Rongorongon te Utu ao te Mwakuri n te Tembora: Kabaebae ao Kamarurung
Iroun Unimwaane Dale G. Renlund
Man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman
Ngkana ti ikoikoti rongorongon ara utu ao n nakon te tembora n tei ibukiia ara bakatibu, te Atua e na kakoroi bukin berita n iteran te rabuna ake uoua.
Te reitaki n te utu e kona n riki bwa te bwai n tangira ae rang karekea ae mwaiti ma te kanganga are ti kona ni kaitara ma ngaia. A mwaiti mai iroura aika a tia ni kaitara ma mwakoro tabeua inanon ara utu. Mwakorokoro akanne a reke imarenaia uoman booto ni Kaokan ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia aika Itiaki ni boong aika kaitira. Parley ao Orson Pratt bon taari, taan rairaki n taai akekei, ao Abotoro aika kamatoaaki. N tatabemaniia a kaitara ma te kataaki n aia onimaki ma a tokanikai iaona ma aia koaua ae aki kamwaingiingaki. A uaia n anganano ao n anga ae korakora ibukin karekean te koaua.
N te tai are a mena iai i Nauvoo aika Itiaki aia reitaki e a moanna n akea te iraorao, rikirake ni korakora, kauntaeka n ana tabo te botanaomata inanon 1846. E a moanna n rikirake te nano n riribai. Parley e koroboki nakon Orson bwa e na karekea te raoi, ma e aki kaeka Orson. Parley e bwara nanona, n namakinna bwa te reitaki e a toki, ma tii ngkana e karaoaki iroun Orson.1
Tabeua te ririki imwiina, inanon Maati 1853, Orson e karekea taekan te karikirake ni boretian te boki iaon ana bakatibu William Pratt, taari n aia bakatibu kaain Amerika ake ngkoa. Orson e moanna n tang “n ai aron te teei ae uarereke” ngkai e mataku inanon te kaubwai ake e noori n rongorongon te utu. E kaonaki nanona n te tangira, ao e kataia ni kaoka aron ana reitaki ma tarina.
Orson e koroboki nakon Parley, “N te tai aei tariu ae tangiraki, akea riki ibuakoia aia kariki ara Ikawai, Lieu[tenant] William Pratt, are e a tia n rang korakora ana kakaae irouia ana kariki aika ngaira.” Orson bon te moan aomata n ataia bwa Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira iai aia mwakuri ni kakaae ao ni katabwanina rongorongon aia utu bwa ti aonga ni kona ni karaoi aekakin nako otenanti ibukiia ara bakatibu. E reitinako ana reta: “Ti ataia bwa Atuaia ara karo iai ana ibuobuoki n aio. … N na kabwara au bure ngkai I karaoa ae kairua ni koroboki nakoim. … Au kantaninga bwa kona kabwara au bure.”2 N taraan aia koaua ae matoatoa, aia tangira ibukiia aia bakatibu bon te karaunano nakon kaokan aia reitaki, kamaoi ikoaki, ao ni ukoukora ao n reita te ikabwarabure.3
Ngkana e kairiira te Atua bwa tina karaoa te bwai teuana, N angiin te tai bon iai bukina aika a mwaiti ibukin karaoana. Rongorongon te utu ao te mwakuri n te tembora bon tiaki ti ibukiia maate ma e na kakabwaiaia aika a maiu naba. Iroun Orson ao Parley, e bitii nanoia n tangiriia imarenaia. Rongorongon te utu ao te mwakuri n te tembora e karekea te mwaaka ni kamaiuia ake a kainanoa kamaiuaia.
Ngkai kain te Ekaretia, iai tibwangara mai karawa n ukoukoriia ara bakatibu ao ni ikoti rongorongoia ara utu. Aio riki ae rang kaungaaki ibukina bwa te otenanti ni kamaiu e kakaawaki ibukiia ni kabane natin te Atua.4 Tina kinaia oin ara bakatibu ake a tia ni mate n aki karekea te otenanti ni kamaiu. Ti kona ni karaoi otenanti rinanon temanna inanon tembora, ao ara bakatibu a kona n rineia ni butimwaea te otenanti.5 Ti kaungaaki naba bwa tina buoka te uoote ao kain te titeiki n araia aia utu. E bon kamimi ikerakean anne, rinanon rongorongon te utu ao te mwakuri n te tembora, ti kona ni buoka kamaiuaia maate.
Ma ngkai ti karaoa rongorongon te utu ao te mwakuri n te tembora n te bong aei, ti kawenei naba kakabwaia “ni kamarurung” are a tia ni taekinaki n te berita irouia burabeti ao abotoro.6 Kakabwaia aikai a bon rang kamimi ao ni kona ni kaburea te ikeike ibukin tamaroaia, aroia n onoti, ao mwiina n te maiu ae mamate. A raonaki bwaai aika karinanaki aikai ma kakabwaia aikai:
-
Karikirakea ataakin te Tia Kamaiu ao ana karea ni kamaiu;
-
Karikirakea namakinan te Tamnei ae Raoiroi7 n namakin te korakora ao te kairaki ibukin maiura;
-
Karikirakea te onimaki, n te aro are te rairaki nakon te Tia Kamaiu e a nano riki ao n teimatoa;
-
Karikirakea te konabwai ao te ungannano n reirei ao n rairannano8 ibukin te atatai bwa antai ngaira, ti nako mai ia, ao te taratara ae itiaki n te tabo are tina nako iai;
-
Karikirakea te itiaki, katabuakaki, ao te bitaki n nano n tainako inanora;
-
Karikirakea te kukurei rinanon te konabwai ae rikirake n namakina ana tangira te Uea;
-
Karikirakei kakabwaian te utu, n aki tabe ma arora n te tai aei, mai imwaina, ke n taai aika a na roko ke tao aki kororaoin ara kateiriki n ara utu;
-
Karikirakea te tangira ao te kakaitau ibukiia ara bakatibu ao ara koraki ake a maiu, bwa ti aonga n aki namakina te maroaa;
-
Karikirakea te mwaaka ni kanakoi bwaai ake a e kainnanoi kamaoaia ao man, ana ibuobuoki te Uea, ni buokiia tabeman;
-
Karikirakea te katantan man kariri ao korakoran ana kariri te kakaitara; ao
-
Karikirakea te ibuobuoki ni kanakoraoi kangaanga, uruaki, ao ingainga n nano ao ni kamaoi ikoaki.9
Ngkana ko a tia n tataro ibukin kakabwaia aikai, irii waaki n rongorongon te utu ao te mwakuri n te tembora. Ngkana ko karaoi akanne, am tataro a na bon kaekaaki. Ngkana a karaoaki otenanti ibukiia mate, natin te Atua iaon te aba a kamaoaki. E maroaka ae Beretitenti Russell M. Nelson, n ana moan rongorongo ngke e Beretitenti n te Ekaretia, e taekinna, “Am nebonebo n te tembora ao am mwakuri n ibuobuoki ikekei ibukiia am bakatibu e na kakabwaiako ma rikiraken am kaotioti ao te rau ao e na karikirakea am motinnano n teimatoa iaon te kawai ae e a tia ni Beritanaki.”10
Burabeti rimoa a kaman noori kakabwaia ibukiia aika a maiu ao ake a mate.11 Te tia uarongorongo mai karawa e kaota te mii nakon Etekiera n te tembora ma te ran ae koburake mai iai. E tuangaki Etekiera:
“A otinako ran aikai n raanga rake … ao ana raanga nakon Araba, ao te nama [ae mate]tari [ao] a na kamaiui neiei.
“Ao e na roko te aro arei, ba a na bane ni maiu man aika maiu aika ibekoko n tabo ni kabane aika a na roko iai karanga: … ao ana bane ni maiu; aika e roko te karanga iai.”12
Uoua kabwarabwaraan te ran aika a kakaawaki. Te moan, rinanon raanga n ran aika uarereke akea tiaia, a rikirake bwa karaanga aika korakora, n rikirake n rababa ao n nano n raangana. Aekakin bwaai akanne a na riki ni kakabwaia ake a raanga man te tembora ngkai aomata nako a kabaeaki bwa utu. Rikirake aika uaana a na oki rikaaki ao ni waerake rinanon roroo ngkai otenanti ni kabaebae a kabaeia n ikotiia utu.
Te kauoua, te karaanga e kabowi bwaai ni kabane ake e riingi. Kakabwaia n te tembora iai naba ana konabwai ae kamimiina ni kamaoi maneka. Kakabwaia n te tembora a kona ni kamaoi naano ao maiu ao utu.
N na tibwa te katooto iaon aei. Inanon 1999 te ataeinimwaane ae arana Todd e tong man rietatan birin rarana n ana kaburoro. E ngae ngke Todd ao ana utu bon kain te Ekaretia, aia waaki e aki rang teimatoa, ao akea ae e a tia ni karekei kakabwaia man te tembora. N ana kabanea n tairiki ni maiun Todd, tinana, Betty, e tekateka n iteran ana kainiwene ni kabubuta baina ao n taku, “Todd, ngkana tao kona bon nako, I berita bwa N na nooria bwa am mwakuri n te tembora a na bane ni katiaaki.” Te ingabong are imwiina, kaburoron Todd e a aki mwakuri. Taan korokoro a ana buroon Todd nakon au aoraki, te aomata ae kakateke ae arana Rod.
Tabeua te namwakaina imwiina, Rod e a ataia bwa antai te tia bwaibwai n buroona ao e a moana ana reitaki ma ngaia. Tao uoua te ririki imwiina, tinan Todd, Betty, e kaoa Rod bwa e na roko ngke e nako n te tembora n te moan tai. Rod ao Betty a tibwa moan kaitibo n te ruu are tiretio n te Tembora are St. George i Utah.
Tabeua te tai imwiina, taman Todd—buun Betty—e mate. Uoua te ririki imwiina, Betty e kaoa Rod bwa e na tei ibukin natina are e mate ni karekei ana otenanti man te tembora. Rod e karaoia ma te kukurei, ao te mwakuri n onomwi inanon te ruu ni kabaebae e waaki n te tembora i St. George Utah. Betty e kabaeaki ma buuna are e a tia ni mate ni katorobubua imatan te bao ni karea mairoun tibuna are e tei ibukina. Imwiina, man rannimatana n raanga iaon tabana, e anoa Rod bwa e na raoniia n te bao ni karea. Rod e katorobubua irarikiia, n tei ibukin natina, Todd, are e teimatoa n ikeike buroona ni bwabwaan Rod. Teuare e anga buroona nakon Rod, Todd, e kabaeaki nakoia ana karo imwiina n te maiu ae akea tokina. Tinan Todd e a tia ni kawakina ana berita are e karaoia nakon natina imwain matena.
Ma e aki tokin te karaki ikanne. Tebwi ma nimaua te ririki imwiin anganakina buroona, Rod e a kabae ao e mareaki ao e tuangai bwa N na karaoa te kabaebae n te tembora i Provo Utah. N te bong ni mare, I kaitibo ma Rod ao kainnabana ae tamaroa, ae Kim, inanon te ruu irarikin te ruu ni kabaebae, are a tataninga iai aia utu ao raraoia. Imwiina ngke I tia ni kaitibo ma Rod ao Kim, I titiraki ngkana iai aia titiraki.
E taku Rod, “Eng. Ana utu teuare e anganai buroona a mena ikai ao kan kaitibo ma ngkoe.”
I kubanako ao n titiraki, “Ko nanonna a mena ikai? N te tai aei?”
E kaeka Rod, “Eng.”
I nakon te koona ni weteia ana utu man te ruu ni kabaebae. Betty, natina te aine, ao buun natina a raoniira. Rod e kamaura Betty n inga, ni karabwa ibukin rokona, ao imwiina e kaotai nakoina. Rod e taku, “Betty, aio Unimwaane Renlund. Ngaia te taokita are e kawakina buroon natim n ririki aika a mwaiti.” E rinuukan te ruu ao e inga nakoiu. Ao tabeua te miniti imwiina, e waaki te inga ao te rannimata ni kukurei iroura ni kabane.
Imwiina ngke e tia, ti mwaing nakon te ruu ni kabaebae, ike a kabaeaki iai Rod ao Kim n te tai aei ao n akea tokina. Rod, Kim, Betty, ao ngai ti kakoaua bwa e kaan karawa, bwa iai tabeman aika raora n te bong arei ake a tia ni mate.
Te Atua, n arona ae akea tokina, kabaei ao e kamarurungiia aomata ao utu n aki tarai kabuanibwai, bua, ao aia kangaanga. N tabetai ti kabotaua te namakin are ti karekea n te tembora ma karekean te namakin mai karawa.13 N te bong arei n te tembora i Provo Utah, te rongorongo aei iroun C. S. Lewis iai nanona ae onoti irou: “[Aomata] a taekina tabeua korakain te rabwata, ‘Akea te kakukurei ae kona n onea mwiina,’ n aki ataia bwa Karawa, e moan karekea, ao kaoki mwakuri n rairii rawawata ni kariki bwa mimitong. … Ake a kakabwaiaki ana kangai, ‘Akea riki te tabo ae ti maeka iai ma ti i Karawa.’”14
Te Atua e na kakorakoraira, buokiira, ao n tabekiira;15 ao E na kaitiakiira n nanokawakira ae nano.16 Ngkana ti ikoikoti rongorongon ara utu ao n nakon te tembora n tei ibukiia ara bakatibu, te Atua e na kakoroi bukin berita aikai ake e a tia ni berita iai n itera ake uoua. N aron anne, tina kakabwaiaki ngkana ti buokiia tabeman n ara uoote, ao titeiki ni karaoan naba anne. Kain te aro ake aki maeka ni kaan nakon te tembora a karekei naba kakabwaia akanne man irakin te mwakuri n rongorongon te utu, rikorikoan araia aia bakatibu ibukin karaoan otenanti n te tembora ibukiia.
Beretitenti Russell M. Nelson e kauring: “Ti kona ni kaungaaki ni bongi nako ibukin te tembora ao rongorongon te utu are a tia n rinanona tabeman. Ma ti riai ni karaoa te bwai teuana bwa ti na rinanon te kukurei anne i bon iroura.” E reitinako, I kaoi ngkami bwa kam na tataro mwaaka n iangoa te aekaki n anganano—are kam nano riki iai n ami tai n anganano—are kam kona [ni] karaoia bwa kam aonga ni karaoi mwakuri n te tembora ao rongorongoia ami utu ae mwaiti riki”17 Ngkai kam butimwaea ana kakao Beretitenti Nelson, kona kunea, ikotaki, ao n reitaki ma ami utu. Riki, kakabwaia a na raanga nakoim ao am utu n aron te karaanga are e taekinna Etekia. Ko na karekea te kamarurungaki n tabo ake a kainnanoa te kamarurungaki.
Orson ao Parley Pratt a moan rinanon te kamaiuaki ao kabaeakiia n rongorongon te utu ao te moan mwakuri n te tembora ni boong aikai. Betty, ana utu, ao Rod e rinanona. Ko kona naba ngkoe. Rinanon Ana anganano n ana mwakuri ni kamaiu, Iesu Kristo e anga kakabwaia aikai nakoia ni kabane, aika a mate ao aika a maiu. Ibukin kakabwaia aikai, ti na kunea bwa ngaira, ni kanikinaeakina, “tuai man maeka n te tabo riki teuana ma tii … Karawa.”18 I kakoaua n aran Iesu Kristo, amen.