Meʻa Fakapaʻangá

ʻOku ʻi ai ʻa e fatongia ʻo e tokotaha kotoa pē ke tokonaki maʻa ʻene ngaahi fiemaʻú, pea hangē pē ko e ngaahi fiemaʻu ʻa e kau mēmipa ʻo e fāmilí, ki he lahi taha ʻe malavá. Ko e fatongia ko ia ke levaʻi e ngaahi meʻa fakapaʻanga ʻa e fāmilí, ʻoku totonu ke vahevahe ia ʻe he husepānití mo e uaifí, ʻi he loto falala mo e loto tauʻatāina. ʻE lava ke ʻomi ʻe hono levaʻi fakapotopoto ʻo e meʻa fakapaʻangá, ha ongoʻi malu pea paotoloaki ai e tuʻunga lelei ʻa e fāmilí.

ʻE ala aʻusia ʻe he fakafoʻituitui ha ngaahi palopalema fakapaʻanga ko e tupu mei he taʻengāué, tōtuʻa e fakamolé, hoko ha ngaahi meʻa fakatamaki fakatuʻupakē pe ko e ʻikai levaʻi lelei e ngaahi meʻa fakapaʻangá. Tokoni ke mahino ki he fakafoʻituitui ʻa hono mahuʻinga ʻo e totongi totonu ʻo e vahehongofulú, moʻui ʻo fakatatau mo e meʻa ʻoku maʻú, fakahū ha paʻanga ki ha fakamole taʻeʻamanekina pea fakaʻehiʻehi mei he fakamoʻuá. ʻI he moʻui fakafalala lahi ange ʻa e ngaahi fāmilí kiate kinautolu peé, te nau ongoʻi malu ange ai mo aʻusia ha ongoʻi nonga lahi ange ʻi heʻenau moʻuí.

Tokanga he ʻoku faʻa hoko e ngaahi palopalema fakapaʻangá ia ʻo hangē ha meʻa fakatuʻupakeé. Tokoni‘i ʻa e fakafo‘ituituí ke nau ʻuluaki fakakaukauʻi ʻenau ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku ala maʻú (hangē ko e ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmili ofí pe kāingá) kimuʻa pea toki fekumi ki ha tokoni fakapaʻanga mei he Siasí. ʻI hoʻo fekumi kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá, feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga mahalo pē ʻoku nau fie maʻu tokoni. Toutou fakamamafaʻi [ki he kāingalotú] ʻa hono mahuʻinga ke tokangaʻi e ngaahi meʻa fakapaʻangá mo mateuteu ki ha ngaahi meʻa fakatuʻupakē pe faingataʻaʻia fakapaʻangá.

Feinga ke Mahino

ʻE lava pē ke fuʻu fakamafasia, fakaeloto, pea faingataʻa ʻa hono aleaʻi ʻo e ngaahi palopalema fakapaʻangá. ʻI hoʻo fai ha fehuʻí, fakapapauʻi ke ke fakahaaʻi ʻa e ʻofá mo e ongoʻi ʻofá ʻo hangē ko e Fakamoʻuí. Fakakaukau ʻi he faʻa lotu ki hano fai ha ngaahi fehuʻi peheni ʻi he ʻulungaanga manavaʻofa mo ʻofa ke tokoni ʻi hono fakamahino lelei ange kiate koe e tūkunga fakapaʻanga ʻo e mēmipá mo ʻiloʻi ʻene ngaahi fiemaʻú.

Ko e hā ho tūkunga fakapaʻanga ʻi he taimi ní? (Hangē ko ʻení, ko e hā e lahi hoʻo paʻanga hū maí, ko e hā e lahi hoʻo fakamolé pea ko e hā e lahi ho moʻuá?)
Ko hai ʻokú ne tokangaʻi e ngaahi meʻa fakapaʻangá ʻi ho fāmilí?
Ko e hā e founga ʻoku fai ʻaki e tuʻutuʻuni ki hoʻomou fakatau ke fakahokó? (Ko ha meʻa fakaeloto nai ʻa e fakamolé? Hohaʻa nai ki he patisetí?)
Ko e hā ho tuʻunga fakaengāue maʻuʻanga moʻuí?
Ko e hā e tuʻunga te ke ʻi aí kapau te ke fakafalala pē ki hoʻo paʻanga talifakí pe paʻanga naʻe fakahuú?
ʻOku ʻi ai nai haʻo patiseti maʻá ho fāmilí? ʻOku fēfē nai hoʻo muimuiʻi iá?
Ko e hā e tupuʻanga lahi taha ʻo hoʻo ngaahi palopalema fakapaʻangá? (ʻE lava ke kau he tupuʻangá ʻa e fuʻu tōtuʻa ʻa e fakamolé, fakamole fakafaitoʻó pe vete-malí.)
Ko hai ha toe taha kuó ke kole tokoni ki ai (hangē ko e fāmilí pe kaungāmeʻá)?
Ko e hā ha tokoni fakapaʻanga kuó ke ʻosi maʻu?
Ko e hā ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻokú ke maʻu, te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi?

Tokoniʻi e Fakafoʻituituí

ʻI hoʻo tokoni ke mahino ki he mēmipá e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻui fakafalala pē kiate kitá, fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fokotuʻu ko ʻení. ʻI hoʻomou ngāue fakatahá, feinga ke fakahaaʻi e ongoʻi ʻofá pea tokoniʻi e fakafoʻituituí ke tauhi ma‘u ha faʻahinga ongo ‘o e anga fakaʻei‘eikí.

Akoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e totongi vahehongofulu totonú pea mo ha foaki ʻaukai lahi, pea mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻui fakafalala pē kiate kitá.

Akoʻi ange ko hono levaʻi ko ia e meʻa fakapaʻanga ʻa e fāmilí, ʻoku totonu ko ha fatongia ia ke vahevahe ʻe he husepānití mo e uaifí.

Feinga ke ʻiloʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni fakapaʻangá.

Hiki ha lisi ‘o e ngaahi talēnití mo e ngaahi pōtoʻi ngāué.
ʻAi ha lisi ʻo e ngaahi fehokotakiʻangá, ngaahi vā fetuʻutakí, ngaahi meʻa ʻoku maʻú, ngaahi koloa fakapaʻangá, pe ngaahi koloa kehe ʻe ala tokoni ke maʻu ai ha paʻanga hū maí.

Poupouʻi e fāmilí ke nau longomoʻui hono levaʻi ʻenau ngaahi meʻa fakapaʻangá pea fakaʻaongaʻi ha tohi-māhina ke totongi ʻosi ai e moʻuá pe founga ke holoki ai e moʻuá, kapau ʻe fie maʻu, kae fakalahi e fakahū paʻangá.

Fakaafeʻi e ngaahi hoa malí ke nau faʻufaʻu ha palani fakamole (vakai, tohi ngāue ki he Ngaahi Meʻa Fakapaʻanga Fakatāutaha ki he Moʻui Fakafalala pē Kiate Kitá ).
Poupouʻi e ongo meʻa malí ke na palani kimuʻa mo muimuiʻi ʻena fakamolé.
Poupouʻi e ngaahi hoa malí ke nau kau atu ki he kulupu Moʻui Fakafalala Pē Kiate Kita ʻi he Meʻa Fakapaʻanga Fakatāutahá. Kapau ʻoku ʻikai ha kulupu pehē ʻi homou feituʻú, fakakaukau ke ke fetuʻutaki ki he mataotao fakasiteiki ʻi he moʻui fakafalala pē kiate kitá.

Poupouʻi e Fāmilí

ʻOku hanga ʻe he ngaahi palopalema fakapaʻangá ʻo uesia e mēmipa kotoa ʻo e fāmilí. Feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau uesia ʻa e malí pe kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí pea fai ha ngāue ki he ngaahi palopalema ko iá.

Poupouʻi e fāmilí ke nau ngāue fakafāmili ki he meʻa fakapaʻanga ʻa e fāmilí.

Fakaafeʻi e fāmilí ke nau fakamuʻomuʻa e fakahū ha paʻangá (ki ha ngaahi meʻa hangē ko e fakatau lalahi he kahaʻú, ngaahi meʻa fakatuʻupakeé, ngāue fakafaifekaú mo e akó).
Tokoni ke mahino ki he fāmilí ʻa e founga patisetí.
Fakalotolahiʻi e fakafoʻituituí ke muimui ki he ngaahi tefito‘i moʻoni ‘o e moʻui fakafalala pē kiate kitá mo hanga ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí mo e kaungāme‘á ke tokoni pea toki hoko ʻa e pīsopé, ʻo ka fie ma‘u.

Fakaʻaongaʻi e Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni ʻa e Uōtí mo e Siteikí

Fakakaukau ke kole ki he kau taki fakauōtí pe fakafoʻituitui falalaʻanga kehe, ke hokohoko atu ʻenau poupoú, tatakí mo e tokoní. Kole ha ngofua mei he fakafoʻituituí kimuʻa pea toki talanoa mo e niʻihi kehé ki he meʻa ʻoku hokó.

ʻE ala fakakaukauʻi ʻe he kau takí hano aleaʻi ʻa e tūkungá ʻi he fakataha alēlea fakauōtí ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoní, ngaahi fetuʻutakí, mo e ngaahi faingamālie ke tokoniʻi ʻa e tokotaha ko iá.

Fakafehokotaki e fāmilí mo ha taha te ne lava ke fakahinohinoʻi kinautolu, tokoni ke nau fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa pea ʻai ha palani ke ngāue fakataha.

Fakaafeʻi e mataotao fakauelofeá pe ko ha taha kehe ʻi he uōtí ke tokoni ki he fāmilí ke teuteuʻi ha patiseti mo ha palani ki he fakamolé.

Kumi mo poupouʻi hono fakaʻaongaʻi e ngaahi kautaha fakalotofonua mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni falalaʻangá.

ʻE lava ke kau ʻi he maʻuʻanga tokoní ha:

Ngaahi kautaha fakapuleʻanga pe fakatāutaha
NGOs (ʻikai ko ha ngaahi kautaha fakapuleʻanga)
Ngaahi kautaha ʻikai fakatupu paʻanga
Ngaahi ako fakalotofonua ki he meʻa fakapaʻangá
Polokalama mo e uepisaiti he ʻinitanetí ki hono levaʻi ʻo e paʻangá