mole ai e mamahí.” ʻE tokoni hono fakatokangaʻi e ngaahi fakaʻilonga ko ʻení ke ke ʻiloʻi ʻoku fie maʻu ke ke kamata fakaʻaongaʻi hoʻo palaní.
2.Feinga ke ke maʻu ha nonga mo ha fiemālie.
Faʻu ha lisi ʻo ha ngaahi ʻekitivitī fakanonga te ke ala fakahoko ʻi he taimi ʻokú ke maʻu ai e ngaahi fakakaukau pe fakaʻaiʻai ke fakalaveaʻi pē koé. ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi sīpingá ʻa e ʻalu ʻo ʻeveʻeva, kaukau vai māfana, fakamālohisino, lotu, pe hiki ʻi ha tohinoa.
3.Fakakaukau ki he ngaahi ʻuhinga ʻo hoʻo moʻuí.
Ko e taimi ʻe niʻihi, ʻe lava ʻe he mamahí ʻo ikunaʻi e ngaahi ongo ʻoku leleí. Faʻu ha lisi ke fakamanatu kiate koe e kakai ʻokú ke ʻofa aí, ngaahi meʻa ʻokú ke manako ke faí, mo e tāpuaki kuó ke houngaʻia aí.
4.Vahevahe ki he niʻihi kehé pea kole tokoni.
Lisi ha kakai (mo honau ngaahi fika telefoní) te ke lava ʻo talanoa mo ia mo nau loto lelei ke tokoniʻi koe ke ke ʻosiki e toenga hoʻo palani fakahaofí lolotonga e hoko e palōpalemá. ʻE lava ke kau ʻi he kakai ko ʻení ha ngaahi kaungāmeʻa, kāingalotu ʻo e uōtí, mo e kau mēmipa ʻo e fāmilí.
5.Fakapapauʻi ʻokú ke ʻi ha ʻātakai ʻoku malú.
ʻE lava ke fakakau heni haʻo kole ki ha taha ke tokoni atu ki hono toʻo e ngaahi meʻa te ke ala ngāue ʻaki ke fakalaveaʻi koé, pe ko hoʻo mavahe ki ha feituʻu kehe kae ʻoua kuo liliu hoʻo ngaahi ongó. Hiki ha lisi ʻo e ngaahi feituʻu fakasōsialé—hangē ko e paʻaké, fale fakamālohisinó, fale heleʻuhilá, mo e alā meʻa pehē—ʻa ia ʻoku malu mo kakaiʻiá.
6.Kapau te ke kei ongoʻi ai pē ʻokú ke fie fakalaveaʻi koe, fetuʻutaki ki ha taha mataotao.
Lisi e hingoa, fika telefoni, mo e tuʻasila ʻo e kilīniki, falemahaki, mo e ngaahi fika telefoni ki he faleʻi moʻuí (hotlines). ʻOku hā ʻi he Suicide.org/international-suicide-hotlines.html ʻa e ngaahi fika telefoni faleʻi moʻui ki he ngaahi fonua ʻe niʻihi. Hangē ko ʻení, ko e fika telefoni ʻi he ʻIunaiteti Siteití ko e 1-800-273-TALK.
7.Ka hili hoʻo fai kotoa ʻení ʻokú ke kei ongoʻi veiveiua pē, fetuʻutaki ki he tokoni fakavavevavé pe ʻalu ki he falemahaki ofi tahá ʻo kole ha tokoni.