2022
Te u Fakahoko Fēfē ʻEku Leá ʻi ha Lea Fakafonua ʻOku Ou Kei Ako?
Sepitema 2022


Fakakomipiuta Pē

Te u Fakahoko Fēfē ʻEku Leá ʻi ha Lea Fakafonua ʻOku Ou Kei Ako?

ʻI heʻeku hoko ko ha taki fakamisioná, naʻá ku ako ke falala ki he ʻEikí ʻo aʻu ki he taimi ne u ongoʻi taʻefeʻunga aí.

ʻĪmisi
Tohi lēsoni mo e Tohi ʻa Molomona ʻi he lea faka-Sipeiní

Faitaaʻi ʻe Karel Denisse Calva Sanchez

Lolotonga ʻeku ngāue ʻi Sanitiako, Silei, ko ha taki fakamisiona mo hoku husepānití, ʻa ia naʻe palesiteni fakamisiona mei he 2012 ki he 2015, naʻá ku ako ai ha ngaahi lēsoni liliu moʻui fekauʻaki mo hono moʻoni ʻo e ngaahi maná mo e founga ʻoku hoko aí. Ne hanga ʻe heʻeku tali e uiuiʻi ko ʻení ʻo ʻai au ke u mavahe mei hoku tuʻunga fiemālié koeʻuhí ko e ʻikai ke u lava ʻo lea ʻaki ʻa e lea fakafonua ʻo homau misioná. Naʻá ku ongoʻi taʻefeʻunga lahi ʻi he kamataʻangá.

ʻI he kamataʻanga ʻo e ngāue fakafaifekaú, naʻe tokoniʻi au ʻe ha telefoni mei ha mēmipa ʻo e fāmilí ke u fakatokangaʻi naʻe fuʻu tōtuʻa ʻeku tokangá kiate au mo hoku faingataʻaʻiá. ʻI heʻeku manatuʻi e faleʻi naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008) mei heʻene tangataʻeikí ke “fakangaloki koe ka ke ʻalu ʻo ngāué,”1 ne u fakakaukau ke liliu ʻeku tokangá. ʻI he taimi kotoa pē ne u ongoʻi loto-foʻi aí, ne u fehuʻi loto pē kiate au, “Ko hai ʻokú ke fakakaukau ki aí?” Ko e talí maʻu pē ko au. Ko ia ne u fakatomala pea fakatafoki ʻeku ngaahi fakakaukaú ki he niʻihi kehé. Naʻá ku fili ke tokanga taha ki he kau faifekaú, niʻihi naʻa nau akoʻí, pe ko hoku fāmilí.

Naʻá ku feinga foki ke u manatuʻi ʻa e meʻa te u lava ʻo faí, kae ʻikai tokanga ki he meʻa naʻe ʻikai lava ke u faí. Naʻe lava ke u malimali, fāʻofua, mo feinga ke ako e lea faka-Sipeiní, neongo naʻe ʻuhinga ia ke ʻikai faʻa ola lelei. Naʻá ku faʻa ʻalu ki tuʻa mo e ongo faifekau sisitaá (kae ʻikai toitoi ʻi he ʻapi fakamisiona ʻa ia naʻe malú), neongo naʻá ku ongoʻi naʻe ʻikai lahi ha meʻa te u lava ʻo fakahoko.

Kapau ne u loto-fiemālie ai pē ke hokohoko atu ʻi he ngaahi manga iiki ʻo e tuí, naʻá ku ongoʻi ʻa e ivi fakamālohia ʻo Kalaisí ʻo fakafou ʻi Heʻene feilaulau fakaleleí ʻokú ne tokoniʻi au ke u ikunaʻi hoku ngaahi vaivaí (vakai, Sēkope 4:7). ʻI heʻeku fakalaulauloto ki he ngaahi aʻusia ne u maʻú, ne u fakatokangaʻi ha sīpinga tatau ʻi he moʻui ʻa e kakai ʻoku ou saiʻia taha ai ʻi he folofolá. Ko ʻeku tohinoa ʻeni mei ʻOkatopa 2014:

“ʻOku lahi ha ngaahi sīpinga mei he folofolá ʻo ha kakai ʻoku nau fili ke mavahe mei honau tuʻunga fiemālié—hangē ko Mele ko e faʻē ʻa Sīsuú, Lute, ʻĒseta, Paula, ʻĪnoke, Līhai mo Nīfai, ʻAlamā, ʻĀmoni mo hono ngaahi tokouá, Samuela, ʻApinetai, ko e kau Leimana kei talavou ʻe toko 2,000, Siosefa Sāmita, mo ha niʻihi kehe tokolahi. Ne tali loto-lelei ʻe he niʻihi kotoa ko ʻení ʻa e ngaahi faingamālie naʻa nau tuʻu laveangofua aí. Naʻe ʻikai ke nau lava ʻo tala pe puleʻi ʻa e ola ʻo honau ngaahi tūkungá. Naʻa nau ʻi ha ngaahi tūkunga naʻe ope atu ia ʻi he ngaahi meʻa ʻoku nau maheni mo iá, pea naʻe malava pē ke hoko ha fakatuʻutāmaki, mamahi, faingataʻaʻia, fakafisingaʻi, mo ʻikai lavameʻa, ʻo fakatupu ai ha fiemaʻu ke fakahaofi kinautolu ʻe he Laumālié mo e ngaahi meʻa-foaki mei he ʻOtuá.

“ʻOku fiemaʻu ʻe he tangata fakakakanó [vakai, Mōsaia 3:19] ke fakapapauʻi, maluʻi, mo mapuleʻi, ka kuó u ako ʻoku ʻikai ko e kamataʻanga fakalūkufua ia ʻo e ngāue ʻa e ʻOtuá ʻi Heʻene ngaahi maná. Kuo akoʻi au ʻe heʻeku aʻusia hení ko e taimi ʻoku fili ai ʻa e kakaí ke fakangatangata ʻa e meʻa te nau lava mo fakahokó, ʻo fakatatau mo e meʻa ʻoku nau ongoʻi fiemālie ki aí pe fakaʻehiʻehi mei he taʻemalavá, ʻoku nau fakangatangata ʻa e meʻa ʻe lava ke fakahoko ʻe he ʻOtuá mo kinautolú. Hangē ʻokú Ne fakahoko lahi ange ʻEne ngaahi maná mo kitautolu ʻi heʻetau ongoʻi ngofua ange [Hono finangaló], ʻi he taimi ʻoku tau loto-fiemālie ai ke hū ki he taʻeʻiloá … pea falala kakato ange ki heʻetau tui kiate Iá kae ʻikai ki he ngaahi meʻa ʻoku tau malavá. Kuó u ʻiloʻi kapau te u tokanga lahi ange ki he founga akó, tupulakí, mo e ngāué ʻi he fakaʻatā ki he tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻo e taʻemalavá, ʻoku ou fakaʻatā ai au ki he ivi fakamālohia ʻoku ʻomi ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí maʻakú.”

Ko ha aʻusia ʻe taha naʻá ne tokoniʻi au ke u ako ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he taimi naʻe ʻaʻahi mai ai ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki homau misioná, fakataha mo e ngaahi misiona kehe ʻe tolu ʻi Sanitiako. Naʻe fakataha ha kau faifekau ʻe toko 1,000 tupu ʻi homau falelotú ʻa ia naʻe kole mai ki hoku husepānití ke ne tataki e fakatahá. Naʻe hū mai ʻa ʻEletā Hōlani ki he falelotú, ʻo tangutu ʻi he tafaʻaki hoku husepānití, peá ne tafoki mai kiate kimaua, mo pehē mai, “Sai, ko e meʻa ʻeni te tau faí. Sisitā Ulaiti, te ke ʻuluaki lea koe mo fakafofongaʻi ʻa e ngaahi uaifi kotoa ʻo e kau palesiteni fakamisiona hení. Pea ʻe hoko atu leva ʻa Palesiteni Ulaiti.”

Ne ʻikai pē ke u toe fanongo au ki he toenga ʻo e ʻasenitá. Naʻe ʻikai ke u teitei fakakaukau ʻe kole mai ʻe ʻEletā Hōlani ke u lea, ko ia naʻe ʻikai ke u fai ha teuteu ki ai. ʻOku ou saiʻia ange ke ʻi ai haʻaku taimi ke teuteu ʻeku leá, ha taimi ke kiʻi fakamāʻopoʻopo pē ʻeku ngaahi fakakaukaú, ka te u lea ʻi he hili pē ʻa e fua hivá mo e lotú.

ʻI he kamata ke vave ʻeku fakakaukaú, ne fakafokifā pē ʻeku ongoʻi ha holi ke vahevahe ʻeku pōpoakí ʻi he lea faka-Sipeiní. Neongo iá, ko e taʻu pē ʻeni ʻe taha ʻema ngāue fakafaifekaú, pea kuó u ngāue mālohi ke ako e lea faka-Sipeiní, ka naʻá ku kei faingataʻaʻia pē ʻi he lea fakafonuá, pea naʻe ʻikai ʻaupito ke u fuʻu poto au ai. Naʻe ʻi ai ʻa e tokotaha liliu lea ʻo kapau te u lea faka-Pilitānia, ka ko ha misiona lea faka-Sipeini ʻeni, pea naʻá ku fuʻu fie lea faka-Sipeini. ʻE faingataʻa ʻa e leá ke u fai ʻi he lea faka-Pilitāniá; peá u ongoʻi ne hangē ʻa e lea ʻi he lea faka-Sipeiní ha fuʻu puna fakalaka lahi faú. Ko ia, ʻi he lotolotonga ʻo hono hivaʻi ʻe he kau faifekau ʻe toko 1,000 ʻa e “Fanongo ko e ʻEiki ʻOku Ui” (Ngaahi Himí, 153), ne u mihiʻi ʻeku mānavá, vete ʻeku taʻefeʻungá ki heʻeku Tamai Hēvaní, mo kole ha tokoni ke fakahaofi au ʻe he Laumālié.

Naʻá ku fakahā ki he Tamai Hēvaní ne ʻikai ke u ʻilo pe ko e hā te u lea ʻakí pe founga hono puʻaki ia ʻi he lea faka-Sipeiní, ka naʻá ku palōmesi kiate Ia te u fakaava hoku ngutú ʻo fai hoku lelei tahá, ʻo tui te Ne fakafonu ia (vakai, Mōsese 6:32). ʻI he momeniti ko iá, naʻá ku ongoʻi ha fakapapau fakanonga. Hili e lotú ne u tuʻu hake ki he tuʻunga malangá pea kamata ke u lea. Naʻe foki mai ha ngaahi lea ne u ʻosi fakalaulauloto ki ai kimuʻa ʻi he momeniti naʻe fiemaʻu ko iá, naʻa mo e lea muli naʻá ku fāifeinga ke lea ʻakí. Ne u tangutu ki lalo hili ʻeku lea nounou miniti ʻe tolú, mo ʻeku kei ongoʻi nonga pē ka naʻe ʻikai ke u fakapapauʻi pe naʻe lelei fēfē ʻeku leá.

Hili e fakatahá, naʻe haʻu kiate au ʻa e tangata ne liliu lea maʻa ʻEletā Hōlaní ʻo pehē mai, “Sisitā Ulaiti, naʻe ʻikai haʻaku ʻilo te ke lea faka-Sipeini lelei pehē!” Naʻá ku tali ange, “ʻOku ʻikai ke u poto.” Naʻá ne fakapapauʻi mai ne ʻikai fehalaaki haʻaku lea ʻe taha.

ʻOku ou ʻilo ʻoku ʻikai manatuʻi ʻe ha taha ʻo e kau faifekau ko iá ha meʻa fekauʻaki mo ʻeku pōpoaki nounou he ʻaho ko iá. Ka kiate au, ko ha aʻusia liliu moʻui ia. Naʻá ku ako ke falala ki he Tamai Hēvaní mo e Fakamoʻuí, te Na lava pea te Na fakamālohia au neongo hoku ngaahi vaivaí ʻi he taimi naʻá ku loto-fiemālie ai ke maʻu ha tui lahí. Kapau ne u fili ʻa e hala naʻe malú peá u fakaʻaongaʻi ʻa e tokotaha liliu leá, mahalo naʻe ʻikai ke u mei ʻilo ʻa e founga ʻokú Na fakahaofi ai kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau fakaʻatā ai ke tuku ke lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá.2

Kuó u manako maʻu pē ʻi he konga ko ʻeni ʻo e fakaʻuhinga ki he “ʻAloʻofá” ʻi he Bible Dictionary: “ʻOku fakafou ʻi he ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí ʻoku lava ai ʻe he fakafoʻituituí, ʻo fakafou ʻi he tui ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí mo e fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá, ʻo maʻu ʻa e mālohi mo e tokoni ke fai ʻa e ngaahi ngāue lelei naʻe ʻikai ke nau mei malava ke fai kapau naʻe tuku pē ki heʻenau feinga ʻanautolú.”

Naʻá ku ongoʻi ʻEne ʻaloʻofá ʻi he ʻaho ko iá. Naʻe ʻomi ʻe hono maʻu ha tui lahí ʻa e loto-toʻa ke u toutou mavahe mei he tuʻunga ʻoku ou fiemālie aí ʻi he kahaʻú. ʻE hoko maʻu pē ʻa e taʻemalavá ko ha konga ʻo e founga akó, pea naʻá ku aʻusia tuʻo lahi ia ʻi he lea fakafonuá ʻi he toenga ʻo ʻeku ngāue fakafaifekaú. Ka ʻi he taimi mahuʻinga tahá, naʻá ku ongoʻi ʻa e poupou mo e ivi ʻo Sīsū Kalaisí ʻokú ne hiki hake au mei he ngaahi meʻa angamaheni ʻoku ou malavá koeʻuhí ke u lava ʻo hoko ko e meʻangāue ʻi Hono toʻukupú ʻa ia naʻá Ne finangalo ke u aʻusiá, ke u tāpuekina ai ʻa e niʻihi kehé. Kuo tupulaki ʻaupito ʻeku tui mo e falala kiate Iá, ʻa ia ko e meʻaʻofa maʻongoʻonga taha ia foki mo ia ki ʻapi mei heʻema ngāue fakafaifekaú. ʻI he taimi ne ma foki mai ai ki ʻapí, naʻe lava ke u lea faka-Sipeini lelei, pea kuó u lava ʻeni ʻo fakaʻaongaʻi ia ke tokoniʻi e niʻihi kehé ko ha tokotaha ngāue tokoni ʻi hoku koló pea ʻi he kolo lea faka-Sipeini ʻokú ma lolotonga maʻulotu aí.

ʻOku ou maʻu ha fakamoʻoni “kapau ʻe haʻu kiate au ʻa e tangatá te u fakahā kiate kinautolu ʻa honau vaivaí. ʻOku ou foaki ki he tangatá ʻa e vaivaí koeʻuhi ke nau loto-fakatōkilalo; pea ʻoku feʻunga ʻa ʻeku ʻofá ki he tangata kotoa pē ʻoku nau fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi hoku ʻaó, he kapau te nau fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi hoku ʻaó, pea tui kiate au, te u liliu ʻa e ngaahi meʻa vaivaí ko e mālohi kiate kinautolu” (ʻEta 12:27).

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Sweet Is the Work: Gordon B. Hinckley, 15th President of the Church,” New Era, May 1995, 8.

  2. Vakai, Russell M. Nelson, “Tuku ke Lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2020, 92.

Paaki