ITUKUTUKU NI VEILIUTAKI NI IWASEWASE
Vakasokomuni na Tamata Kece kina Valetabu
Me tekivu mai na gauna a tokoni kina o Peresitedi Russell M. Nelson ena Epereli 2018, e dau sureti keda tik oga o koya meda bula ena sala e cecere cake ka vakalou, ka meda raica yani na bolebole ni bula oqo kina veimadigi tawamudu.
Ena Epereli ni 2018 a tukuna okoya: “Na noda itukutuku ivuravura e rawarawa ka dina: eda sureti ira taucoko na luveni Kalou ena yasa ruarua ni ilati mera lako mai vua na nodra iVakabula, mera ciqoma na veivakalougatataki ni valetabu vakalou, mera reki vakagumatua, ka rawata na bula tawamudu.”1
Ni oti e dua na yabaki e vakavulica o koya ena koniferedi raraba: “Na inaki ni Kalou e dodonu me noda inaki. E vinakati ira na luvena o Koya mera digitaka mera lesu Vua, mera vakavakarau, rawata, vaka-edaumeni, vauci, ka yalodina kina veiyalayalati era vakayacora ena valetabu vakalou.”2
Au tubu cake mai Ositerelia, na valetabu voleka duadua e a tiko mai Hamilton, Niu Siladi ka me vaka niu se qai daukaulotu vou ena Janueri 1976 au a lai ciqoma na noqu edaumeni e kea. Au se nanuma tiko ga oqo na luvuci ni yaloqu kei na vakacegu au vakila niu sokalou ena dua na vale ni Turaga. Niu raica na nodra reki na veiwatini qase, au vakila niu gadreva mena dua na noqu itokani tawamudu totoka me na ciqomi kina na veivakalougatataki taucoko e solia na valetabu.
Au vakila na veivakalougatataki oqo ena Janueri 1979, niu lesu mai kei Maxine Thatcher, e dua na goneyalewa totoka ka bula dodonu ena neitou tabanalevu. Keirau vauci vata me baleta na gauna oqo ka tawamudu. Keirau qoroya ka rekitaka vata na veiyalayalati keirau vakayacora vei keirau kei na Turaga. Keirau vakila na ilesilesi kei na kaukauwa ni veivakalougatataki tawamudu a vauci kina ului keirau. Ia vei keirau, me vakataki ira e vuqa era tiko ena vanua vaka Ositerelia ena gauna o ya, na veika totoka oya ka sotavi ena valetabu sa ikoya ga na kena keimami a namaka me ciqomi.
Sa ka levu na neimami reki ena gauna sa vakatabui kina na Valetabu e Sydney Ositerelia ni oti toka e ono na yabaki ena Sepiteba 1984. Keitou a draiva yani me 1100 na kilomita me keitou tiko ena kena vakatabui na valetabu. Tekivu mai na gauna oya, era sa dau vodo basi yani na Yalododonu yalodina mai Melbourne kei Brisbane ena mua ni macawa (12 na auwa na lako yani ka vakakina na lesu mai) ki na Valetabu e Sydney—biubiu ni oti na cakacaka ena Vakaraubuka, tiko ena valetabu ena Siga Vakarauwai ka lesu mai ena bogi oya me donuya na lotu na Sigatabu.
Ena 1988 e toki na noqu matavuvale ki Perth Ositerelia—e a lai dua na noqu cakacaka vou e kea. Na Valetabu e Sydney e rauta ni 4000 na kilomita na kena yawa mai vale. Keitou a vakayacora e dua na veidinadinati vakavuvale me keitou na draiva kina valetabu e Sydney ena veiyarua na yabaki. Ni keitou yaco yani e kea, ena dua na macawa taucoko na neitou vakaitavi voli ena cakacaka vakalotu ni valetabu. O ratou na luvei keirau e ratou se nanuma vinaka tiko ga na gauna tabu keitou dau draiva kina me tolu veimama na siga ni lako yani ka vakakina na lesu mai ena kena takosovi o Ositerelia.
A tomani tiko ga na kalougata ena gauna e vakatabui kina na valetabu e Perth Ositerelia ena Sepiteba ni yabaki 2001. Ena loma ni rua na yabaki e Ositerelia, era vakatabui tale ga kina na vei valetabu e Melbourne, Brisbane kei Adelaide.
Ena nona vosa, “iYau Vakayalo,” ena Soqoni ni Marama ena Koniferedi Raraba ni Okotova 2019, a kaya kina o Peresitedi Nelson:
Ni tubu na Lotu, ena tara tiko e vuqa na valetabu ka me rawa kina ni vuqa na matavuvale mera rawata na veivakalougatataki cecere duadua, sa ikoya na bula tawamudu. Eda dau raica na valetabu mesa valetabu cecere duadua ena Lotu. Ena gauna e dau kacivaki kina ni na tara e dua na valetabu vou, sa dau yaco me dua na tiki bibi ni keda itukutuku ni veigauna”.3
Ena iWasewase na Pasifika eda sa bula curuma tiko e dua na itukutuku ni veigauna ni kena tara na valetabu. Ena yabaki oqo sa ka ni tukutuku ni veigauna na kena sa vakarau tara na valetabu mai Vanuatu kei Papua New Guinea. Na valetabu e Okaladi esa toso vinaka tiko, ka sa vakacavari na lalaga e tautuba ka se caka tiko na kena vakaoti e loma. Na droini kei na ituvatuva vakamatai sa tomani tiko me baleta na valetabu era sa kacivaki me baleti Kiribati, Neiafu Tonga, American Samoa kei Wellington, Niu Siladi. Na vakayagataki iyau me baleta na valetabu esa ivakadinadina bula ni kena bibi na cakacaka vakalotu ni valetabu vakalou kei na sokalou ena valetabu.
Ena Okotova ni 2018 a vakavulica kina o Peresitedi Nelson:
“Na kena tara ka maroroi vinaka tiko na valetabu ena sega beka ni veisautaka na nomu bula, ia na nomu solia na nomu gauna mo tiko ena valetabu ena vakayaco-ka dina. Ki vei ira e sa dede na nodra yali mai e valetabu, au sa vakayaloqaqataki kemuni moni vakavakarau ka lesu kina ena kena totolo duadua. Au na qai sureti kemuni moni sokalou ena valetabu ka masu moni vakila vakatitobu na loloma tawayalani ni iVakabula vei iko, moni rawata kina na nomuni dui ivakadinadina ni sa dusimaka tiko o Koya na cakacaka tabu ka tawayalani oqo.”4
Ena gauna keirau a vakamau kina kei Maxine ena 40 na yabaki sa oti ena valetabu e Niu Siladi, na vakanuinui ni sokalou vakawasoma ena valetabu e Ositerelia e a dua voli ga na tatadra. O cei bau nanuma tu ni ena loma ni 25 na yabaki mai muri esa na tiko e 5 na valetabu e Ositerelia?
Ena Pasifika sa rawa nida na vakalevutaka na noda vakaitavi ena vei valetabu era sa tiko rawa ka vakavakarau kina veivakalougatataki ni valetabu ena veisiga ni mataka. Nida waraka tiko na kena vakacavari na vei valetabu ena vica na yabaki mai oqo, sa rawa nida vakayacora e rua na cakacaka digitaki:
1. Me tiko na nomu ivolatara ni valetabu.
A solia o Peresitedi Nelson kina Lotu taucoko e dua na iloloma me tiki ni nona iotioti ni vosa ena koniferedi ni Okotova 2019 ena gauna a wasea kina na taro ka sa taurivaki tiko ena gauna oqo me baleta na ivolatara ni valetabu. Na vei taro oqo ena rawa ni vukei keda meda veivutuni ka vakavakarau meda vakatarogi me baleta na ivolatara mai vei iratou na noda iliuliu ena tabana/tabanalevu se iteki/tabana ni kaulotu. Keitou sa vakayaloqaqataki ira na lewenilotu uabula, oka kina o ira era sa lesu mai na valetabu, mera vakavoutaka na nodra ivolatara ni valetabu ena vei yabaki. Ena gauna mada ga nio nanuma nio na sega ni na rawata, veitalanoa kei na nomu Peresitedi ni Tabana se Bisopi, ni na marautaka o koya me vukei iko mo vakavakarau. Oqo e dua vei ira na nona ilesilesi bibi tabu ni sa daunilewa dauloloma kei Isireli.
A vakuria o Peresitedi Nelson:
“Au vinakata me’u na vosa vei ira na noda itabagone. Keitou sa vakayaloqaqataki kemuni mo ni taura na nomuni ivolatara yalani ni valetabu. Oni na tarogi ena taro sa baleti kemuni ga ena nomuni vakavakarau kina cakacaka vakalotu ni veisosomitaki ena papitaiso kei na veivakadeitaki. Keitou sa vakavinavinakataka na nomuni bula kilikili kei na loma soli moni vakaitavi ena cakacaka tabu oya ni valetabu.”5
Ena nodra gadreva mera vakaliuca na itabagone, era na soqoni na matabisopi kei na peresitedi ni tabana kei ira taucoko na itabagone kei ira na lewenilotu vou mera vukei mera ciqoma ka maroroya tiko na ivolatara ni valetabu.
2. Meda tuvana e dua na gauna meda vakaitavi vakawasoma ena valetabu.
Nida biuta vata na ituvatuva ni gole ivaletabu kei na kena lokuci ena noda siga lavaki ni gole kina valetabu ena vukei keda meda rekitaka na vakaitavi vakawasoma e valetabu. Ena veigauna yadua eda gole kina kina valetabu eda na vulici Jisu Karisito vakalevu cake kei na Nona ilesilesi bibi duadua ena kena vukei na noda ilakolako lesu vua na Tamada Vakalomalagi.
3. Na Tuva Kawa ni Matavuvale
O Peresitedi kei Sister Nelson e rau sa tomana tiko ga me rau tuvanaka na nodrau ivakaraitaki vinaka mai na nodrau dui cakacaka ni tuva kawa ni vuvale. Sa dau vakananuma tikoga vei keda o Peresitedi Nelson na kena bibi meda veiqaravi vei ira na noda vuvale era tiko ena yasa ruarua ni ilati. Au kila mai na veika au sotava na noqu rekitaka na noqu kunei ira na noqu qase e liu, volaitukutukutaka na kedra itukutuku, vakacurumi ni yaca kina FamilySearch, ka vakaitavi ena kena caka na cakacaka vakalotu tabu me baleti ira ena valetabu.
E dua na malanivosa nei Peresitedi Nelson ena iotioti ni nona vosa ena koniferedi raraba ni Okotova 2022 e vakananuma vei keda ni valetabu, “e Nona vale. Sa vakasinaiti tu ena Nona kaukauwa. Me da kakua ni rai tani mai na veika esa vakayacora tiko na Turaga me baleti keda ena gauna oqo. E sa cakava tiko o Koya me rawarawa cake na gole kina Nona valetabu. E sa vakatotolotaka tiko o Koya na gauna e tauri me tara kina na valetabu. E toroya cake tiko o Koya na noda igu meda vukea na kena vakasokumuni o Isireli. E sa vakarawarawataka talega o Koya vei keda yadua meda sa vakavoutaki vakayalo. Au yalataka nio na bula kalougata ena sala e sega ni dua na ka e rawata rawa nio vakalevutaka na nomu gauna ni gole kina valetabu.”6
Sa noqu masu ni na yaco ena noda itikotiko kei na noda matavuvale ena noda tabanalevu kei na tabana, meda sa vakaliuca na ivolatara ni valetabu, na vakaitavi ena valetabu kei na kena vakarautaki na yaca ni matavuvale me baleta na cakacaka vakalotu ni valetabu, me rawa kina nida rawata na veivakalougatataki kece sa rawa ni yaco mai ena valetabu sa tiko rawa kei na kena ka vou me vaka nira sa vakatabui oti ena veiyatu yanuyanu totoka ena Pasifika.