Nihi’ana’í Ayóó’ádeínoh’ní
Diyin God bá’ałchíní níídlį́į́’go nihił bee hózin binají diné t’áá ałtsoh bąąjíínį́į́ba’ doo.
Diyin God bina’nitin éí hooláágóó át’é dóó t’áá ałtsoh bąą’ałchíní ałdó bá. Bąą hashné éí t’áá kodoo keyah United States baa hané, ndi binají nanitinii t’áá ałtsoh diné ba.
K’ad diishjį́ nihił hoolzhizh éí bíla’ashdla’ii binahat’ájí doo nihił yá’át’ééhgo yiníínąąh bádahachį́ dóó dahahíjoodła’. Shíígo yiihá haadą́ą́’ nihitahgoo łah diné shik’ehgo áhodoo’niił danízingo ahiikai nt’ę́ę́’ łah éí diné dah hóóchxǫgo yaaní diikai. T’áá anį́į́’digo shá’adoolaał daanį́į́’go áádí łá awódaazhaa. Wónaasgoo nihi sodizin ałah nádleehdí saad doo yá’át’ééhii bíla’ashdla’ii binahat’á bee hadaíídziid lá.
Nihi Waashiidoondę́ę́’ i’íínį́į́łgo t’áá ałts’ąąjí diné dah nilį́į́’ łeh hoot’ááljí dóó shá’adoot’ał daaníhígíí éí t’áá nihi tahgoo hólǫ́ǫ́’ doo. Ndi kojí Diyin Hasda’iiníiłii bikee yiiká’ígíí éí ajoodlá dóó ak’eh dinį́į́h éí nájí kódadiilnį́į́ł.
Kǫǫ’ éí Hasda’iiníiłii łá bina’nitin nihił bee hózin ndi doo bik’eh honíílį́į́’ da łeh:
“Bił kééhót’íinii ayóó’ííní’ní, nidi ni’ana’í éí jiiníłá, ha’ níí nít’ée’go dasidoots’ą́ą́’.
“Nidi shí ánihidishní, Nihi’ana’í ayóó’ádeínóh’ní, danihódziihígíí hózhǫ́ǫgo bá hadahohdziih, nihik’ee dadiniihígíí nizhónígi bich’į’ ádanoht’é, áádóó t’áá bita’ígi ádanihił’íinii áádóó atídanihił’íinii bá sodadołzin“ (Matthew 5:43–44). 1
Jews dine’e náásgóó oochiłígíí yee nideenitin, nihi ana’í dah joołah, íídą́ą́’ Rome aláají binaat’ąąnii biyaadi tídahojoonííhgo keedah hojítį́ nt’ę́ę́’. Ndi Jesus Christ éí kót’áo nánitin, “Nihi’anałí ayóó’adeínoh’ní“ nihik’ee dadiniihígíí nizhónígo bich’į́ ádanoht’é.
Tsídá łágo át’éii na’nitin diné bá dóó nahat’ájí iłna’anishígíí. Jó díígíat’áo bibeehaz’ąąnii nihi Hasda’iiníiłii bizaad k’ehgo nihił ní. Háálá t’áá aaníí, ánihidishníigo, “t’áá háíshį́į́ saad ahét’áahii bii’ hólónígíí éí doo shikéé’ sizį́į da, ndi éí ch’į́įdii be’iiníziinii yikéé’ sizį́, éí éí saad ahét’ááh yizhé’é nilį́, dóó diné bijéí neiyiłná saad ahét’áahgo, ałch’į’ bá dahachį’go ádeile’“ (3 Nephi 11:29).
Nihi’ana’í dóó nihitsą́ą́jí dahnilinígíí ayóó’óó’ní éí niánanitł’ah. Naat’ąąnii President Gordon B. Hinckley aní, “Lą’í t’ah doo ayóó’óó’ní dóó aanídit’aah,“ bąą nį́į́’ daah da, “Éí t’áá ayísíí́ hasht’e’niná’ízhdóosgi t’éíyá biigha, éí łá doo bíínįįghą́’ da.” 2 Naaki Diyin God bibeehaząąnii éí, “NihiTaa’ Diyin God ayóó’iin’ní dóó Hanaagóó dabighanii t’áá hwó gíat’áo ayóó’ajó’ní łeh“ (Matthew 22:37, 39). Jó biigha lah, “Da’iinóhkeed, áko deínóhkeedígíí nihaa dadoolyééł; hádaaht’į́, áko hádaaht’ínígíí bik’idaoohkah“ (Matthew 7:7). 3
Háásh yit’áo díí Diyin bibeehaząąnii bik’eh honíí’į́ doo, áádóó t’áá diné bibeehasąąnii ałdó bik’eh honii’į́į́’ doo? Hasda’iiníiłii nihi ká’adoolwoł díí t’áá bí bibeehaząąniijí dóó dinéjí bibeehaząąnii áhił naalnishgo. Hak’ijį’ danilínii nida’idiłkid, Da’ Jews dine’é tax ndáyiileeh doo, Jesus aní,“Jó, éí bąą Síízar bíhígíí baa nídahoh’nííł, áádóó Diyin God bíhígíí Diyin God baa nídahohnííł“ (Luke 20:25). 4
Áko diné bibeehaząąnii hazhó bik’eh honiilíí’doo, dóó Diyin God bibeehaząąnii éí diyin ḱehjí hoolaagoo bineelnish doo. Ndi haash yit’áo bohodiilaał nihi’ana’í ayóó’íí’níí’ní doo?
Hasda’iiníiłii bina’nitin éí t’áá doo bich’į́ nahach’į́’í éí ałtsé ájii’į́į́’. Ch’íídii éí saad ahét’aah yizhé’é nilį́, éí bits’ąądoo diné badahachį́. Ch’íídii éí diné t’áá ałtsoh dahahidjoodlájí yinąąnish. Naat’áanii President Thomas S. Monson nanitin éí “áháchį’ Ch’íídii binaanish át’é,“ há’hach’į́go éí Chíídii bił hazą́jí nijíghaa doo. Áhach’į́ éí t’áá ní bee noholnį́į́h. T’áá nihí bee nihiholnį́į́h. 5 Áháchį’ éí diné joołąągo oolyé. Doo nihá’achį́ dóó ajiidlágo inda nihi’iiną́ ayóó’íí’nį́į́’níji’go dah didíídał. Ła’ daatsí bits’ą́ą́doo óhódiilaałgo át’é.
Díí ałk’idą́ą́’ sin ayóó’óó’ní saad bee dah hojit’aał łeh nt’ę́ę́’. Náánáła’ diné bi’ó’oolį́į́’hii biná’ídíílkidgo t’éíyá hazhó’o nihił bééhózin doo. Jó ákot’áó t’éíyá diné hak’is yileeh naago ayóó’ájínį́į́’ łeh dóó baajíjoobá łeh. 6
Ayóó’ó’óó’ní házhógo nihił bee hozingo éí nihik’ijį’ danilíinii dóó niana’ii ayóó’ó’níí’ní doo. Kǫǫh éí t’aa diyin k’ehjí ayóó’ó’óo’ní baa hane’.
Diyin yá yáłtí’í Joseph Smith nanitin,“Diné ayóó’ájó’nígo nát’ąą ałdó diné ayóó’ádah’hóníí’ łeh. T’áá ałtsoh diné bąą jiiba’ dóó ayóó’íí’níí’ní doo. 7
“Náhasdząąn bikáa’di dine’é Jesus Christgí’ít’áo biayóó’óó’ní diné dóó saanii chodajoołį́į́’go dooladó nizhógo hoolzizhdoo nt’ę́ę́’, ní Naat’áanii President Howard W. Hunter. Éí doo oołch’į́į́ da, dóó adááhanníi da. … Éí doo nat’ą́ą́’ shaanídoodił nizin da. … Doo díí ajoodlá dóó ádool chxogo doo báhas’ąąh da. Áko t’áá ałtsoh diné nizhónígo ahił ná’aldeeh doo, t’áá doo diné bee oodlą́, diné aląą’át’éhígíí, bibéeso holǫ́ǫ́nii, iłtá’ii dooda yeeh bee’ó’oolį́į́’hii bąą honitł’ah da doo.“ 8
“Diné t’áá ałtso ayóó’á’deeh’nó’ní doo ilhaajeeh nahalingo,“ nihiłní Naat’ąąnii President Russell M. Nelson. 9
Diné ana’í ayóó’á’jił’į́į́’go éíyá Síísir bihígíí bibee haasąąnii bik’eh hojiłį́į́’ doo. Azhá Jesus Christ binánitinígíí łahgo át’éii ndi t’áádoo dah ahóghaní dóó bee haasąąnii k’ídanót’ííh nį́į́da nt’ę́ę́’. Jesus Christ aláahdí yá’át’ééhgo náneeztą́ą́’. Diishjįįhdí ałdó t’áá’ákót’áo nánitin:
“Diyin God bibee haasąąnii yik’ehołį́nii éí doo diné bibee haasąąnii kíídootí.
“Áko bibee haasąąnii k’izhnitígo bidah hołnį́į́hii hánidah hodoolaał.“ (Doctrine and Covenance 58:21-22).
Naaltsoos yiyídę́ę́’ Joseph Smith aní,“Díí Gaamalii dayoodlą́, “Shi diné’é bidahołnį́į́hii bibee haasąąnii bik’ehndahonołį́,“ t’áá’anįįdígo Missouridí bidahołnį́į́hii bitsąądoo tídahojooshnį́į́h.Gaamalii Dah yoodlą 1:12
Azhą́ bibeehaz’áanii doo nihił yá’ádaat’ééhda ndi bik’eh honiiłį́į́’ doo. Bá í’íínííłgo t’éíyá bee haz’áanii łago andahiilnííł. Áko t’áá háíshį́į́h honeezną’ígíí bibee haz’áanii bik’eh honiilį́į́ł doo. Dóó doo bił yá’ádaat’ééhígíí bitahdi doo ts’iidii yaanaakáí bitahdi yiidaal dah doo. 10 Waashindoondę́ę́’ bik’ehgo éí yá’át’ééhgo bibee haz’áanii bik’eh honiilį́į́hgo anąą’ííniłgo inda łahgo anidiilnį́į́ł.
Hasda’iiníiłii bina’nitin éí nihee iina’ ayóó’á’déé’nó’ní háálá t’áá ałtsoh diné Diyin God ba’ałchíní adaat’é. Kintahgóó diné nanitin yikidjí danilinígíí ałah nadleehgo yaanaaskai.
Łah yaada yoosnah nihi kéyah United States Naaltsoos Bik’ehgo éí “diné áłah nadleehgo báhaz’ą́ dóó Waashindoon naaltsoos baah dootsoos anáhootí’higii baa dooltsoos.“ Jó díigí at’áó t’éíyá diné bił bee dah hozin doo díí bee haz’áanii doo bá yá’át’ééhígíí. T’áá anii bee haz’áanii łah doo yá’ádaat’ééh da. Nihi t’áhdoo ła’ diné dahahidajoodlá dóó binį́į́nąą saad hólǫ́. Naakaiłizhinii dahyikadę́ę́, (NAACP) Theresa A, Dear aní, “Diné joodlą dóó biké’adinį́į́h, dóó doo bee hoonį́į́t’į́į́go éí ajoodlą náásgóó nooseeł łeh.“ 11 Díí Gaamalii dah nį́į́dlíhígíí dóó Jesus Christ Bisodizindę́ę́’ doo diné jiidląą dah doo dóó t’áá ałtsoh diné ayóó’á’níí’ doo.
Díí nihi keyah United State Naaltsoos Bik’ehji éí diné hodeesheełgo ałah nadeeh éí biyiyisdzoh éí łah diné yaa dah yoosnah lah. Diné shik’ehgo aho’doo’niił danízinígíí éí doo diné bihigii jidooł ch’ǫǫł da, doo dishnooį́į́ł da ałdó dóó silao bik’eh hojiłį́į́h da. Díí United States bi Naaltsoos éí doo biyí yisdzoh da dóó dah ahidjígąągo wooshdę́ę́’ nį́į́’ da. T’áá aniiltsoh, silao, diné shik’ehgo aho’doo’niił danízinígíí, dah binaałii, bił bee da hózin bee haz’áanii bik’eh dah honiilį́į́’ doo. “Diné shik’ehgo aho’dooniił danízinígíí bibee haz’áanii éí doo yá’át’ééh da“ ní Abraham Lincoln. 12 Háálá ákot’áo hoot’aałii éí doo yá’át’ééh da. Ákot’áó éí siloa adin dóó doo diné bąą’aháyąą da háálá diné doo bóholnį́į́h da yileeh.
Nanałahdę́ę́’ kéyah yikeeh dadeesyis kodi United Statesdí łá diné ayóó dahahidjoodlá lah diné doo bilágaana dah nilinígíí. Hááh yit’áó diné doo dah ahidahjoodláá doo Naakaiłizhinii éí alahdi joodlá, Naakai diné’é dóó nąątsó’zí dóó Naałąąnii atah dabidoodlá. Díí doo kéyah ba yá’át’ééh da, t’áá yá’át’ééh baa needaah doo.
Díí nihi kéyah United States éí tónit’eeldę́ę́’ nidahaaskai bee hadiilyaahgo át’é. Kodí neheeskai’igíí éí t’áá doo dah yoodlą́ígíí dóó bee’ó’ool’į́į́hii bikéyahdę́ę́’ nájí kodah yiilyaah. T’áá aniidí bibee haz’áanii dóó aniidí Naatsoos bee t’áá’łahí daasłį́į́’. Díí Naaltsoos hadiilyaahígíí éí doo t’áá at́é biyída nt’ę́ę́’. Doo biyi’di yisdzohda éí azdzaani i’iinííł dooda dah bidiní, naalté’ doo bóholnį́į́’ da, áko doo t’áá níík’eh naaghaa da díí éí naaki neeznádiin naahai yaahdą́ą́’ díí kéyah United Statesdí át’é nt’ę́ę́’.
Wódahdí Oltá Yale Universitydę́ę́’ naaki na’nitinii kodíí niid:
“Azhá t’óó ahayóí bihó ndi Kéyah United States ahííkai dóó ahił nidaanish nt’ę́ę́’. …
“… Bidiné’é ahił nidaanishgo naaki bibee’ó’ool’į́į́hii nají adah yiilaa. Diné Americans éí t’áá alah bee hólǫ́ nt’ę́ę́’. Bininąą éí Naaltsoos Hadiilyaahígíí yik’ehgo dah diikai. Nihi éí Naaltsoos Hadiilyaah Constitution wolyéhígíí binají ahił neelnish doo azha łago níídzin ndi.“ 13
Tó wonanidí naaltsoos ííłínii British foreign secretary wolyé kodííniid: “Doo hooláágóó nihik’is hólǫǫ da doo dóó nihits’ąąjí dah nilinígíí ałdó hooláágóó hólǫǫ doo. Niha yá’át’ééhígíi éí hooláágóó at’é áko nihi naanishígíí éí díí yá’át’ééhii bikee yiiká doo.“ 14
Díí niha yá’á’t’ééhii bineelnįįh doo í’íínįįlgo nahalzishgo. Jó díí éí Diyin God bisodzin dę́ę́’ bi nánitin at’é dóó hooláágóó nanhiló: háálá ́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́́ Diyin Hasda’iiníiłii binají Naaltsoos Constitution hadiiyaah, áko łá keyah yeedah íídlaa. Nihee bee haz’ąąnii bik’eh yiidaałgo t’óó nighąąjí nihik’is éí dooda, ákot’áo éíyá nihee iiná’ii ayóó’íí’níí’ní doo ałhineelnishgo.
Jó Diyin God ba’ałchíní níídlį́ áko naasgo diyin k’ehjí nííl’į́į́go háálá t’áá’at’é diné ílį́ áko doo diné jiidląą da doo. Lá’ídi nihi kéyah bikąądí nininah, Diyin God bina’nitin éí diné bibee haz’ąąnii bik’eh hojiłį́į́hgo dóó iiná dóó hach’ąąjí dahnilinígíí ayóó’á’jó’nį́į́’go niha biigha la. Azha nanidłah ndi Diyin Jesus Christ nihiká’adoolwoł. Ayóó’á’dah’ahíí’nó’ní nihił ní dóó bik’eh honíílį́į́’go dóó biná’adiilkidgo nihi ka’adoolwoł. Díí shił bee hózin éí Diyin NihiZhé’é dóó biYe Jesus Christ ayóó’an’hó’ní dóó nihiká adoolwoł. Jesus Christ bízhi’ bináhjį’, áamen.