Kaungaakiia teRoro ae Rikirake
E maeka te tia korokaraki i Utah, USA.
Aikai aua kawai ni buokiia am ataei ni katei ao kakoroi nanonkouru aika bongana n rikirake n aron te Tia Kamaiu.
Kamataata n te tamnei iroun David Green
Ngkai ngaira karo ao taan kairiiri, ti tangiria ni buokiia ataei ao te roronrikirake n riki bwa taan iriira Iesu Kristo aika matoa ake a kaungaaki bon mai nanoia ni beku ao ni kakoroa nanon aia mition.
Ataei ao te Roronrikirake bon te boki niibuobuoki ae e beebete ma e korakora ni buokaia ataei ao te roronrikirake ni karikirakea maiuia n tamnei, aroia ma aomata, maiuia n rabwata, ao wanawanaia, n aron te kawai are e karaoia te Tia Kamaiu (taraa Ruka 2:52). E kona n riki aei ngkai a reirei ao ni maiuakina ana euangkerio Iesu Kristo, ira buakon mwakuri ao waaki ni kakukurei aika manena, ao ni katei ao ni kakoroi nanon aia kouru. N aroia karo n te karaki ae e taekinaki inano, ma irarikina anne, ti na namakina ae a kaman tinebu uotara n aki manga katoka ana kouru temanna iaon ake ti na karinanii. Ke ti na raraoma bwa natira a na aki kona n rikirake ni karokoa ae ti kakoaua bwa a karaoia.
Te Marooro Iaon Katean Kouru, Katooto 1:
Alana, 15, e tekateka ma tinana, Rachel, n taratarai kouru aika a bon tau ake a tia ni karinanii are e na mwakuriia Alana. Taman Alana, Jeff e nakonako i rarikiia. “E ngaa mai buakon aikai aika I riai ni karaoi, Tamau?” E titiraki Alana.
E tara ana tai ni bai Jeff, e kabubuakai matana teutana, ao n tarai koroboki ake a karinanaki. “Oo, e tara ni beebete aei. Ao e uara ae ‘Kamatenanoan te anene n taromauri’? Ko kona ni katia anne n te tai ae e waekoa. Tera riki ae e tara ni beebete?”
E waekoa n taetae Rachel, bwa e uringa aron aki kukurein Alana ni kataakin ae e na kaina te biri n te tiim n ana reirei. “Ni koauana, tao ko riai ni kataa te bwai ae e matoatoa! E uara teuana ae kanga ai aron te kakamwakuri?” e anga ana iango.
“Ugh,” e wirikiriki Alana, ao e kanakoa baina n anaa ana tareboon. “I taku bwa e a toki moa ikai.”
Ana Kanga n Ibuobuoki Kaaro ao Taan Kairiiri?
Kaaro ao taan kairiiri a kona ni karaoa ae mwaiti ni buokiia ataei ao te kairake bwa ana kaungaaki i bon irouia n anai aroaro aika a raraoi, ni karaoi rinerine aika tamaroa, ao ni kukurei n aron aia kekeiaki ao ni baike a kakoroi bukiia.
Iangoa te tai ngke ko rang unga ni karaoa te mwakuri are kanoan am kouru. Tera ae e kaungaa nanom? N angiin te tai ko nora te tai ke te rabakau are ko rangi n tangiria ke te kangaanga ae ko riai ni buokia. Te katooto ao te boutoka mai irouia tabeman e kairiko bwa ko na kataia.
N aron naba aei, ataei ao kairake a na rangi ni kaungaaki i bon irouia ngkana (1) a tataro ni iangoia bwa tera ae a tangiria (tiaki ae tera ae a tangiria tabeman ibukiia), (2) a karaoa te baire ibukin karekeana, (3) a aki rang kairarangaki ma te kanuanga ke te katuuaa, ao (4) a namakinna bwa kaaro ao taan kairiiri a tauraoi ni buokiia ao ni boutokaia.
1. Buokiia te roronrikirake n ataa te bwai ae a rangi n tangiria riki
A bane n tangira te bwai teuana: bwa a na kariaiakaki n riki bwa kaain te tiim n takakaro, ni karekea riki te tai ni matu, n aki maroaa, ni kaaniaki ma te Atua. Te Uea ao Ana tia uarongorongo a aki toki ni tuangiia aomata, “Tera ae ko tangiria?” (taraa Mareko 11:24; 1 Nibwaai 11:1–2; Aramwa 18:15; 3 Nibwaai 27:1–2; Ita 2:23–25). Ma ataakin te bwai ae ti na rangi n tangiria riki, tiaki ti te bwai ae ti tangiria naba ngkai, e kainanoa te taneiai ao tarakin anuam.
Ngkai ko iangoia ataei ke te roronrikirake ake ko tangiria ni buokiia, titirakiniko:
-
N na kanga ni karekea nakoia te taneiai ae boou, aroaro aika raraoi, ao iango ake a irekereke inanona ni kabane te iraorao ae tamaroa ao ni kaunga?
-
N na kataua bwa a na rinanon te rekenikai man aia rinerine ae e aki raoiroi bwa a aonga n tangiria ni karaoi aika a raraoi riki?
-
Ningai ae I kona n tuangiia iai bwa tera ae a kakoaua ao mamate nanoia? (Tarai koroboki ake a karinanaki ae a kaairaki, “Titiraki ni Kakae aika Ibuobuoki.”)
-
N na kanga ni kaotia nakoia konabwaia? (Kata ae: I noria bwa ko rangi n nakoraoi n te ______________________. Ko na kanga ni kabongana anne ni beku ibukin te Uea?”)
2. Buokiia te roronrikirake ni katea ai baire
N te tai are e a reke raoi aia kouru, a rangi n rabakau te roronrikirake ni iangoa aron katean aia baire. Ataei ake a uarereke a bae ni kainanoi tabeua iango. Anga am iango tii ngkana a akea aia iango. Kaota te kukurei, tai uun, ngkana a tangira riki are a iangoia nakon are ko anganiia!
Ni buokiia tabeman ni karaoa aia baire, ko kona n titiraki:
-
Tera am kouru? (Kouru aika iango aika kabuta n aron “Riki n tamaroa” a bon rangi ni kangaanga karaon nanoia ti ngkana a kairaki ma mwakuriana ae e onoti n aron “Katekeraoiia tabeman ni katoa bong” ke “N na kabwara bure ngkana e maraki nanou.”)
-
Bukin tera e kakawaki te kouru aio iroum? (E na kanga aio ni buokiia ni maiuakin aroaro aika a raraoi ke n riki n aekakin te Tia Kamaiu?)
-
Tao aio te tai ae e tamaroa ni mwakuri iaon te kouru aei? (Bukin tera ke bukin tera ngkai tiaki)
-
Tera te mwaneka ae e uarereke, ae beebete are ko kona ni karaoia ibukin moanakina? (Kauringiia bwa te mwakuri e karika te unga n nano. Buokiia bwa ana moana karaoana, ke ni manga moanna riki, man te bwai ae e uarereke ao ni beebete.)
-
Ko na kanga ni katauraoi bwaai bwa a na buoka am baire? (Iangoa karaoan bwai ni kauring, katekei taeka ni kaunganano, karaoa te tiata ke tauan mwiin te tai n tutuoa te rikirake, kararoai bwaai ni kariiri, karekei bwaai ni mwakuri aika riai, ke kakaea te buoka.)
-
Baikara totoko ae a na mena i mwaim? Ko na kanga ni mwakuri ni kamwawai? (Buokiia bwa a na uringa aia baire, n tangiria ni kakaea bwa tera ae e aki nakoraoi, mwakuri iaon are e matoatoa riki, katai kawai aika a boou, ke manga karaoiroa te kouru.)
Ni buokiia tabeman ake e a tokitoki aron aia waaki, ko kona ni tibwa te taneiai man maium ke am utu iaoia aomata ake a tabe ma kataaki ao a na tiku n teimatoa. Kataia naba n titirakiniia:
-
Tera ae ko a tia ni kataia? Tera riki ae ko kona ni kataia?
-
Antai ae kona n ibuobuoki? N na kanga n ibuobuoki?
-
Tera iango aika ko iangoi ngkai ko tataro ibukin aio?
3. Rangi n iango ni karaurau ma taian kaniwanga ke katuuaa
Kanuanga aika a uarereke a kona ni buokiia aomata ni katai riki bwaai aika a boou, ni karika te mwakuri ae moan te matoatoa bwa e na rangi ni kaunga, ke katekeraoa te tokanikai. Ngkana e a manga rang riao, ngkane, te kaniwanga e kona ni kakerikaka te unga n nano. Aomata ake a rangi ni kukurei ni karaoa te mwakuri a na teimaota ni karaoa ae e kee, tiaki ae e mwaiti, ngkana a kabooaki ibukin karaoana, n reitaki bwa e bon aki uaana karaoakina tii ibukin te kaniwanga. Ao ngkai ataei a riai n rinanon te katuaeaki ibukin aia rinerine ae e aki raoiroi, a reiakina ae a na maka ao ni kararoaia aomata ake a anganiia te tuuaa ao n aki karikirakea i nanoia aroaro aika raraoi.
E bon eti, ae aomata a taningaa kabooakiia man aia mwakuri, ao taian boneti ke kamoamoakin temanna imwin ana mwakuri e kona naba ni katauraoi iango ni katamaroa mai irouia. Ma ngkana e roko ae maiuakinan te euangkerio ao kakoroan nanon oin am kouru, kanuanga aika raba bon ngaia aika a kaungaa te nano n te tai a e maan. Kanuanga aika a raba a irianaki ma:
-
Namakinan te Tamnei.
-
Namakinan te reitaki ae tamaroa ma kaaro, taan kairiiri, ao raoraom.
-
Maiuakinan aroaro aika raraoi.
-
Reiakinan, kataan bwaai aika boou, ao ukoran katokan kangaanga.
-
Karekean te kukurei.
-
Karekean te reitaki ae e tamaroa.
Buokiia kairake n ataai ao ni kawakinii kanuanga aika a raba aikai. Ao n taai tabetai katauraoa te kaniwanga aika titebo aika a uarereke n katekeraoa te mwakuri ae e a tia!
4. Buokiia kairake bwa a na namakina am tangira
Te reitaki n te tangira bon teuana te kawai ae moan te kakawaki ae e kona n rotiia tabeman ni baike a kakawaki irouia, kouru, ao kaungaan nanoia. A kanga aomata ni kaotia nakoim ae a rangi n tangiriko ao ko bongana irouia? Ko kanga ni baireia bwa antai ae tau ae ko na koaua raoi irouna ibukin am kairua ke korakaim? Ngkana ko aki rangi n namakina te tangira ni mweengam, tera ae ko taku bwa ko rangi ni kainanoia ae ko aki karekea?
Am kaeka e na kona ni buokiko bwa ko na kanga ni kaotia nakoia kairake ae ko mwannanoia ao ni kawakinaki iroum.
Man kakaraoakiia ao te ibuobuoki mai karawa, ti kona ni buoka kaungaakiia ao ni bita aroia te roro ae e rikirake.
Te Mamarooro iaon Katean te Kouru, Katooto 2:
Alana, 15, e tekateka ma tinana, Rachel, n taratarai kouru ake a tia ni karinanii are e na mwakurii Alana ngke e a tii rirarikiia naba Jeff, taman Alana. “E ngaa mai ibuakon aikai aika I riai ni karaoi, Tamau?” E titiraki Alana.
E tara ana tai ni bai Jeff, e kabubuakai matana teutana, ao n tarai koroboki ake a karinanaki. “Oo, e tara ni beebete aei. Ao e uara ae ‘Kamatenanoa te anene n taromauri’? Ko kona ni karaoa anne ni katiaa n te tai ae e waekoa. Tera riki ae e tara ni beebete?”
E tei teutana Jeff. Iai te bwai teuana ae e aki eti, ngaia are e iango teutana ni iangoia bwa tera.
I a rimwii, e iango. I tangiria ni waekoa ni katiaa aio. I aki rang raoiroi n mwakuri te karo aei. Hmmm. E taraa natina te aine ao e a ataia ae e namakin aekan namakin tabeua naba. Te kaantaninga, Te kukurei ae korakora. Aio bon tiaki tii ibukin tuoakin bwaai bwa ana tia. Aio bon ibukin rikirakena. Ao aio te tai are e na karikirakea iai ana reitaki ma ngaia. E roko te wingare n moamoana.
“Tia tei moa ao ni iangoa aei,” e taku. “E uara ngkana ti a bane ni korea te bwai ae ti a tiba namakina bwa ti na mwakuri iaona?”
“Um, E raoiroi,” e taku Alana. E kakaei bentira ao bebwa Rachel, ao a kabanea teutana te tai ni iango ao ni korei.
“E raoiroi,” e taku Rachel. “Tera imwiina?”
E uringnga Alana, “I taku bwa ti riai n tataro ibukin aio ao ngkanne ti na rinea te kouru ao ni karaoa te baire. Ma Tamau, n am kantaninga Tamara are i Karawa e mwannanoa te kouru are I rineia?”
E iangoia Jeff. “A bati am iango aika a raraoi, ngaia are tao Tamara are i Karawa e tangiriko bwa ko na rinea teuana ni moanna moa mai iai. Ma I rangi ni koaua raoi iaon te bwai teuana. Tamara are i Karawa e rangi n tabeaianga ibukim.”
“I ataia ae ko kan kabongana te bwai n tangira are iroum ni karaoa ae e kaokoro,”e reitia Rachel, “ngaia are ngkana iai mai ibuakon aikai ae e rangi ni kakaawaki, I kakoauaa bwa Tamara are i Karawa e na buokiko bwa ko na namakina te bwai anne.”
E ngare Alana, ao e a uringa, “Beretitenti Nelson e tuangiia te roronrikirake bwa a na tirobaea raoi aron maiuia. I kona n nako n anaa te bwai are I koreia?”
“Eng!” e taku Jeff, ao e wingare. E a manga tara riki ana tai. “Oops, N ang riai n nako. Kakaea te bwai are ko koreia ao tia manga marooro n tain te katairiki, e raoiroi? Iai tabeua titiraki ae tao a na ibuobuoki.”
“Moan te tamaroa!” e taku Alana, ma ni wingare. “Ao, Tamau? Tinau? Kam rabwa.”