Ma te Nano ae Ti Teuana

Iroun Reyna I. Aburto

Te Moan Kauntira n te Beretitentii ni Kabuta n te Bootaki n Aine

N te aro bwa ti na kona n roko n tokin kawaira ae moan te tamaroa, ti kainnanoira imarenara, ao ti riai ni katiteuanaaki.

Ibuakoia maan iaon te aonaaba teuana bon te utu ni bwebwe ae te monarch. Ni mwanangara nako Mexico n te Kiritimati iai ma au utu ao kainnabau, ti nakon te tabo ni bwebwe, mirion mwaitiia bwebwe n tain te winta. E rang kakamataku noorana man kamiimi ao iroura ti iangoa te katoto n te katiteuanaaki ao n te ongotaeka nakon tuua mai karawa are e karaoia n ana karikibwai te Atua.¹

Te bwebwe ae te Monarch bon mwatitan te mwamwananga. A kabongana tein taai ni kakaea te kawai are a riai n nako iai. Ni katoa tiburing, a mwananga ngaa ma ngaa maaire mai Mexico nako Canada, ao ni katoa tain te fall, a okira aia tabo ae onoti n te buakonikai i Mexico.² A karaoa aio tetaina, ni katoa ririki. Inanon mwanangaia, a ikoikotaki n te tairiki iaon te aroka ni kataniia man te mwaitoro ao mai irouia aia kairiribai.³

Te utu ni bwebwe aio a aranaki bwa kaleidoscope.⁴ E uara a tamaroa taraakiia kee? Te bwebwe n aekaia nako n te kaleidoscope e rang onoti ao n okoro, ma taraakia maan aika kakaimate a tia ni karikaki iroun te Tia Karikibwai ae tangira ma te konabwai ni maiu, ni mwananga, ni kariki, ao ni kamwaita te maiu ngkai a nakon te uee teuana imwiin teuana, ni kamaenakoi bubun uee. E ngae n anne te bwebwe n tatabemaniia nako a kakaokoro, a ikotaki ni mwakuri ni karika te aonaaba bwa e na tamaroa ma ni karikiuaa.

N ai aroia bwebwe aika monarch, ti tokara te mwananga n oki nakon mweengara i karawa n te aro are ti manga katiteuanaaki iai ma ara Karo i Karawa.⁵ N ai aroia bwebwe, ti a tia n anganaki anuara are ti kona iai ni borau inanon te maiu, bwa ti aonga ni “[kakoroa] te kainibaire ni [karikakira].”⁶ N ai aroia, ngkana ti kabaei nanora n ikotii,⁷ te Uea e na kataniira “n ai aron te moaine [ngke e ikotiia] natina iaan baina”⁸ ao e na karikiira bwa te kaleidoscope ae rang n tamaroa.

Ataeinnaine ao ataeinimwaane, kairake n ataeinnaine ao kairake n ataeinimwaane, tariu ao mwaaneu, ti bane n ikotaki iaon te mwananga aei. N te aro bwa ti na kona n roko n tokin kawaira, ti kainnanoira imarenara, ao ti riai ni katiteuanaaki. E a tia n reireiniia te Uea, “katiteuanaaki; bwa ngkana kam aki katiteuanaaki tiaki au bwai ngkami.”⁹

Iesu Kristo bon te banna ni katoto ae te kabanea n tamaroa n te katiteuanaaki ma Tamana. A mena n te kantaninga ae ti teuana, n te tangira, ao n te mwakuri, ma “ana kantaninga te Nati are e kakoroi bukin ana kantaninga te Tama.”¹⁰

Ti na kanga ni ira ana banna ni katoto te Uea ni katiteuanaaki ma Tamana ao ni katiteuanaaki riki ma Ngaia ao n tatabemaniira nako?

Te baeten ae anainano e kuneaki ni Makuri 1:14. Ao e taku, “[mwaane] ni kabane a reitinako ma te nano ae ti teuana inanon te tataro ao te bubuti, ma aine.”¹¹

I taku bwa e kakawaki bwa te kibuntaeka anne “ma te nano ae ti teuana” e kaoti tabeua te tai n ana boki Makuri, are ti wareka iai rongorongoia taan iriira Iesu Kristo bon imwiin rierakena nako karawa ngke e a tia ni manga uti, ai aron naba kakabwaia ake a karekei ibukin aia mwakuri. E kakawaki naba bwa ti na karekea te baeten ae aron anne ibuakoia aika kakaonimaki iaon te aba ae Amerika n te tai naba are e kawariia te Uea ao n reirei ma ngaiia. “Ma te nano ae ti teuana” nanona te boraraoi, inanon te katiteuanaaki, ao te ikotaki ni kabane.

Aomata Aika Itiaki a karaoi bwaai tabeua inanon te katiteuanaaki bwa a kakoaua iroun Iesu Kristo, a kamatebwaia ana taeka te Atua, ao a kaai ni ibuobuoki imarenaia ma te tangira.¹²

Taan iriira te Uea a katiteuanaaki n aia kantaninga, inanon te tangira, ao inanon te mwakuri. A ataia bwa antai ngaiia, a ataia bwa tera ae a na karaoia, ao a karaoia ma te tangira iroun te Atua ao bon imarenaia. Bon ngaiia mwakoron te kaleidoscope ae kakateke ni waaki rake ma te nano ae ti teuana.

Tabeua kakabwaia ake a reke a kaonaki n te tamnei ae Raoiroi, a riki kakai mairouia, e rikirake te Ekaretia, ao akea te kakauntaeka imarenaia aomata, ao te Uea e kakabwaiaia ni bwaai ni kabane.¹³

Ti kona n iangoia bwa te kantaninga are te katiteuanaaki bon ibukina bwa a kinaa te Uea n arona. A kaan nakoina, a tia n riki bwa taan kakoaua n Ana mwakuri mai karawa, ni kakai ake E karaoi, ao ni Manga Utina. A noori mwaake i baina ma waena. Ao a ataia ma te koaua bwa Ngaia bon te Mesia ae taekinaki n te berita, ao te Tia Kabooa te aonaaba. A ataia bwa “Ngaia kiingin te kamaiu ni kabane, te rau, ao te rikirake ae akea tokina.”¹⁴

E ngae ngke ti tuai noora ara Tia Kamaiu ni matara, ma ti kona n ataia bwa E maiu. Ngkai tia kaaniira Nakoina, ngkai ti ukoukoria ni karekei kakoaua bon irouna rinanon te Tamnei ae Raoiroi n Ana mwakuri mai karawa, ti na karekea te atatai ae tamaroa riki ibukin ara kantaniga, ana tangira te Atua bwa e na mena inanora;¹⁵ ti na karekea te nanomatoa ni katiteuanaaki n ai aron te kaleidoscope n ara utu, ara uoote, ara komiuniti; ao ti na ibuobuoki imarenara “ni kawai aika boou, aika tamaroa riki.”¹⁶

Kakai a riki ngkana natin te Atua a mwakuri n ikotaki ni kairaki iroun te Tamnei ni buokiia tabeman ni kainnanoia.

Ti ongo taekan karaki aika mwaiti n tangirakiia ake irarikim ike e kaotaki irouia aomata ngkana e roko te buaka. Te katoto teuana, ngke te kaawa ae Houston e rootaki ni korakoran te ieka n te ririki ae nako, aomata a mwaninga oin kainnanoia ao a nako ni karaoa te ibuobuoki. Aia beretitenti kooram n unimwaane e kanakoa te wewete ibukin te buoka nakon te komiuniti, 77 waa ni booti a waekoa ni ibuobuoki. Taan kamaiu a nakoia kain rarikiia ake a rootaki ao ni baoniia te utu ae bwanin nakon teuana autinibootaki, a karekei iai katanaia bwaai ake a kainnanoi. Membwa ao aika tiaki membwa a ikotaki ni mwakuri ma te kantaninga ae ti teuana.

I Santiago, Chile, te beretitenti n te Bootaki n Aine iai nanona ni buokiia taan mwaing n roko man ana kaawa mai Haiti. Ni marorona n ikotaki ma ana taan kairiiri n te nakoanibonga, ao taan kairiiri a iangoia bwa a na anga reirei n Tibaeniti nakoia taan mwaing akanne, ni buokiia ni katamaroa riki aia reitaki ni mweengaia ae boou. Ni katoa ingabongin te Kaonobong, a ikotaki mitinare ma ataein aia reirei. Te namakin n te katiteuanaaki inanon te kateitei anne bon te banna ni katoto ae riinga te nano irouia aomata man taabo aika kakaokoro ni beku n te nano ae ti teuana.

I Mexico, bubua membwa a mwananga inanon aoa ni buokiia ake a rootaki ni korakoran te mwaiei anne. A roko ma bwaai ni mwakuri, mitiin, ao te tangira nakoia kain rarikiia. A bane n ikotaki taan anganano n teuana ara autinibootaki n tataninga te kaetieti, te meeia man te kaawa ae Ixhuatán e bwaka rannimatan ngke e noora kaotakin “ana tangira ae itiaki Kristo.”¹⁷

Te Uea e anganiira te tai n ikotaki n reirei ni katoa namwakaina n ara kooram n te nakoanibonga ao te Bootaki n Aine, bwa ti aonga ni bane ni kona n iria ni bane ni kakamwakuri n ara uoote ke ara mwaanga ae kaleidoscope—te tabo are ti bane n tau ao ni kainnanoaki iai.

Aomata nako ake iaon kawaira a bane ni kakaokoro, ma ti ikotaki n nakonako mangaiia. Kawaira tiaki n te bwai are ti a tia ni karaoia ke te tabo are ti a tia n nako iai, bon taekan te tabo are ti na nako iai ao arora are ti na karekei, inanon te katiteuanaaki. Ngkana ti ikotaki n reirei ni kairaki iroun te Tamnei ae Raoiroi, ti kona n nooria bwa ti mena iaa ao te tabo raa ae ti kainnanoaki iai. Te Tamnei ae Raoiroi e anganiira te nooraba are e aki kona n nooria matara, ibukin “te kaotioti e tibwatibwaaki imarenara,”¹⁸ ao ngkanne ti ikota te kaotioti anne, ti kona n noora ae mwaiti riki.

Ngkai ti mwakuri inanon te katiteuanaaki, ara kantaninga a riai n taratara ao ni karaoa ana kantaninga te Uea; e riai n riki bwa te tangira are ti namakinna iroun te Atua ao ibukiia kaain rarikira;¹⁹ ao nanora ae korakora bwa ti na “nanomatoa ni beku,”²⁰ bwa ti aonga ni katauraoa te kawai ibukin okin ara Tia Kamaiu ae mimitong. Ti te kawai ae ti na kona iai ni karaoa aei bon man “te nano ae ti teuana.”

N ai aroia tenaan bwebwe aika monarch, ti a reitinako iaon kawaira n ikotaki inanon te kantaninga, ngaira n tatabemaniira ma oin anuara ao ara anganano, ni mwakuri ni karika te aonaaba aio bwa e na tamaroa ao ni karikiuaa—te mwaneka teuana imwiin teuana inanon te rau n ana tua Atuara.

Ara Uea Iesu Kristo e a tia ni berita nakoira bwa ngkana ti ikoikotaki n Arana, E na mena ibuakora.²¹ I kakoaua bwa E maiu ao E a tia ni manga uti ni moaningabongin te tiburing n te bong aei. Ngaia te Bwaanuea iaon bwaanuea, “aia King King, ao [aia] Uea Uea.”²²

Ti bia katiteuanaaki inanon te Tama ao Natina, ngkai ti kairaki iroun te Tamnei ae Raoiroi, bon au tataro n aran Iesu Kristo, amen.

Bwaai aika a na taraaki

1. Taraa Abraham 3:26; 4:7, 9–12, 15, 18, 21, 24–25.

2. Te koaua teuana n rongorongoia bwebwe aika monarch bwa a kona ni karokoa te katenroro ni karaoa te mwananga nako meang nako Canada. E ngae n anne, te “roro ae korakora” e karaoa te mwangana ae bwanin mai maiaki nako Mexico, ni kabanea te winta ikekei, ao a manga karaoa te moan mwananga n oki nako meang. (Taraa “Flight of the Butterflies” [video, 2012]; “‘Flight’: A Few Million Little Creatures That Could,” WBUR News, Sept. 28, 2012, wbur.org.)

3. Taraa “Why Do Monarchs Form Overnight Roosts during Fall Migration?” learner.org/jnorth/tm/monarch/sl/17/text.html.

4. Taraa “What Is a Group of Butterflies Called?” amazingbutterflies.com/frequentlyaskedquestions.htm; see also “kaleidoscope,” merriam-webster.com. Kaleidoscope comes from the Greek kalos (“beautiful”) and eidos (“form”).

5. Taraa “Te Utu: Te Katanoata Nakon te Aonaaba,” Riaona, Meei 2017, 145.

6. Reirei ao Berita aika Tabu 88:19; taraa naba Reirei ao Berita aika Tabu 88:25.

7. Taraa Motiaea 18:21.

8. 3 Nibwaai 10:4.

9. Reirei ao Berita aika Tabu 38:27.

10. Motiaea 15:7.

11. Makuri 1:14; e kairaki katuruturuana.

12. Tabeua bwaai ake a karaoia Aomata Aika Itiaki i Ierutarem: e rinea te Abotoro ae boou ao “itiman mwaane ma aia rongorongo ae koaua” ao a boutokaia (taraa Makuri 1:26; 6:3–5); a ikotaki ni bongin te Bentekota (taraa Makuri 2:1); a kakoaua iroun Iesu Kristo (taraa Makuri 2:22–36; 3:13–26; 4:10, 33; 5:42); e weteia aomata nakon te rairannano ao a bwabetitoia (taraa Makuri 2:38–41); a reitinako inanon te iraorao ao n uruaka te kariki, ao inanon te tataro (taraa Makuri 2:42); a ikotaki ao a karekei bwaai ni kabane aika a taneiai iai (taraa Makuri 2:44–46; 4:34–35); nakon te tembora (taraa Makuri 2:46); a “kang kanaia ni kimareirei ma n nanona te nano ae ti teuana” (Makuri 2:46); a neboa te Atua ao a kunea bwa a tatangiraki irouia aomata nako (taraa Makuri 2:47); n ira nanon te onimaki (taraa Makuri 6:7); a reitinako n tataro ao n tataekina ana taeka” (Makuri 6:4). Tabeua bwaai ake a karaoi Aomata Aika Itiaki iaon aban Amerika: a taekina ana euangkerio Kristo (taraa 3 Nibwaai 28:23); katea ana ekaretia Kristo (taraa 4 Nibwaai 1:1); a bon bwabetitoaki aomata (taraa 4 Nibwaai 1:1); ao a bon etiraoi aroia imarenaia. (taraa 4 Nibwaaii 1:2); a katiteboaki imarenaia (taraa 4 Nibwaai 1:3); a manga katei kaawa (taraa 4 Nibwaai 1:7–9); a mare (taraa 4 Nibwaaii 1:11); irii tua are a karekea mairoun te Uea (taraa 4 Nibwaai 1:12); n reitinako n aki mamatam ao n tataro (taraa 4 Nibwaai 1:12); ma ni kakaitibo n aki toki n tataro ao n ongo ana taeka te Uea. (taraa 4 Nibwaai 1:12).

13. Tabeua kakabwaia ake a reke irouia Aomata Aika Itiaki i Ierutarem: a kaonaki n te Tamnei ae Raoiroi (taraa Makuri 2:4; 4:31); a karekei bwaintangira n te newe ao taetae ni burabeti ao a taekini “kamimiin ana mwakuri te Atua” (taraa Makuri 2:4–18); a mwaiti kamimi ao kanikina ake a riki irouia Abotoro (taraa Makuri 2:43); a riki kakai (taraa Makuri 3:1–10; 5:18–19; 6:8, 15); a mwaiti aomata ae a kaina te Ekaretia (taraa Acts 2:47; 5:14). Tabeua kakabwaia ake a karekei Aomata Aika Itiaki iaon aban Amerika: ao aomata a bon rairaki nakon te Uea (taraa 3 Nibwaai 28:23; 4 Nibwaai 1:2); a kakabwaiaki aomatan te roro anne (taraa 3 Nibwaai 28:23); ao bon akea te itabaraaraa ma te ikakaiwi imarenaia (taraa 4 Nibwaai 1:2, 13, 15, 18); a bon aki kaubwai ao aki kainnano (taraa 4 Nibwaai 1:3); “a bane ni kainaomataaki, ao a karekei bwaintangira mai karawa” (4 Nibwaai 1:3); ao iai te rau iaon te aba (taraa 4 Nibwaai 1:4); a riki kakai aika korakora (taraa 4 Nibwaai 1:5, 13); e kakorakora kanakoraoan aia waaki te Uea n te aba (taraa 4 Nibwaai 1:7, 18); a bon rikirake ni matoatoa, ao e rianako waekoan mwaitia, ao a riki bwa aomata aika a rianako tamaroaia ma tikiraoia (taraa 4 Nibwaai 1:10); a kakabwaiaki n aron mwaitin taian kakabwaia ake e a tia n anganiia te Uea (taraa 4 Nibwaai 1:11); “akea te kakauntaeka n te aba, ibukin ana tangira te Atua are e mena inanoia aomata” (4 Nibwaai 1:15); “akea te bakantang, waaki ni kauntaba, uruan te mweraoi, waaki ni kabekaau, te kewe, ke te tiriaomata, ke aekan nako te waaki ni kaibwabwaru; ao e koaua bwa bon akea riki te botanaomata n ai aroia ae a kukurei ibuakoia aomata nako ake a karikaki ni bain te Atua” (4 Nibwaai 1:16); “bon akea taan iraa, ke taan tiriaomata, ao akea naba Reimwanaite, ke aekan reeti riki n -aomata; ma a katiteuanaaki, natin Kristo, ao taan bwaibwai n abanuean te Atua” (4 Nibwaai 1:17); e bon kakabwaiaia te Uea n aia waaki nako (taraa 4 Nibwaai 1:18).

14. Jean B. Bingham, “That Your Joy Might Be Full,” Liahona, Nobembwa. 2017, 85.

15. Taraa 4 Nibwaai 1:15.

16. Jeffrey R. Holland, “Emissaries to the Church,” Liahona, Nobembwa. 2016, 62.

17. Moronaai 7:47.

18. Neil L. Andersen, in “Auxiliary Panels Use New Training Library,” Liahona, Eberi. 2011, 76.

19. Taraa Mataio 22:37–40.

20. Iakobwa 5:61.

21. Taraa Mataio 18:20.

22. 1 Timoteo 6:15.