Ngaahi Uiuiʻi Fakauooti pe Fakakoló
Kau Faifekau Foki ki ʻApi Teʻeki ʻOsi ʻe Ngāué


“Kau Faifekau Foki ki ʻApi Teʻeki ʻOsi e Ngāué,” Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Faifaleʻí (2020).

“Kau Faifekau Foki ki ʻApi Teʻeki ʻOsi e Ngāué,” Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Faifaleʻí.

Kau Faifekau Foki ki ʻApi Teʻeki ʻOsi ʻe Ngāué

Ko e kau faifekau ʻoku nau foki ki ʻapi pe fakakakato vave ange ʻenau ngāue fakafaifekaú ʻi he taimi naʻe tuku ki ai ʻa e ʻamanakí te nau ala aʻusia ha ngaahi faingataʻa makehe. ʻI heʻenau teuteu ki heʻenau ngāue fakafaifekaú pea nau mavahe atu ke ngāué, mahalo ne nau fonu ʻi he ʻamanaki lelei lahi mo ha holi ke ngāue maʻá e ʻEikí. ʻI he taimi ʻoku nau foki vave mai ai ki ʻapi ʻi ha faʻahinga ʻuhinga pē (hangē ko e palopalema fakaesino pe fakaʻatamai pe maumau-fonó), mahalo te nau ongoʻi loto-mamahi, mā, pe loto-foʻi. Mahalo te nau fakafehuʻia ʻa e ueʻi fakalaumālie ne nau maʻu ke nau ngāue fakafaifekaú. Mahalo ʻe hohaʻa ʻa e kau faifekau kuo foki maí ko ʻení ki he anga e vakai ange ʻa e kakaí pe ko e ʻEikí kiate kinautolú. Mahalo te nau ongoʻi hangē kuo nau tōnounou pe taʻetaau pe ko ʻenau fakamaauʻi taʻetotonu pē kinautolu. Te nau ala ongoʻi kuo taʻeʻaonga pea nau foua ha ngaahi tuʻunga kehekehe ʻo e loto-mamahí.

ʻOku fie maʻu ʻe he kau faifekau ʻoku fakafoki ki ʻapí, e ngāue fakataha ʻa e fāmilí, ngaahi kaungāmeʻá, kau takí, mo e kāingalotu ʻo e uōtí ke tokoniʻi kinautolu ʻi he taimi faingataʻa ko ʻení. Tokoni ʻofa ke fakafiemālieʻi, fakalotolahiʻi, mo tokangaʻi ʻa e faifekau fakafoki vave kotoa pē mo hono fāmilí. Fakalotolahiʻi ʻa e faifekaú, hono fāmilí, mo e kāingalotu ʻo e uōtí ke nau ui e tokotaha ko iá ko ha “tokotaha ʻosi ngāue fakafaifekau” kae ʻikai ko ha “faifekau ne foki vave mai” pe “faifekau ne tukuange vave.” ʻE lava ʻe he ngaahi lea ʻoku tau filifili ke fakaʻaongaʻí, ʻo tokoni ke fakasiʻisiʻi ʻa e ngaahi talanoa tukuhifo mo fakaʻaluma ʻo kau ki he niʻihi ʻoku tukuange vave teʻeki ai hokosia e taimi totonú.

Feinga ke Mahino

ʻI hoʻo talanoa mo e fakafoʻituitui, fakapapauʻi ke ke fakahaaʻi ʻa e ʻofá mo e ongoʻi ʻofá hangē ko e Fakamoʻuí. Koeʻuhí ʻoku kehe ʻa e tūkunga kotoa pē pea mo e tūkunga ʻo e tokotaha takitaha, fakakaukauʻi he faʻa lotu ke fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení ke mahino lelei ange ai e ngaahi meʻa ʻoku hohaʻa ki ai e mēmipá, mo ke ʻiloʻi ai ʻene ngaahi fie maʻú.

  • Ko e hā hoʻo ongoʻi kau ki ho misioná?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki naʻá ke maʻu mei hoʻo ngāué?

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ke tokanga mo hohaʻa lahi taha ki ai ʻi he taimi ní?

  • Ko e hā hoʻo ongoʻi ki hono tukuange koé?

  • Ko e hā ʻa e tali ho fāmilí ki hono tukuange koé?

  • Ko e hā hoʻo palani ki he meʻa ke ke fai ke tali ʻaki e ngaahi faingataʻa naʻe tuʻunga ai hono fakafoki koe ki ʻapí?

  • Ko e hā ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻokú ke maʻu?

  • Ko e hā ha founga ʻoku fakamālohia ai koe ʻe he ngaahi lēsoni ne ke ako ʻi hoʻo ngāue fakafaifekaú?

  • ʻOku fēfē ho vā mo e ʻEikí he taimi ní?

Tokoniʻi e Fakafoʻituituí

ʻI hoʻo tokoni ki he faifekau kuo foki maí mo hono tūkungá, fakakaukau ki ha niʻihi ʻo e ngaahi fokotuʻu ko ʻení:

ʻOku tokoni ke ke, fakataha maʻu pē mo e faifekau kuo foki maí ke ke tokoniʻi ia ke ne maʻu ʻa e ʻamanaki leleí mo e fakamoʻuí.

  • Tokoni ke mahino ki he faifekaú ʻa e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke tokoniʻi iá ʻi ha faʻahinga faingataʻa pē (vakai, ʻAlamā 7:11– 12; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:6; Mōsaia 24:13–15).

  • Tokoniʻi ʻa e faifekaú ke ne ʻiloʻi ko hai ia mo hono mahuʻinga ko e fānau ʻa e ʻOtuá peá ne ʻiloʻi hono ngaahi mālohinga fakafoʻituituí, ngaahi talēnití, meʻa te ne lavá, mo e ngaahi meʻafoaki fakalaumālié (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:10–11; Ngāue 17:28–29).

  • Poupouʻi ʻa e faifekaú ke ne fekumi ki ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

  • Kapau ko e foki ki ʻapi ʻa e faifekaú ko ha palopalema fakaesino pe fakaʻatamai, tokoniʻi ia ke ne maʻu leva e faitoʻo ʻoku fie maʻú.

Tokoni ke mahino ki he faifekaú ʻoku mahuʻingaʻia mo tali ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi ngāue naʻá ne fakahoko ko ha faifekaú, kau ai ʻa e foʻi moʻoni ko ia naʻá ne tali ʻa e ui ke ngāué (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:49).

  • Fakahaaʻi e houngaʻia ʻi he ngāue tokoni naʻá ne fakahoko fakatāutaha ko ha faifekaú.

  • Kapau ko hono tukuange atu ‘o e faifekau kuo foki maí ko ha ngaahi ʻuhinga ki he moʻui lelei fakaesinó pe fakaʻatamaí, ʻe ala fekau ʻe he pīsopé ke ne lipooti ki he fakataha alēlea māʻolunga ʻa e siteikí.

  • Kumi ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai ia ke ne ongoʻi ʻoku talitali lelei ia ki he uōtí pe vahevahe ʻene ngaahi aʻusia fekauʻaki mo e ngāue fakafaifekaú. Kapau ʻe ʻaonga, kole ki he faifekaú pe te ne lava ʻo fakahoko ha lotu, vahevahe ʻene fakamoʻoní, pe lea ʻi he lotú.

  • Tokoniʻi ʻa e faifekaú ke mahino kiate ia ʻe lahi ʻa e ngaahi faingamālie te ne maʻu ke tokoni ai ki he ngāue ʻa e ʻEikí, neongo ʻoku ʻikai ke ne toe tui ha pine hingoa fakafaifekau.

Fakamamafaʻi ange ko e meʻa ke fakamuʻomuʻa ʻe he faifekau kuo foki maí, ko e fakaakeaké pea toki kimui leva e fakakaukau ke toe foki ki he ngāue fakafaifekaú.

  • ʻOua naʻa fakamālohiʻi ʻa e faifekaú ke foki ki he ngāue fakafaifekaú. ʻE lava ke fai e fili ko ʻení hili ha fakaakeake kakato mei he ngaahi faingataʻa naʻá ne fakafoki ia ki ʻapí.

  • Kiate kinautolu ʻoku toe fie foki ki he ngāue fakafaifekaú pe fekumi ki ha ngaahi faingamālie kehe ke tokoní, vakai ki he fakamatala “Ko e Foki ki he Ngāué.”

Poupouʻi ʻa e faifekaú ke kei fetuʻutaki mo e palesiteni fakamisioná mo hono uaifí lolotonga ʻene feinga ko ʻeni ke liliú.

Kapau ʻoku ʻikai ke foki ʻa e faifekaú ki he ngāue taimi kakató, feinga ke fai ha tokoni mo tokanga ki ai. ʻI he kamata ke fokotuʻu ʻe he faifekau ne fakafokí ha ngaahi taumuʻá, faleʻi ia ʻi he ngaahi meʻa hangē ko e:

  • Akó

  • Ngāue Maʻuʻanga Moʻuí

  • Ngaahi vā fetuʻutakí (teiti)

  • Ngaahi faingamālie ke ngāue tokoní

  • ‘Alu ki he ʻinisititiutí

  • ʻAlu ki he temipalé mo e moʻui tāú

Ki he pīsopé: Kapau ʻoku hiki e faifekaú ki ha uooti kehe hili pē ʻene foki atú, fetuʻutaki ki he pīsope foʻou ʻa e faifekaú pea fakapapauʻi ʻokú ne ʻiloʻi ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai e faifekau ne foki maí.

  • Kapau naʻe foki ʻa e faifekaú ki ʻapi koeʻuhí ko ha ngaahi palopalema ʻo e moʻui tāú, tokoniʻi ia ʻi he founga ʻo e fakatomalá (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní [2020], vahe 32).

  • Kapau ko e tukuange ʻo e faifekau ne foki maí ko ha ngaahi ʻuhinga ki he moʻui lelei fakaesinó mo fakaʻatamaí, ʻe ala fakakaukau ʻa e pīsopé ke fekau ke ne lipooti ki he fakataha alēlea māʻolunga ʻa e siteikí.

Poupouʻi e Fāmilí

ʻOku uesia foki mo e kau mēmipa ʻo e fāmili ʻo ha faifekau, ʻi he taimi ʻoku fakafoki ai ha faifekau ki ʻapi teʻeki ai hokosia e taimi totonú. Fakapapauʻi ʻa e anga hono uesia ʻa e fāmili ʻo e mēmipá, pea feinga ke fai ha ngāue ki he ngaahi palopalema ko iá.

Faleʻi mo tokoni ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá, hohaʻá, pe ngaahi fehuʻi ko e tupu mei he foki vave mai ʻa e faifekaú.

  • Tokoni ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻa e founga ʻe lava ke fakamoʻui ai ʻe he Fakamoʻuí, ʻomi ha nonga, mo fakafiemālieʻi kinautolu mo e faifekau ne foki maí.

Fakalotolahiʻi e fāmilí ke nau fealēleaʻaki fakataha fekauʻaki mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e faifekau ne foki maí pea mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku maʻu ke tokoni kiate iá.

  • Tokoni ke tukutaha e tokanga ʻa e fāmilí ʻi he faifekaú mo ʻene fakaakeaké kae ʻikai ko e anga e vakai ʻa e niʻihi kehé ki he meʻa ne hokó.

  • Tokoni ke mahino ki he ongomātuʻa ʻo e faifekaú ʻoku ʻikai ʻuhinga ʻa e foki vave mai hona fohá pe ʻofefiné ke pehē kuó na fai ha meʻa hala heʻena hoko ko e ongomātuʻá.

  • Tokoni ke mahino ki he ongomātuʻá ʻoku ʻikai fie maʻu ke na tauteaʻi pe tukuakiʻi pē kinaua pe niʻihi kehé koeʻuhí ko e foki teʻeki ʻosi mai ki ʻapi ʻa e faifekaú.

Taʻofi e kau mēmipa ʻo e fāmilí mei hono teke e faifekaú ke fai mo foki ki he ngāue fakafaifekaú kimuʻa ke ne ongoʻi mateuteú pe kapau ʻoku ʻikai fie foki ʻa e faifekaú ia.

Fakaʻaongaʻi e Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni ʻa e Uōtí mo e Siteikí

Fakakaukau ke kole ki he kau taki fakauōtí pe niʻihi fakafoʻituitui falalaʻanga kehe, ke hokohoko atu ʻenau poupoú, tatakí mo e tokoní. Kole ha ngofua mei he fakafoʻituituí kimuʻa pea toki talanoa mo e niʻihi kehé ki he meʻa ʻoku hokó.

ʻE ala fakakaukauʻi ʻe he kau takí ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻa e faifekau ne foki maí ʻi he fakataha alēlea ʻa e uōtí ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni mo e ngaahi faingamālie ke tokoniʻi ai iá.

  • Kumi ha ngaahi founga ki he kau taki ʻo e Siasí ke ngāue longomoʻui mo tokoni ki he faifekau ne foki maí mo hono fāmilí lolotonga e taimi faingataʻa ko ʻení.

Fakalotolahiʻi ʻa e faifekaú pe ʻokú ne ʻiloʻi ha tokotaha falalaʻanga ke hoko ko ha tokotaha faifaleʻi, pea poupouʻi kinaua ke na fakataha maʻu pē.

  • ʻE lava pē ke hoko ʻa e tokotaha faifaleʻí ko ha tokotaha ngāue fakaetauhi ia ʻa e faifekau kuo foki maí.

  • Fakakaukau ke ke fili ha taha ʻosi ngāue fakafaifekau naʻá ne aʻusia ha meʻa tatau pea kuó ne maʻu ha ʻamanaki lelei mo ha mālohi ʻo fakafou ʻi he Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí.

Fakakau e faifekaú ʻi he ngaahi uiuiʻi mo e ngaahi faingamālie ke ngāue mo lea ʻi he ngaahi founga totonú, ʻi he taimi ʻokú ne mateuteu ai ke fakahoko iá.

Pea ka feʻunga, fakakaukau ke maʻu mo ha tokoni makehe mei he ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻa e Siasí mo e maʻuʻanga tokoni fakakoló, ʻa ē pē ʻoku fenāpasi mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ‘o e ongoongoleleí.

  • ʻOku ʻoatu ʻe he Tafaʻaki Tokoni ki he Fāmilí, ʻi he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi, ha ngaahi tokoni fakafaleʻi maʻá e kau taki ʻo e Siasí pea mo ha ngaahi fakataha faifaleʻi maʻá e kau faifekau ʻoku foki vave ki ʻapí.

  • Kapau ʻoku ʻikai maʻu ha Tafaʻaki Tokoni ki he Fāmilí, fakakaukau ki ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻi he koló.

Paaki