Jo’ xkawilal jun jukub’ sa’ Bristol: Chiwanq qak’ulub’ chi ok sa’ li santil ochoch—us ta sa’ sahil kutan malaj sa’ rahil kutan
Xb’aan li Elder Quentin L. Cook
Re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol
Xjilosinkil qib’ rik’in li na’leb’ re li evangelio toxkanab’ chi ok sa’ li santil ochoch, chixtawb’al li sahil ch’oolejil sa’ li yu’am a’in, ut tixk’am qab’e toj sa’ li qachoxahil ochoch.
Li profeet aj Lehi kixye, “Wi maak’a’ li tiikilal, maak’a’ li sahil ch’oolejil.1
Laj tza ak xruhank chirawb’al jun nimla tik’ti’ sa’ xk’a’uxleb’ naab’al li tenamit. A’an, ut eb’ lix k’amol aatin, xe’xye naq ka’ajwi’ naru naqasik’ ru ma taqak’ul li sahil ch’oolejil ut xsahil li tz’ejwalej sa’ li yu’am a’in, malaj li sahil ch’oolejil sa’ li yu’am chalel (li naxye laj tza naq maare maak’a’aq). Tik’ti’ li sik’ok-u a’in, a’ut k’a’jo’ li aaleek na’ux xb’aan a’an.2
Lix nimal ru ajom li Dios sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil, a’an naq eb’ lix tzolom ut eb’ li junkab’al sa’ lix sumwank, te’wanq sa’ junajil rik’in rahok, sahilal, ut tuqtuukilal sa’ li yu’am a’in,3 ut te’xk’ul li choxahil loq’alil sa’ li junelik q’e kutan rik’in li Dios Yuwa’b’ej, aj Yo’ob’tesihom qe, ut li Jesukristo, li Ralal raaro xb’aan, ut aj Kolol qe.4
Naq xinwan choq’ saajil misioneer sa’ li mision re Britania, li xb’een na’ajej xink’anjelak wi’ a’an li Distrito Bristol xk’ab’a’. Jun reheb’ laj b’eresinel re li Iglees aran kixye naq eb’ li misioneer li xe’wulak aran, tento naq te’wanq “jo’ xkawilal jun jukub’ sa’ Bristol.”
Sa’ xtiklajik ink’a’ xintaw ru k’a’ru yoo chixyeeb’al. Sa’ junpaat, xintzol k’a’ru xyaalalil li aatin a’an, “jo’ xkawilal jun jukub’ sa’ Bristol.” Sa’ junxil kutan, Bristol nak’anjelak choq’ jun nimla hilob’aal jukub’ sa’ Inglaterra. Aran li palaw nataqe’ ut nakub’e xtasalil chi naab’al, oxlaju metro chiru li jun kutan. Naq nakub’e xha’il li palaw, eb’ li ninqi jukub’ neke’xpik’a rib’ chiru rit li palaw, ut neke’kana chi salso. Wi ink’a’ yiib’anb’ileb’ chi us li jukub’, xe’kana chi po’b’il. Jo’kan ajwi’, chixjunil li wan sa’eb’ li ninqi jukub’ ut ink’a’ tusb’il ut b’ak’b’il chi us, taaruuq te’t’anje’q ut te’kanaaq chi po’jenaq.5 Chirix naq xintaw ru k’a’ru xyaalalil li aatin a’an, xink’e reetal naq li winq a’an yoo chixyeeb’al naq jo’ misioneer, tento naq toowanq chi tiik qach’ool, naq taqapaab’eb’ li chaq’rab’, ut naq kawalaqo choq’ re li ch’a’ajkilal.
Li aatin a’in nak’anjelak choq’ re li junjunq qe. Li wank “jo’ xkawilal jun jukub’ sa’ Bristol” nink’oxla naq a’an ajwi’ “k’ulub’ej chi xik sa’ li santil ochoch”—us ta sa’ sahil kutan malaj sa’ rahil kutan.
Lix taqik ut xkub’ik lix tasalil li palaw sa’ Bristol ak nawb’il ru, ut naru na’ux li kawresink-ib’ choq’ re a’an, a’b’an eb’ li ch’a’ajkilal ut li aaleek re li yu’am a’in neke’chal chi maak’a’ sa’ qach’ool. Ka’ajwi’ naqanaw naq te’chalq. Re taaruuq toonumtaaq sa’ xb’eeneb’ li ch’a’ajkilal ut li aaleek li taqak’ul chiqajunqal, na’ajman ru naq kawresinb’ilaqo, ut naq kolb’ilaq qix xb’aaneb’ li k’anjeleb’aal k’eeb’il xb’aan li Dios. Tento taqak’e qach’ool naq k’ulub’ejaqo chi ok sa’ li santil ochoch, maak’a’ naxye k’a’ru naqak’ul. Wi kawresinb’ilo, ink’a’ tooxuwaq.6
Li sahil ch’oolejil sa’ li yu’am a’in, ut li sahil ch’oolejil sa’ li yu’am chalel, wankeb’ chi laq’lo xb’aan li tiikilal. Jo’kan ajwi’ chirix li kamk ut rub’elaj li wakliik chi yo’yo, “lix musiq’eb’ li tiikeb’ xch’ool neke’k’ule’ sa’ jun wanjik re sahil ch’oolejil, a’an hilob’aal na’ajej yeeb’il re, jun wanjik re hilank, jun wanjik re tuqtuukilal.”7
Sa’ xtiklajik lix k’anjel li Kolonel sa’ li tenamit Israel, ut moqon sa’ xyanqeb’ laj Nefita, li Kolonel ki’aatinak chirix li sahil ch’oolejil sa’ li yu’am a’in jo’ ajwi’ sa’ li junelik kutan. Ki’aatinak chirixeb’ li k’ojob’anb’il k’anjel, a’ut k’a’jo’ naq ki’aatinak chirix li qab’aanuhom. Kixye naq eb’ lix tzolom te’osob’tesiiq, wi te’tz’okaaq ut te’chaqiq re chixsik’b’al li tiikilal, wi te’uxtaananq-u, wi saqeb’ ru xch’ool, wi te’xk’ojob’ li tuqtuukilal, ut wi te’xb’aanu chik li chaab’il na’leb’. Chi jo’kan, li Qaawa’ Jesukristo, sa’ lix tzol’leb’, ki’aatinak chirix xtiikilal li qana’leb’ jo’ ajwi’ xtiikilal li qab’aanuhom wulaj wulaj. Li raatin a’an kixk’ul xna’aj ut kixq’ax xwankil li k’a’ru wan sa’ lix chaq’rab’ laj Moises,8 ut jo’kan ajwi’ kixk’ut xmajelal lix b’alaq’il na’leb’eb’ li winq.
Chiru k’iila ciento chihab’, lix evangelio li Jesukristo yoo chaq chixnimankil li paab’al ut chixk’utb’al k’a’ru li tiik, li aajel ru, li chaab’il, ut li naxk’am chaq li sahil ch’oolejil ut li chaab’ilal. A’b’anan, anajwan li na’leb’ chirix li tiikilal li kixk’ut li Kolonel wan chik chi wech’b’il sa’ li ruchich’och’ wanko wi’. Li Kristianil wan chi pleetinb’il. Naab’al neke’xk’oxla naq ak xjalman ru k’a’ru li tiikilal.9
Ch’a’aj li kutan wanko wi’. K’a’jo’ naq na’ux “xyeeb’al us re li k’a’ru ink’a’ us, ut ink’a’ us re li k’a’ru us.”10 Nachal qak’a’uxl chirix li ruchich’och’ naq nimanb’il ru li nimank-ib’ ut xmaak’a’il li paab’aal. Jun aj tz’iib’anel, moko komon ta sa’ li Iglees, xye chi jo’ka’in: “Ink’a’ nak’utun naq eb’ li winq ut ixq wan chik xsahileb’ xch’ool xb’aan li yoo chi uxmank, malaj naq sa chik wankeb’ lix kok’al, malaj naq tiik chik li wankeb’ wi’, malaj naq lix sachik li sumlaak ut li junkab’al ... yoo chixk’amb’al chaq junaq chaab’ilal, ka’ajwi’ li junaatalil ut xlajik li qatenamit.”11
Jo’ xtzolom li Kolonel, tento taqak’uub’ qana’leb’ ut taqakawresi qib’. Sa’ li k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil, li xtaql ch’oolej a’an jun na’leb’ aajel ru, ut nim xwankil li k’a’ru naqasik’ ru.12 Li Kolonel kixch’olob’ a’in chiru chixjunil lix yu’am, jo’ sa’ lix jaljookil ru aatin chirixeb’ li tuq’ixq li maak’a’eb’ xna’leb’, ut chirix li tumin kiq’axtesiman.13 Sa’ xkab’ichal li aatin a’in, li Kolonel kixnima ru li kawresink-ib’ ut li k’anjel, ut kixq’us li b’ayk ut li q’unalil.
Laa’in ninnaw naq, us ta maak’a’jo’ li sahil ch’oolejil sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios, wan naq naqeek’a naq najt wan a’an rik’in li wanko wi’ anajwan. Maare wan naq naqeek’a jo’ tzolom sa’ xyi li ch’a’ajkilal, naq ink’a’ naru naqak’ul. Sa’ li wanko wi’, wan naq eek’asinb’ilo xb’aan li aaleek ut li sachok b’e li wank chiqu. Ut wan naq eb’ li maatan li neke’chal xb’aan xkuyb’al li aaleek, najt wankeb’, ut ch’a’aj xk’ulb’aleb’. A’b’anan wi naqataw ru lix k’uub’anb’il na’leb’ li qaYuwa’, taqak’e reetal naq li maatan re li tiikilal naru natawman anajwan. Li Maausilal, jo’ li maa’us aj b’aanuhom, maajo’q’e toxtenq’a. Laj Alma kixye chi ch’olch’o re laj Korianton, li ralal: “li maa’usilal maajun wa kiwan choq’ sahil ch’oolejil.”14
Li tzol’leb’ naqapaab’, yeeb’il chi saqen ru xb’aan laj Amulek sa’ Alma 34:32 : “K’ehomaq reetal, li yu’am a’in a’an xq’ehil re naq te’xkawresi rib’ li winq chixk’ulb’al li Dios; relik chi yaal, k’ehomaq reetal, lix kutankil li yu’am a’in a’an li kutan tento te’xb’aanu wi’ li winq xk’anjeleb’.”
Chan put ru naqakawresi qib’ sa’ li ch’a’ajkil kutan wanko wi’? Rochb’een li wank chi k’ulub’ej re ok sa’ li santil ochoch, wankeb’ k’iila na’leb’ li te’tenq’anq chi wank sa’ tiikilal. Laa’in tinye oxib’.
Xb’een: Li ramok-ib’ ut xb’aanunkil li tiikilal
Nink’oxla naq maare li qaChoxahil Yuwa’ nase’ek b’ayaq chiqilb’al, jo’ chanru laa’o naq naqileb’ li qakok’al naq sa’ xka’ch’inaleb’ yookeb’ chi tzolok ut chi nimank. Chiqajunil nokot’ichk’ok ut nokot’ane’ naq yooko chixtawb’al qana’leb’.
Xwulak chiwu li raatin li Awa’b’ej Dieter F. Uchtdorf sa’ li ch’utub’aj-ib’ sa’ 201015 chirix li yalok-ix kib’aanuman rik’in li kok’ kab’ ut li kok’al. Maare jultik eere naq xk’eeman jun sahil eechej reheb’ li kok’al, kaahib’ chihab’ xyu’ameb’. Wi te’ruuq chi oyb’enink junmay k’asal ut ink’a’ te’xk’ux, te’xk’ul jun chik li sahil eechej. Wankeb’ li video sa’ li na’ilman wi’ k’a’ru xe’xb’aanu li kok’al re naq ink’a’ te’xk’ux li sahil eechej.16 Ke’wan li ink’a’ ke’ru chi oyb’enink.
Sa’ li chihab’ xnume’, laj k’utunel li xb’aanunk re li yalok-ix a’in, li Dr. Walter Mischel, kixtz’iib’a jun li hu, sa’ li xye wi’ naq xb’aanu li yalok-ix a’in re xtawb’al xyaalal li ramok-ib’, rik’in naq a’an nach’a’ajko’ chiru xkanab’ankil li sik’lik. Sa’ li kutan a’an, ak xpuktesiman resil naq sa’ xk’ab’a’ li sik’lik na’ux li nimla yajel jo’ li cancer.17 Chirix tzolok chiru k’iila chihab’, jun chik aj k’utunel kixye naq “li ramok-ib’ chanchan xmetz’ew li qatib’el—a’ yaal jo’ nokok’anjelak rik’in, naniman xmetz’ew. Wi nakakuy jun sut li k’a’ru na’aalenk qe, taanimanq qawankil chixkuyb’al li aaleek moqon.”18
Jun na’leb’ aajel ru re li usaak sa’ li junelik q’e kutan, a’an naq li ramok-ib’ ut li wank sa’ tiikilal naxk’e qakawilal chixkuyb’al li aaleek. Yaal a’in sa’ li k’a’ru re li musiq’ej, jo’ ajwi’ sa’ li k’a’ru re li tz’ejwalej.
Eb’ li qamisioneer neke’xk’ut xyaalal li na’leb’ a’in. Eb’ a’an neke’ok chanchan li Kristo, ut neke’xtzol li paab’ank ut li musiq’ejil na’leb’. Teneb’anb’il sa’ xb’eeneb’ xb’aanunkil chixjunil tz’aqal sa’ xhoonalil, ut k’anjelak chiru ras riitz’ineb’. Tustu ru neke’k’utun, ut ink’a’ neke’xk’e chirixeb’ li aq’ej li k’aynaq chi oksimank anajwan. Rik’in lix tiqib’ankileb’ ut lix b’aanuhomeb’, nak’utun naq tiik ut paab’ajel li aatin neke’xk’am.19
Anajwan wankeb’ 230 mil chi saaj winq ut saaj ixq li yookeb’ chi k’anjelak jo’ misioneer, malaj li xe’sutq’i chaq sa’ xmision chiru li oob’ chihab’ xnume’. Eb’ a’an xe’xtaw xnimal li musiq’ejil kawilal ut li ramok-ib’ wankilal, ut toj tento taak’anjelamanq, malaj ut taach’inanq li wankilal a’in, jo’ nach’inan li qatib’el naq ink’a’ nak’anjelak. Chiqajunil aajel ru naq taqasik’ ut taqak’ut rik’in li qilob’aal ut li qab’aanuhom naq naqataaqe li Kristo. Eb’ le neke’xkanab’ li tiikil b’aanuhom ut li chaab’il ut tustuukil wank, neke’xk’e rib’ sa’ jun li yu’am li ink’a’ naxk’am chaq li sahil ch’oolejil.
Li evangelio li k’ojob’anb’il wi’chik, naxk’e qe jo’ jun tz’iib’anb’il eetalil re li k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil, re naq taawanq qach’ool chixramb’al qib’ ut chirisinkil qib’ sa’ li aaleek. Naxk’ut ajwi’ chiqu chanru xjalb’al qak’a’uxl wi x’uxman li q’etok aatin.
Xkab’, Roxloq’inkil li hilob’aal kutan tixnimob’resi li tiikilal, ut tixkol rix li junkab’al
Sa’ lix Iglees li Jesukristo najter, ke’xjal li hilob’aal kutan chalen sabado toj domingo, re xnimankil lix waklijik li Qaawa’ chi yo’yo. A’ut ink’a’ xjalman li loq’laj na’leb’ chirix li hilob’aal kutan. Choq’ reheb’ laj Judio jo’ ajwi’ eb’ laj Kristiano, li hilob’aal kutan a’an reetalil xnimal ru lix k’anjel li Dios.20
Laa’in, wochb’een li wixaqil ut wiib’eb’ lin komon ut eb’ li rixaqil, xootz’aqon sa’ jun Xabat (hilob’aal kutan) reheb’ laj Judio, chi b’oqb’il xb’aan jun wamiiw, laj Robert Abrams ut xDiana li rixaqil, sa’ li rochocheb’ sa’ New York.21 Xootikla sa’ xtiklajik li hilob’aal kutan reheb’ laj Judio sa’ jun viernes ewu, ut lix yaalalil, a’an xnimankil ru li Dios jo’ aj Yo’ob’tesinel. Xtikla rik’in rosob’tesinkil li junkab’al, ut xb’ichankil jun b’ich re li hilob’aal kutan.22 Xootz’aqon sa’ xch’ajb’al li quq’, rosob’tesinkil li kaxlan wa, li tijok, li wa’ak jo’ chanruheb’ laj Judio, ut xb’ichankil li b’ich re xninq’ehinkil li hilob’aal kutan. Xqab’i li aatin sa’ Hebreo, ut chirix a’an chi jaltesinb’il ru sa’ Ingles. Ke’yaab’asiman li chaq’al ru raqal sa’ li najter chaq’rab’, jo’ li raatin laj Isaias, li naxye naq sahil kutan li hilob’aal,23 ut raatin laj Esekiel, naq li hilob’aal kutan “ a’anaq jun qeetalil chiqib’il qib’, re chinawmanq naq laa’in li Qaawa’ lee Dios.”24
Laa’o k’a’jo’ naq xqeek’a sa’ li chaq’al ru ewu a’in li rahok sa’ li junkab’al, li oxloq’ink, ut li rajomeb’ chi ab’ink chiru li Dios. Sa’ xk’oxlankil li kutan a’an, xink’oxla li nimla rahob’tesink xe’nume’ wi’ laj Judio chiru k’iila cient chihab’. Relik chi yaal naq roxloq’inkil li Hilob’aal kutan, wanjenaq choq’ jun “junelik sumwank,” re te’kole’q rix ut te’osob’tesiiq laj Judio jo’ yeeb’il sa’ li santil hu.25 Jo’kan ajwi’, a’in xnimob’resi li nimla sahil wank sa’ xjunkab’aleb’, ut li sahil ch’oolej li nak’utun sa’ xyu’ameb’ naab’al aj Judio.26
Choq’ reheb’ li komon sa’ Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan, roxloq’inkil li hilob’aal kutan a’an jun li tiikilal li taarosob’tesi ut tixkawub’resi li junkab’al, toxjilosi rik’in laj Yo’ob’tesinel, ut tixnimob’resi xsahil li qach’ool. Li hilob’aal kutan naru nokoxnajtob’resi rik’in li k’a’ru yal jo’maajo’, yiib’ ru, ut ink’a’ us. Nokoxkanab’ chi wank sa’ li ruchich’och’, a’ut moko re ta li ruchich’och’.
Chiru li waqib’ po li toja’ xe’nume’, wanjenaq jun nimla jalaak sa’ li Iglees. A’in x’uxman sa’ xyanqeb’ li komon sa’ xk’ab’a’ li na’leb’ k’eeb’il chirix li hilob’aal kutan xb’aan li Xb’eenil Awa’b’ejil ut lix Molameb’ li Kab’laju, jo’ ajwi’ li raatin li Awa’b’ej Russell M. Nelson naq chiwanq li hilob’aal choq’ sahil kutan.27 Naab’aleb’ li komon neke’xtaw ru naq xsantob’resinkil li hilob’aal kutan a’an jun kolok-ib’ chiru li kaq-sut-iq’ re li yu’am a’in. A’an ajwi’ reetalil li qapaab’aal chirix li qaYuwa’ sa’ choxa, ut nokoxtenq’a chixtawb’al ru chanru xsantilal li ch’utam re li loq’laj wa’ak. Toj wan naab’al li tento taqab’aanu, a’ut xootikla chi us. Nintz’aama naq chiqajunil taqapaab’ li na’leb’ a’in ut taqachaab’ilob’resi li loq’onink li na’ux sa’ li hilob’aal kutan.
Rox: Wan choxahil kolok-ix li nak’eeman naq tiik qach’ool
Jo’ jun raqal lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios, osob’tesinb’ilo rik’in li maatan re li Santil Musiq’ej. Li maatan a’in, a’an naq naru nokowan chi ochb’eeninb’il xb’aan li Santil Musiq’ej, wi k’ulub’ejo.28 Li Santil Musiq’ej nak’anjelak jo’ aj ch’ajob’resinel wi naqak’e li evangelio xb’een xb’een sa’ li qayu’am. Jo’kan ajwi’, naxk’ut chiqu b’ar wan li ink’a’ us, ut naxkol qix chiru li k’a’ru xiwxiw. Naq nokob’eek chiru li qayu’am, aajel ru naq too’ab’inq chiru li Santil Musiq’ej. A’an toxtenq’a chi eelelik chiru li aaleek ut li rahilal, ut tixk’ojob’ qach’ool ut tixk’am qab’e chiru li ch’a’ajkilal. “Li naruuchin li Musiq’ej a’an li rahok, sahil ch’oolej, tuqtuukilal, kuyuk, chaab’ilal, usilal, paab’aal.”29
Xjilosinkil qib’ rik’in li na’leb’ re li evangelio toxkanab’ chi ok sa’ li santil ochoch, chixtawb’al li sahil ch’oolejil sa’ li yu’am a’in, ut tixk’am qab’e toj sa’ li qachoxahil ochoch.
Ex was wiitz’in raarookex inb’aan, moko wan ta li qayu’am chi maak’a’ li ch’a’ajkilal, ut aajel ru a’in. A’an xkutankil lix yalb’al qix. Jo’eb’ li ninqi jukub’ sa’ Bristol, wan naq taakub’eeq li palaw, ut chanchan taasachq chiqu chixjunil sa’ li ruchich’och’ li nataqsink qe. Maare taqapik’a qib’ chiru li pek, ut tookanaaq chi salso. Sa’ xyanqeb’ li ch’a’ajkilal a’in, ninch’olob’ xyaalal eere naq wi wanko chi k’ulub’ej chi ok sa’ li santil ochoch, taakanaaq chixjunil li k’a’ru aajel ru choq’ qe. Li sahil osob’tesink re tuqtuukilal, ut sahil ch’oolejil, jo’ ajwi’ li osobtesink re li junelik yu’am ut choxahil loq’al rik’in li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo li ralal, taak’ulmanq. Jo’kan ninch’olob’, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.