Wase 12
Na Bubului kei na Veiyalayalati ni Matabete
“Sa soli tu na veivakalougatataki ni Turaga vei ira na Yalododonu vakakina ki vuravura ena nodra veiqaravi o ira era taura tu na matabete vakalou, o ira era matataki koya.”
Na Bula nei Joseph Fielding Smith
Ena ika 9 ni Epereli, 1951, ni oti na nona veiqaravi tu mai vaka-iApositolo ena loma ni 41 na yabaki, a tokoni o Joseph Fielding Smith me Peresitedi ni Kuoramu ni Le Tinikarua. Sega ni dede mai na laveliga ni veitokoni, a vosa vei ira na ivavakoso o Peresitedi Smith. A wasea vakalekaleka na nona nanuma me baleta na nona veikacivi:
“Au kila ni itutu au kacivi meu mai vakatawana e dua na itutu bibi sara. Sa vakamalumalumutaka na yaloqu. …
“Au vakavinavinaka vua na Turaga me baleta na kosipeli i Jisu Karisito, me baleta na noqu lewena na Lotu, kei na madigi ni veiqaravi sa yaco mai vei au. E dua ga na noqu gagadre, ena dela ni noqu malumalumu, sai koya meu vakalevulevuya ena kena vinaka duadua au rawata na veikacivi e noqu.”1
Sa dau vakauqeti ira vakavuqa na matabete o Peresitedi Smith me ra vakalevulevuya na nodra veikacivi. E dina ni a wasea raraba na nona gagadre me vakalevulevuya na nona veikacivi ena matabete,2 e sega ni dau tukuna vakalevu na nona sasaga me cakava vakakina. Ia, a vakananuma ena dua na gauna na veiqaravi ni matabete a vakayacora kei na nona itokani o George F. Richards, ka a Peresitedi e liu vua ena Kuoramu ni Le Tinikarua:
“Ena loma ni vasagavulu na yabaki au a dabe ena matabose, tiko ena koniferedi, ka veiqaravi ena vuqa na sala vata kei Peresitedi George F. Richards. …
“Keirau dau lako vata mai na dua na mua ni iteki kei Saioni ki na muana kadua. Ena veigauna taumada, keimami dau lako yarua na veitacini ena vakaitutu raraba, ena veisiko ki na veiiteki kei Saioni. Ena veivanua e sega ni yaco kina na sala ni sitimanivanua, ni vuqa sara na veivanua vakaoqori, keimami dau vodo ena ka e dau kilai me ‘delavula,’ na qiqidreti lalai. Na ilakolako vakayawa e kena ibalebale na iloku ki na rua na iteki, ena so na gauna ki na tolu se va.
“Ena ilakolako vaqori sa dau vakayacori e veisiga na soqoni ena maliwa ni veikoniferedi ni iteki ena veitikotiko, se tabanalevu, ni veiiteki. Na ilakolako vaqori e dau vakayacori ena veigaunisala sukusukura, ena so na gauna e sega ni laurai na gaunisala, ena vavaku ni kuvu ni vulaikatakata kei na batabata sasa ni vulaibatabata, ena so na gauna ena vavaku ni soso se na ucacevata.”3
A wasea o Elder Francis M. Gibbons, ka a veiqaravi vakasekeriteri ena Mataveiliutaki Taumada e dua na rai ena ivakarau e dau vakalevulevuya kina o Peresitedi Smith na nona veikacivi ena matabete: “E dina ni kila vakavinaka tu na dodonu e tu vua, e dau yalomalumalumu ka ivalavala malua ena nona vakayagataka. Na nona itovo ni bula e sega kina na qaciqacia, vakavinakataki koya, se vakabibitaki koya. E sega ni dau vakalevulevui koya se vakayagataka nona itutu me rawata kina na nona.”4
Peresitedi Joseph Fielding Smith, vosa ena Koniferedi ni iWasewase na British, Okosita 1971. Dabe, imawi ki na imatau: Elders Marion G. Romney, Richard L. Evans, kei Howard W. Hunter.
Ni Peresitedi ni Lotu, a vosa o Joseph Fielding Smith ena lima na soqoni ni matabete ena koniferedi raraba, ka vakayaloqaqataki ira na veitacini me ra vakalevulevuya na nodra veikacivi ena matabete. Na ivakavuvuli ena wase oqo e tauri mai na va vei ira na ivunau oqori, ka vakabibi toka na rai ena dua na vosa a vakayacora o Peresitedi Smith ena 3 ni Okotova, 1970. Baleta ni a vakayacori na vunau oqo ena veisoqoni eso ni matabete, e vagolei na veimalanivosa ena iwase oqo vei ira na turaga. Ia, era okati ena veimalanivosa oqo na vakasama ni mana ni matabete sa dua na veivakalougatataki cecere vei ira kece sara na lewe ni Lotu. Ena dua na vunau, e kaya kina o Peresitedi Smith: “Au vakabauta ni da sa kila kece tiko ni sega ni yalani ga vei ira na turaga na veivakalougatataki ni matabete. Na veivakalougatataki oqo sa dau sovaraki talega vei ira na watida kei ira na luveda yalewa vakakina vei ira kece sara na marama yalodina ena Lotu. O ira na marama vinaka oqo e rawa ni ra vakarautaki ira, ena nodra rokova tiko na ivakaro ka veiqaravi ena Lotu, me baleta na veivakalougatataki ni vale ni Turaga. Sa vakarautaka tu na Turaga vei ira na luvena yalewa na isolisoli kece sara vakayalo kei na veivakalougatataki e rawa ni ra rawata na luvena tagane, ni sa sega ni tu duadua ga na tagane ka me tu tani na yalewa, se tu duadua ga na yalewa me tu tani na tagane ena Turaga [raica na 1 Korinica 11:11].”5
iVakavuvuli nei Joseph Fielding Smith
1
Sa dodonu me matata tu vei ira na tagane na veiyalayalati era sa cakava ni ra ciqoma na veitutu eso ni matabete.
Au gadreva meu vagoleya na nomuni vakasama ki na bubului kei na veiyalayalati ni Matabete i Melikiseteki. Au vakabauta kevaka e matata na noda kila na veiyalayalati eda cakava ena noda ciqoma na veitutu eso ni matabete, kei na yalayala sa solia na Turaga kevaka eda vakalevulevuya na noda veikacivi, ena levu cake na veivakauqeti me da cakava na veika kece e dodonu me da cakava me da rawata na bula tawamudu.
Meu vakuria ni veika kece e semati ki na matabete cecere oqo e caka ka kena inaki me vakarautaki keda me da rawata na bula tawamudu ena matanitu ni Kalou.
Ena ivakatakila ni matabete, a soli vei Josefa Simici ena Sepiteba ni 1832, e kaya kina na Turaga ni tawayalani na Matabete i Melikiseteki; ka dau cakacakataka na kosipeli, ena kunei ena lotu dina ena veitabatamata kecega, ka tu kina na idola ni nona kilai na Kalou. E kaya o Koya ni na rawa kina vei ira na tamata ni Turaga me ra vakasavasavataki, me ra raica na mata ni Kalou, ka me ra curu kina ki na ivakavakacegu ni Turaga, “sai koya na taucoko ni nona lagilagi.” (Raica na V&V 84:17–24.)
Oti, e qai kaya na Turaga, ni vosa tiko ena vuku ni matabete i Eroni kei na Melikiseteki: “Ia ko ira sa gumatua ka yalodina ki na ilesilesi ruarua vakabete kau sa tukuna ka vakayacora vakavinaka na nodra itavi, ena vakasavasavataki ira na Yalo Tabu ka ra na vakavoui.
“A sa yaco me ra luvei Mosese ka luvei Eroni ka ra sa kawa i Eparama, io era sa lewe ni Lotu ka sa nodra na matanitu, io era sa tamata digitaki ni Kalou.
“Ia ko ira sa vakabauta na ilesilesi vakabete oqo, era sa vakabauti au, sa kaya na Turaga;
“Raica ko koya sa vakabauti ira noqu tamata, sa vakabauti au;
“Ia ko koya sa vakabauti au sa vakabauti Tamaqu;
“Ia ko koya sa vakabauti Tamaqu, ena rawata na matanitu i Tamaqu, io ena soli vua na ka kece ga sa tu vei Tamaqu.
“Raica sa vakaoqori na bubului kei na veiyalayalati ni ilesilesi vakabete.
“Ia ko ira kece sa lesi ki na itutu vakabete, era sa vauci ki na bubului kei na veiyalayalati i Tamaqu, io na veiyalayalati ena sega ni voroka se yavalata ko Koya.”
Sa qai soli na itotogi ni kena voroki na veiyalayalati ka vukitani mai kina ena ivakaro oqo: “… dou qarauni kemudou, ka gumatua ni muria na ivakavuvuli ni bula tawamudu.
“Raica mo dou muria na vosa kecega sa lako mai na gusu ni Kalou.” (V&V 84: 33–44.)6
O kemuni o ni taura tu na Matabete i Eroni o ni se bera ni ciqoma na bubului kei na veiyalayalati e nona na Matabete Cecere, ia sa tu vei kemuni na mana kei na dodonu e solia vei kemuni na Turaga. Na Matabete i Eroni e matabete ni vakavakarau e vakavulici keda ka tuberi keda me ganiti keda na veivakalougatataki cecere cake ena qai muri mai.
Kevaka o veiqaravi ena yalodina vakadikoni, ivakavuvuli, vakakina na bete, o sa na rawata na kila ka kei na kaukauwa kei na vuku ena rawa kina vei iko mo ciqoma na Matabete i Melikiseteki ka vakalevulevuya na nomu veikacivi kina.7
2
O ira na matabete era sa yalataka me ra vakalevulevuya na nodra veikacivi ena matabete ka bula ena vosa kecega e lutu mai na gusu ni Kalou.
Me vaka eda sa kila kece, na veiyalayalati e dua na konitaraki kei na veidinadinati vei rau e lewe rua ke lailai. Ena vuku ni veiyalayalati ni kosipeli, na lewe rua oqori sai koya na Turaga mai lomalagi kei na tamata e vuravura. Era vakadonuya na tamata me ra muria na ivakaro ka yalataka na Turaga me saumi ira kina. Na kosipeli sai koya na veiyalayalati vou ka tawamudu ka tu kina na veidinadinati, yalayala, kei na isau kece sara e solia tu na Turaga vei ira na nona tamata.
O koya ni da ciqoma na Matabete i Melikiseteki eda vakayacora vakakina ena veiyalayalati. Eda sa yalataka me da ciqoma na matabete, me da vakalevulevuya kina na noda veikacivi, ka me da bula ena veivosa kecega e lutu mai na gusuna na Kalou. Sa yalataka kina na Turaga kevaka eda rokova na veiyalayalati, ena soli vei keda na veika kece ga e tu vei Tamana, sai koya na bula tawamudu. E rawa ni dua beka vei keda e vakavuna e dua na veiyalayalati cecere cake se lagilagi cake mai na kena oqo?
Ena so na gauna eda dau vakawalena na noda tukuna na vakalevulevui ni noda matabete, ia na ka e tukuna na ivakatakila me vakalevulevui na noda veikacivi ena matabete, me vaka ni da italatala qase, vitusagavulu, bete levu, peteriaki, kei na iapositolo.
Na matabete e tu vei ira na tagane sai koya na mana kei na veivakadonui ni Kalou e lesi vei ira na tagane e vuravura me ra cakava na veika kecega me baleta na vakabulai ni kawatamata. Na itutu ni matabete se veikacivi era ilesilesi ni veiqaravi me vakayacori kina na veiqaravi bibi eso ni matabete. Na ivakarau me vakalevulevui kina na veikacivi eso oqo sai koya me caka na cakacaka e nakiti me ra cakava o ira ena itutu oya.
E sega ni dua na ka na itutu eda tu kina ia me da dinata ga ka yalodina ki na noda ilesilesi. E sega ni cecere cake e dua na itutu mai na dua tale, ia e dina, ena vuku ni veiliutaki ena kacivi e dua na matabete me vakatulewataka se liutaka na nodra cakacaka eso tale.
A kaya na tamaqu, o Peresitedi Joseph F. Smith: “E sega ni dua na itutu e tubu mai na matabete oqo e cecere cake se rawa ni cecere cake mai na matabete vakataki koya. Na itutu e rawata na kena dodonu kei na kena mana mai na matabete. E sega ni dua na itutu e solia na veivakadonui ki na matabete. E sega ni dua na itutu ena vakuria na mana ni matabete. Ia na itutu kece ena Lotu era rawata na kedra mana, na kedra ivalavala dodonu, na kedra dodonu, mai na matabete.”
Eda sa kerei me da vakalevulevuya na noda veikacivi ena matabete ka cakava na cakacaka ni itutu e soli vei keda. Me vaka e tukuna na Turaga, ena ivakatakila ni matabete: “Io me vakayacora ga na tamata yadua na nona itavi me vaka na ilesilesi sa soli vua; … me rawa vakavinaka kina na nodra itavi.” V&V 84: 109–10
Oqo e dua vei ira na takete cecere eda cakacaka tiko kina ena parokaramu ni matabete ni Lotu, me ra cakava na cakacaka ni italatala qase na italatala qase, o ira na vitusagavulu na cakacaka ni vitusagavulu, na bete levu na cakacaka ni bete levu, ka vaka tiko kina, me rawa kina ni ra vakalevulevuya na nodra veikacivi na matabete kece sara ka tamusuka na veivakalougatataki talei e yalataki kina.8
O keda na nona mata na Turaga o Jisu Karisito. Na noda ilesilesi me da matataki koya. Eda sa vakaroti me da vunautaka na nona kosipeli, me da cakava na cakacaka vakalotu ni veivakabulai, me da vakalougatataka na kawatamata, me da vakabulai ira na tauvimate ka cakava na cakacaka mana, me da cakava na veika ena cakava o Koya kevaka a tiko—ia na ka kece oqo baleta ni tu vei keda na matabete vakalou.
Ni da nona itini na Turaga eda sa vauci ena nona lawa me da cakava na veika e vinakata me da cakava se cava ga na noda nanuma vakatamata yadua se na veivakauqeti vakavuravura. O keda vakataki keda, e sega vei keda na itukutuku ni veivakabulai, sega na ivunau me ciqomi, sega na kaukauwa me da veipapitaisotaki se veitabaki se veivakamautaki me tawamudu. Na veika kece oqo e lako mai vua na Turaga, kei na veika kece eda cakava ena vukudra e vua ni dodonu lesi.9
3
Na yalayala ni bula vakacerecerei e soli tu vei ira kece sara na Matabete i Melikiseteki ka ra dinata tu na bubului kei na veiyalayalati ni matabete.
Oqo meu na tukuna mada e vica na malanivosa me baleta na bubului e sala vata mai kei na kena ciqomi na Matabete i Melikiseteki.
Na yalayala ena bubului sai koya na ivakarau ni vosa bibi ka veivesuki duadua e kila na yame vakatamata; sai koya na mataqali ivosavosa a digitaka na Tamada me vakayagataka ena yalayala vaka-Mesaia me baleta na Karisito kei na matabete. Ena vukuna e kaya kina: “Sa bubului oti ko Jiova, ka na sega ni veivutuni, O iko na bete tawamudu me vaka na ilesilesi i Melikiseteki.” (Same 110:4.)
Ena nona vakamacalataka na parofisai vaka-Mesaia oqo, e kaya kina o Paula ni “ko koya oqo sa sega ni vakaisosomitaki na nona cakacaka vakabete,” ka ni sa “tiko ga ka tawamudu.” (Raica na Iperiu. 7:24, 16.) E kaya o Josefa Simici “o ira kece era sa tabaki ki na matabete oqo era sa yaco me vaka na Luve ni Kalou, era sa bete me tawamudu,” oqori, kevaka era sa yalodina ka tudei tu [raica na Joseph Smith Translation, Hebrews 7:3].
O Karisito na ivakaraitaki me baleta na matabete, me vaka ni idusidusi ki na papitaiso kei na veika kece tale. Ia, me vaka sara mada ga ni sa yalataka na Tamana ena bubului ni na rawata na Luvena na ka kecega ena matabete, sa yalataka kina ena bubului vei keda kece eda dau vakalevulevuya na noda veikacivi ena matabete vata oqori eda na rawata na veika kecega e tu vei Tamana.
Sai koya oqo na yalayala ni bula vakacerecerei e soli vei ira yadua era taura tu na Matabete i Melikiseteki, ia na yalayala oqo e vakaituitui, na itui ni yalayala oqo na noda vakalevulevuya na noda veikacivi ena matabete kei na noda bula ena vosa kecega e lutu mai na gusu ni Kalou.
E matata tu vakasigalevu ni sega tale ni dua na yalayala lagilagi cake e rawa ni caka mai na kena e sa yaco mai vei keda ena noda ciqoma ka doka na itavi ni kena tauri na matabete vakalou kei na noda tu me italai i Karisito.
Na Matabete i Eroni e matabete vakavakarau me rawa kina vei keda me da cakava na veiyalayalati ka ciqoma na bubului e sala vata kei na matabete cecere cake.10
4
Sa dau soli na veivakalougatataki ni Turaga vei ira kece na tamata mai na nodra veiqaravi o ira e tu vei ira na Nona matabete vakalou.
E sega tale ni dua na ka e vuravura me bibi cake vei keda yadua mai na noda vakaliuca ena noda bula na veika ni matanitu ni Kalou, me vaka na talairawarawa ki na ivakaro, na noda vakalevulevuya na noda veikacivi ena matabete, na noda lako ki na vale ni Turaga ka soli mai vei keda na taucoko ni veivakalougatataki ni matanitu i Tamada.11
“Na matabete … sai koya na kaukauwa kei na lewa ni Kalou e lesi vei ira na tagane e vuravura me ra cakava na veika kecega me baleta na vakabulai ni kawatamata.”
Na veivakalougatataki ni Turaga e soli tu vei ira na Yalododonu ka vakakina ki vuravura ena nodra veiqaravi o ira era taura tu na matabete vakalou, o ira era matataki koya, o ira na nona italai ka nona itini ka ra sa tu vakarau me ra qaravi koya ka talairawarawa ki na nona ivakaro.12
Sa noqu masu vei keda kece eda sa kacivi me da matataka na Turaga ka taura na nona veivakadonui me da dau nanuma tiko se o cei keda, ka da ivalavala vakakina.
… Au sa segata ena noqu bula taucoko meu vakalevulevuya na noqu veikacivi ena matabete ka nuitaka meu na vosota me yacova na ivakataotioti ena bula oqo ka marautaka na nodra veitokani na yalododonu yalodina ena bula sa bera mai.13
Au nanuma meu vakalougatataki ira, na gone kei na qase, era sa vakalevulevuya tiko na nodra veikacivi ena matabete, ka kerea na Turaga me sovaraka vei ira na veika vinaka ni nona Yalotabu ena bula oqo ka vakadeitaka vei ira na iyau tawamudu ena bula sa bera mai. …
Sa dua na ka lagilagi me da kila ni sa solia tu vei keda yadua na Turaga na taucoko ni matabete, ka sa yalataka vei keda kevaka eda na ciqoma na matabete oqo ka vakalevulevuya na noda veikacivi, eda na rawata na ivotavota sega ni vakaiyalayala vata kei koya ena nona matanitu!14
Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici
Taro
-
E vakavuvulitaka o Peresitedi Smith mai na matabete, “sa vakarautaka tu na Turaga vei ira na luvena yalewa na isolisoli kece sara vakayalo kei na veivakalougatataki e rawa ni ra rawata na luvena tagane” (“Na Bula nei Joseph Fielding Smith”). Na cava nomu vakasama ni o vakananuma vakatitobu na iyatuvosa oqo?
-
E kaya o Peresitedi Smith ni na kaukauwa cake na nodra gadreva na bula tawamudu na matabete ni ra kila vakavinaka na nodra veiyalayalati kei na nona yalayala na Turaga (raica na iwasewase e 1). Ena dina vakacava oqo ena vukudra na lewe ni Lotu kece sara?
-
E duatani vakacava na nona ivakamacala o Peresitedi Smith me baleta na kena vakalevulevui na veikacivi (raica na iwasewase 2) mai na ivakavakayagataki tale eso ni vosa vakalevulevuya? O sa vakalougatataki beka vakacava mai na nodra veiqaravi na lewe ni Lotu era dau vakalevulevuya na nodra veikacivi?
-
E vakavuvulitaka o Peresitedi Smith, “O Karisito na ivakaraitaki me baleta na matabete,” (iwasewase 3). Na cava e rawa ni da cakava me da muria kina na ivakaraitaki nei Jisu Karisito ena noda veiqaravi ena vukudra na tani?
-
Ena iwasewase 4, railesuva na vosa nei Peresitedi Smith me baleta na veivakalougatataki e soli tu ena valetabu. E rawa vakacava vei ira na itubutubu me ra vukei ira na luvedra me ra vakavakarau ki na veivakalougatataki ni matabete era tu ena valetabu?
iVolanikalou Veisemati
Iperiu 5:4; Alama 13:1–2, 6; V&V 20:38–60; 84:19–22; 107:99–100; Yavu ni Vakabauta 1:5
Veivuke ni Veivakavulici
“O koya e matai ena veivakavulici e sega tale ni dau vakasama, ‘Na cava au na cakava ena kalasi edaidai?’ ia, ‘Na cava era na cakava na noqu lewenikalasi edaidai?’; me kua ni, ‘Na cava au na vakavulica vei ira edaidai?’ e vinaka cake me, ‘Au na vukei ira vakacava na noqu lewenikalasi mera kunea na veika dodonu mera kila?’” (Virginia H. Pearce, “The Ordinary Classroom—A Powerful Place for Steady and Continued Growth,” Ensign, Nove. 1992, 12; raica talega na Veituberi, Me iLutua ni Noda Bula [1999], 69).