Walo ka Paagi sa Pagtabang sa mga Anak sa Pagsalikway sa Pornograpiya
Ang tagsulat nagpuyo sa Utah, USA.
Gikuha gikan sa “Arm Your Kids for the Battle,” BYU Magazine, Spring 2015.
Mga imahe gikan sa bagotaj/bokan76/ikryannikovgmailcom/Getty Images ug Andrey_Kuzmin/Shutterstock
Ang estatistika makapaluya sa mga ginikanan. Ang Extremetech.com nagbana-bana nga mga 30 porsyento sa tanang datos nga anaa diha sa internet mga pornograpiya.1 Makita kini sa gatusan ka minilyon nga mga web page, lakip ang mga higanteng social media nga Facebook, Twitter, ug YouTube. Maanaa kini pinaagi sa telebisyon, computer, tablet ug smartphone.
“Ang materyal nga makita sa usa ka bata maka-trauma sa huyang ug talandugon nga utok sa bata,” miingon ang therapist nga si Dr. Jill C. Manning, kinsa kanunay nga tigpresentar og kasayuran bahin sa epekto sa pornograpiya nganha sa kaminyoon ug pamilya.
Apan adunay paglaum.
Bisan sa pagkatap sa pornograpiya, adunay gahum ang mga ginikanan sa pagpanalipud sa ilang mga anak ug pag-andam nga ilang maatubang ug masalikway ang pornograpiya.
Ania ang walo ka paagi gikan sa mga lider sa Simbahan ug sa mga eksperto sa pagtabang sa mga ginikanan sa paglig-on sa ilang mga pamilya.
1. Hatagig Pagtagad ang Pag-access ug mga Balaud sa Pamilya
Sugdi sa panggawas nga mga depensa. “Atong panalipdan ang atong mga anak hangtud sa panahon nga makapanalipod na sila sa ilang kaugalingon,” miingon si Jason S. Carroll, propesor kalabut sa kinabuhing pamilya sa Brigham Young University. Ang brain stem, diin anaa ang mga sentro sa kalipay sa utok, maoy unang molambo, mipasabut siya. Ulahi na nga hingpit nga molambo ang pangrason ug pangdesisyon nga mga abilidad diha sa frontal cortex. “Mao nga ang mga bata magtinguha dayon og kalingawan nga dili makahibalong mopugong,” siya miingon. Busa, importante kaayo alang sa kabatan-onan nga dunay mga programa nga maka-filter sa internet ug ma-monitor ang ilang paggamit niini.
Ang yanong mga lakang ug mga patakaran makapanalipod sa mga bata (ug mga hamtong) gikan sa wala tuyoa nga pagkabantang sa pornograpiya ug makatabang kanila nga maghunahuna og maayo sa unsay ilang pilion nga tan-awon:
-
Paggamit og mga filter sa computer, sa router, ug internet-service-provider nga lebel.
-
Gamita ang mga parental ug content control diha sa imong cable tv ug sa mga online media service.
-
I-set up ang mga setting sa content restriction sa mga mobile device.
-
Ibutang ang mga computer ug mga tablet sa komon nga mga dapit.
-
Hangyoa ang mga bata ug mga tin-edyer nga ihatag kanimo ang ilang mga cellphone ug mga mobile device inig ka gabii.
-
Pag-establisar og polisiya nga walay magtago-tago; ang mga ginikanan makatan-aw sa mga text ug mga account sa social media bisan kanus-a.
Tudloi ang mga bata kon unsay buhaton kon makasugat sila og pornograpiya: (1) piyungon ang ilang mga mata ug palungon ang device, (2) mosulti ngadto sa usa ka hamtong, ug (3) ibaling sa lain ang ilang mga hunahuna. Pasaligi sila nga wala sila makahimo og sayop ug dili magkaproblema.
2. Pagsangyaw bahin ni Kristo
“Ang filter makatabang nga mga himan, apan ang pinakamaayong filter sa kalibutan, ug ang pinakaepektibo, mao ang personal nga filter nga naggikan sa kahiladman ug sa malungtarong pagpamatuod sa gugma sa atong Langitnong Amahan ug sa maulaong sakripisyo sa atong Manluluwas sa matag usa kanato,” miingon si Linda S. Reeves, Ikaduhang Magtatambag sa Kinatibuk-ang Kapangulohan sa Relief Society.2
Aron matabangan ang mga bata nga makamugna niana nga personal nga filter, si Sister Reeves mihisgut sa tambag ni Nephi: “Kami naghisgot kang Kristo, kami nalipay diha kang Kristo, kami nagsangyaw kang Kristo, [ug] kami nanagna kang Kristo, … nga ang among mga anak mahimo nga masayud sa unsa nga tinubdan sila mahimo nga mangita alang sa kapasayloan sa ilang mga sala” (2 Nephi 25:26).
Ang mga eksperto miuyon. Ang mga pagtuon mimatuod nga ang karelihiyuso diha sa panimalay, inubanan sa “mahigugmaong estilo sa pagkaginikanan,” adunay makapanalipod nga epekto batok sa pornograpiya.3
“Ang labing makapugong nga paagi ug labing makapaayo nga paagi alang sa pornograpiya mao ang tinuod nga pagtudlo sa ebanghelyo diha sa panimalay,” miingon si Timoteo Rarick, propesor sa pagkaginikanan sa Brigham Young University–Idaho ug sakop sa United Families International advisory board. “Ang pinakamaayo natong mabuhat mao ang pagtabang sa atong mga anak sa pag-establisar og ilang kaugalingong koneksyon sa langit.”
3. Tudloi ang mga Bata Unsaon Pag-filter sa Kaugalingon
Ang mga ginikanan makatudlo og piho nga mga paagi sa pag-filter og media pinaagi sa mga sumbanan sa ebanghelyo. Alang ni Dr. Manning, ang ika-trese nga artikulo sa hugot nga pagtuo mao ang perpekto nga filter alang sa tanang mga pagpili sa media.
“‘Kami nagtuo sa pagkamatinuoron, pagkamatinud-anon, pagkaputli, pagkamanggiloloy-on, mahiyason ug sa pagbuhat sa matarung ngadto sa tanan nga mga tawo. … Kon adunay mga butang nga mahiyason, matahum, o maayo og dungog o dalaygon, kami naninguha sa pagpangita niining mga butanga’ [Mga Artikulo sa Hugot nga Pagtuo 1:13]. Dunay daghang mga materyal sa ulahing mga adlaw nga wala mahisubay niana nga kriterya. Ug kon ang atong nakit-an wala mahisubay, kinahanglang padayon kita nga mangita,” miingon si Dr. Manning.
Apan kana nga paningkamot ang nakapalahi sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, mipasabut si Presidente Thomas S. Monson: “Samtang ang kalibutan magkalayo gikan sa mga baruganan ug mga sumbanan nga gihatag sa Langitnong Amahan kanato, mobarug kita tungod kay kita lahi. … Lahi kita kon kita mohukom nga dili sudlan ang atong hunahuna sa mga butang sa media nga imoral ug makadaot ug makapapahawa sa Espiritu gikan sa atong panimalay ug sa atong kinabuhi.”4
4. Tudloi ang mga Bata og Himsog nga Sekswalidad
Ang baruganan sa “katugbang sa tanan nga mga butang” (2 Nephi 2:11) magamit sa pornograpiya. Dili igo ang paghingalan sa pornograpiya nga ngil-ad; ang mga ginikanan kinahanglan motudlo usab sa ilang mga anak kon unsa ang maayo.
“Usa sa labing gamhanang depensa ug proteksyon alang sa atong kabatan-onan mao ang pagtudlo kanila sa sekswalidad diha sa panimalay, nga sugdan sa bata pa sila,” miingon si Dr. Manning. “Ang atong kabatan-onan nag-antus tungod kay nagtubo sila sa palibut nga puno sa makadaot nga mga mensahe diin diyutay ra ang positibong mga mensahe nga gitudlo subay sa ebanghelyo nga panglantaw.”
Ang propesor kalabut sa kinabuhing pamilya sa Brigham Young University nga si Marcos H. Butler mirekomendar og direkta nga pagpasabut: “Ang kinaiyanhon nga tawhanong pagbati sa sekswal nga mga aghat natural nga anaa kanato isip mga tawhanong binuhat. Ang atong sekswal nga tinguha ug kadasig maoy gasa nga hinatag sa Dios nga mopanalangin kanato, nga magpaduol kanato sa natural ug mapinanggaong paagi ngadto sa kaatbang nga sekso, ngadto sa kaminyoon, ug ngadto sa pamilya nga kinabuhi.”
Ang haum sa edad nga mga panaghisgot mahitungod sa kahimsog sa sekswalidad mahimong sugdan og sayo. Si Propesor Carroll mipasabut nga ang pag-istoryahanay kabahin sa angay ug dili angay nga mga paghikap ug sa personal nga pagkapribado, uban sa husto nga mga terminolohiya sa mga parte sa lawas, mahimong sugdan sa pagtudlo sa bata pa. Sa edad nga otso anyos, ang bata makaangkon na og yanong pagsabut sa pakighilawas sa konteksto niini sa pisikal, espiritwal, emosyonal, ug kalabut sa relasyon, siya miingon.
Ang kabatan-onan mohangup usab sa husto ug direkta nga mga pinulongan. Usa ka batan-ong lalaki miingon, “Kon iliko-liko nimo pagsulti, masaypan gayud kini sa pagsabut. Mga dose ka higayon akong gitudloan mahitungod sa balaod sa kaputli una nako nasayri nga naghisgot sila kabahin sa pakighilawas.”
Si Propesor Carroll miingon nga kinahanglang hatagan usab og pagtagad sa mga ginikanan ang konteksto niini nga mga diskusyon. “Buhata ang tanan aron dili mahimong pormal nga okasyon kini nga mga panag-istoryahanay,” miingon siya. “Tingali atong dad-on ang atong anak aron manihapon sa gawas, atong isul-ob ang atong mga sinina nga pangsimba, o buhaton nato ang pag-istoryahanay diha sa parkinganan sa templo,” miingon siya. Apan kon makuha sa mga anak ang mensahe nga ang pakighilawas mahimo lamang hisgutan ubos niana nga mga kahimtang, tingali dili sila makahibalo unsaon sa paghimo pag-usab niadto nga mga kahimtang kon duna silay mga pangutana.
Imbes niana, ang mga ginikanan kinahanglang momugna og bukas nga komunikasyon ug mga oportunidad nga makapangutana ang mga anak bisan kanus-a nga duna silay pangutana. “Kon ang panag-istoryahanay mahitabo nga nanglingkod sa salog sa inyong kwarto o sa inyong pickup truck o samtang nanguha og mga strawberry, makahibalo sila unsaon sa paghimo pag-usab niadto nga mga kahimtang,” miingon Carroll.
“Ang akong kasinatian nagtudlo kanako nga ang mga tin-edyer nga labing aktibo sa sekswal nga paagi mao kasagaran ang labing gamay og nahibaloan,” gipasabut ni BYU associate professor Bradley R. Wilcox. “Ang batan-ong mga tawo nga nakakuha og mga tubag gikan sa mga ginikanan sa bata pa mao kasagaran ang molikay sa sekswal nga pagsulay-sulay.”
5. Wagtanga ang Sayop nga Pagsabut sa Pornograpiya
Si Presidente Gordon B. Hinckley (1910–2008) klaro nga mipahayag sa kamatuoran kabahin sa pornograpiya. “Mangtas kaayo kini,” miingon siya. “Law-ay kaayo kini. Makapadani ug makapahigam kini. Modala kini [kaninyo] ngadto sa kalaglagan sama ka sigurado sa bisan unsa niining kalibutan. Hugaw kini nga materyal nga makahimong adunahan sa mapahimuslanon, makapakabus sa mga biktima niini.”5
“Ang paggamit sa pornograpiya sa mga batan-on ug mga young adult sa kasagaran mosangput sa hiwi nga pagsabut sa sekswalidad ug sa tahas niini sa pagpalambo og himsog nga personal nga mga relasyon,” mipasabut ang American College of Pediatricians. “Kini nga mga kahiwian naglakip sa sobrang pagbana-bana sa kadaghan sa sekswal nga kalihokan sa komunidad, sa pagtuo nga ang sekswal nga pagpasagad normal, ug sa pagtuo nga ang dili pag-apil sa sekswal nga kalihokan dili maayo sa panglawas.”6
Sa mga diskusyon mahitungod sa pornograpiya, ang mga ginikanan kinahanglang mopasabut nga ang pornograpiya naglakip og daghang sayop nga mga konsepto. Ang mga kinaiya nga gipakita diha sa pornograpiya dili normal ug wala maghulagway sa unsay angay lauman ug paabuton sa usa ka himsog nga relasyon. “Ang pornograpiya madanihon lamang samtang ang sayop nga mga ideya sa pornograpiya gidawat,” miingon si Propesor Carroll.
6. Usba ang Panag-istoryahanay kalabut sa Problema
Ang mga eksperto ug mga lider sa Simbahan mipasidaan batok sa paghimo dayon og konklusyon nga ang bisan unsang kalambigitan sa pornograpiya nagpasabut na dayon og pagkaadik.
“Dili tanang mituyo og gamit sa pornograpiya naadik na niini,” gipasabut ni Elder Dallin H. Oaks sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles. “Sa pagkatinuod, kadaghanan sa mga batan-ong lalaki ug batan-ong mga babaye kinsa nanlimbasug sa pornograpiya wala naadik. Mao kana ang importante kaayong pag-ila—dili lamang alang sa mga ginikanan, kapikas, ug mga lider kinsa nagtinguha sa pagtabang apan alang usab niadto kinsa nanlimbasog niini nga problema.”7
“Ang mga batan-ong lalaki ug babaye nalambigit sa pornograpiya tungod sa kakuryuso, tungod kay dali ra kining makita, ug tungod kay, sa lintunganay, kulang pa sa kabuot,” miingon si Propesor Carroll. “Ang matag usa kanato nakasinati sa gahum sa kinaiyanhon nga tawhanong pagbati sa sekswal nga mga aghat nga masugdan atol sa kahingkuran [puberty], ug dugay pa una kita makaangkon og emosyunal o espiritwal nga kahingkod aron hingpit nga makasabut niini.”
Si Richard Neitzel Holzapfel, propesor sa Church history sa BYU ug faculty adviser sa student club nga Unraveling Pornography [Pagsulbad sa Pornograpiya], miobserbar nga “ang problema tinuod ug dunay grabe nga mga sangputanan, apan ang paghimo og linukop nga mga pamahayag bahin sa problema kasagaran moduso niini palawom sa mga kalag niadtong nanlimbasug.”
Si Elder Oaks mipasabut nga ang mga problema sa pornograpiya maglangkob gikan sa “panagsa o pabalik-balik nga tinuyong paggamit, ngadto sa naghinubrang paggamit, ngadto na sa dili kapugngan (makaadik) nga paggamit. … Kon ang kinaiya masaypan isip usa ka adiksyon, ang tiggamit mahimong maghunahuna nga nawad-an na siya og kabubut-on ug kapasidad nga mabuntog ang problema. … Sa laing bahin, ang pagbaton og mas klaro nga panabut sa kalawom sa problema—nga dili kini mahimong ingon ka bug-at o hilabihan sama sa gikahadlokan—makahatag og paglaum ug dugang nga kapasidad sa … [pag]hinulsol.”8
Kon mag-atubang og mga isyu, si Propesor Butler misugyot nga ang mga ginikanan maningkamot nga eksaktong mailhan ang problema: Unsa na ka dugay nga gihimo kini? Kapila man sila motan-aw niini? Sa unsang paagi nila gi-access kini? Dayon ang mga ginikanan makigtambayayong sa kabatan-onan sa pagtino og haum nga lebel sa aksyon.
“Sabta ang tawo ug kinsa sila,” miingon si Propesor Holzapfel. “Unsa ka lawom ang ilang problema? Unsa gayud ang nanghitabo? Unsa ang ilang rason sa pagtan-aw og pornograpiya, ug unsaon nato pagsulbad ang mas lawom nga mga problema?”
7. Itudlo ang Pagdumala sa Emosyon
Ang pagsulbad sa mas lawom nga mga problema tingali maoy yawe usab nga mapugngan ang mga problema sa pornograpiya, miingon si Nathan Acree, usa ka therapist nga nakabase sa Utah. Gawas sa natural nga kakuryuso, ang pornograpiya kasagaran gigamit isip paagi sa pagsugakod sa emosyon, ilabi na sa bug-at nga emosyon.”
Si Propesor Butler midugang, “Naay higayon, ang usa ka batan-ong lalaki o babaye makaangkon og lisud o makapaluya nga kasinatian bahin sa hunahuna, sa relasyon, o espiritwal.” Siya miingon nga ang negatibo nga mga kasinatian moresulta sa batan-on nga utok nga modangup sa “nindot-bation nga mga kasinatian” sama sa pagtan-aw og pornograpiya ug sa pag-apil sa konektado nga binuhatan sama sa masturbation [magdula sa kinatawo]. Ang mga pagbati nga namugna niana nga mga binuhatan mopuli o motabon dayon sa makaguol nga mga emosyon. Ug anaa diha ang kakuyaw: “Ang tawo mobalhin gikan sa nindot bation nga kasinatian ngadto sa pagmugna og sikolohikal nga pag-agad sa ingon nga mga binuhatan. Karon iya nang gamiton ang kinaiya isip paagi sa pagdumala sa kinabuhi.”
Si Brother Acree nag-ingon nga ang mga ginikanan kinahanglang motudlo sa mga bata nga ang maayo ug bati nga mga pagbati normal ra, ug OK ra nga makasinati og negatibong mga pagbati sama sa kaguol, kasuko, kasagmuyo, o kasakit. Ang mga ginikanan sa kasagaran mobati sa panginahanglan nga ikontrolar ang mga pagbati sa ilang mga anak, apan ang pagtugot nga ilang masinati ug masagubang ang mga negatibong pagbati makaugmad og importanting kahanas.
Kon anaa ang problema sa pornograpiya, kinahanglang magmatngon ang mga ginikanan nga dili madugangan ang emosyonal nga palas-anon sa bata pinaagi sa pagpakaulaw. Ang propesor sa BYU kalabut sa kinabuhing pamilya nga si James M. Harper mitimaan nga samtang ang kahasol sa konsensya usa ka natural nga tubag sa mga sayop nga makadasig og kausaban, ang kaulaw usa ka makadaot nga pagbati nga mosangput ngadto sa pagbati sa kawalay paglaum.
Sa laing pagkasulti, ang pagmugna o pagpasamot sa pagbati sa kaulaw diha sa usa ka bata modaut sa abilidad sa bata sa pagpalambo og positibo nga emosyunal nga mga tubag ug pag-ila sa impluwensya sa Espiritu, nga sa katapusan maoy labing gamhanang tinubdan sa tabang sa pagpugong ug pagkaayo gikan sa paggamit og pornograpiya.
Usa ka batan-ong lalaki kinsa nanlimbasug sa pornograpiya klarong nakahinumdom kon unsay gibuhat sa iyang mga ginikanan sa dihang nadiskubrihan ang iyang problema: “Suko kaayo ang akong inahan, nagyawyaw ug nagsiyagit, ug misamot ka lain ang akong gibati imbis nga magmalaumon nga makabuntog niini,” siya miingon. “Ang labing nakatabang mao ang akong papa nga mibalik-balik og sulti kanako kon unsa ko niya ka mahal.”
“Palihug ayaw sila ipanghimaraut,” mihangyo si Elder Oaks. “Dili sila mga dautan o walay paglaum. Sila mga anak sa atong Langitnong Amahan.”9
8. Itudlo nga ang Pag-ula sa Manluluwas Epektibo
Sa mga pakigpulong, leksyon, ug mga basahon, ang kabatan-onan makadawat sa klarong mensahe nga ang pornograpiya usa ka makuyaw nga dautan, apan kinahanglan natong hatagan og dugang gibug-aton ang doktrina sa Pag-ula ni Jesukristo.
Alang sa kabatan-onan, si Propesor Butler nagtuo nga ang batan-ong utok mahimong usa sa nag-unang mga rason sa pagtudlo kanila mahitungod sa Pag-ula. “Ang batan-ong utok wala pa maporma sa hingpit, ug moresulta kini sa piho nga mga isyu sama sa dili pagkontrolar sa padali-dali nga mga lihok ug kakulang sa paghunahuna daan sa umaabut,” siya mipasabut. “Ang sinsero sa espirituhanong paagi, naningkamot nga batan-on mahimong dili na makalihok tungod sa hilabihang kahasol sa konsensya kon makasugat siya og mga kahuyang nga dali siyang matandog tungod sa iyang batan-on pa nga utok. Mahinungdanon kaayo kini nga, kauban sa pagtudlo sa mga sugo, tudloan nimo ang mga batan-on sa Pag-ula—nga anaa kini aron sa pagtabang kanato nga magmapailubon sa atong personal nga paglambo ug magmakanunayon niini.”
“Kitang tanan nagkinahanglan sa Pag-ula ni Jesukristo. … Pinaagi sa tukma ug hingpit nga paghinulsol, sila mamahimong limpyo, putli ug takus sa matag pakigsaad ug mga panalangin sa templo nga gisaad sa Dios,” miingon si Elder Oaks.10 Naglakip kini niadtong migamit og pornograpiya.
Ug malaumon kana nga mensahe: daghan ang mabuhat sa mga ginikanan sa pag-andam sa ilang mga anak sa pagsalikway sa pornograpiya, ug kon sila mapakyas, ang walay kinutuban nga Pag-ula sa Manluluwas makahimong posible sa kausaban ug paghinulsol.
“Nagpasabut kana, bisan unsa pay mahitabo, ang Langitnong Amahan dili gayud mohunong sa paghigugma kaninyo, ug kami, inyong mga ginikanan, dili gayud mohunong sa paghigugma kaninyo,” miingon si Propesor Rarick. Alang sa usa ka bata, wala nay mas labaw pa nga paglaum kay sa niana.