Faka‘aongaʻi ʻo e Ponokalafí

Ko e ponokalafí ko ha ngaahi meʻa ʻoku nau fakafōtunga mai pe fakamatalaʻi ʻa e sino ʻo e tangatá pe tōʻonga fakasekisualé ʻi ha founga te ne fakaʻaiʻai ai ʻa e holi fakasekisualé. Kuo toutou ako‘i ʻe he Siasí ko e tōʻonga faiangahala ʻa hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí.

ʻOku aʻusia ʻe he niʻihi tokolahi taha ʻoku nau fakaʻaongaʻi ʻa e ponokalafí ha ngaahi tuʻunga faingataʻa kehekehe ʻi honau vā fetuʻutaki—mo e ʻOtuá, mo kinautolu pē, pea mo e niʻihi kehé. ʻOku malava ke nau aʻusia foki ʻa e ongoʻi halaiá pe fakamāʻiá. Neongo pe ʻoku lahi fēfē ʻa e tuʻunga hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí, ka ko hono fakahaaʻi ʻo e ʻofá mo e loto houngaʻia ki he fakafoʻituituí ʻi heʻenau loto-toʻa ke fakahā iá ko ha sitepu mahuʻinga ia ke tokoniʻi kinautolu ke fakatupulaki ʻenau ongoʻi honau mahuʻingá mo e malava ke ikunaʻi ʻa e palopalemá.

ʻI hoʻo ngāue fakaetauhi ki he niʻihi fakafoʻituitui ʻoku fefaʻuhi mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí, feinga ke tataki kinautolu kia Kalaisi. Fakalotolahiʻi ʻa e fakafoʻituitui kotoa pē ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau tākiekina kinautolu ki hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí pea faʻufaʻu ha ngaahi palani ke liliu ʻenau tōʻongá.

Feinga ke Mahino

ʻOku malava ke hoko ʻa e maʻunimaá ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí, kae faleʻi ʻa e kau mēmipá ke tokanga taha ki honau tuʻunga fakalangi ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine kinautolu ʻo e ʻOtuá kae ʻikai ko hono fakahingoa ʻaki kinautolu ʻenau ngaahi tōʻongá. Fakakaukau ʻi he faʻa lotu ke ʻeke ha ngaahi fehuʻi peheni ke tokoni ke mahino lelei ange ʻa e anga hono fakaʻaongaʻi ʻe he mēmipá ʻa e ponokalafí mo ʻiloʻi ʻene ngaahi fiemaʻú.

Ko e hā ha ola kuo ʻomi ʻe hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí ki hoʻo moʻuí?
Ko e hā hono tuʻo lahi hoʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ponokalafí?
Ko e hā kuó ne tokoniʻi koe ʻi hono ikunaʻi ʻa e faingataʻá ni?
Kuó ke fakaʻaongaʻi fēfē nai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi hono ikunaʻi ʻa e faingataʻá ni?

Kapau ʻokú ke ʻilo hano mamataʻi, fakatau, pe tufaki e ponokalafi ʻa e fānaú, fetuʻutaki ki he kau maʻu mafai fakapuleʻangá. ʻOku ʻi ai ʻa e telefoni laine tokoni ʻa e pīsopé ʻoku ʻatā ke tā ki ai ʻi he taimi ʻokú ke fefaʻuhi ai mo e palopalemá ni.

Tokoniʻi ʻa e Fakafoʻituituí

ʻOku faʻa hoko ʻo lahi ange ʻa hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí ʻi ha vaivai fakaeʻulungaanga pē, pea ʻoku lahi hono ngaahi ivi tākiekiná. ʻI hono tokoniʻi e fakafoʻituituí ke ne maʻu ha mahino lahi ange ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku nau tākiekina hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí, ʻoku lava ke fakamālohia ai ʻene malava ke ikunaʻi iá.

Fakamālohia ʻa e mahino ʻoku maʻu ʻe he fakafoʻituituí ki he tokāteline ʻoku lava ʻo tokoniʻi ia ke ne ikunaʻi ʻa hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí:

Tokoni‘i ia ke mahino kiate ia ʻa e fatongia ʻo e Fakamoʻuí mo ʻEne malava ke tokoniʻi kitautolu ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí.
Tokoniʻi e fakafoʻituituí ke ne ʻiloʻi hono tuʻungá ko e fānau ia ʻa e ʻOtuá mo fakatokangaʻi hono ngaahi mālohingá, talēnití mo e ngaahi meʻa ʻokú ne malava fakafoʻituituí.
Tokoni‘i e fakafoʻituituí ke mahino kiate ia ʻa e tauʻatāina ke filí mo hono fatongia ke ngāueʻi e palopalema ko ʻení.
Tokoni‘i e fakafoʻituituí ke mahino kiate ia ko e taha ʻo e ngaahi nunuʻa tamaki ʻo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí ko e faʻa kamata ke sio ʻa kinautolu ʻoku nau fakaʻaongaʻí ki he niʻihi kehé ko ha ngaahi meʻa pē ke fakatōliʻa ʻenau ngaahi holí kae ʻikai ko ha ngaahi foha pe ngaahi ʻofefine ʻo e ʻOtuá.
Aleaʻi ʻa e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e ongoʻi halaiá (“Kuó u fakahoko ha meʻa kovi”) pea mo e ongoʻi fakamāʻiá (“Ko e tokotaha kovi au”), pea tokoniʻi ke mahino ki he fakafoʻituituí ʻa e mahuʻinga ʻo e ongoʻi halaia totonú, kae fakaʻehiʻehi mei he ongoʻi fakamāʻiá.
Fakalotolahiʻi ʻa e mēmipá ke fekumi ki ha fakamatala fekauʻaki mo e tuʻunga moʻui lelei fakasekisualé, fakahaaʻi totonu ʻo e tuʻunga fakasekisualé, pea mo e fatongia ʻo ha holi ke fakafiemālieʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu fakasekisualé ʻo fakatatau mo e ngaahi fakangatangata kuo fokotuʻu ʻe he ʻOtuá.

Fakalotolahiʻi e fakafoʻituituí ke faʻufaʻu ha palani ke taʻofi ʻaki ʻene fakaʻaongaʻi ʻa e ponokalafí.

Fakaafe‘i ʻa e fakafoʻituituí ke ne fekumi ki ha ueʻi fakalaumālie ki hono fokotuʻutuʻu ha palani ʻe ʻaongá.
Fakalotolahiʻi ʻa e fakafoʻituituí ke palani ha ngaahi founga ke fakangatangata ʻa e hū ki he ponokalafí, hangē ko e fokotuʻu ha ngaahi meʻasivi ʻinitaneti mo fakaʻatā e niʻihi kehé ke ngāue ʻaki e ngaahi telefoni toʻotoʻó, komipiutá, mo e ngaahi lea fufū ki hono vakaiʻi e hisitōlia ʻo e meʻa naʻá ne mamataʻí.

Poupou‘i e fakafo‘ituituí ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi tuʻunga angamaheni taha ʻoku nau fakatupulaki ai ʻa e fakatauele ke fakaʻaongaʻi ʻa e ponokalafí pea mo e founga ke fakaʻehiʻehi mei aí.

Fakapapauʻi ʻa e “feituʻú,” “taimí,” mo e “founga” ʻo e tūkunga takitaha (fakakaukau ki he fakangatangata e hū ki aí mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e mītiá, hangē ko e ngaahi makasiní, tohí, televīsoné, faivá, mūsiká, ʻinitanetí, mo e alā meʻa peheé).
Kumi ke ʻilo lahi ki he ngaahi tūkunga ko iá (hangē ko e ongoʻi taʻeoliʻiá, taʻelatá, ʻitá, loto mafasiá, pe ongosiá).

Fakaafeʻi e fakafoʻituituí ke ne aleaʻi e palopalemá mo hono hoá pe mātuʻá.

Fakalotolahiʻi e fakafoʻituituí ke fokotuʻutuʻu ha palani ke toe fakafoki mai ʻa e falala ʻakinautolu ʻoku nau ongoʻi naʻe lavakiʻi kinautolu ʻe hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí.

Fakaafeʻi e fakafoʻituituí ke ne fakataha maʻu pē mo ha taha falalaʻanga ke aleaʻi ʻene fakalakalaká.

Fakakaukau ki hono fakafehokotaki ‘o e fakafoʻituituí mo ha ngaahi kulupu tokoni pe ngaahi polokalama ‘oku nau poupouʻi ‘a e fevahevaheʻaki ‘o e ngaahi tuʻunga ‘ulungaanga mahuʻinga ‘i hono ikunaʻi ‘o e ponokalafí.

Fakaafe‘i ʻa e mēmipá ke ʻalu ki ha kulupu tokoni fakalotofonua ki he fakaakeaké (“Fakaakeake mei he Maʻunimaá” ʻi he kongaChurchofJesusChrist.org) kapau ʻe lava.
Kapau ‘oku ʻikai ke ʻi ai ha polokalama tokoni fakalotofonua, fakakaukau ki ha ngaahi tafa‘aki kehe ʻe lava ke ma‘u, hangē ko e ngaahi kulupu tokoni ‘oku fakatefito ʻi he tukui koló pe ngaahi kulupu tokoni pe polokalama ʻi he ʻinitanetí.

Poupouʻi e Fāmilí

ʻOku uesia ʻa e hoa malí mo e kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí. ʻI hoʻo feinga ke tokoniʻi ʻa e hoa malí pe kau mēmipa kehe ʻo e fāmili ʻo e tokotaha ʻokú ne fakaʻaongaʻí, fanongo ki heʻenau manavasiʻí mo ʻenau loto-hohaʻá. Fakapapau‘i ke ke fakahaaʻi ‘a e ʻofá mo e ongo‘i ʻofá hangē ko e Fakamo‘uí. ‘Ikai ngata aí, fakapapauʻi ʻokú ke fakahoko ha tokoni feʻunga ki ha hoa mali ʻoku siʻi faingataʻaʻia. Vakai, Tokoni maʻá e Ngaahi Hoa Mali ʻo e Kau Fakaʻaongaʻi ʻo e Ponokalafí ke ma‘u ha fakamatala lahi ange.

Fakalotolahiʻi ʻa e hoa malí pe ko ha mēmipa ʻo e fāmilí ke fakapapauʻi ʻa e uesia ʻo e meʻa ni ʻiate iá pea ke kumi ha tokoni ʻi he taimi ʻoku fiemaʻu aiʻi he fehangahangai mo e ngaahi palopalema ko iá.

Tokoni ke mahino ki he mēmipa ‘o e fāmilí ʻa e founga ʻe lava ʻo tokoni ai ʻa e Fakamoʻuí, neongo kapau kuo taʻofi ʻe he tokotaha ʻoku ʻofa aí ʻene sio ponokalafí (vakai, ʻAlamā 7:11 mo e Mātiu 11:28–30).

Fakaafe‘i ʻa e mēmipa ʻo e fāmilí ke ʻalu ki ha Lotu kulupu tokoni maʻá e hoa malí mo e fāmilí pe ko ha kulupu tokoni tatau mo ia ‘o kapau ʻoku ma‘u. Vakai ki he konga ‘o e “Fakaakeake mei he Maʻunimaá” ʻi he ChurchofJesusChrist.org ki he ngaahi taimi ‘o e kulupu tokoní.

Poupou‘i ʻa e mēmipa ʻo e fāmilí ke toe vakaiʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni maʻá e ngaahi hoa malí mo e kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻi he konga ʻo e “Fakafepakiʻi ʻa e Ponokalafí” ‘i he ChurchofJesusChrist.org.

Fakaʻaongaʻi e Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni ʻa e Uōtí mo e Siteikí

Fakakaukau ke kole ki he kau taki fakauōtí pe niʻihi falalaʻanga ke hokohoko atu ʻenau poupoú. Kole ha ngofua mei he fakafoʻituituí kimuʻa pea toki talanoa mo e niʻihi kehé ki he meʻa ʻoku hokó.

Feinga ke ʻiloʻi ha taha falalaʻanga ke ne hoko ko ha taha poupou ki he mēmipá, pea fakaʻaiʻai ke na toutou fakataha.

Ko hono mo‘oní, ʻoku totonu ke hoko ʻa e tokotahá ni ko ha taha ʻoku ongoʻi fiemālie ki ai ʻa e fakafoʻituituí pea ko ha taha kuo ola lelei ʻene ikunaʻi ʻa e ponokalafí pe maʻu ha mahino lelei ki he ngaahi palopalemá ni.
ʻE lava ʻo hoko ʻa e tokotahá ni ko ha tokotaha ngāue fakaetauhi.

ʻI he ngaahi meʻa ʻe niʻihi, ʻe ala hokohoko atu hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí ʻe he fakafoʻituituí neongo ʻene feinga lahí mo e tokoni mei he niʻihi kehé ke ikunaʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí.

Fakakaukau ke tuku atu ʻa e mēmipá ki ha mataotao ki he moʻui lelei fakaeʻatamaí ʻa ia ʻokú ne ʻomi ha ngaahi tokoni ʻoku fenāpasi mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.
ʻE lava ke tokoni pe ʻave ʻe he Ngaahi Tokoni ki he Fāmilí (ʻi he feituʻu ʻoku maʻu aí ) ki he ngaahi maʻuʻanga tokoni fakalotofonuá, ʻa ia ʻe ala kau ki ai ʻa e ngaahi polokalama fakafaitoʻó pe ngaahi senitaá, ngaahi polokalama ʻoku fakatefito ʻi he tukui koló pe ngaahi kulupu tokoní, mo e ngaahi kautaha fakapuleʻangá.