Mahinungdanon nga Tahas sa Relihiyon sa Tibuok Kalibutan
Ni Elder Dallin H. Oaks
Sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles
Si Elder Oaks mihatag niini nga pakigpulong niadtong Hunyo 9, 2016, sa Oxford University sa England atol sa usa ka symposium kabahin sa kagawasan sa relihiyon.
Dili kita mawad-an sa impluwensya sa relihiyon sa atong pangpubliko nga kinabuhi kon dili seryosong mabutang sa kakuyaw ang tanan natong mga kagawasan.
Mga litrato gikan sa Getty Images
Kapin sa 30 ka tuig na, ako usa sa Napulog Duha ka mga Apostoles ni Jesukristo. Sigun sa gimando sa atong Unang Kapangulohan, kita modumala sa atong tibuok kalibutan nga Simbahan sa dul-an 16 ka milyon ka mga miyembro sa sobra 30,000 ka mga kongregasyon. Kita motudlo ug mopamatuod sa pagkabalaan ni Jesukristo ug sa Iyang priesthood ug sa kahingpitan sa Iyang doktrina. Ang katalagsaon sa atong doktrina mao ang atong kahibalo nga ang Dios nagpadayon sa pagtawag og mga propeta ug mga apostoles sa pagdawat og pagpadayag ug sa pagtudlo kon unsaon sa pagsunod sa Iyang mga sugo diha sa mga kahimtang sa atong panahon.
1. Ang Kaimportante sa Relihiyon sa Tibuok Kalibutan
Ang kagawasan sa relihiyon mao ang usa ka tibuok kinabuhi nakong tinguha. Akong unang pagmantala isip usa ka batan-ong propesor sa balaod sa Unibersidad sa Chicago 54 na ka tuig ang milabay mao ang usa ka basahon nga akong gi-edit bahin sa relasyon tali sa simbahan ug estado sa Estados Unidos.1
Karon, mas labaw pa niana, walay usa kanato ang mahimong mobaliwala sa kaimportante sa relihiyon sa tibuok kalibutan— sa politika, panagbangi sa resolusyon, ekonomikanhong kalamboan, makatawhanong kahupayan, ug uban pa. Kawaloan ug upat ka porsyento sa populasyon sa kalibutan naila uban sa usa ka partikular nga relihiyon,2 gani 77 ka porsyento sa mga lumulupyo sa kalibutan nagpuyo sa mga nasud nga may mga taas o taas kaayo nga mga restriksyon sa kagawasan sa relihiyon.3 Ang pagsabut sa relihiyon ug sa relasyon niini ngadto sa tibuok kalibutan nga mga problema ug sa mga gobyerno importante sa pagpaningkamot sa pagpalambo sa kalibutan diin kita nagpuyo.
Bisan tuod ang kagawasan sa relihiyon wala mahibaloi sa kadaghanan sa kalibutan ug gihulga sa sekular ug ekstrimista sa kalibutan, ako mamulong kabahin sa sulundon nga mga kagawasan nga gitinguha sa relihiyon sa pagpanalipod mga hinatag sa Dios ug tiunay apan giimplementar pinaagi sa nagkauyon nga mga relasyon uban sa gobyerno nga nagtinguha sa kaayohan sa tanan nilang mga lumulupyo.
Agi og sangputanan, ang usa ka gobyerno kinahanglang mag-angkon og kagawasan sa relihiyon alang sa mga lumulupyo niini. Sa gipamulong sa artikulo 18 sa United Nation sa impluwensyal nga Universal nga Pamahayag sa Tawhanong Katungod, “Ang tanan dunay katungod sa kagawasan sa hunahuna, konsensya ug relihiyon; kini nga katungod naglakip sa kagawasan sa pagbalhin sa iyang relihiyon o tinuohan, ug kagawasan, mag-inusara man o sa komunidad kauban ang ubang tawo ug sa publiko o pribado, sa pagpakita sa iyang relihiyon o tinuohan pinaagi sa pagtudlo, paghimo, pagsimba ug sa pagpahigayon.”4
Ang susama nga mga responsibilidad sa relihiyon, pinaagi sa iyang mga sumusunod, kinahanglan nga magsunod sa mga balaod ug motahud sa kultura sa nasud nga mikuha sa kagawasan niini. Kon gisiguro ang relihiyoso nga kagawasan, ang ingon nga tubag mao ang utang sa pagpasalamat nga malipayong mibayad.
Kon adunay managsama nga pagdawat ug paggamit niining kinatibuk-ang mga baruganan, wala kinahanglana kining mga panaghisgutan sa kagawasan sa relihiyon. Apan sama sa nahibaloan natong tanan, ang atong kalibutan gilibog sa panagsumpaki niining kinatibuk-ang mga baruganan. Sama pananglit, inila nga mga tingog mao karon ang naghagit sa tibuok nga ideya sa talagsaong proteksyon sa relihiyon. Usa sa mao nga basahon nagdala sa ulohan Freedom from Religion (Kagawasan sa Relihiyon), ug ang lain, Why Tolerate Religion? (Nganong Gitugot ang Relihiyon?)5
Ang ubang mga tingog nagtinguha sa pagbaliwala sa relihiyon ug sa mga tumutuo, sama sa paglimit sa kagawasan sa relihiyon sa pagtudlo sa mga simbahan, mga sinagoga, ug mga mosque, samtang naglimud sa paggamit sa relihiyosong mga pagtuo sa publiko. Ang maong mga pagsulay siyempre mosupak sa pasalig sa Unibersal nga Deklarasyon sa katungod sa pagpakita sa relihiyon o tinuohan “sa publiko o pribado.” Ang kagawasan sa paggamit sa relihiyon kinahanglan gayud usab buhaton kon ang mga tumutuo molihok isip usa ka komunidad, sama sa ilang mga paningkamot sa edukasyon, medisina, ug kultura.
2. Ang Sosyal nga mga Hiyas sa Relihiyon
Ang relihiyosong mga tinuohan ug mga binuhatan usab gisaway ingon nga walay katarungan ug supak sa importante nga mga tumong sa panggamhanan ug sa sosyal. Siyempre, ako, nagtuo nga ang relihiyon talagsaon nga bililhon sa katilingban. Sama sa usa ka ateyista nga miangkon diha sa usa ka bag-o nga basahon, “Ang usa ka tawo dili kinahanglan nga usa ka relihiyosong tumutuo aron makasabot nga ang pinakagimithi sa sibilisasyon sa Kasadpan gibase sa relihiyon, ug magpakabana nga ang pagkadugta sa relihiyosong pagsaulog mopahuyang niadtong mga mithi.”6 Usa niadtong “mga pinakagimithi” mao ang konsepto sa tiunay nga tawhanon nga kaligdong ug bili.
Clockwise gikan sa walang bahin sa taas: Mother Teresa, Dr. Martin Luther King Jr., U.S. President Abraham Lincoln, Bishop Desmond Tutu, William Wilberforce.
Ania ang ubang pito ka mga ehemplo sa sosyal nga mga hiyas sa relihiyon:
1. Kadaghanan sa labing mahinungdanong moral nga kalamboan sa Kasadpan nga sibilisasyon nadasig pinaagi sa relihiyosong mga baruganan ug nadani sa opisyal nga pagdawat pinaagi sa pagsangyaw diha sa pulpito. Mao nga uban sa pagwagtang sa pagbaligya og ulipon sa Pangagamhanan sa British, ang Pagluwas nga Pagpahayag sa Estados Unidos, ug ang kalihokan sa Sibil nga mga Katungod sa katapusang katunga sa siglo. Kini nga mga kalamboan dili dinasig ug natandog pinaagi sa sekular nga mga pamatasan apan gidala ilabi na sa mga tawo nga adunay tin-aw nga relihiyosong panan-awon sa unsay matarung sa moral nga paagi.
2. Sa Estados Unidos, ang atong dako kaayo nga pribadong sektor sa mga buhat sa kalooy—edukasyon, mga ospital, pag-atiman sa kabus, ug dili maihap nga ubang charities nga bililhon kaayo—nagsugod ug gipasiugdahan sa labing makahuluganon nga relihiyoso nga mga organisasyon ug relihiyoso nga mga tinguha.
3. Ang mga katilingban sa Kasadpan wala kaayo maglihok pinaagi sa kinatibuk-ang pagpatuman sa mga balaod, nga mahimong dili praktikal, apan ang pinakaimportante pinaagi sa mga lumulupyo kinsa boluntaryong nagsunod sa dili matuman tungod sa ilang mga sumbanan sa sulod sa eksakto nga kinaiya. Alang sa kadaghanan, relihiyoso nga pagtuo kini diha sa husto ug sayop ug sa gipaabut nga pagkamay-tulubagon ngadto sa mas taas nga gahum nga makahimo og ingon ka boluntaryo nga pamalaod sa kaugalingon. Gani, ang relihiyosong mga mithi ug katinuod sa politika adunay lig-ong relasyon sa pagsugod ug pagpatunhay sa mga nasud sa Kasadpan nga dili mawala kanato ang impluwensya sa relihiyon sa atong pangpubliko nga kinabuhi nga dili mabutang sa kakuyaw ang atong tanan nga mga kagawasan.
4. Uban sa ilang pribado nga katugbang, ang relihiyosong mga organisasyon nagserbisyo isip tigpamalandung nga institusyon sa pag-impluwensya ug pagpugong sa nilapas nga gahum sa gobyerno sa mga indibidwal ug pribadong mga organisasyon.
5. Ang relihiyon nagdasig sa daghan nga mga tumutuo sa pagserbisyo sa uban, diin, sa kinatibuk-an, nagtugyan og dako nga kaayohan sa mga komunidad ug mga nasud.
6. Ang relihiyon naglig-on sa sosyal nga mga kondisyon sa katilingban. Ingon sa gitudlo ni Rabbi Jonathan Sacks: “Ang [relihiyon] nagpabilin nga labing gamhanan nga tigtukod sa komunidad nga nahibaloan sa kalibutan. … Ang relihiyon mao ang pinakamaayo nga tambal sa pagkaindibidwal sa pumapalit. Ang ideya nga ang katilingban makahimo ra bisan wala kini mao ang katugbang sa unsay nahitabo sa nangagi.”7
7. Sa katapusan, si Clayton M. Christensen, usa ka Santos sa Ulahing mga Adlaw kinsa gikonsiderar isip usa ka tibuok kalibutan nga “lider sa ideya” sa pagdumala og negosyo ug pagpangusab,8 misulat nga “ang relihiyon mao ang pundasyon sa demokrasya ug kauswagan.”9 Daghan pa ang masulti mahitungod sa positibo nga tahas sa relihiyon sa kalamboan sa ekonomiya.
Ako nagtuo nga ang relihiyosong mga pagtulun-an ug ang relihiyosong gidasig nga mga lihok sa mga tumutuo importante sa katilingban nga gawasnon ug mauswagon ug padayon nga may katungod sa espesyal nga legal nga mga proteksyon.
3. Ang Katugbang nga mga Responsibilidad sa Relihiyon
Sa pagkakaron ako nakapamulong lamang sa mga responsibilidad sa mga gobyerno sa relihiyosong mga tumutuo ug mga organisasyon. Maghisgut ko karon sa katugbang nga mga responsibilidad nga ang mga relihiyon ug mga tumutuo nagkulang ngadto sa ilang mga gobyerno.
Niadtong kinsa nakatagamtam sa ilang proteksyon, sa dayag ang mga gobyerno adunay katungod sa pagpaabut sa pagsunod sa mga balaod ug pagtahud sa kultura. Ang mga gobyerno adunay usa ka nagpatigbabaw nga interes sa pagpanalipod sa seguridad sa ilang nasudnong utlanan ug sa pagpanalipod sa panglawas ug kaluwasan sa ilang mga lumulupyo. Sila dayag lang adunay katungod sa pag-insister nga tanan nga mga organisasyon, lakip sa mga relihiyon, maglikay sa pagtudlo og kalagot ug mga buhat nga mahimong moresulta sa kasamok o uban pang mga kriminal nga mga lihok ngadto sa uban. Walay nasud nga nagkinahanglan og santuwaryo sa mga organisasyon nga nagpasiugda og terorismo. Ang kagawasan sa relihiyon dili babag sa gahum sa gobyerno sa bisan unsa niini nga mga kahimtang.
Karon ang magkatugbang nga mga kalihokan sa relihiyon ug gobyerno grabe nga gisulayan sa Europe. Ang grabe nga pagsaka sa mga refugee nga kasagaran Muslim og tinuohan ug kultura sa mga nasud sa nagkalain-laing kultura ug nagkalain-laing relihiyon klaro nga nagmugna og seryoso nga mga hagit sa politika, kultural, sosyal, pinansyal, ug relihiyon.
Ang mga refugee mitabok gikan sa border sa Syria ngadto sa Turkey.
Unsay matampo sa relihiyon ug sa relihiyoso nga mga organisasyon aron sa pagtabang sa mga refugee ug sa mga nasud nga midawat kanila—mubo nga termino ug taas nga termino? Nasayud kita nga ang ubang mga propesyonal nagduha-duha sa tahas sa relihiyoso nga mga organisasyon, gani ang uban nagtan-aw sa relihiyon isip usa ka makabalda nga impluwensya. Maningkamot ko nga dili mosukwahi sa mga opinyon base sa mga kamatuoran nga dili ko pamilyar. Mopakigbahin lang ko sa mga polisiya ug kasinatian sa Simbahan ni Jesukirsto sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, diin ako nagtuo nga ihulagway ang positibo nga impluwensya nga ang relihiyoso nga mga organisasyon adunay, mubo nga termino ug taas nga termino.
Kita nga nailhan nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, o Mormons, sa literal nagbuhat sa pagtulun-an ni Kristo nga kinahanglan kitang mohatag og pagkaon sa gigutom ug kapuy-an sa dumoloong (tan-awa sa Mateo 25: 35). Kita usab gidumala og moderno nga pagpadayag gikan sa samang tinubdan “hinumdumi diha sa tanan nga mga butang ang kabus ug ang timawa, ang masakiton ug ang nag-antus, kay siya nga wala magbuhat niini nga mga butang, ang mao dili akong tinun-an” (D&P 52:40).
Ang pag-atiman sa kabus ug sa timawa dili opsyonal o panagsa nga higayon sa atong Simbahan. Gibuhat kini nato sa tibuok kalibutan. Sama pananglit, sa tuig 2015 kita adunay 177 ka emerhensya nga mga proyekto sa 56 ka mga nasud. Agig dugang, kita adunay gatusan ka mga proyekto nga nakabenepisyo sa sobra sa usa ka milyon ka mga tawo sa pito ka mga kategoriya nga tabang, sama sa limpyo nga tubig, bakuna, ug pag-atiman sa mata. Kapin sa 30 ka tuig, ang bili niini nga mga paningkamot nakagahin og mga U.S. $40 ka milyon kada tuig.
Kita naglikay sa usa sa mga pagsupak sa relihiyoso nga mga organisasyon pinaagi sa grabing pagbulag sa atong tawhanong mga serbisyo gikan sa atong tibuok kalibutan nga misyonaryo nga mga paningkamot. Ang atong tawhanon nga tabang gihatag sa walay pagtagad kon asa ka nahisakop nga relihiyon tungod kay gusto nato nga ang atong misyonaryo nga mga paningkamot madawat ug makonsiderar nga walay impluwensya gikan sa pagpugos o pagkaon o sa uban nga mga pabor.
4. Unsa Ang Mahimo sa mga Simbahan?
Unsa ang mahimo sa mga organisasyon sa simbahan agig dugang sa unsay mahimo sa United Nations o indibidwal nga mga nasud? Sa pag-usab, ako nagpasabut sa kasinatian sa atong Simbahan. Samtang ang atong pagkamiyembro—katunga sa Estados Unidos ug katunga sa laing dapit—gamay ra og kapasidad sa pagtabang, kita adunay tulo ka mahinungdanong kaayohan nga makapalambo sa atong impluwensya.
Una, ang mga tradisyon sa pagserbisyo sa atong mga miyembro naghatag kanato og usa ka kapanguhaan sa mapasaligon ug sinati nga mga boluntaryo. Sa paghubad niana ngadto sa numero, sa 2015 ang atong mga bolunter midonar og kapin sa 25 ka milyon ka oras sa pagtrabaho sa atong welfare, tawhanon, ug ubang mga proyekto sa Simbahan,10 walay pag-ihap sa unsay nahimo sa atong mga miyembro sa tago.
Ikaduha, pinaagi sa mga kontribusyong pinansyal sa atong mga miyembro sa tawhanon nga mga kalihokan, kita naghatag sa atong kaugalingon nga mga pundo. Samtang kita adunay abilidad sa pagpadagan og independente nga burokrasya nga mga estraktura ug pag-apud-apod, kita usab naghinam-hinam sa pagpakigsabut sa atong mga paningkamot uban sa indibidwal nga mga gobyerno ug sa mga ahensya sa mga Nasud sa Estados alang sa labing dako nga epekto. Kita motawag kanila sa pagtan-aw kanunay sa kalig-on sa relihiyoso nga mga organisasyon.
Ikatulo, kita adunay organisasyon sa ordinaryong mga lungsuranon nga magamit dayon. Sama pananglit, sa tibuok kalibutan nga problema sa mga refugee, pagka Marso 2016 ang atong Unang Kapangulohan ug ang atong Kinatibuk-ang mga Presidente sa Relief Society, Young Women, ug Primary mipadala og mga mensahe ngadto sa mga miyembro sa tibuok kalibutan nagpahinumdom kanila sa nag-unang Kristiyano nga baruganan sa pagtabang sa kabus ug sa “dumuloong” taliwala kanato (Mateo 25: 35). Nagdapit sila sa mga babaye sa tanang edad sa pag-apil sa pagtabang sa mga refugee sa ilang lokal nga mga komunidad.11
Isip usa ka representante sa ehemplo sa mga tubag sa atong mga miyembro sa Uropa, usa ka gabii niadtong Abril 2016, kapin sa 200 ka Mormon nga tigum ug ilang mga higala didto sa Germany miboluntaryo ug miputos og 1,061 ka “welcome bag” alang sa mga bata nga nagpuyo sa unom ka mga sentro sa refugee sa Germany sa estado sa Hessen ug Rheinland-Pfalz. Ang mga bag adunay bag-ong sinina, mga gamit sa panglimpyo, mga habol, ug mga suplay sa art. Usa sa mga babaye nga nangulo sa paningkamot miingon, “Samtang dili ako makausab sa subo nga hitabo nga nakapahimo [sa mga refugee] sa paglayas gikan sa ilang mga panimalay, ako makahimo og kalainan sa [ilang] mga palibot ug mahimo nga usa ka aktibo nga impluwensya sa [ilang] mga kinabuhi.”
Ania ang duha ka mga ehemplo sa atong pormal nga naorganisar nga tibuok kalibutan nga tawhanong mga paningkamot. Niadtong 2015, sa hingpit nga panag-uban sa gibase sa British AMAR Foundation, ang LDS Charities mitukod og primary health care nga mga center alang sa Yezidi nga minoriya sa amihanang Iraq, nga brutal nga gitarget sa ISIS. Kining health care nga mga center—kompleto sa ekipo sa laboratoryo, dinalian nga pag-atiman, parmasiya, ug ultrasound—naghatud og kahupayan ngadto sa populasyon nga nasakitan sa pisikal ug espirituhanon nga paagi. Sila mipadala og Yezidi nga mga propesyonal ug mga boluntaryo nga mitabang sa ilang kaugalingon nga mga tawo sa kultura nga sensitibo ang mga paagi.
Ang pangulo ug founder sa AMAR nga si Baroness Emma Nicholson uban ni Elder Jeffrey R. Holland didto sa London, England.
Niadtong 2004 ang grabe nga linog ug ang miresulta nga tsunami sa Habagatang Asya niadtong Disyembre 26 mipatay og 230,000 ka mga tawo sa 14 ka mga nasud. Ang atong LDS Charities miabut human sa usa ka adlaw ug mitrabaho og maayo sulod sa lima ka tuig. Ang grabe nga naapektuhan nga Banda Aceh nga rehiyon, ang atong charities mitukod og 900 ka permanente nga mga balay, 24 ka sistema sa tubig sa balangay, 15 ka mga eskwelahan sa elementarya, 3 ka medikal center, ug 3 ka sentro sa komunidad nga midoble isip mosque. Dugang pa, kita mihatag og mga kopya sa balaan nga Koran ug mga hapin sa pag-ampo aron sa pagtabang sa mga komunidad sa ilang pagsimba.
Kini mao lamang ang pipila ka mga paghulagway sa bili sa relihiyon sa kultura diin kita sa relihiyosong komunidad wala lamang nagpasiugda apan usab gusto og kagawasan sa relihiyon, diin kita nagkonsiderar nga maoy nag-unang kagawasan.