Ngaahi Uiuiʻi Fakauooti pe Fakakoló
Fetokangaʻaki ʻa e Tangata mo e Tangata pe Fefine mo e Fefiné


“Fetokangaʻaki ʻa e Tangata mo e Tangata pe Fefine mo e Fefine,” Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Faifaleʻí (2020).

“Fetokangaʻaki ʻa e Tangata mo e Tangata pe Fefine mo e Fefine,” Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Faifaleʻí.

Fetokangaʻaki ʻa e Tangata mo e Tangata pe Fefine mo e Fefiné

ʻE lava ke ongoʻi femanakoʻaki ʻa e kāingalotu ʻe niʻihi pe pehē ʻoku manako pē tangata ʻi he tangata, fefine ʻi he fefine, pe fakatou tatau pē. ʻI hoʻo fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní mo tuku ha taimi ke ke ako ai fekauʻaki mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e fānau ʻa e ʻOtuá ʻoku nau aʻusia ʻa e fetokangaʻaki ʻa e tuʻunga tangata pe fefine tataú pe ʻiloʻi ʻoku manako e tangata he tangata, te ke fakatupulaki e ʻofa faka-Kalaisí pea ʻe fakalahi hoʻo malava ko ia ke tokoní.

ʻOku ʻikai ko ha angahala ʻa e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangata pe fefine fefine mo e fefine pe ko e fili ke ui ʻaki ha tuʻunga fakasekisuale paú (hangē ko e manako e tangata he tangata, fefine he fefine, pe fakatouʻosi), pea ʻoku ʻikai maumauʻi ai ʻa e tuʻutuʻuni ʻa e Siasí. ʻOku ʻuhinga kehekehe e ngaahi lea hangē ko e tangata mo e tangata mo e fefine mo e fefiné ki he kakai kehekehe. Mahalo naʻa ʻuhinga hono tala ko ha fakafāfine/fakatangata koé, ʻoku fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefine, ka ʻoku fili ke ʻoua te ne tuli taupaua e ngaahi ongo ko ʻení. ʻE lava ke fakamatalaʻi foki ʻe he fakahingoa ko ʻení e founga ʻoku nau fakahā ai kinautolu fakaelotó, fakatuʻasinó, fakaeʻofá, fakasekisualé, pe fakapolitikalé. ʻOua te ke fakamahamahalo ʻoku maumauʻi ʻe he fakafoʻituituí ʻa e lao ʻo e angamaʻá koeʻuhí ʻokú ne fakaʻaongaʻi ha tuʻunga fakaʻilonga fakasekisuale.

Naʻe pehē ʻe M. Russell Ballard, “ʻOku tui ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ko e aʻusia ʻo e fetokangaʻaki ʻi he tangata mo e tangatá ko e moʻoni fihituʻu ia ki he kakai tokolahi. ʻOku ʻikai ko ha angahala ʻa e fetokangaʻakí, ka hono fakahokó. Neongo ʻoku ʻikai fili ʻe he fakafoʻituituí ke maʻu ʻa e faʻahinga fetokangaʻaki ko iá, ka ʻoku nau fili ʻa e founga ʻenau fakafeangaí. ʻOku ala mai ʻa e kau taki ʻo e Siasí ʻi he ʻofa mo e mahino ki he fānau kotoa ʻa e ʻOtuá, ʻo kau ai [ʻa kinautolu ʻoku fetokangaʻaki ʻi he tangata mo e tangata mo e fefine mo e fefiné]’” (“Be Still, and Know That I Am God” [Church Educational System devotional for young adults, May 4, 2014], broadcasts.ChurchofJesusChrist.org.)

Ko e kakai ‘oku nau aʻusia ‘a e ngaahi ongo ʻo e femanakoʻaki ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné ka ‘oku nau tukupā ke tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ʻe lava ke nau maʻu ha ngaahi uiuiʻi ʻi he Siasí, maʻu lekomeni temipale, mo maʻu e ngaahi ouau ʻo e temipalé.

Ko e meʻa mahuʻinga taha te ke lava ʻo fakahoko ʻi he hili ha fakamatala kakato ʻe ha fakafoʻituitui ʻa ʻene fetokangaʻaki ʻi he tuʻunga tangata pe fefine tataú ko e fanongo mo tokoniʻi ke nau ongoʻi ʻoku talitali lelei kinautolu.

ʻE fakaʻaongaʻi foki e ngaahi tefitoʻi moʻoni lahi fekauʻaki mo e fetokangaʻaki ʻi he tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné kiate kinautolu ʻoku nau aʻusia e taʻefiemālie ki he tuʻunga fakaetangatá pe liliu ʻo e tuʻunga tangata pe fefiné. Ka neongo ia, ʻoku kehekehe ʻaupito ʻa e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné mei he taʻefiemālie ki hoto tuʻunga tangata pe fefiné (gender dysphoria). Ko e niʻihi ko ia ʻoku taʻefiemālie ki honau tuʻunga tangata pe fefiné, mahalo ʻoku nau aʻusia pe ʻikai e fetokangaʻaki e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné, pea ko e konga lahi ʻo kinautolu ʻoku nau aʻusia e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné, ʻoku ʻikai ke nau fie liliu honau tuʻunga tangata pe fefiné.

Ki he ngaahi akonaki ‘a e Siasí fekauʻaki mo e fetokanga‘akí, toutou fakahoko ha ngaahi fehuʻi, mo ha fakamatala kehe ʻoku ʻaongá ki he kau takí, kau faiakó, mātuʻá, mo e fakafoʻituitui, vakai ki he konga ʻi he Tokoniʻi e Moʻuí mo e Ngaahi Tefito ‘o e Ongoongoleleí ’i he ChurchofJesusChrist.org.

Feinga ke Mahino

Ko kinautolu kuo nau aʻusia ʻa e fetokangaʻaki ʻi he tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné ʻe malava ke nau ongoʻi mā pe taʻefeʻunga, tatau ai pē kapau ne teʻeki ke nau ngāueʻi e ngaahi ongo ko ʻení. Mahalo pē te nau ilifia naʻá ke fakasītuʻaʻi ʻa kinautolu koeʻuhi ko e ngaahi ongo ko ʻení, pea mahalo ʻe ʻikai kenau ʻiloʻi e founga ke fakaleleiʻi ʻaki ʻenau ngaahi aʻusiá mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

ʻI hoʻo faleʻi ʻa e kāingalotu ʻoku nau aʻusia ʻa e fetokangaʻaki ʻi he tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné, fakamālōʻiaʻi ʻenau tuí mo e lototoʻa ʻi hono aleaʻi mo koe e ngaahi ongo ko ʻení. Fakapapauʻi ange kiate kinautolu e ʻofa ʻa e ʻOtuá. Fakahā ange he ʻikai lava ke ke maʻu ha mahino kakato ki he meʻa ʻoku nau fouá. ʻAi ke nau ʻiloʻi ʻokú ke ʻofa ʻiate kinautolu mo ke loto ke maʻu ha mahino. Fakahaaʻi hoʻo loto fiemālie ke fai ha tokoni fakaeloto mo fakalaumālié.

Fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke mahino lelei ange e tūkungá. Feinga ke tauhi mo muimui ki he fakatokanga ke faka‘ehiʻehi mei he fuʻu faka‘aulilikí:

  • Kātaki te ke lava ʻo ʻomi ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e meʻa kuó ke aʻusiá?

  • Kuo uesia fēfē nai ʻe he ngaahi ongó ni hoʻo moʻuí? Kuo nau uesia fēfē nai ʻa e moʻui ho ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmilí?

  • Te u tokoni fēfē atu nai kiate koe?

  • Te ke loto nai ke ta fakataha maʻu pē ke aleaʻi ʻeni?

  • ʻOku ʻuhinga kehekehe e ngaahi fakahingoá ki he kakai kehekehe. Ko e hā nai ʻene ʻuhinga kiate koe ʻa e lea ko e femanakoʻaki e tangata mo e tangata (pe femanakoʻaki e fefine mo e fefine, manakoki he fefine pe tangata fakatouʻosi, fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné, mo e alā meʻa peheé)?

Tokoniʻi e Fakafoʻituituí

‘I hoʻo fealēleaʻaki mo e fakafoʻituituí ʻoku nau aʻusia e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné, ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke ke maʻu ha mahino haohaoa ki he meʻa ʻoku hokó. Ko hoʻo holi ko ia ke mahino mo tokoní te ne fakafeʻungaʻi koe ke ke maʻu ha fakahinohino mei he Laumālié ʻi hoʻo ʻofa mo fakafanongó.

Tokoni ki he fakafoʻituituí ke nau ʻilo ko e ngaahi ongo ʻo e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné ʻe malava pē ko e tafaʻaki ia ʻe taha ʻo ʻenau aʻusia fakamatelié ka ʻoku ʻikai liliu ʻe he ngaahi ongo ko iá honau tuʻunga taʻengata mo fakalangi ko e fānau ʻa e ʻOtuá kinautolu.

  • Tokoni ki he fakafoʻituituí ke nau ʻiloʻi honau ngaahi mālohinga fakafoʻituituí, ngaahi talēnití mo e meʻa ʻoku nau malavá. Fakalotolahiʻi kinautolu ke nau feinga ke ʻiloʻi e taumuʻa ʻa e ʻOtuá pea ke ʻiloʻi, ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní, ha fakahinohino pau mo fakatāutaha ki honau halá.

  • Kapau ʻoku kau e fakafoʻituituí ʻi he tōʻonga fakasekisualé, akoʻi ange ʻa e fakatomalá mo e fakamolemolé ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí.

  • Fai maʻu pē ha faleʻi mo ha poupou ke ʻoua naʻa ongoʻi ʻe he mēmipá ʻokú ne tuenoa ʻi he fononga ko ʻení.

  • Fakaʻehiʻehi mei hono fai ha palōmesi ke fakasiʻisiʻi pe taʻofi ʻa e fetokangaʻakí ke fakafetongi ʻaki ʻa e angatonú.

  • ʻOku ʻikai totonu ke fakaongoongoleleiʻi ʻa e nofo-malí ko ha founga ke taʻofi pe fakasiʻisiʻi ʻaki ʻa e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné.

Fakaafeʻi ʻa e fakafoʻituituí ke nofo taha ʻi hono fakatupulaki pe tauhi ʻa e ngaahi sīpinga lelei ʻo e moʻuí.

  • Fakatokangaʻi e ngaahi mālohinga fakalaumālie ʻe ala hokó, pe kuo ʻosi tupulaki ko e tali ʻi he tui ki he ngaahi ongo ʻo e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné.

  • Tokoniʻi e fakafoʻituituí ke kumi ha ngaahi faingamālie ke fai ha tokoni ʻoku ʻaongá ki hono fāmilí mo e uōtí ʻo fakafou ʻi he ngaahi uiuiʻí mo e ngaahi faingamālie ngāue tokoni kehé.

Fakalotolahiʻi e fakafoʻituituí ke fakatupulaki ha ngaahi vā fetuʻutaki lelei, ʻikai fakasekisuale, ʻi he tuʻunga tangata pe fefine tatau mo ha fakafoʻituitui falalaʻanga. Tokoniʻi e fakafoʻituituí ke:

  • Kumi ha faifaleʻi pe kaungāmeʻa falalaʻanga ke fakataha maʻu pē mo ia ke aleaʻi e ngaahi taumuʻá mo e fakalakalaká.

  • Fakahā ‘a e ngaahi ongo ʻo e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné ki he fakafoʻituitui falalaʻangá. ʻOku ʻikai ngata pē ʻi he tokoni hono fakahaaʻi ʻi he faʻa fakakaukau e ngaahi ongo ko ʻení, ka ʻe malava ke maluʻi ai ha fakafoʻituitui mei he loto-mafasiá pe fakalaveaʻi pē kitá.

  • Fekumi ke fakamālohia e ngaahi vā fetuʻutaki mo e kau mēmipa falalaʻanga ʻo e fāmilí, kaungāmeʻá, kaungāʻapí, mo e kaungā-ngaué.

Ko e foʻituituí ʻe niʻihi kuo nau aʻusia ʻa e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné ʻe malava ke nau ʻosi ngāueʻi e ngaahi ongo ko ʻení pea maumauʻi ai e fono ʻo e angamaʻá.

  • Kapau ʻoku fefaʻuhi ʻa e fakafoʻituituí mo e ponokalafí, fakatupu ʻo e ngaahi ongo fakasekisualé ʻiate ia pē, pe ngaahi tōʻonga fakasekisuale kehe ʻoku ʻikai fenāpasi mo e fono ʻo e angamaʻá, tokoniʻi ʻene ngaahi feinga ke ikunaʻi ʻa e ngaahi faingataʻa ko ʻení. Vakai ki he konga ko e “Lea ʻo Fakahā ʻa e Ponokalafí” ʻi he ChurchofJesusChrist.org ki ha tokoni ki he ngaahi palopalema ‘o e ponokalafi.

  • Feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tūkunga angamaheni lahi taha ʻoku iku ki he faiangahalá.

  • ʻAi ke mahino ʻa e ngaahi ongo ʻoku tupu ai e ngaahi tūkungá ni (hangē ko e ongoʻi tuenoa pe liʻekiná).

  • Tokoniʻi e fakafoʻituituí ke fakatupulaki ʻa e ngaahi tali fakalaumālie kehé.

Ko e kakai ʻe niʻihi ʻoku nau aʻusia ʻa e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné, te nau malava ʻo fekumi ki he fakahinohino ʻa ha faifaleʻi fakapalofesinale. ʻE lava ʻe he fakamālohisinó ke fakamālohia ha ngaahi sīpinga lelei ʻo e moʻuí. Fakakaukau ki he ngaahi meʻa ko ʻení:

  • Taimi ‘e niʻihi ʻe faingataʻaʻia ʻa e kakaí ke nau fakakaukau kiate kinautolu pē. ʻE lava ke tokoni ha fakakaukau mei ha tokotaha faifaleʻi fakapalofesinale ʻoku fenāpasi mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ki he ngaahi tafaʻaki lahi ʻo e moʻuí, kau ai ʻa e ngaahi sīpinga ʻo e loto mafasiá mo e loto hohaʻá, ngaahi ʻulungaanga taʻemapuleʻí, ngaahi ola ʻo e ngaohikoviá, mo e ngaahi palopalema fakaeloto kehe. Hangē ko ia kuo fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlaní ʻe lava ke hoko ʻa e tokoni fakapalofesinalé he taimi ʻe niʻihi ʻo tatau pē mo e tokoni fakalaumālié (vakai, “Hangē ha Ipu kuo Maumaú,” Liahona, Nōvema 2013, 41).

  • Ko e fekumi ki ha fakakaukau mei ha tokotaha faifaleʻi fakapalofesinalé ko ha fakaʻilonga ia ʻo e mālohí mo e loto fakatōkilaló. Kapau ‘e fili ha taha ke fekumi ki ha tokoni pehē, ‘oku totonu ke fakaʻapa‘apaʻi ʻe he ni‘ihi kehé ʻene totonu ke fakapapauʻi ʻa e ngaahi ola naʻá ne fakaʻamuá. ʻOku fakaongoongoleleiʻi ʻe he Siasí ʻa e ngaahi founga ʻoku fakaʻapaʻapaʻi ai ʻa e “loto fakapapau ʻa ha taha ʻoku fakafofongaʻi ʻe ha loeá.”

  • ‘I hono fakalea ʻe tahá, ʻoku maʻu ʻe he fakafoʻituituí ʻa e totonu ke fakapapauʻi ʻa e ngaahi ola ʻokú ne fakaʻamuá, pea ʻoku totonu ke fakaʻapaʻapaʻi ʻe he tokotaha faifakamālohisinó mo e kau faifaleʻí ʻene ngaahi fakaʻamú. Ki ha taha ʻokú ne aʻusia ʻa e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné pe ʻiloʻi ʻoku fakasōtoma, ʻe ala tokoni ha faleʻi ki he tokotaha ko iá ʻi heʻene ngaahi tōʻonga fakasekisualé ʻi ha ngaahi founga moʻui lelei ange mo lavameʻa lahi ange. Ka neongo ia, ʻoku ʻikai fie maʻu ʻe he tokotaha kotoa pē ʻa e faleʻí mo e fakamālohisinó.

  • Neongo ʻoku lava pea ʻoku hoko ʻa e ngaahi fetongi i he tuʻunga fakasekisualé ʻi he kakai ʻe niʻihi, ka ʻoku ʻikai ke totonu ke tuku taha e tokangá ki ha faitoʻo fakapalofesinale ʻaki ha aofangatuku ʻe fakahoko pe ʻoku pau ke fakahoko ha liliu ʻi he fakakaukau fakasekisualé.

    Kapau ʻoku faingamālie, fetuʻutaki ki he Tafaʻaki Tokoni ki he Fāmilí ki ha fakamatala pe fealēleaʻaki.

Poupouʻi e Fāmilí

ʻOku uesia ʻe he fetokangaʻaki ʻa e tangata ki he tangatá pe fefine ki he fefiné ʻa e kau mēmipa ʻo e fāmilí kae pehē ki he fakafoʻituituí. Fakapapauʻi pe ʻoku uesia ʻa e fāmili ʻo e fakafoʻituituí pea fai ha ngāue ki he ngaahi palopalema ko iá.

  • Poupouʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí, kau ai ʻa e malí, ʻi heʻenau fāinga mo e ngaahi ongo ʻe malava ke hoko hangē ko e fakaʻohovalé, loto mamahí, ʻitá, lavakiʻí, mo e ongoʻi halaiá.

  • Tokoni ki he mātuʻá, ngaahi malí, pe kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí ke tuku hono tukuakiʻi kinautolú pe niʻihi kehé kae lava ke nau tokanga taha lelei ange ki hono lehilehiʻi e ngaahi vā fetuʻutaki ʻo e fāmilí.

  • Poupouʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau ʻofa ki he mēmipa ʻo e fāmilí mo tali ʻa e fakafoʻituituí.

  • Fakalotolahiʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau fekumi ki ha tokoni mo ha faleʻi fakapalofesinale ʻo ka fie maʻu.

  • Fakalotolahiʻi ʻa e kau mēmipa ‘o e fāmilí ke nau fekumi ki ha fakamatala mei he ngaahi maʻu‘anga tokoni ʻa e Siasí, hangē ko e Ngaahi Tefito ‘o e Ongoongoleleí pe konga ʻo e Tokoniʻi ʻo e Moʻuí ‘i he ChurchofJesusChrist.org.

Fakaʻaongaʻi e Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni ʻa e Uōtí mo e Siteikí

Fakakaukau ke kole ki he kau taki fakauōtí pe fakafoʻituitui falalaʻanga kehe, ke hokohoko atu ʻenau poupoú, tatakí mo e tokoní. Kole ha ngofua mei he fakafoʻituituí kimuʻa pea toki talanoa mo e niʻihi kehé ki he meʻa ʻoku hokó.

Fakapapauʻi e founga ʻe tokoni lelei taha kiate kinautolu ʻoku nau aʻusia ʻa e ngaahi ongo ʻo e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné.

  • Fakatupu ha ʻātakai mo e anga fakafonua ke ongoʻi ai ʻe he fakafoʻituitui kotoa pē ʻoku talitali lelei mo ʻofaʻi kinautolu.

  • Fakakaukau ke aleaʻi ʻa e meʻa ko ʻení ʻi he fakataha alēlea fakauōtí pe ko e lēsoni ʻi he Sāpate nimá. Faka‘aongaʻi ‘a e ngaahi naunau mei he konga ko e Tokoniʻi e Moʻuí ʻi he ChurchofJesusChrist.org pea mo e “Fetokangaʻaki ʻa e Tangata mo e Tangatá pe Fefine mo e Fefiné” ‘i he Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí ki hono teuteuʻi e ngaahi lēsoní pe ngaahi fealēlea‘akí.

  • Fakafepakiʻi e ongoʻi mo e ʻulungaanga mo e ngaahi talatupuʻa fekauʻaki mo e fetokangaʻaki fakatangata pe fakafefiné. Kapau ʻoku ʻikai maʻu ʻe he kakai ʻi ho uōtí pe koló ha mahino ʻoku fakatefito ʻi he ongoongoleleí ki he palopalema ko ʻení, ʻai ke nau sio ki he konga ko e Tokoniʻi e Moʻuí ‘i he ChurchofJesusChrist.org pea mo e “Fetokangaʻaki ʻa e Tangata mo e Tangatá pe Fefine mo e Fefiné” ʻi he Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí.

  • Tokoni ki he fakafoʻituituí ke mahino ko e feohi mo kinautolu ʻoku nau aʻusia ʻa e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné ʻoku ʻikai ʻuhinga ia te nau aʻusia foki mo kinautolu ʻa e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné, pea ‘e ʻikai fakatupulaki ai ha fakatuʻutāmaki ʻo e ngaohikovia fakasekisuale ʻo e fānaú.

Fakamahinoʻi ange ha kau faifaleʻi fakalotofonua pe ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻi he ʻinitanetí ʻoku nau fai ha ngaahi tokoni ʻoku fenāpasi mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

Fakakaukau ke fetu‘utaki ki he Tafaʻaki Tokoni ki he Fāmilí, kapau ʻe malava, ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoní.

Paaki