Li Santil Musiq’ej choq’ eerochb’een
Xb’aan li Awa’b’ej Henry B. Eyring
Xb’een aj Tenq’ aj K’ehol Na’leb’ sa’ li Xb’eenil Awa’b’ejil
Taaruuq, wi k’ulub’ejo sa’ li qayu’am, taawanq qik’in li osob’tesink re li Musiq’ej, moko k’a’aj ta wi’ jo’q’ehaq, junelik b’an.
Ex was witz’iin raarookex inb’aan, nasaho’ inch’ool chi wank eerik’in chiru li hilob’aal kutan a’in sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ re lix Iglees li Qaawa’. Xinweek’a, jo’ xereek’a, li Musiq’ej, a’ li Santil Musiq’ej, chixch’olob’ankil xyaalal li raatinul li yaal sa’ li yeeb’il aatin ut li b’ich qab’ihom.
Li nawaj anajwan a’an xnimob’resinkil xrajom lee ch’ool ut xk’eek’ookilal eech’ool re xk’ulb’al li maatan yeechi’inb’il qe chiqajunjunqal chirix naq xkub’e li qaha’. Naq yooko chixk’ulb’al li k’ojob’ank naqab’i li aatin a’in: “Chak’ul li Santil Musiq’ej”.1 Chalen chaq li hoonal a’an, xjale’ ru li qayu’am chi junelik q’e kutan.
Taaruuq, wi k’ulub’ejo sa’ li qayu’am, taawanq qik’in li osob’tesink re li Musiq’ej, moko k’a’aj ta wi’ jo’q’ehaq, jo’ li chaq’al ru qak’ulum anajwan, junelik b’an. Laa’ex ak nekenaw li naxye li raatinul li tij re li loq’laj wa’ak ut chanru natz’aqlok ru li yeechi’ihom rik’in a’an: “At Dios, li Junelik Yuwa’b’ej, naqatz’aama chawu sa’ lix k’ab’a’ laa Walal, li Jesukristo, naq chawosobʼtesi ut chasantobʼresi li kaxlan wa aʼin choqʼ re li raamebʼ chixjunil li teʼkʼuluq re, re naq teʼwaʼaq re xjultikankil lix tibʼel laa Walal, ut teʼxkʼut xyaalal chawu, at Dios, li Junelik Yuwaʼbʼej, naq wankebʼ xchʼool chixkʼulbʼal saʼ xbʼeenebʼ lix kʼabʼaʼ laa Walal, ut junelik chixjultikankil aʼan, ut chixpaabʼankil lix taqlahom li kixkʼe chaq rehebʼ ”.
Toja’ ut naq tz’iib’anb’il li xnimal ru yeechi’ihom: “Re taaruuq taawanq junelik lix Musiq’ rik’ineb’ ” (Tz. ut S. 20:77; k’eeb’il xkawil li aatin).
Re taaruuq taawanq junelik lix Musiq’ qik’in naraj naxye naq k’amb’il qab’e ut b’eresinb’ilo xb’aan li Santil Musiq’ej sa’ li qayu’am wulaj wulaj. Qayehaq, taruuq toxtij li Santil Musiq’ej re naq taaruuq taqatz’qetaana li aaleek re xb’aanunkil li ink’a’ us.
Rik’in junes li na’leb’ a’in, moko ch’a’aj ta rilb’al k’a’ut naq lix moos li Qaawa’ neke’xyal xnimob’resinkil li rajom li qach’ool chixloq’oninkil li Dios sa’ li qach’utam re li loq’laj wa’ak. Wi nokotz’aqon sa’ li loq’laj wa’ak rik’in paab’aal, li Santil Musiq’ej taaruuq toxkol ut tixkol ajwi’ li raab’ileb’ qab’aan chiru li aleek li rajlal nachal ut nim wi’chik xkawilal.
Naq na’ochb’eenin qe li Santil Musiq’ej, nanimob’resiik xch’ina-usil li k’a’ru us ut naka’ch’inob’resiik lix wankil li aaleek. Yal junes li na’leb’ a’an taanimanq raj xk’eek’ookilal qach’ool chi wank chi k’ulub’ejo re naq junelik taa’ochb’eeninq qe li Santil Musiq’ej.
Jo’ chanru naq li Santil Musiq’ej nokoxkawob’resi chiru li ink’a’ us, a’an ajwi’ naxk’e qe li wankil re xtz’ilb’al rix b’arwan li yaal ut li b’alaq’il. Li yaal li q’axal aajel ru a’an k’utb’il xyaalal ka’ajwi’ xb’aan lix musiq’anb’il na’leb’ li Dios. Moko tz’aqal ta li qana’leb’ ut li qawankil chi eek’ank, ab’ink, ut ilok . Wanko sa’ ruchich’och’ sa’ xq’ehil naq q’axal ch’a’aj chiru ajwi’ li ani q’axal nim xnawom chixtz’ilb’al rix li yaal rik’in li na’leb’ aj b’alaq’.
Li Qaawa’ kixk’ut chiru lix apostol aj Tomas, li kiraj li tz’ejwalejil reetalil lix waklijik chi yo’yo li Kolonel rik’in xch’e’b’al lix k’ob’olal, naq q’axal chaab’il wi’chik li musiq’anb’il na’leb’ choq’ eetalil. “Li Jesus kixye re: Toj xinaawil naq xapaab’. Us xaq reheb’ li maak’a’ xe’ril ut xe’xpaab’ ”(Jwan 20:29).
Eb’ li yaal li neke’reetali li b’e li nasutq’i rik’in li Dios k’utb’ileb’ xyaalal xb’aan li Santil Musiq’ej. Ink’a’ naru tooxik sa’ li k’iche’ ut taqil li Yuwa’b’ej ut li K’ajolb’ej chi aatinak rik’in li ch’ajom aj Jose Smith. Maajun tz’ejwalejil eetalil malaj na’leb’anb’il k’a’uxl taaruuq tixk’ut xyaalal naq laj Elias kik’ulun jo’ yeechi’inb’il rub’elaj re xq’axtesinkil lix lawil li tijonelil li wankeb’ ut k’anjelanb’ileb’ xb’aan jun yo’yookil profeet, laj Thomas S. Monson.
Lix xaqab’ankil xyaalal junaq yaalalil nachal rik’in jun ralal malaj xrab’in li Dios li ak xchapom li k’uleb’ejil re xk’ulb’al li Santil Musiq’ej. Rik’in naq yalaq jo’q’e naru te’k’utmanq li b’alaq’il ut li tik’ti’ chiqu, ajb’il chiqu naq junelik wan lix wankil li Musiq’ej re li Yaal re qakolb’al sa’ li hoonal re wiib’ank ch’oolej.
Naq kiwan choq’ komon sa’ lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol, laj George Q. Cannon kirelaji qe naq junelik taqayal qaq’e re naq too’ochb’eeniiq xb’aan li Musiq’ej. A’an kixyeechi’i, ut laa’in ajwi’ ninyeechi’i, naq wi naqasik’ li b’e a’an, laa’o “maajo’q’e taalajq chiqu li chaab’il na’leb’ ” re li yaal, “maajo’q’e taawiib’anq qach’ool malaj tookanaaq sa’ li aakab’ ”, ut “kawaq li qapaab’aal, ut tz’aqal lix sahil li [qach’ool]”.2
Wan jun chik na’leb’ li naxk’ut k’a’ut naq ajb’il chiqu li tenq’ li junelik wan naq li Santil Musiq’ej wan choq’ qochb’een. Lix kamik jun li raab’il qab’aan taaruuq taachalq chi ink’a’ taqanaw xhoonalil. Li yaal k’utb’il xb’aan li Santil Musiq’ej chirix xyaalalil jun li qaChoxahil Yuwa’ aj rahonel ut jun Kolonel waklesinb’il chi yo’yo, a’an li naxk’e qe li yo’onihom ut naxk’ojob’ li qach’ool naq nakam li ani raab’il qab’aan. Tento naq yo’yo li nawom ch’oolej a’an naq na’uxman li kamk.
Jo’kan naq, naab’al li na’leb’ neke’xk’ut k’a’ut naq ajb’il chiqu naq junelik taa’ochb’eeninq qe li Santil Musiq’ej. Laa’o naqaj a’in, a’b’anan naqanaw rik’in li ak xqak’ul sa’ li qayu’am naq ch’a’aj junelik xb’aanunkil li na’ajman re naq junelik wan choq’ qochb’een. Wulaj wulaj chiqajunjunqal naqak’oxla, naqaye, ut naqab’aanu li k’a’ru li naru tixrahob’tesi xch’ool li Musiq’ej. Li Qaawa’ kixk’ut chiqu naq li Santil Musiq’ej rajal taa’ochb’eeninq qe naq “nujenaq [li qach’ool] rik’in rahok” ut naq li “saq ruhil na’leb’ [narutz’u’uji] rajlal li [qak’oxlahom]” (chi’ilmanq Tz’ ut S. 121:45).
Choq’ re li ani yoo chi ch’a’ajkilo’k rik’in li tiikilal na’ajman re xk’ulb’al li maatan re rochb’eeninkil li Musiq’ej, ninq’axtesi li na’leb’ a’in re xwaklesinkil aach’ool. Wan li hoonal sa’ aayu’am sa’ wi’ aaweek’ahom lix wankil li Santil Musiq’ej. Maare xk’ulman choq’ eere sa’ li kutan anajwan.
Naru taajuntaq’eeta li musiq’anb’il hoonal a’in rik’in riyajil li paab’aal jo’ kixch’olob’ laj Alma (chi’ilmanq Alma 32:28). Charaw li junjunq chi iyaj. Naru taab’aanu a’in rik’in xb’aanunkil li k’a’ru naxye aawe li musiq’anb’il na’leb xaweek’a. Li k’a’ru q’axal aajel ru, a’an naq taanaw li k’a’ru naraj li Dios naq taab’aanu. Wi a’an naxye naq taatoj laa lajetqil, malaj rula’aninkil jun laa wamiiw wan sa’ rahilal, chab’aanu. Yalaq k’a’ru naxye, chab’aanu. Naq nakak’ut li rajb’al aach’ool chi ab’ink, li Musiq’ej tixtaqla aawe xkomon li musiq’anb’il na’leb’ chirix li naraj li Dios naq taab’aanu choq’ re.
Naq yookat chi ab’ink, lix musiq’anb’il na’leb’ li Musiq’ej rajlal chik te’laje’chalq, ut timil timil a’an taa’ok choq’ jun li ochb’een li junelik taa’ochb’eeninq aawe. Taa’nimanq laa wankil chixsik’b’al li us.
Naru taanaw wi jun li musiq’anb’il na’leb’ re xb’aanunkil k’a’ruhaq choq’ re nachal rik’in li Musiq’ej malaj ut rik’in rajom aach’ool aajunes. Naq li musiq’anb’il na’leb’ naxk’am rib’ chi tz’aqal rik’in lix yeehomeb’ li Jesukristo ut lix yo’yookil profeet ut apostol, naru taa’ab’inq chiru rik’in xkawilal aach’ool. Toja’ naq li Qaawa’ tixtaqla lix Musiq’ re wank aawik’in.
Qayehaq, wi nakak’ul jun musiq’anb’il na’leb’ re roxloq’inkil li hilob’aal kutan, tz’aqal sa’ li hoonal naq jwal ch’a’aj xb’aanunkil, li Dios tixtaqla lix Musiq’ re aatenq’ankil.
Li tenq’ a’an kitaqlaak rik’in inyuwa’ junxil naq xko’o sa’ Australia xmaak lix trab’aaj. Junes wan sa’ jun domingo, ut a’an kiraj xk’ulb’al li loq’laj wa’ak. Ink’a’ kiru chixtawb’al resil jun li ch’uut aj Santil Paab’anel. Jo’kan naq ki’ok chi b’eek. Kitijok sa’ li junjunq li xalib’e kiwulak wi’ re xnawb’al b’ar taaxik. Chirix naq yoo chi b’eek chiru jun hoonal, kixaqli re tijok wi’chik. Kireek’a jun musiq’anb’il na’leb’ naq taaxik sa’ jun li nimb’e. Junpaat chirix a’an, ki’ok chirab’inkil li b’ichank li yoo chi elk sa’ jun ochoch moko najt ta rik’in. Kiril sa’ rilob’aal li kab’l ut kiril junjunqeb’ li chunchuukeb’ chire jun meex rik’in jun saqi t’ikr sa’ xb’een ut li k’anjeleb’aal re xjek’inkil li loq’laj wa’ak.
Anajwan, maare choq’ eere laa’ex moko nim ta xwankil a’in, a’b’an q’axal chaab’il choq’ re inyuwa’. Kixnaw naq li yeechi’ihom sa’ lix tij li loq’laj wa’ak yoo chi tz’aqlok ru: “Junelik chixjultikankil aʼan, ut chixpaabʼankil lix taqlahom li kixkʼe chaq rehebʼ; re taaruuq taawanq junelik lix Musiqʼ rikʼinebʼ ” (Tz’ ut S. 20:77).
A’an a’in jun ajwi’ li esilal chirix jun hoonal sa’ wi’ kitijok inyuwa’ toja’ ut naq kixb’aanu li k’a’ru kiraj li Dios nax tixb’aanu, jo’ yeeb’il re xb’aan li Musiq’ej. Ink’a’ kixkanab’ chixb’aanunkil chiru xnumik li chihab’, jo’ laa’at ut laa’in ink’a’ taqakanab’ xb’aanunkil. Maajun sut ki’aatinak chirix lix musiq’anb’il na’leb’. Ink’a’ ajwi’ kixkanab’ xb’aanunkil li kok’ k’anjel choq’ re li Qaawa’ li musiq’anb’il chiru naq tixb’aanu.
Junelik naq kipatz’e’ re xb’aan jun ch’uut aj Santil Paab’anel naq tolraatinaheb’, kixb’aanu. Maak’a’ naxye ma lajeeb’ malaj lajeeb’ roxk’aal li komon li taaraatina malaj ma lub’lu wan. Kixwotz xnawom xch’ool chirix li Yuwa’b’ej, li K’ajolb’ej, ut li Santil Musiq’ej ut chirixeb’ li profeet yalaq jo’q’e elajinb’il chixb’aanunkil xb’aan li Musiq’ej.
Lix b’oqb’al taqenaq xwankil sa’ li Iglees, a’an sa’ li taqenaqil ch’utam re li oqech sa’ Bonneville, Utah, b’ar kik’anjelak sa’ li awimq re li oqech, ut kik’utuk sa’ li Dominkil Tzoleb’aal. Chiruheb’ li chihab’, naq kiraj, li Santil Musiq’ej kiwan choq’ rochb’een.
Kinxaqli chixk’atq inyuwa’ sa’ jun li b’anleb’aal. Yokyo sa’ ch’aat inna’, a’an li rixaqil inyuwa’ chiru 41 chihab’. Yooko chirilb’al chiru k’iila hoonal. Koo’ok chirilb’al chi sachk sa’ ru reetalil li rahilal. Li ru’uj li ruq’, li laq’lookeb’ rib’ chi kaw, ke’ok chi tehok. Ke’hilan li ruq’ chixk’atq.
Raqe’k re i rahilal kinume’ wi’ chiru k’iila chihab’ xb’aan xyajel. Kiwil li tuqtuukil usilal sa’ li ru. Kimusiq’an wiib’ oxib’ sut, toja’ naq ki’aanak, ut ink’a’ chik ki’eek’an. Kookana aran re rilb’al ma taamusiq’aq wi’chik.
Sa’ xraqik, lin yuwa’ kixye sa’ hasb’, “Jun ch’ina ixqa’al sutq’ijenaq sa’ rochoch”.
Ink’a’ kiyaab’ak. Ink’a’ kiyaab’ak xb’aan naq junxil li Santil Musiq’ej ak kixk’ut chiru chi saqen ru ani li rixaqil, b’ar chalenaq chaq, chanru nawan anajwan, ut b’ar yoo chi xik. Li Musiq’ej ak naab’al sut kixch’olob’ chiru inuyuwa’ xyaalal jun li Choxahil Yuwa’b’ej aj rahonel, jun li Kolonel lix kixsach xwankil li kamk, ut lix yaalalil li tz’apok sa’ junajil rik’in li rixaqil ut lix junkab’al sa’ li santil ochoch.
Li Musiq’ej ak junxil kixk’ojob’ xch’ool naq rik’in xchaab’ilal lix ch’ool ut lix paab’aal li rixaqil k’eeb’il re xk’ulub’il chi sutq’iik sa’ jun choxahil ochoch b’ar jultikanb’il naq a’an jun chaab’il alal k’ajolb’ej re li yeechi’ink ut taak’ehe’q jun sahil k’ulunik re rik’in nimank-u.
Choq’ re inyuwa’, a’an nimaq wi’chik chiru yal jun li yo’onihom. Li Santil Musiq’ej kixk’e naq li yo’onihom a’an k’iok choq’ jun na’leb’ tz’aqal yaal.
Anajwan, wankeb’ li te’xye tana’ naq li raatin inyuwa’ ut li kiril sa’ xk’a’uxl chirix jun choxahil ochoch, a’an yal jun ch’ina-usil na’leb’, a’an yal xna’leb’ jun li b’eelomej sa’ xhoonalil li sachk a’in. A’b’an, a’an kixnaw li junelikil yaalalil li ka’ajwi’ naru taanawmanq sa’ xk’ab’a’ junaj chi na’leb’.
A’an chaq jun científico li kixsik’ li yaal chirix li ruchich’och’ chiru chixjunil lix yu’am. Nim xseeb’al chiroksink’il i k’anjeleb’al re li ciencia, jo’kan naq oxloq’inb’il xb’aaneb’ li reech aj cientifico chiru li ruchich’och’. Naab’al re li kixb’aanu sa’ li química ki’uxman rik’in naq kiril sa’ xk’a’uxl chanru neke’reek’asi rib’ li molécula, toj reetal naq tixk’ut xyaalal li ak kiril sa’ xk’a’uxl rik’in li k’anjel aj yalok-ix sa’ xtrab’aaj.
A’b’anan, jalan chik li b’e kixk’am re xtawb’aleb’ li yaalalil li q’axal ninqeb’ xwankil chiru ut chiqu li junjunq qe. Ka’ajwi’ sa’ xk’ab’a’ li Santil Musiq’ej tooruuq taqileb’ li qas qiitz’in ut li k’a’ru nak’ulman jo’ ilb’ileb’ xb’aan li Dios.
Li maatan a’in kikana sa’ li b’anleb’aal chirix naq kikam li rixaqil. Kiqach’utub’ li k’a’aq re ru re inna’ re xk’amb’aleb’ sa’ kab’l. Lin Yuwa’ kixaqli sa’ xb’e re xb’antioxinkil re li junjunq xtenq’ laj b’anonel ut li junjunq laj b’anonel naq yooko chi elk chaq toj sa’ li qab’eleb’aal ch’iich’. Najultiko’ we naq kink’oxla, chi ch’a’ajkilanb’ilin b’ayaq, naq us raj too’elq chaq re toowanq qajunes qib’ rik’in lix rahil qach’ool.
Nink’e reetal anajwan naq a’an kiril li k’a’ru ka’ajwi’ li Santil Musiq’ej taaruuq raj tixk’ut chiru. A’an kirileb’ li kristiaan a’an jo’eb’ li anjel taqlanb’ileb’ xb’aan li Dios re taarileb’ lix raarookil ixaqil. Maare ke’ril rib’ jo’ laj b’anonel, a’b’anan inyuwa’ yoo chi b’antiox chiruheb’ lix k’anjeleb’ sa’ xk’ab’a’ li Kolonel.
Lix wankil li Musiq’ej kikana rik’in naq koowulak sa’ rochoch inna’ inyuwa’. Koo’aatinak chiru junpaatak. Toja’ naq inyuwa’ kirisi rib’ re xik sa’ xwarib’aal.
Chirix junjunq li k’asal, kisutq’i chaq sa’ li na’ajej kinwan wi’. Se’se’ li ru. Kixnachob’resi rib’ qik’in ut kixye chi q’un xyaab’ xkux, “Xinch’a’ajko’k b’ayaq rik’in xk’oxlankil naq li xMildred taawulaq sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej sa’ junaatal. Sa’ inch’ool naq maare junaatal taareek’a sa’ xyanqeb’ chixjunileb’ li mololinb’ileb’ rib’ aran”.
Toja’ naq kixye chi sa sa’ xch’ool, “Toje’ xintijok. Ninnaw naq sa wan li xMildred. Inna’ xwan aran re xk’eeb’al jun sahil k’ulunik re”.
Najultiko’ we naq kinse’e naq yoo chixyeeb’aal a’an, yookin chixk’oxlankil lin ch’ina na’ch’in, yoo chixtiikisinkil rib’ chiru li molam re naq taawanq aran re xk’eeb’al jun sahil k’ulunik re ut chixq’alunkil li ralib’ li yoo chi wulak.
K’ehomaq reetal, jun reheb’ li rajb’al naq inyuwa’ kixpatz’ ut kixk’ul xk’ojob’ankil xch’ool, a’an naq chalen chaq xch’ajomil yoo chi tijok rik’in paab’aal. K’aynaq chixk’ulb’al xsumenkil xpatz’om sa’ lix ch’ool li te’xk’ojob’ xch’ool ut te’xk’am xb’e. Moko ka’aj ta wi’ junelik yoo chi tijok, a’an ajwi’ kixnaweb’ chi us li loq’laj hu ut li raatineb’ li yo’yookil profeet. Jo’kan naq kixk’e reetal lix hasb’ li Musiq’ej, li maare xereek’a anajwan.
Rik’in naq li Musiq’ej yoo chi ochb’eenink re, moko yal ta k’ojob’anb’il xch’ool ut k’amb’il xb’e. Kijala ajwi’ xch’ool rik’in lix tojb’al rix li maak li kixb’aanu li Jesukristo. Naq nokok’ulub’an re li yeechi’ihom li naxye naq junelik taawanq qik’in li Musiq’ej, li Kolonel naru tixk’e qe xch’ajob’resinkil li qach’ool li na’ajman re xk’ulb’al li yu’am maak’a roso’jik, a’ li maatan li q’axal nim re chixjunileb’ li maatan re li Dios (chi’ilmanq Tz’ ut S. 14:7).
Najultiko’ eere li raatin li Kolonel: “Anajwan aʼin li taqlahom: Chejal eekʼaʼuxl, chejunilex xmaril li ruchichʼochʼ, ut chalqex wikʼin ut chikubʼeeq eehaʼ saʼ lin kʼabʼaʼ, re naq texruuq chi santobʼresiik rikʼin xkʼulbʼal li Santil Musiqʼej, re naq texxaqliiq chi maakʼaʼ eetzʼajnil chiwu saʼ rosoʼjik li kutan” (3 Nefi 27:20).
Eb’ li taqlahom a’in neke’chal rik’in li yeechi’ihom a’in re li Qaawa’:
“Ut anajwan, chi yaal, chi yaal, ninye aawe, kanabʼ aawibʼ chiru li Musiqʼej aʼan li nakʼamok bʼe chixbʼaanunkil li chaabʼil—relik chi yaal, chixbʼaanunkil li tiik ru, chi bʼeek saʼ tuulanil, chi raqok aatin rikʼin tiikil chʼoolej; aʼin ut lin Musiqʼ.
“Chi yaal, chi yaal, ninye aawe, laaʼin tinjekʼi aawe xkomon inMusiqʼ, li taakutanobʼresinq re laa kʼaʼuxl, li taanujobʼresinq re laa waam rikʼin sahil chʼoolejil” (Tz. ut S. 11:12–13).
Ninkanab’ eerik’in xnawom inch’ool naq yo’yo li Dios Yuwab’ej, naq li Jesukristo waklesinb’il chi yo’yo naxjolomi lix Iglees, naq li Awa’b’ej Thomas S. Monson naxk’am rik’in chixjunileb’ xlawil li tijonelil, ut naq li musiq’anb’il na’leb’ li nachal rik’in li Santil Musiq’ej naxk’am xb’e ut naxxaqab’ xwankil Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li kutan jo’ ajwi’ lix tuulanil komon.
Ninch’olob’ ajwi’ xyaalal naq eb’ li chaab’il winq li xe’aatinak qik’in anajwan jo’ aj yehol nawom chirix li Jesukristo, jo’ komon sa’ lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol, b’oqb’ileb’ xb’aan li Dios. Ninnaw naq li Musiq’ej kixb’eresi li Awa’b’ej Monson sa’ xb’oqb’aleb’. Ut a’ yaal jo’ chanru teerab’i li raatineb’ ut xnawomeb’ xch’ool, li Santil Musiq’ej tixk’ut xyaalalil li waatin cheru. B’oqb’ileb’ xb’aan li Dios. Ninxaqab’ xwankileb’ ut ninraheb’ ut ninnaw naq li Qaawa’ naxraheb’ ut tixtenq’aheb’ sa’ xk’anjeleb’. Ut ninb’aanu sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.