Ngaahi Uiuiʻi Fakauooti pe Fakakoló
Ko e hā ha tokāteline te ne lava ʻo tokoniʻi e fakafoʻituituí ke nau ikunaʻi ʻa e ngaahi palopalema ʻo e ponokalafí?


“Ko e hā ha tokāteline te ne lava ʻo tokoniʻi e fakafoʻituituí ke ʻikunaʻi ʻa e ngaahi palopalema ʻo e ponokalafí?” Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Faifaleʻí (2020).

“Ko e hā ha tokāteline te ne lava ʻo tokoniʻi e fakafoʻituituí ke ʻikunaʻi ʻa e ngaahi palopalema ʻo e ponokalafí?” Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Faifaleʻí.

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Faifaleʻí

Ko e hā ha tokāteline te ne lava ʻo tokoniʻi e fakafoʻituituí ke nau ikunaʻi ʻa e ngaahi palopalema ʻo e ponokalafí?

Ko e taha ho ngaahi fatongia ko e mēmipa ‘o e Siasí ke akoʻi mo fakamo‘oni ki he tokāteline haohaoa ʻo e ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisí. ʻE lava ke fakahoko ʻeni ʻaki hono akoʻi ʻa e tokāteline ʻo Kalaisí, ʻa ia kuo pau ke tui ʻa e taha kotoa kia Sīsū Kalaisi, fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá, papitaiso, maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, pea kātaki ki he ngataʻangá. Vakai ki he ngaahi lea ko ‘ení, ʻa ia ‘oku toe maʻu foki ‘i he konga ʻo e “Addressing Pornography” ʻi he ChurchofJesusChrist.org:

Ko e Mālohi ʻo hono Akoʻi e Tokāteliné

Ko e Tokāteline ʻo Kalaisí

Nofotaha ʻi he Tokāteline ʻo Kalaisí

Muimui ʻi he Tokāteline mo e Ongoongolelei ʻo Kalaisí

‘Oku fatongia ʻaki ʻe he fakafoʻituitui hono fakalelei‘i honau ngaahi faingataʻa‘iá ʻaki ʻa e ponokalafí. Kuo pau ke nau fakahoko ʻa e fatongia maʻa ‘enau moʻui ʻanautolú pea mo e ngaahi liliu ‘oku fie maʻu ke fakahokó. ʻI hoʻo kau ʻi ha ngaahi fealēleaʻaki kuo ueʻi fakalaumālie mo e fakafoʻituituí, tataki kinautolu ke fekumi ki ha fakahā fakatāutaha fekauʻaki mo e ngaahi fakaleleiʻí. Fakalotolahiʻi kinautolu ke nau fekumi ki he moʻui fakafalala pē kiate kita fakalaumālié ʻo fakafou ʻi he ngaahi feinga ke mahino pea moʻui ʻaki ʻa e tokāteline ʻa Kalaisí. ‘Oku mahuʻinga ʻa e akó mo e lotú ki he ngāue ko ‘ení.

‘Oku toe fatongia ʻaki foki ʻe he fakafoʻituituí ke maʻu ʻa e mahinó mo hono fakahā ʻa e mamahi kuo fakatupu ʻe he niʻihi kehé ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí. ʻI hoʻo ngāue mo kinautolú, fakahinohinoʻi kinautolu ke nau tali ʻa e fatongia ko ʻení pea fakahoko ʻa e meʻa ʻoku nau lavá ke fai ha totongi huhuʻi.

ʻE ala faingataʻa hono ikunaʻi ʻo e ponokalafí. ‘Oku totonu ke ngāue e fakafoʻituitui ke ʻiloʻi mo fakahaaʻi ʻa e ngaahi meʻa makehe ʻoku nau takiekina ʻenau fakaʻaongaʻi ʻa e ponokalafí. ‘Oku mahuʻinga ke fakatokanga‘i ʻa e ngaahi fakalelei fakalaumālié, neongo ‘oku mahuʻinga mo tokoni ‘i hono ikunaʻi ‘o e ponokalafí, ka ʻoku fa‘a hoko pē ia ko e konga ʻo e fakalelei kakató. ʻOku totonu ke fakakaukauʻi ʻe he fakafoʻituitui ke fakatotoloʻi ʻa e ngaahi palopalema fakasaienisi ki he moʻuí, fakaʻatamai, mo fakasōsiale, ʻa ia ʻoku faʻa ʻi ai ʻene kaunga ki hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí.

Akoʻi ʻa e Tokāteliné

ʻI hoʻo akoʻi ʻa kinautolu ʻoku fefaʻuhi mo e ponokalafí, ngāue fakataha mo kinautolu ke fakapapauʻi ko e fē ʻa e tokāteline te ne ala tokoniʻi kinautolu ke nau fakahaaʻi ʻa e ngaahi ivi takiekina ʻoku nau uesia ʻenau tōʻongá. Naʻe lea ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka: “ʻI he taimi ʻoku mahino ai ʻa e tokāteline moʻoní, ʻokú ne liliu ʻe ia ʻa e tōʻonga moʻuí mo e ʻulungāangá. ʻE vave ange hano liliu ʻo e ʻulungāangá ʻe he ako ki he ngaahi tokāteline ʻo e ongoongoleleí, ʻi hano fai ʻo ha ako pē ki he ʻulungāangá.” ʻE lava ʻe he fakakaukau pē ki he tōʻonga taʻetāú ʻo tākiekina koe ke ke iku fakahoko ai pē ʻa e tōʻonga taʻetāú. Ko hono ʻuhinga ia ʻoku mau fuʻu fakamamafaʻi ai ʻa hono ako ʻo e ngaahi tokāteline ʻo e ongoongoleleí” (Little Children,” Ensign, Nov. 1986, 17).

Ko e ngaahi tokāteline tefito ʻoku akoʻi ʻi he seminelí mo e ʻinisititiutí ko ha fakahinohino ʻaonga ia ki hono ʻiloʻi ʻa e tokāteline ke tokanga taha ki aí (vakai, “Ngaahi Tokāteline Tefitó”). Ako‘i e tokāteliné ʻaki hono fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻo e ongoongoleleí hangē ko e ngaahi folofolá mo e ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahí.

Tokoni ʻaki e ʻofa faka-Kalaisí ʻi hoʻo faiakó, pea tokanga taha ki hono tokoniʻi e fakafoʻituitui ke nau fakatokangaʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻenau moʻuí. Fakalotolahiʻi kinautolu ke nau ʻilo‘i ʻa e founga ke nau tupulaki ai ‘i honau ngaahi faingataʻa‘ia ʻi he ponokalafí. Fakakaukau ke ʻeke ange ha ngaahi fehu‘i fakalaumālie fekauʻaki mo ‘enau fakalakalaká; tupulaki ʻa e mahino ʻoku nau maʻú ʻiate kinautolu peé fakasaienisi ki he moʻuí, fakaʻatamai, fakasōsiale mo fakalaumālie; pea mo e tupulaki honau ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí. Tataki e fakafoʻituitui ke mahino kiate kinautolu ʻa e founga ʻoku lava ai ʻe he mālohi ʻo Kalaisí ʻo liliu mo fakaleleiʻi kinautolu ke nau a‘usia ʻa e tuʻunga ʻoku nau ʻi aí.

Nofo taha hoʻo ngaahi akonakí ki hono tokoniʻi e fakafoʻituitui ke mahino ʻa e fakatomalá mo e mālohi ʻo Sīsū Kalaisí mo ʻEne Fakaleleí. ʻE lava foki ke tokoni ke poupouʻi kinautolu ke fekumi ki he fakamatala fekauʻaki mo e tuʻunga moʻui lelei fakasekisualé, fakahaaʻi e feohi fakasekisuale totonú, pea mo e fatongia ʻo e holi fakasekisualé ke ʻi he ngaahi fakangatangata pē kuo fokotuʻu ʻe he ʻOtuá.

Ngaahi Sīpinga ʻo hono Akoʻi ʻo e Tokāteliné

ʻOku fakaʻilongaʻi ʻe he ngaahi sīpinga ko ʻení ʻa e ngaahi faingataʻa ʻoku faʻa fehangahangai mo e fakafoʻituitui ʻoku nau fefaʻuhi mo e ponokalafí mo ʻomi ʻa e tokāteline ʻe ala tokoni ki he ngaahi faingataʻá ni. Lotu mo e fakafoʻituitui kotoa pē ke tokoniʻi ia ke ne ʻilo ʻa e tokāteline pau ʻoku fie maʻu lahi taha ʻi he taimi ní.

Ongo‘i tuenoa mo liʻekina

ʻOku faʻa aʻusia e fakafoʻituitui ʻoku fefa‘uhi mo e ponokalafí ha ongoʻi tuenoa mo li‘ekina. Mahalo pē ʻoku siʻisiʻi ʻenau fetuʻutaki fakasōsiale mo e niʻihi kehé. ʻE lava ke tokoni ʻa e mahino ʻoku maʻu ki he tokāteline ʻo e Toluʻi ʻOtuá ke ongoʻi ʻe he fakafoʻituituí ʻa e ʻofa mei he Tamai Hēvaní, Sīsū Kalaisi mo e Laumālie Māʻoniʻoní mo ʻetau fehokotaki kiate Kinautolú. Feinga ke ako‘i ʻa e natula faka-ʻOtuá mo e ngaahi fatongia ʻo e mēmipa takitaha ʻo e Toluʻi ʻOtuá.

Ongoʻi Mā mo Toitoi

‘Oku faʻa tataki ‘e he ngaahi ongoʻi fakamā‘iá ʻa e fakafo‘ituituí ke fufuuʻi ‘enau tōʻongá. ʻOku ʻai ʻe he fakamāʻiá ke ongoʻi ʻe ha niʻihi fakafoʻituitui ko e kakai kovi kinautolu mo ʻikai taau mo e fakamolemolé. ‘I he tafaʻaki ‘e tahá, ʻoku tākiekina ʻe he ongoʻi halaiá e fakafoʻituitui ke nau fakatokangaʻi ʻenau fehalaākí pea nau feinga ke fakatomala mo liliu. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he mahino ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí ke tau fakaʻaongaʻi ʻa e mālohi ʻo e tauʻatāina ke filí mo e ʻekeʻi meiate kita ʻa e meʻa ʻokú te fakahokó pea mo e ʻikaí fakahoko. ʻOku toʻo atu ʻe Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí ʻa e fakamāʻiá pea tokoniʻi kitautolu ke tau fakatomala, tupulaki, mo liliu.

Puputu‘u fekauʻaki mo e Fatongia ‘o e Feohi Fakasekisualé

ʻE ala ʻohake ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí ʻa e ngaahi tui taʻetotonu pe loi fekauʻaki mo e fatongia ʻo e feohi fakasekisualé. ʻOku fakamahinoʻi ʻe he palani ʻo e fakamoʻuí ʻa e fatongia mahuʻinga ʻo e feohi fakasekisualé pea mo hono taumuʻá ʻi he fakatupu ʻo e ngaahi fāmilí mo e ngaahi vā fetuʻutaki feʻofoʻofani ʻo e nofo-malí. Akoʻi ange ʻoku tokoni ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí mo e tokāteline ʻe taha ke fakamahuʻingaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo ha laumālie kae ʻikai ko e fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi fehalaaki mo e fakakaukau ʻoku ʻomi ʻe he ponokalafí ko e kakaí ko ha meʻa pē.

ʻI hoʻo fanongo ki hono aleaʻi ʻe he fakafoʻituituí ʻa e ngaahi faingataʻa ʻoku nau fehangahangai mo iá, ʻe tataki koe ke ke fakapapauʻi ʻa e tokāteline te ne feau lelei taha ʻenau ngaahi fiemaʻú. Ko e ngaahi sīpinga ko ʻení ko ha ngaahi founga siʻi pē ia ke fakahoko ʻaki hono akoʻi ʻo e tokāteliné.

Fakalotolahiʻi e Fakafoʻituitui ke Fakaʻaongaʻi ʻa e Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí

Tokoni ki he fakafoʻituitui ke nau feinga ke mahino kiate kinautolu ʻa e tokāteline ʻoku fekauʻaki mo ʻenau ngaahi fiemaʻu makehé. ʻE lava ke ueʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní e fakafoʻituitui ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi founga pau ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e moʻoní ʻi heʻenau moʻuí. Fakalotolahiʻi kinautolu ke nau tukupā ke moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi ueʻi ʻoku nau maʻú, ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, pea mo e ngaahi akonaki ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Ko ha ngāue ʻeni ʻi he kotoa ʻo e moʻuí maʻa kinautolu ʻoku nau fie hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí.

Ko e ngaahi fakakaukau ko ʻení ko ha toe tokāteline ʻe ala tokoni ki he fakafoʻituitui ʻoku fefaʻuhi mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí.

Haʻisia

Ko ha fānau kotoa kitautolu ʻa e ʻOtuá. Koeʻuhí ko e tuʻunga faka-ʻOtua ko iá, ʻoku ʻi ai ʻetau ngaahi meʻafoaki, hangē ko e tauʻatāina ke filí, mo e ngaahi fatongia, hangē ko e haʻisia ki he meʻa ʻokú te faí.

Ko e haʻisia kiate kita, niʻihi kehé, pea mo e ʻEikí ko e kī ia ki he fakalakalaká. Akoʻi ki he fakafoʻituituí ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e ponokalafí pea mo e founga ʻokú ne maumauʻi ai ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻOtuá. Tokoni‘i ke mahino kiate kinautolu ʻe ʻikai ke nau lava ʻo fakalakalaka taʻe-kau ai hono siʻaki ʻo e ngaahi ʻulungaanga kovi mo ʻikai tāú.

Ki he kau pīsopé mo e kau palesiteni fakakoló: ‘Oku kau heni ʻa e vete hiá. Taimi ‘e niʻihi ‘e fie maʻu ha ngaahi fakataha kimu‘a pea toki fakahā kakato ʻe kinautolu ʻoku nau fakaʻaongaʻi ʻa e ponokalafí ʻa e tōʻonga ʻoku ʻikai ke tāú. ‘I hoʻo fakataha mo kinautolú, tokoniʻi ke mahino kiate kinautolu ʻa e fekauʻaki ʻa e faitotonú mo e ʻaloʻofá pea mo e founga ʻoku fekauʻaki ai ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ki he vetehiá pea mo e haʻisiá. Faka‘aonga’i ‘a e ongoʻingofuá, ʻofá, mo e māfana ke ueʻi fakalaumālie mo poupoú. Tokanga ke ke faka‘ehiʻehi mei he fakamāʻiá pe fakakounaʻí. ʻOku ʻikai totonu ke fakahoko ha fakataha alēlea memipasipi ke fakatonutonu pe fakamanamanaʻi ʻa e kāingalotu ʻoku fefaʻuhi mo e ponokalafí (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní [2020], 32.8.2).

Faʻa Lotú mo e Ako Folofolá

‘Oku mahuʻinga ʻa e lotu mo e ako folofola maʻu peé ki ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó. Akoʻi e fakafoʻituituí ke lotu fakahangatonu, kole ha fakamolemole mo ngāueʻi ʻa e tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. ʻE ala maʻu foki ʻe he niʻihi fakafoʻituitui ha mālohi ʻaki hono ako fakaʻaho e Tohi ʻa Molomoná (vakai, Russell M. Nelson, “Ko e Tohi ʻa Molomoná: Ne Mei Fēfē Nai Hoʻo Moʻuí Ka Ne ʻIkai Ia?Liahona, Nōvema 2017, 60–63). Fakaafe‘i kinautolu ke nau fekumi maʻu pē ki he ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahí mo e ngaahi fakamatala ʻi he makasini ʻa e Siasí fekauʻaki mo e ponokalafí mo e ngaahi taumuʻa fakalaumālié.

Ko e Tui ki he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi

Kuo pau ke tui e fakafo‘ituitui ʻoku nau lava ʻo liliu. Feinga ke lelei mo moʻoni mo kinautolu ʻi hoʻo toe vakaiʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. Ako‘i kiate kinautolu ʻe lava ʻe he kiʻi holi siʻisiʻi taha ke kamata ha liliú ke takiekina ki he fakalakalaká (vakai, ‘Alamā 32:27–28). ‘I he tanumaki ʻe he fakafoʻituituí ʻenau tuí mo fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa ʻoku nau akó, te nau lava ʻo fakatupulaki ʻenau tuí ke poupouʻi ha fuʻu liliu lahi.

Ko Ha Founga ke Ngāueʻi, Kae ʻIkai ko ha Meʻa Pē ʻoku Hoko

Ko e fakatomalá ko ha founga fakafiefia ‘okú ne fie maʻu ha taimi (vakai, Dale G. Renlund, “Fakatomalá: Ko Ha Fili Fakafiefia,” Liahona, Nōvema 2016, 121–24; Stephen W. Owen, “‘Oku Lelei Maʻu Pē ʻa e Fakatomalá,” Liahona, Nōvema 2017, 48–50). ʻOku fie maʻu ha taimi ki hono faʻu ha ʻulungaanga koví, ʻoku pehē pē hono fakatupulaki ʻo e ngaahi ʻulungaanga lelei faka-Kalaisí. ‘Oku tokoniʻi ʻa e ngāué ni ʻe he lotu mo e ako folofola maʻu peé, pea mo e fakatupulaki ʻo e tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

ʻOku ʻikai fie maʻu pea ʻoku ʻikai ke fuʻu moʻoni, ke haohaoa ha fakafoʻituitui peá ne fakalakalaka pe ʻokú ne aʻusia leva he taimi pē ko iá ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó. Ka, kuo pau ke ne ngaʻunu ki muʻa ʻaki e loto moʻoni ke fekumi ki he fakamolemolé, siʻaki ʻa e tōʻonga faiangahalá, pea fakafuofuaʻi ʻene fakalakalaká. ‘Ikai ngata aí, ka ko ha taha ʻoku sio ponokalafi kuo pau ke ne fakatokangaʻi foki mo fatongia ʻaki ʻa e mamahi ʻoku fakatupu ʻe he ʻulungaanga ko iá pea mo e mōlia atu ʻa e falalá ʻi hono ngaahi vā fetuʻutakí. ʻE ala kau heni ʻa e fakahoko ha totongi huhuʻí pea ʻoku totonu ke fakakau ai ʻa e faitotonu ki he malí, kapau kuo mali ʻa e fakafoʻituituí.

Toutou fakamoʻoni ki he mālohi ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí pea mo ʻEne malava ko ia ke tokoni ke liliu e kakaí. ‘Oku ʻomi ‘e he Fakalelei ʻa Sisu Kalaisí ‘a e fiefia (vakai, Mōsaia 4:2–3).

Paaki