Ngaahi Uiuiʻi Fakauooti pe Fakakoló
Kau Tauhí


“Poupou maʻá e Kau Tauhí,” Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Faifaleʻí (2018).

“Poupou maʻá e Kau Tauhí,” Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Faifaleʻí.

Poupou maʻá e Kau Tauhí

Ko e tokotaha tauhí ko ha tokotaha ʻokú ne fai maʻu pē ʻa e tauhi ʻo ha taha ʻoku ʻikai ke ne siʻi lava ʻo feau ʻene ngaahi fie maʻú. Meimei ko e tokotaha ʻokú ne fai e tauhí ko ha mēmipa pē ʻo e fāmilí, ʻoku nofo mo ha tokotaha faingataʻaʻia fakaesino pe fakaʻatamai, mahaki tauhi, pe ngaahi nānunga ʻo e taʻu motuʻá. Mahalo naʻa ko e taimi tukupau ʻoku fie maʻu ki he niʻihi peheé ko ha ngaahi houa siʻi he uike ʻo aʻu ki he tauhi houa ʻe 24.

ʻOku faʻa fie maʻu foki e kau tauhí ke nau ʻai ke palanisi e ngāué, siasí mo e ngaahi fatongia fakafāmili kehé, kae taimi tatau pē ʻoku nau siʻi feinga ke tokangaʻi ha taha ʻoku nau ʻofa ai. Neongo ʻoku faʻa fakafiefia mo fakatupulaki ʻa hono fai ʻo e tauhí, ka ʻe malava foki ʻe he taulōfuʻu ʻo e fie maʻu ke tokangaʻi hokohoko e faingataʻaʻiá ke ne fakatupu ha hohaʻa, helaʻia, mafasia fakapaʻanga, loto tailiili mo e ongosia.

ʻOku malava ke ʻi ai ha ngaahi fie maʻu ʻa e kau tauhí ka ʻoku ʻikai ke tau sio ki ai, pea te nau ala momou foki ke kole tokoni. ʻE ala tuʻu foki e kau tauhí ʻi ha tuʻunga uesiangofua ʻe he loto mafasiá, loto tailiilí, ngāueʻaki ha faitoʻo konatapu pe palopalema fakaemoʻui lelei. Te nau ala aʻusia foki e loto mamahí, ongoʻi tāufehiʻá, pe ʻita ko e tōnoa ʻenau ʻamanakí mo e hala ʻenau fakatetuʻá mo e fakaʻānauá. ʻE malava ke kehe ʻenau tōʻonga moʻui fakaʻahó, tauʻatāina ke fakahoko e ngaahi meʻa ʻoku nau fie fakahokó, mo e ngaahi taumuʻa ki he kahaʻú pea mei he meʻa ne nau tomuʻa ʻamanaki ki aí.

Feinga ke Mahino

ʻI hoʻo talanoa mo e kau tauhí, fakapapauʻi ke fakahaaʻi ʻa e ʻofá mo e manavaʻofá ʻo hangē ko e Fakamoʻuí. Koeʻuhí ʻoku kehekehe ʻa e tūkunga kotoa mo e tokotaha takitaha, fakakaukau ʻi he faʻa lotu ke fai ʻa e ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení ʻi he founga manavaʻofa mo ʻofa ke tokoni ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e ngaahi tūkunga ʻo e tokotaha tauhí mo ʻiloʻi ʻene ngaahi fiemaʻú.

  • Ko e ha ʻa e tuʻunga lolotongá, pea ko e hā ho ngaahi fatongiá?

  • Ko e hā ʻa e ngaahi tafaʻaki faingataʻa taha fekauʻaki mo e meʻa ʻoku ke fouá?

  • Kuo uesia pe tokoniʻi fēfē ho fāmilí ʻi hoʻo hoko ko ha tokotaha tauhí (moʻui leleí, ngaahi palopalema fakapaʻangá, ngaahi ngafá, fatongiá, mo e ala meʻa pehē)?

  • Ko e hā ha ngaahi faingataʻa ʻokú ke tofanga ai ʻi ho vā fetuʻutaki mo e tokotaha ʻokú ke tauhí?

  • ʻOku ngalingali nai ke toe lelei ange, hoko atu ʻa e meʻa tatau pe ʻe toe kovi ange ʻi he ʻalu ʻa e taimí?

  • Ko e hā ʻa e faʻahinga tokoni fakatauhi ʻokú ke lolotonga maʻú (mei he kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí, kau ngāue fakaetauhí, ngaahi maʻuʻanga tokoni fakakoló, pe ngaahi senitā fakafaitoʻó)?

  • Ko e hā ha ngaahi ngāue mo e ngaahi fatongia ʻoku ʻikai ke ke lava pe ko e kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí ʻo fakakakato, koeʻuhí ko e siʻisiʻi ʻo e taimí pe meʻa ʻoku malavá?

  • Ko e hā ʻokú ke fai ke tokangaʻi koé (meʻakai fakatupu moʻui leleí, mohe, fakamālohisino, ngāue fakafaitoʻo angamahení)?

  • Ko e hā te ke fie vahevahe mo au ʻo kau ki ho tūkungá?

Tokoniʻi e Fakafoʻituituí

ʻI hoʻo tokoni ke mahino ki he mēmipá hono tūkungá, fakakaukau ke ke fakaʻaongaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fokotuʻu ko ʻení.

Tokoni ke mahino ki he tokotaha tauhí ʻa e mālohi fakaivia mo huhuʻi ʻo e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí (vakai, ʻAlamā 7:11–12; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:6; Mōsaia 24:13–15).

Fakapapauʻi e founga ke tokoni ki he tokotaha tauhí ke kei fetuʻutaki mo e kau mēmipa kehe ʻo e uōtí mo kau ki he ngaahi fakatahaʻanga lotu kehé.

  • Kapau ʻoku ongoʻi ʻe he tokotaha tauhí mo e tokotaha ʻoku fai ki ai ʻa e tauhí ʻokú na fakakavenga ki he uōtí, tokoni ke mahino kiate kinaua ʻokú na mahuʻinga pea ʻoku tokolahi ha kāingalotu ʻoku nau fiefia ke tokoni kiate kinaua.

  • Fakapapauʻi ʻoku maʻu ʻa e sākalamēnití ʻi ʻapi, kapau ʻe fie maʻu.

  • Fakapapauʻi pe ʻoku fie maʻu ʻe he tokotaha tauhí ha tokoni kae ʻalu ki he lotú, temipalé, pe ngaahi ʻekitivitī kehé.

  • Vahevahe mo e tokotaha tauhí ʻa e founga ʻoku tokoni ai ʻene tā sīpingá mo ʻene ngaahi aʻusiá ki he kāingalotu kehe ʻo e uōtí.

  • Fakakaukau ke ʻoange ki he tokotaha tauhí ha ngaahi faingamālie ke ngāue ʻo ʻikai toe tānaki atu ki heʻenau kavengá.

Talanoa mo e tokotaha tauhí mo e tokotaha ʻoku tokangaʻí pea fakahaaʻi hoʻo ʻofa mo e tokanga kiate kinautolu kotoa ʻoku kaunga ki aí.

  • Palani ha ngaahi ʻaʻahi ki he ʻapí ke toe mahino lelei ange e tūkungá.

  • Fai ha fakalotolahi mo ha tokoni ke mahino ki he tokotaha tauhí ʻoku ʻikai ke ne tuenoa.

  • Tokoni ke fokotuʻutuʻu ha ngaahi tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki ʻi he taimi ʻoku kole pe ueʻi fakalaumālie ke fai iá.

  • Aleaʻi e ngaahi palani ʻa e tokotaha tauhí ki hano liliu e founga tauhí pe meʻa ke fakahoko kapau ʻe kovi ange ʻa e tūkungá, mo e founga ʻe lava ke tokoni ai e uōtí.

Feinga ke ʻiloʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku maʻu ʻa ia ʻe lava ke kumi tokoni mei ai e tokotaha tauhí

  • Hiki ha lisi ʻo e ngaahi talēniti, taukei mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻo e kau mēmipa ʻo e fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá ʻa ia te nau lava ʻo fakahoko ʻa e tokoni ʻoku fie maʻú mo faʻu ha palani ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení.

  • Tokoni ki he tokotaha tauhí ke ne ʻiloʻi ha ngaahi faingamālie ki ha taimi fakataautaha. Fakakaukau ki he ngaahi fie maʻu fakalaumālié mo fakatāutahá pea pehē foki ki ha ngaahi faingamālie fakatupulaki.

Feinga ke ʻiloʻi ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻoku fie maʻu, hangē ko e:

  • Ngaahi tokoni fakapaʻangá

  • Maluʻí

  • Tokoni mo e poupou mei he kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí

  • Tokoni fakatuʻasinó mo e fakaʻatamaí

  • Ngāue maʻuʻanga moʻuí

  • Fefonongaʻakí

  • Founga ke maʻu e ngaahi naunau tokoni fakatekinolosiá pe naunau kehe

Poupouʻi e Fāmilí

Kapau ʻoku ʻi ai ha toe mēmipa kehe ʻo e fāmilí ʻi ʻapi, mahalo naʻa fie maʻu ke nau tokoni ki he tauhí. Fakapapauʻi ʻa e uesia ʻe hoko heni ki he tokotaha tauhí mo e tokotaha ʻoku fie maʻu ke tauhí, kae pehē ki he malí, fānaú mo e toenga ʻo e fāmilí pea fakahoko ha ngāue ki he ngaahi palopalema ko iá.

Tokoni ke mahino ki he fānaú e ngaahi ngāue taufetongí pea mo e ngaahi fie maʻu ʻi ʻapí.

  • ʻE lava ke ʻilo ʻe he fānaú mo e toʻu tupú ʻoku lahi ange honau fatongiá kapau ʻoku hoko ʻenau mātuʻá pe tehiná mo e taʻoketé ko ha tokotaha tauhi pe fai ki ai e tauhí (hangē ko ʻení, ngaahi fatongia ʻi ʻapí, tokangaʻi e ʻapí pe meʻalelé).

  • Mahalo ʻoku ʻikai maʻu ʻe he ngaahi mātuʻa ʻoku nau fai e tauhí, pe kapau ko kinautolu ʻoku tauhí, ha taimi lahi ke feohi ai mo ʻenau fānaú ʻo hangē ko ʻenau fie maʻú.

Fakakau ʻa e fānaú ʻi he ngaahi ʻekitivitī mo e ngaahi fāmili kehe ‘i he uōtí.

  • Fakaafeʻi ‘a e ngaahi fāmili ʻi he uōtí ke nau ʻaʻahi ki he ʻapí, pea fakalotolahiʻi kinautolu ke nau kau ʻi he ngaahi ʻekitivitī ʻa e fāmilí, hangē ko e efiafi ʻi ʻapí.

ʻE lava ke ongoʻi ʻe he tokotaha ʻoku faingataʻaʻiá, ʻokú ne hoko ko e fakakavenga ki he kau tauhí pea faingataʻaʻia ai ko e ʻikai ke ne malava ʻo fai ha meʻá. Fakakaukau ki ha ngaahi founga ke tokoni ki he fakafoʻituituí ke maʻu ha taumuʻa mo ha fiefia.

  • Tokoni ke ne ʻiloʻi mo kau atu ki ha ngaahi ʻekitivitī ʻoku ʻuhingamālié, (hangē ko e ngāueʻofá, fakafiefiá, feohi fakafāmilí, fanga kiʻi ngāue pe manako fakatāutahá, mo e alā meʻa pehē), ʻo fakatatau mo e tūkungá.

  • Fakakaukau ki ha ngaahi faingamālie ke tokoni ki he Siasí mei ʻapi, hangē ko e Fakahokohoko Fakamotuʻalea ʻi he FamilySearch pe ko e ngaahi faingamālie kehe ʻi he ʻinitanetí.

Fakaʻaongaʻi e Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni ʻa e Uōtí mo e Siteikí

ʻE lava ke tokoni e kau taki fakauōtí pe niʻihi fakafoʻituitui falalaʻanga kehe, ke hokohoko atu ʻenau poupoú, tatakí mo e fakahinohinó. Kole ha ngofua mei he tokotaha tauhí kimuʻa pea toki talanoa mo e niʻihi kehé ki he meʻa ʻoku hokó.

ʻE ala fakakaukauʻi ʻe he kau takí ke aleaʻi ʻa e tūkungá ʻi he fakataha alēlea fakauōtí ke fakapapauʻi ʻa e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai ʻe he uōtí ʻa e tokotaha tauhí pea mo e tokotaha ʻoku fai ki ai ʻa e tauhí.

  • ʻA ala fakaafeʻi ʻe he pīsopé ʻa e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá ke nau ngāue mo e tokotaha tauhí ke toe vakaiʻi ʻa e meʻa ʻoku hokó pea fakapapauʻi ʻa e founga ke feau ai ʻa e ngaahi fiemaʻú.

  • ʻOku totonu ke fakakaukauʻi ʻe he palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e palesiteni ʻo e Fineʻofá ke vahe ha kau tangata mo e kau fafine ngāue fakaetauhi faivelenga ki he fāmilí.

  • Tokoni ki he tokotaha tauhí ke ne ʻiloʻi ʻa e tokotaha falalaʻanga te ne lava ʻo hoko ko ha tokoni tuʻumaʻu kiate ia. ʻE lava pē ko ha tangata pe fefine ngāue fakaetauhi, pe ko ha mēmipa ʻe taha ʻo e uōtí.

Kumi ha ngaahi founga ki he kau mēmipa ʻo e uōtí ke nau tokoni ai.

  • Fili ha kāingalotu ʻe lava ke nau ʻaʻahi ki he ʻapí ke fakasiʻisiʻi e ongoʻi tuēnoá pe taʻelatá.

  • Fakakau ʻa e toʻu tupú pe niʻihi kehé ʻi he ngaahi ngāue tokoní ke tokoni ki he familí.

  • Fakapapauʻi ha ngaahi founga ʻe lava ke tokoni maʻu ai pē ʻa e kāingalotú ke tokangaʻi e tokotaha ʻoku fie maʻu ke tauhí kae kiʻi mālōlō e tokotaha tauhí ʻo kau atu ki ha kiʻi kulupu tokoni, tokangaekina ʻa e fiemaʻu fakalaumālie pe fakatāutahá, pe maʻu ha tokoni kehe kae siʻi mālōlō.

Feinga ke ʻiloʻi ha ngaahi kautaha mo e maʻuʻanga tokoni fakalotofonuá pea poupouʻi e tauhí ke fakaʻaongaʻi kinautolu. ʻE lava ke kau ʻi he maʻuʻanga tokoní ha:

  • Kau faifaleʻi fakapalofesinalé

  • Fanga kiʻi kulupu tokoni fakalotofonua mo fakafonua maʻá e kau tauhí (fakatāutaha pe ʻi he ʻinitānetí)

  • Ngaahi kautaha fakapuleʻanga pe fakatāutaha

  • Ngaahi kautaha ʻoku ʻikai fakapuleʻanga (NGOs)

Paaki