Na Kalou Dina Duaduaga kei Jisu Karisito o Koya Ko Ni A Tala Mai

Elder Jeffrey R. Holland

Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua

Eda sa qai vakadinadinataka vakaikeda ga mai na ivolanikalou ni Tamada, na Luvena kei na Yalo Tabu, eratou sa duidui tamata, ka tolu na tamata vakalou.

Me vaka ga a tukuna taumada ena soqoni oqo o Elder Ballard, ni veika sa vakayacori tu ka sa veisaqasaqa tu ena noda gauna oqo sa yaco me kilai sara tiko ki Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai. E a kaya na Turaga kivei ira ena gauna makawa ni cakacaka oqo sa “dua na cakacaka vakurabui vakaidina sara”¹ ka sa yaco dina. Ia ka dina ga ni da na sureta e dua kei ira kece na tamata me ra mai raica vakavoleka na veivakurabuitaki oqo, e dua na ka eda na sega ni taleitaka vua e dua me na lecava tu—se eda sa Lotu “Vakarisito” se sega.

Sa kena ivakarau na veilecayaki vakaoqo e vakavolivolita tiko e rua na yavu vakaivunau—na noda kila me baleta na Lewetolu Vakalou kei na noda vakabauta vakalotu kei na kena ivakavuvuli ni sa na dau yaco tikoga mai na ivakatakila e veimuataki tiko ki na veivolanikalou veitokoni me semati kina. Ena kena vakadodonutaki na veika vakaoqo e sega ni gadrevi kina me da vakaiulubaletaka na noda vakabauta, ia eda sega ni vinakata me da lecavi tu. O koya gona au sa gadreva meu veivakararamataki vakalevu cake ka vakamatatataka vakadodonu na noda vakabauta Vakarisito, ka’u na vosa tiko nikua ena imatai ni yavu ni rua na yavu vakaivunau e se qai tukuni oti toka.

Na imatai ni yavu ni vakabauta kei na kena e bibi duadua ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai o ya ni “Keimami vakabauta na Kalou, na Tamada Tawamudu, kei na Luvena, ko Jisu Karisito, kei na Yalo Tabu.”² Eda vakabauta ni o iratou na lewetolu vakalou oqo eratou sa Lewetolu vakalou ka ratou sa duavata ena inaki, ena ivakarau, ena ivakadinadina, kei na ilesilesi. Eda sa vakabauta ni ratou sa sinai tu ena dua ga na yalo ni loloma veivueti kei na veilomani, lewa dodonu kei na loloma vakalou, na vosota, veivosoti kei na veivueti. Au nanuma ni sa dodonu me da kaya ni Ratou sa duabau ga ena veika kecega kei na veika tawamudu e kilai rawa vakavo ga ni da sa sega ni vakabauta ni Ratou sa tolu na tamata cokoti vata ena dua ga na yago, ka sa sega na vakasama ni Duabauvakayago e tiko ena ivolanikalou baleta ga ni sega ni dina.

Sa dina sara ni dua na yavu dina e tukuni tiko ena Harper’s Bible Dictionary (iVolavosa Vakaivolatabu nei Harper) o ya “na ivakavuvuli taumada me baleta na Lewetolu Vakalou me vaka a vakamacalataka na matabose cecere ni veimatalotu ena ikava kei na ikalima ni senijiuri sa sega ni tiko ena [Veiyalayalati Vou].”³

O koya gona kevaka me dua e vakalewa na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai ni sega ni tiko kina na vakabauta Vakarisito me baleta na Kalou, Jisu, kei na Yalo Tabu sa sega ni dua na vakasama me baleta na noda yalodina vua na Karisito ia na kena sa kilai (na dina, meu kuria) ni noda nanuma me baleta na Lewetolu Vakalou ni sa duidui mai na kena e vakabauti tu mai liu ena gauna ni se bera—na itukutuku ni Veiyalayalati Vou Vakarisito ka da lesu tale ki na ivakavuvuli e vakavuvulitaka sara ga o Jisu Vakaikoya. Meu vakamacalataka mada na gauna ni se bera na itukutuku ni Veiyalayalati Vou ka na rawa ni veivuke sara.

Ena yabaki A.D. 325 e a kaciva o Constantine na iliuliu kei Roma na matabose mai Nicaea me boseri kina—mai na veika tale eso—na kena sa veivakaleqai tiko na iulutaga me baleta na Kalou ni sa “lewetolu vakalou e duabau.” Na veika sa qai vakadeitaki ni oti e dua na nodra veiba kaukauwa sara na vakailesilesi vakalotu, tamata vuku, kei ira na qase ni lotu me sa kilai (ni oti e 125 na yabaki kei na tolu tale na bose cecere)⁴ ka vakatokai me Nicene Creed, ka a mani vakavoui tale ka vakatokai na Athanasian Creed. Na veiveisau kei na kena vakavoui tiko oqo ni lawa—kei na kena era na tarava mai ena veisenijiuri—sa vakadeitaka kina na Tamada, na Luvena kei na Yalo Tabu eratou sa sega ni vakaituvaki, cecere duadua, sa sega ni vakaiyalayala, sa tiko ena veivanua kecega, sa vukici koya ki na veika kecega, sa tawamudu vata, ka sa sega ni kilai rawa, sega ni vakayago, se vakatikina se vakayalona ka sa tiko ena taudaku kei lomalagi kei na gauna. Ena veilawa kece vakaoqo eratou sa duidui tamata, ia eratou sa cokotivata tu vakayago, ka me kilai tu na “veika vuni ni lewetolu vakalou.” Eratou duidui tamata, ia e sega ni tolu na Kalou ia e dua ga. O iratou na lewetolu na tamata oqo eratou sega ni vakamacalataki rawa, ka sa dua ga na Kalou e sega ni vakamacalataki rawa.

Eda duavata kei ira na noda dauvakalelewa ena kena oqo—ni veika sa kilai me baleta na ka vakalou sa sega dina ni vakamacalataki rawa. Ena vuku ni veilecayaki levu vakaoqo sa mai solegi kina na lotu, e sega ni kurabuitaki na nona tagicaka e dua e vakabauta vakabuda, “Sa ca koi au! Era sa kauta tani mai vei au na noqu Kalou … kau sa sega ni kila o cei meu sokalou se vosa kina.”⁵ Eda sa qai vakanuinui, loloma ka sokalou beka vakacava, ka sega mada ga ni da saga me da vakataki Koya e sega ni vakamacalataki rawa ka sega tu ni kilai? Sa qai vakacava beka na masu nei Jisu kivei Tamana mai Lomalagi ni “sai koya ga oqo na bula tawamudu me ra kilai kemuni na Kalou dina duadua ga kei Jisu Karisito o Koya ko ni a tala mai”?⁶

Sa sega ni noda inaki me da beca na nona vakabauta e dua na tamata se ivakavuvuli ni dua na lotu. Eda sa doka talega na nodra ivakavuvuli ka da sa kerea talega me da dokai vakakina. (Oqori talega, e dua na yavu ni noda vakabauta.) Ia kevaka me dua e tukuna tiko ni da sa sega ni lotu Vakarisito me baleta ga ni da sega ni duavata ki na ivakavuvuli ni ikava kei na ikalima ni senijiuri me baleta na Lewetolu Vakalou, sa qai vakacava beka o ira na imatai ni Yalododonu Vakarisito, era a sega ni tukuna e dua na ka me baleta na ka oqo ka vuqa vei ira era a raica e matadra dina na Karisito bula?⁷

Eda sa qai vakadinadinataka vakaikeda ga mai na ivolanikalou ni Tamada, na Luvena kei na Yalo Tabu, eratou sa duidui tamata, ka tolu na tamata vakalou, ka sa kilai tiko na ivakaraitaki e sega ni cala ka matata me vaka sa tukuni toka ena Masu ni Veivakameautaki cecere ni iVakabula, na Nona a papitaisotaki mai vei Joni, na veika a yaco ena Ulunivanua ni Mataliataki, kei na nona vakamatei o Sitiveni—me tukuni mada ga e va.

Ena itukutuku oqo ni Veiyalayalati Vou kei na levu tale⁸ eda sa kila tu, sa na sega beka kina ni rawa me da taroga na ibalebale ni ka a tukuna o Jisu ni a kaya kina, “E sega ni rawata vakaikoya ga e dua na ka na Luvena, na ka ga sa raica ni kitaka ko Tamana.”⁹ Ena dua tale na gauna a kaya kina o Koya, “Niu sa sega ni lako sobu mai lomalagi, meu kitaka na lomaqu, meu kitaka ga na lomai koya sa talai au mai.”¹⁰ Me baleti ira na Nona meca a kaya kina, “[Era sa qai] … raica ka cati au kei Tamaqu talega.”¹¹ Io, e ka dina sara, ni sa tu ga vua na yalo talairawarawa kivei Tamana ka kaya kina o Jisu, “A cava ko sa tarogi au kina ena vuku ni ka vinaka? Sa duabau ga sa vinaka, o ya na Kalou.”¹² “Ni sa uasivi cake vei au ko Tamaqu.”¹³

Kivei cei beka a vakamamasu tiko kina vakabibi o Jisu ena veiyabaki kece o ya, ka oka kina na nona tagi ena domo levu vakaoqo “I Tamaqu, kevaka e rawarawa, me lako tani mada vei au na bilo oqo,”¹⁴ kei na “Noqu Kalou, noqu Kalou, ko sa biuti au ena vuku ni cava”?¹⁵ Ni da sa kila tu ena ivakadinadina vakaivolanikalou ni ratou sa duabau na Lewetolu Vakalou ka ratou sa duidui tamata sa sega kina ni kena ibalebale ni da sa vakalou tiko ki na vica na kalou; sai koya ga, e dua na tiki ni dua na ivakatakila cecere a tadu mai kina o Jisu me mai vakatakila na ituvaki vakatamata ni veika vakalou. E rairai kaya beka kina vakadodonu o Paula na iApositolo: “vei Karisito Jisu … o koya ni sa itovo vata kei na Kalou, sa sega ni vakasama ni sa butako ni sa vakatauvatani kei na Kalou.”¹⁶

E dua beka na vuna e sa vakuwai kina na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai mai vei ira eso ni sega ni lotu Vakarisito e baleta beka ni da vakabauta, me vakataki ira ga na parofita kei na iapositolo ena gauna makawa, ni Kalou—sa vakayago—ka sa lagilagi sara.¹⁷ Kivei ira era via vakacacana na vakabauta oqo e yavutaki mai na ivolanikalou au sa taroga kina vakamatata vakaoqo: Kevaka sa vakatani beka na vakasama oqo ni sa vakayago na Kalou, sa qai cava beka na vuna era sa yavu dina cecere duadua kina na uto ni vunau ni veika kece Vakarisito o ya na Mataliataki, na Veisorovaki kei na Tucaketale mai vakayago ni Turaga o Jisu Karisito? Ke sa sega duadua ga ni gadrevi me na vakayago ia ka sega ni vinakati mai vua na Kalou, sa qai cava beka na vuna e a vueta cake kina na Yagona mai na mate kei na ibulubulu, ka sa vakadeitaka kina ni na sega tale ni tawasei mai na Yalona ena gauna oqo se ena veigauna tawamudu?¹⁸ Kivua e dua e sa vakacala ni sa vakayago na Kalou sa vakacala vakakina ni a mai bula vakayago ka tucaketale na Karisito. Ena sega ni rawa vua e dua sa vakatokai koya me Vakarisito dina me na via vakayacora na ka o ya.

Ia oqo, kivei kemuni ko ni rogoca rawa tiko na domoqu ka sa qaqalia tiko ena vuku ni noda lotu Vakarisito, sa noqu ivakadinadina oqo, au sa kila ni ko Jisu Karisito sa ikoya dina ga, na Luvena, na noda Kalou bula. Sai Jisu oqo na noda iVakabula ka Dauveivueti, ka dusimaki mai vei Tamana ka sai Koya ga na Dauveibuli kei lomalagi kei vuravura kei na veika kecega sa sinai tu kina. Au sa vakadinadinataka eke ni a sucu mai vua e dua na goneyalewa savasava, ka a vakayacora o Koya ena Nona bula eke na caka mana cecere era a raica e lewe levu vei ira na Nona tisaipeli ka vakakina o ira na Nona meca. Au sa vakadinadinataka ni sa tu Vua na kaukauwa me qaqa kina mai na mate me baleta ga ni sa vakalou o Koya, ia a talairawarawa me laki mate ena vukuda baleta ni a mai bula talega vakatamata o Koya ena dua na gauna. Au sa vakadeitaka eke ni nona a talairawarawa me laki mate a vakataqara kina Vua na ivalavala ca kei vuravura, ka sauma kina e dua na isau sa tawamudu me baleti ira na yalo yadua sa rarawa kei ira na tauvimate, na mosi ni yalo kei na luluqa vakatekivu sara mai vei Atama ka yacova na ivakataotioti kei vuravura. Ni sa vakayacora oqo sa qaqa kina o Koya mai na ibulubulu vakayago kei na eli vakayalo, ka vakabulai ira kina na matavuvale ni kawatamata. Au sa vakadinadinataka ni sa tucaketale mai o Koya mai na mate mai na ibulubulu ka oti na Nona sa lako cake kivei Tamana me taucoko kina na tucaketale o ya, a rairai mai vakavica vata o Koya, ki na drau na tisaipeli ena Vuravura Makawa kei na Vuravura Vou. Au kila ni sa i Koya ga na Kalou Savasava kei Isireli, na Mesaia ena yaco dina mai ena dua na siga ena lagilagi taucoko, me mai veiliutaki e vuravura ka nodra Turaga na turaga ka nodra Tui na tui. Au kila ni sa sega tale na yaca ena ruku i lomalagi me soli me bula kina na tamata ia sa rawa ga ena vakararavi Vua, ena Nona loloma veivueti kei na loloma vakalou sa tawamudu¹⁹ me da rawata kina na bula tawamudu.

Na ikuri ni noqu ivakadinadina me baleta na iulutaga lagilagi oqo o ya ena Nona vakavakarau ki na Nona veiliutaki ena udolu na yabaki ena iotioti ni gauna, sa lako oti mai vakavica o Jisu ena ituvaki vakayago lagilagi. Ena vulaitubutubu ni 1820, a gole yani ki na dua na veikau e dua na cauravou yabaki 14 me laki masu, ni a lomatarotaro voli ena vuku ni sa rui levu na ivakavuvuli se ra tu ga oqo ka se veilecayaki tikoga kina na vuravura Vakarisito. Na isau ni masu yalodina o ya ena dua na yabaki ni bula ni gone, a qai rairai dina mai na Tamana kei na Luvena ni rau sa vakayago, ka lagilagi sara, kivei Josefa Simici na parofita cauravou. Mai na siga o ya sa vakadeitaki kina na itekitekivu ni kena vakalesuimai na kosipeli dina ni Veiyalayalati Vou ni Turaga o Jisu Karisito kei na vakalesuimai ni veika dina vakaparofita a soli mai vei Atama ka yacova mai na siga edai.

Au sa vakadinadinataka ni noqu ivakadinadina ni veika oqo sa ka dina ka sa dola tu ko lomalagi kivei keda kece sara eda vakasaqara talega na kena veivakadeitaki. Mai vua na Yalo Tabu ni Veika Dina, me da kila kece sara “na Kalou dina duadua ga, kei Jisu Karisito, ko koya [ko ni] a tala mai.”²⁰ Me da sa qai bulataka sara na Nodratou ivakavuvuli ka yaco me da Vakarisito dina, kei na vosa talega, ka sa noqu masu, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.