Pi’ira’a nō te pāroita ’e te ’āma’a
Te ’oto ’e te mo’era’a

« Te ’oto ’e te mo’era’a », Te mau mātēria tauturu nō te fa’aa’o i te ta’ata (2020)

« Te ’oto ’e te mo’era’a », Te mau mātēria tauturu nō te fa’aa’o i te ta’ata

Te ’oto ’e te mo’era’a

E nehenehe te ’oto e riro ’ei mana’o pūai roa ’ino. Fātata te mau ta’ata ato’a e nā roto i te reira i te hō’ē taime o tō rātou orara’a. E tuha’a te pohe nō te fa’anahora’a nō te ’oa’oa a te Atua, terā rā, noa atu taua māramarama ra, e rave rahi ta’ata tē fifi nei nō te upo’oti’a i ni’a i te mau mana’o ’oto nā roto i te mo’era’a te tahi ta’ata ’o tā rātou i here. Hau atu, e ’ere te pohe i te puna hō’ē roa nō te ’oto ; e fa’atupu te tahi atu mau huru mo’era’a i te mau mana’o ’oto, mai te ’erera’a i te ’ohipa, te mutura’a te tā’amura’a i te hō’ē ta’ata, te ’inora’a te ea, ’e te vai atu ra. ’Ua riro te ’oto ’ei pāhonora’a i te mo’era’a ’e ’ei ta’ahira’a pae manava i ni’a i te ’ē’a nō te ’oa’oa, e ’ere i te fa’a’itera’a nō te paruparu ’e ’aore rā, nō te ’erera’a i te fa’aro’o i te Atua ’aore rā i tōna here.

E hina’aro te feiā ’oto i te taime nō te ’oto i tō rātou tei mo’e, ’e e hina’aro rātou i te pāturura’a a te mau hoa ’e te ’utuāfare i pīha’i iho ia rātou i roto i terā taime. Te maoro te ’oto e pe’e ai i tōna haere’a mau ’e te ha’amaita’i, e mea ta’a ’ē ïa, mai terā ta’ata ’e terā ta’ata, ’e ’ua rau ho’i te mau tumu. ’Ua tupu tā’ue ānei te mo’era’a ’aore rā ’ua mamae-maoro-hia ānei te reira ? Mai te mea e ta’ata pohe, e aha te tā’amura’a o te ta’ata heva i te ta’ata i fa’aru’e mai ? E aha te faufa’a o te ta’ata i mo’e ’aore rā, o te mea i mo’e ? Tē fa’arahi nei teie mau mea, ’e tē vai atu ra, i tō tātou māramarama nō ni’a i te rāve’a nō te tauturu i te hō’ē ta’ata e ’oto ra.

Tē vai ra te ta’ata e tītauhia ’ia ’ape i te mau mea ’o tē fa’aha’amana’o ia rātou i tei mo’ehia, ’e tē vai ra ’o tē fāri’i i te tāmāhanahanara’a i roto i teie mau ha’amana’ora’a. Tē vai ra te ta’ata e hina’aro e fa’aātea ri’i mai ia rātou i te tahi taime hou ’a ti’a ai ia rātou ’ia paraparau fa’ahou i te ta’ata, ’aore rā ’ia ’āmui fa’ahou mai i te mau rurura’a ’e te mau ’ātivite a te ’Ēkālesia, ’e tē vai ra ’o tē hina’aro vave i te tā’amura’a sōtiare. E mea ta’a ’ē te mau ta’ata ato’a, ’e e mea ta’a ’ē te ’ē’a haere i mua nō terā ta’ata ’e terā ta’ata.

’A aupuru ai ’outou i te hō’ē ta’ata e tāfifi ra i te ’oto, ’a fa’a’ite i te here nā mua roa ’ino. E nehenehe te mau fa’ahitira’a mai teie te huru e tauturu ia ’outou ’ia fa’a’ite i te mana’o auma’i :

  • « ’Aita vau i ’ite i te mea e parau atu, terā rā, tē hina’aro nei au ’ia ’ite ’oe ē, tē māna’ona’o nei au ia ’oe ».

  • « ’Eiaha e paraparau mai te mea ’aita ’oe i hina’aro, terā rā, e fa’aro’o atu vau mai te mea ’ua hina’aro ’oe ».

  • « ’Aita e fifi mai te mea e taui te mana’o mai terā mahana i terā mahana, ’aore rā mai terā taime i terā taime. ’Aita hō’ē ana’e rāve’a tano nō te fa’aruru i te reira. E vaiiho noa i terā mau mana’o ’ia tae mai ».

  • « E mea ’oto nā’u te ro’ohiara’a i teie ’ati ».

Hāro’aro’a i te ’ohipa e tupu ra

’A tāvini ai ’outou i te ta’ata e tāfifi ra i te ’oto, e nehenehe e ui i te mau uira’a mai teie i raro nei, ma te hāmani maita’i ’e ma te here, nō te tauturu ia ’outou ’ia māramarama i te mau māna’ona’ora’a o terā ta’ata, tōna mau hina’aro ’e tōna vaira’a.

  • E aha tō ’oe huru ?

  • Mai te mea e mahana maita’i, e aha ïa te mea i maita’i ai terā mahana ?

  • E haere ’oe i hea e roa’a mai ai te mana’o fa’aitoito ?

  • E aha te mea ta’a ’ē tā te ta’ata i parau ’aore rā, tā te ta’ata i rave, ’o tei tauturu ia ’oe ? E aha te mea tei ’ore i tauturu ?

Hau atu, e mea tauturu ’ia ’ite e aha te mau tuha’a nō te ’oto. E nā roto atu te rahira’a o te mau ta’ata e pae tuha’a ’a ’oto ai rātou : te fa’atatira’a, te riri, te mā’itiparau, te ’aravī, ’e te fa’atanora’a. ’Aita e ’āpapara’a nō te reira, e nehenehe ato’a te tahi tuha’a e ’ore e tupu, ’aore rā e tupu hau atu i te hō’ē taime. E nehenehe ē, te tuha’a tāta’itahi nō te tupura’a o te ’oto tāna iho pāhonora’a ta’a ’ē, a te feiā aupuru. Teie te hō’ē tātarara’a ’ōhie nō te mau tuha’a tāta’itahi :

  • Te fa’atatira’a : ’O te fa’atatira’a te tuha’a mātāmua mātauhia nō te ’oto. E nehenehe te mau ta’ata e nā roto i te fa’atatira’a e fa’ari’i ’ore i te mea i tupu, ’aita rā e ha’aparuparu rātou, ’aore rā e tupu te ’ete’ete. ’Ia nā roto te hō’ē ta’ata i teie tuha’a, e mea maita’i a’e ’ia paraparau nā roto i te here ’aore rā ’ia rave i te taime nō te pārahi ’āmui noa ma te hau.

  • Te riri : I roto i teie tuha’a, e nehenehe te mau ta’ata e fa’ahaere i tō rātou riri i ni’a i te Atua, i ni’a ia rātou iho ’e ’aore rā, i ni’a i te tahi atu mau ta’ata e hā’ati ra ia rātou. E nehenehe e fa’aitoito i te ta’ata ’ia tāpe’a i te hō’ē buka tāmahana nō te mau mana’o riri. E nehenehe tāna e fa’aoti e fa’a’ore i te buka tāmahana ’ia oti tāna rāterera’a i teie tuha’a, terā rā, nō teie nei taime, e nehenehe te reira e riro ’ei vāhi au nō te huera’a i tōna riri.

  • Te mā’itiparau : E nehenehe te ta’ata i roto i te mā’itiparau e tāmata e mā’itiparau ’e te Atua ma te ui i te mau uira’a « ’e mai te mea pa’i » (’ei hi’ora’a « ’E mai te mea pa’i e parau fafau vau e hāmani maita’i a’e i te ta’ata ? » ’aore rā « ’E mai te mea pa’i e haere au i te hiero i te mau hepetoma ato’a ? »). E mea pinepine te mau ta’ata ’ia fa’ahapa ia rātou iho nō te ’orera’a i noa’a ia rātou ’ia pāruru i te ta’ata tei pohe ’aore rā nō te ’orera’a i noa’a ’ia ’ape i te ’ati i tupu. ’Ia nā roto te ta’ata i teie tuha’a, nō te hō’ē ’ati pohe, e mea maita’i ’ia uiui atu i tōna mana’o e aha tā te ta’ata pohe e hina’aro nōna, nō tōna orara’a mai teie atu taime.

  • Te ’aravī : I roto i teie tuha’a, e nehenehe te mau ta’ata e ’ite i te ’āverevere, te mana’o rāve’a ’ore, te ti’aturi ’ore, ’e penei a’e te hō’ē huru ’ana’anatae ’ore ’ia ’āmui atu i te orara’a o te mau mahana ato’a. E nehenehe rātou e ha’amata i te fa’ata’a ’ē ia vetahi ’ē. Mai te mea e vai noa te hō’ē ta’ata i roto i teie tuha’a nō te hō’ē pu’e tau roa atu ā (e maha ’e tae atu e ono hepetoma), e ti’a iāna ’ia arata’ihia i roto i te hō’ē pupu pāturura’a nō tei pohe ’aore rā i te hō’ē ta’ata ’aravihi nō te ea o te ferurira’a.

  • Te fa’atanora’a : I roto i teie tuha’a, e ha’amātau marū noa te mau ta’ata i te terera’a ’āpī o tō rātou orara’a. Tē pāpū ra tō rātou mau mana’o, ’e tē ha’api’i ra rātou ’ia upo’oti’a i ni’a i te ’oto. E mea au ’ia ha’apāpū atu ia rātou ē e ’ere i te mea hape te fa’atanora’a, ’e mai te mea e ta’ata tei pohe, e hina’aro iho ā terā ta’ata iti i mo’e ’ia ’imi rātou i te ’oa’oa.

Tauturu i te ta’ata

’A ’imi ai ’outou i te tauturu i te ta’ata, ’a feruri i teie mau ha’amāramaramara’a i muri nei :

  • ’A tauturu i te ta’ata ’ia ’ite ē e ’ere i te mea hape ’ia ’oto. E nehenehe vetahi e hi’o i te ’oto mai te fa’a’itera’a nō te hō’ē fa’aro’o paruparu, e mea faufa’a rā ’ia fāri’i te ta’ata i te ’oto ’ia tae mai. ’A ’āparau i te mau melo i tō Iesu iho ’itera’a i te ’oto, e nehenehe te reira e tauturu ia rātou ’ia māramarama ē e ’ere te reira i te fa’a’itera’a nō te fa’aro’o tāpetepete (hi’o Ioane 11:32–36).

  • ’A tauturu i te ta’ata ’ia ’ite ē tē ’oto nei te mau ta’ata ato’a i tāna iho ’otora’a. ’Aita hō’ē ana’e ravera’a nō te fa’aruru i te mo’era’a, ’e e pāhonora’a ta’a ’ē tā terā ta’ata ’e terā ta’ata. ’Eiaha te ta’ata e fa’ahapa iāna iho nō te mana’ora’a ’aore rā nō te ’orera’a e mana’o i te hō’ē mea.

  • ’A fa’a’ite atu i te auma’i (’e ’a tāmau noa i te rave i te reira i muri mai i te pohera’a).

    • ’A pure nō te arata’ira’a nō ni’a i te mea e parau. E nehenehe te tāmāhanahanara’a i te ta’ata e riro ’ei mea fa’ahō’ū’ū, e mea maita’i atu rā ’ia toro i te rima ’e ’ia parau i te hō’ē mea, i te ’orera’a e parau. E mea faufa’a roa ’ia ’ite te mau ta’ata ’oto ē tē ha’ape’ape’a ’e tē hina’aro nei ’outou e pāturu ia rātou.

    • ’A ha’amana’o ’ia vai ara noa i tō rātou mau hina’aro. Tē vai nei te tahi mau parau mana’o maita’i e’ita e fa’ari’ihia ’ei mana’o auma’i e te feiā e ’oto nei. Teie te hi’ora’a i muri nei nō te mau parau e nehenhe e riro ’ei parau ha’amāuiui, ’eiaha rā ’ei parau tauturu :

      • « E tuha’a te reira nō te ’ōpuara’a a te Atua ».

      • « Mai te reira… » (« Mai te reira ’aita ïa rātou i mamae », « Mai te reira e nehenehe ïa tā ’oe e arapae i te tahi atu ta’ata i teienei », « Mai te reira e nehenehe ïa tā ’oe e ’ite mai i te hō’ē ’ohipa ’o tā ’oe i hina’aro », e rave rau atu ā).

      • « ’Ua nā roto ato’a vau i terā huru ’ohipa ».

      • « ’A tāvini rahi atu ā ».

      • « E maita’i mai te mau mea nā roto i te tau ».

      • « E mea ti’a ’ia ’oe… » ’aore rā « E mea ’oe… »

      • « Tei roto [’ōna] i tē hō’ē vāhi maita’i a’e ».

    • Terā rā, e nehenehe ’outou e :

      • Parau ē : « ’Aita vau i ’ite e aha atu ā te mea e parau maori rā ’ia ’ite mai ’oe ē e rave rahi ta’ata tei here ia ’oe, ’e ’o vau ato’a ».

      • Parau ē : « Tē pure nei au nō ’oe ».

      • ’Ia ’ite te ta’ata ’oto nā roto i tā ’oe mau parau ’e mau ’ohipa ē tē mana’ona’o nei ’oe iāna. E nehenehe ato’a tē torora’a rima tauturu i te mea ’ōhie mai te hāponora’a i tē hō’ē parau pāpa’i.

      • Hōro’a i te taime nō tē ta’ata e ’oto ra.

  • ’A fa’aro’o. E ’ere te hōro’ara’a i te parau a’o ’e ’aore rā te paraparaura’a i te ta’ata, i te rāve’a hō’ē noa nō te tauturu. Mai te mea e fa’aro’o ’e e vaiiho ’outou i te ta’ata ’ia fa’a’ite mai i tōna mau mana’o, e nehenehe terā ravera’a e fāri’i-maita’i-hia ’e e riro ’ei mea ho’ona. E nehenehe te pārahi-noa-ra’a i pīha’i iho i te ta’ata e riro ’ei rāve’a paraparau ’ore nō te fa’a’itera’a i te pāturura’a. E nehenehe te fa’aro’o-noa-ra’a e riro ’ei mea fifi nō te mea tē mana’o nei paha ’outou ē, ’aita ’outou e ha’a rahi ra nō te tāmarū i te māuiui, terā rā, ’ua riro te fa’aro’o-noa-ra’a ’ei ’ohipa tauturu ’e tē pāturu.

  • ’Eiaha e rave ’oi’oi noa. ’Ia haere ana’e te ta’ata nā roto i te mau tuha’a o te ’oto, e nehenehe rātou e parau ’aore rā e rave i te mau mea ’ē roa i tō rātou huru mau. ’A fa’a’oroma’i, ma te māramarama ē tē fa’a’ite pinepine nei te reira huru ’ohipa i te vāhi tei reira te ta’ata i roto i te tupura’a o te ’oto.

  • ’A tāmau noa i te pāturura’a i muri mai i te mo’era’a. ’A fa’aitoito i te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia, te mau taea’e ’e te mau tuahine aupuru, te mau melo o te pāroita, ’e te mau hoa ’ia tāmau i tā rātou mau tauto’ora’a nō te pāturu maoro atu i muri mai i te tupura’a te fifi. ’Ua riro te ’oto ’ei ’ohipa e nehenehe e vai e rave rahi ’āva’e te maoro, ’e matahiti roa.

  • ’A ara maita’i i te mau fa’ahitira’a ’e te mau huru ’ohipa ’ōnohi. Mai te mea e paraparau te hō’ē ta’ata nō ni’a i te ’ōnohi, ’a hi’o maita’i roa iāna. ’A hi’o i te ’api ’Ōnohi i roto i te mau mātēria tauturu nō te fa’aa’o i te ta’ata. Mai te mea ē, tē ha’ape’ape’a ra ’outou nō te pārurura’a o te hō’ē ta’ata, ’a fārerei ’oi’oi i te hō’ē piha utuutura’a rū ’aore rā i te piha tōro’a o te piha ’ohipa nō te ’utuāfare (i te vāhi tē vai ra). E nehenehe ato’a te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia e tāniuniu i te rēni tauturu a te ’Ēkālesia nō te ani i te tauturu nō teie ’ohipa. Haere i ni’a i te suicide. ChurchofJesusChrist.org ’aore rā te tuha’a ’ōnohi i roto i te fa’anahora’a Vaira’a buka ’evanelia nō te ’ite mai i te mau rēni tauturu tāmoni ’ore nā te ao ato’a nei, nā reira ato’a te mau mātēria tauturu nō te mau ta’ata e fifi ra i te mana’o ’ōnohi.

Mai te mea ’ua pohe te hō’ē ta’ata herehia, i roto i te tupura’a o te ’oto, ’o te tauturura’a ato’a ïa i te ’utuāfare ma te ’ōro’a purera’a nō te ma’i ’aore rā te hunara’a. E nehenehe te fa’aineinera’a ’e te haerera’a i te ’ōro’a hunara’a e riro ’ei mea fifi nō te mau ta’ata heva. E mea faufa’a roa ’ia vai ara noa i tō rātou mau hina’aro ’a fa’atae ai i te pāturura’a ’e te tāmāhanahanara’a. ’A ’imi i te ha’amāramaramara’a nō ni’a i te fa’aterera’a i te hunara’a ’e te tahi atu mau ’ohipa e au i te reira i roto i te tuha’a 29.6 o te Buka arata’i rahi : Te tāvinira’a i roto i te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te feiā mo’a i te mau mahana hope’a nei (ChurchofJesusChrist.org). Teie i muri nei te tahi atu mau arata’ira’a e tāpe’a noa i roto i te ferurira’a :

  • ’Ua fa’ata’ahia te ’ōro’a hunara’a nō te fa’ahanahana i te orara’a o te ta’ata i pohe ’e nō te tauturu i te feiā e ’oto ra ’ia ’ite mai i te tāmāhanahanara’a ’e te hau. E mea pinepine te ’ōro’a hunara’a i te riro ’ei tuha’a faufa’a roa nō te haere i mua i roto i te tupura’a o te ’oto. Mai te reira ato’a, e mea faufa’a ’ia ha’apa’o maita’i i te mau hina’aro ’e te mau hia’ai o te mau ta’ata ’e te mau melo o te ’utuāfare e ’oto ra. E nehenehe te ’āparaura’a nō ni’a i te fa’anahora’a nō te fa’aorara’a ’e te mana o Iesu Mesia nō te tāmāhanahana, e tauturu. E mea faufa’a ato’a ’ia rave i te taime tano nō te fa’atura i te ta’ata pohe ’e ’ia ha’amana’o i tōna tā’amura’a ’e tōna huru maita’i.

  • E nehenehe te mau ta’ata ’oto e mā’iti ’ia paraparau ’aore rā ’ia ’āmui i roto i te ’ōro’a, ’aore rā ’aita. Nā rātou iho e mā’iti i te reira.

  • I roto i te mau mana’o tā ’outou e fa’ahiti i roto i te ’ōro’a hunara’a, ’a ha’amana’o i te fa’a’ite i te auma’i. ’A fa’aitoito i te tahi atu feiā e paraparau mai (te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia, te mau taea’e ’e te mau tuahine aupuru, te mau hoa, ’e tē vai atu ra) ’ia ara maita’i i tā rātou mau parau.

E nehenehe te faufa’a moni nō te ’ōro’a hunara’a ’e nō muri iho, e riro ’ei ha’ape’ape’ara’a. Mai te mea ē ’o te ta’ata fa’afāna’o faufa’a tei mo’e atu, e nehenehe rātou e ha’ape’ape’a i te pae faufa’a nō muri iho. ’A ’imi i te arata’ira’a pae vārua ’a feruri ai ’outou nāhea te tauturura’a ’e te mau fa’anahora’a a te ’Ēkālesia e nehenehe ’ia pāhono i te tahi o teie mau māna’ona’ora’a.

Pāturu i te ’utuāfare

Tei te huru te vaira’a, e nehenehe ato’a te mau melo o te ’utuāfare ’e te tahi atu mau hoa piri e tāfifi i te ’oto, i te taime iho ā rā ta’ata herehia tei mo’e atu. ’A feruri i te mau ha’amāramaramara’a i raro a’e i te « Tauturu i te ta’ata hō’ē » nō te melo tāta’itahi o te ’utuāfare ’e te hoa piri.

Noa atu ē hō’ē noa melo o te ’utuāfare tē ’oto ra, e ti’a ia ’outou ’ia hi’o i te ’utuāfare ē e aha te huru o vetahi o rātou. E hina’aro paha rātou i te pāturura’a nō te tauturu i te melo o tō rātou ’utuāfare e fifi ra.

Fa’a’ohipa i te mau rāve’a a te pāroita ’e a te titi

Mai te mea e tano, e nehenehe e ani i te feiā fa’atere o te pāroita ’e ’aore rā i te tahi atu mau ta’ata e nehenehe e ti’aturi nō te hōro’a i te pāturura’a tāmau. ’A ani i te parau fa’ati’a a te ta’ata iho nā mua a’e e ’āparau ai nō te reira ia vetahi ’ē.

  • ’A fa’aitoito i te mau fēti’i ’e te mau taea’e ’aore rā te mau tuahine aupuru ’ia vai ara noa. E nehenehe te tupura’a o te ’oto e vai maoro, ’e e hina’aro paha te ta’ata i te hō’ē pāturura’a hau atu nō te hō’ē taime. ’Ia vai maoro atu taua pāturura’a ra i muri a’e i te ’ōro’a hunara’a.

  • E nehenehe te tahi mau ta’ata e fāna’o i te ’āmuira’a i te hō’ē pupu pāturu. E nehenehe te mau pupu e riro ’ei tauturu ta’a ’ē nō te mau ta’ata ’o tē mana’o nei ē ’aita e ta’ata e māramarama ra i tō rātou vaira’a ’aore rā i tō rātou mau mana’o. E nehenehe te tahi mau pupu e ’āmuihia nā roto i te mau rāve’a ha’apararera’a sōtiare. E nehenehe ato’a te mau taote ’utuāfare, te mau vāhi tāpe’ara’a feiā pohe, ’e te mau fare ha’apūora (hospice) e tauturu ia ’outou ’ia ’ite mai i te mau pupu pāturu i tō ’outou ārea. ’Aita te piha ’ohipa nō te ’utuāfare e fa’afāna’o nei i te mau pupu pāturu nō te ’oto, terā rā, e nehenehe tā ’outou e paraparau i te piha tōro’a a te piha ’ohipa nō te ’utuāfare i’ō ’outou (mai te mea tē vai ra) ’ia noa’a te tahi mau vāhi e nehenehe e haere ’aore rā te tahi mana’o tauturu.

  • Tauturu i te ta’ata ’ia fāri’i i te tauturu a te ta’ata ’aravihi, ’ia hina’arohia. E nehenehe te ’oto e riro ’ei urupu’upu’u ’ohipa rahi mau, ’e e tītauhia paha te tauturu a te hō’ē ta’ata ’aravihi. ’A hi’o i te ’api o te mau mātēria tauturu nō te fa’aa’o i te ta’ata nō ni’a i te ea o te ferurira’a.