Li Kristo, aj Tojol ix

Xb’aan li Elder Carlos H. Amado

Reheb’ laj Setenta

[Li mayejak kixb’aanu chaq aj Tojol ix] kirosob’tesiheb’ chixjunileb’ chaq, toj laj Adan, li xb’eenil, tojo’ xraqikeb’ chixjunileb’ li winqilal.

Li Jesukristo, li Ralal li Dios, li xyo’lajik ut li xkamik ke’wan ut ke’nume’ jun sut ajwi’; kiwan ut kik’i sa’ tuulanil, moko xwan ta xb’ihomal. A’an kixye chirix “Eb’ li yak wankeb’ xjob’ sa’ pek ut eb’ li xul li neke’rupupik chiru choxa wankeb’ xsuk, ab’an li K’ajolb’ej maak’a’ wank re b’arwi’ tixsotob’ li xjolom.” (Lucas 9:58).

Maajun sut kixk’ul xnimankil ru, usilal, kinawman ru jo’ jun chaab’il winq, ink’a’ xk’ul junaq usilal chiruheb’ li neke’jolomin li ruchich’och’ ut jo’kan ajwi’ rik’ineb’ laj paab’aanel sa’ lix kutan, ut ink’a’ xchunlan sa’ xb’eenil chunleb’al sa’ li xch’utleb’aal kab’l.

Lix xjultikahom natawman ru ut, us ta naab’aleb’ ke’taaqenk re, lix k’anjel sa’ li paab’aal junelik kirosob’tesiheb’ li komon sa’ junjunqal. Kixb’aanu jo’ k’ihal chi sachb’a-ch’oolej rik’ineb’ li ke’xk’ul jo’ lix taqlahom li Dios.

Kixk’eheb’ re lix Apostol a’an ajwi’ li wankilal ut wankil re xb’aanunkil li sachb’a-ch’oolej “…q’axal ninqeb’ chik chiruheb’ a’in” (laj Jwan 14:12), a’b’an maajun wa kixk’eheb’ re li wankil re kuyuk maak. Li xik’ neke ilok re kenumta xjosq’il naq ke’rab’i xyeeb’al “…ayu ut chalen anaqwan matmaakob’k chik (laj Jwan 8:11), malaj, “…Kuyb’ileb’ sachb’ileb’ chik laa maak” (laj Lukas 7:48), li k’ulub’ a’an yal junes re, xb’aan naq a’an li Ralal li Dios ut xb’aan naq a’an tixtoj rix lix maakeb’.

Lix wankil sa’ xb’een li kamk

Lix wankil chirix li kamk a’an ajwi’ jun chik choxahil wankilal. Laj Jairo, jun li xb’eenil re li ch’utleb’aal kab’l, kirelaji naq “taa’ok sa’ li rochoch xb’aan naq lix rab’in yal jun ajwi’, yoo chi kamk…”(Lukas 8:41–42). Li Tzolonel kirab’i li xtz’aamankil ut naq yookeb’ chi b’eek, jun lix moos kixtaw laj Jairo ut kixye re: “Laa rab’in ak xkamk. Maach’i’ch’i’i chik laj Tzolonel (Lukas 8:49). Ut naq kiwulak sa’ kab’l, li Jesus kixpatz’ te’elq chixjunileb’ ut, chirix a’an, kixchap chi ruq’ li ixqa’al ut kixye chi kaw xyaab’ xkux: “… waklin!” (Lukas 8:54).

Sa’ jun chik kutan, naq yoo chi xik sa’ li tenamit Nain, kixtaweb’ li yookeb’ xk’amb’al jun li kamenaq, jun li malka’an yoo chi yaab’ak chirix xkamik li ralal yal jun ajwi’, nujenaq rik’in uxtaan kixtoch’ lix kaax li kamenaq ut kixye: “At saaj winq, aawe ninye: Waklin!”(Lukas 7:14). Ut li tenamit naq ke’ril li sachb’a-ch’oolej a’in ke’xjap re: “Jun xnimal ru profeet xwakliik sa’ qayanq. …Li Dios xorula’ani li xtenamit” (Lukas 7:11–16). Li sachb’a-ch’oolej a’in kik’utun chi naab’al xb’aan naq ak ke’xnaw naq kamenaq chi yaal, jo’kan naq yookeb’ chi xik chixmuqb’al. Rik’in wiib’ saaj winq “ke’sutq’isi sa’ yu’am”, li reetalil re lix wankilal ut wankil sa’ xb’een li kamk kixsach xch’ooleb’ laj paab’anel ut ke’xuwaq aj yoob’anel aatin.

Li rox sut a’an li kisachob’resink ch’oolej. Lix Marta, lix Maria ut laj Lazaro raseb’ rib, ut a’aneb’ naab’al sut ke’uulaniik xb’aan li Kristo; naq ke’xyee re lix kamik laj Lazaro, toj numenaq kaahib’ kutan naq kixchutub’ rib’ rik’ineb. Naq xk’ojob’a xch’ool lix Marta chirix lix kamik li ras, kixch’olob’ xyaalal rik’in xwankil “Laa’in li wakliik wi’ chik chi yo’yo ut li yu’am; ani napaab’ank we, us ta taakamq, taawanq xyu’am” (Jwan 11:25).

Naq li Kolonel kixpatz’ naq te’reek’asi li pek chiru li muqleb’al, lix Marta chi xiwxiw kixye sa’ hasb’: “Qaawa’, xchuho’ chikan, ak kaahib’ kutan rokik arin” (Jwan 11:39).

Tojo’ naq li Jesus kixk’oxla re rik’in xrahom: “Ma ink’a’ xinye aawe, wi nakapaab’, taawil li xnimal xloq’al li Dios?” (Jwan 11:40), naq kiraqe’k chi xyeeb’al a’in, kixjap re chi kaw xyaab’ xkux:

“Lazaro, elen chaq.!

“Ut li kamenaq ki’elk chaq (Jwan 11:43–44).

Rik’in kaahib’ kutan sa’ li muqleb’aal, li k’a’ru ke’ril ma’ani taaruhanq chi jalok re, ut xb’aan naq ma’ani taaruq xyeeb’al naq maak’a’ xnawom, xmuqb’al malaj xjalb’al ru, eb’ li xik’ neke’ilok re li Ralal li Dios, rik’in li k’a’ru maak’a’ xyaalal ut xik’ ilok, “…Ut chalen sa’ li kutan a’an ke’xk’uub’ xkamsinkil” (Jwan 11:53).

Li ak’ chaq’rab’

Chirix chik a’an, li yo’yokil Kristo kixch’utub’ rib’ rik’ineb’ lix Apostol sa’ lix raqalil ninq’e re li Paswa aran Jerusalen; kixk’ojob’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li loq’laj wa’ak ut kixk’e li taqlahom re taaqaraa qib’ chiqib’il qib’ rik’in k’anjelak chi anchal qach’ool.

Lix k’aachi’ik sa’ Getsemani

Chirix chik a’an, rik’in xchaq’al ru kixk’ut lix rahom choq reheb’ li winqilal ut rik’in chixjunil x’anchalil xch’ool kixkanab’ rib’ ut kib’eek rik’in xkawil xch’ool chixnumsinkil li jwal nim yalok-ix. Sa’ li awimq re Getsemani kixnumsi li rahilal sa’ tz’aqal junaatal naq kikubsiik sa’ xchamal li rahilal, jwal nim rahilal kixk’ul jo’kan naq na’el xkik’el ruuchil tiqob’. Rik’in chixjunil xkub’enaq ratawom chiru lix Yuwa’, kixtoj rix qamaak ut jo’kan ajwi’ kixk’ul sa’ xb’een li qayajel ut li qarahil re taaruuq tixnaw sa’ li tz’ejwalej chanru xk’eeb’al li qatenq’ (Alma 7:11–14).

Wan li qak’as rik’in ut rik’in li qaChoxahil Yuwa’, “Xb’aan naq li mayejak kixb’aanu chaq kixrosob’tesiheb’ chixjunileb’ chaq, toj laj Adan, li xb’eenil, tojo’ xraqikeb’ chixjunileb’ li winq.

Li raqok aatin sa’ xb’een ut xkamik chiru krus re li Kolonel

Ut chirix xnumik lix k’aachi’ik sa’ Getsemani, xkanab’ rib’ naq taachape’q chiruheb’ li xik’ nekeril. Kixq’axtesi jun li xkomon, sa’ junpat kiwan li raqok aatin sa’ xb’een, moko sa’ tiikilal ta ut ke’nume’ sa’xb’een li chaq’rab’, kib’atz’uman li raqok aatin ut ak nawb’il k’a’ru lix maak. Sa’ li k’ojyin a’an kijite’ naq xmajewa li Dios ut ke’xk’e sa’ tojb’a-maak rik’in li kamk. Ut sa’ li xik’ ilok ut lix ratawom eeqajunk xb’aan naq kixye naq a’an xRalal li Dios, ut eb’ li xik’ neke’ilok re ke’xk’uub’ xna’leb’ re naq laj Pilato tixraq aatin sa’ xb’een. Ut re naq taab’anumanq chi kama’an, ke’xjal lix jitb’al naq xmajewa li Dios rik’in naq yoo chixwaqlesinkil li tenamit chiruheb’ li neke’jolomin li tenamit ut chi jo’ka’in taakamsimanq chiru krus.

Li raqok aatin sa’ xb’een rik’ineb’ laj romano jwal ra wi’chik; ke’reetz’u ut ke’xb’achb’ach’i chiru lix awa’b’ejihom sa’ musiq’ejil; li xtuulanob’resinkil naq ke’xk’e li koron k’ix; li rahilal kixk’ul naq ke’xsak’ ut lix k’aachi’ik sa’ xkamik chiru krus chiruheb’ li tenamit, a’an jun nimla reetalil reeheb’ chixjunileb’ li teeraj xyeeb’al naq a’aneb’ jun lix tzolom.

Sa’ chixjunil lix rahilal, laj Tojol rix li ruchich’och’ kixk’ut lix wankil jwal nim sa’ xb’een rib’. Junelik naxk’oxla xrosob’tesinkil li junjunqeb’ chik; rik’in chaab’ilal ut lix q’unil kixtz’aama re laj Jwan naq taril lix na’ xMaria. Ut re li xChoxahil Yuwa’ kixpatz’ re naq tixk’uy xmaakeb’ laj rahob’tesinel ke’xkamsi chiru krus. Ut naq kitz’aqlok ru lix k’anjel sa’ li ruchich’och’ kixkanab’ lix musiq’ sa’ ruq’ li Dios ut ki’el xch’ool. Ut kik’eeman sa’ li xmuqleb’aal ut kiwan aran oxib’ kutan.

Lix k’anjel aj Tojol ix rik’ineb’ li kamenaq

Ut naq toj yookeb’ xnumsinkil li rahil ch’oolej lix tzolomeb’, kikub’e xch’ool ut li po’jenaqil na’leb’ wan rik’ineb’, li qaKolonel sa’ jun chik raqal xk’uub’anb’il na’leb’ li nim xloq’al, kixnimob’resi lix k’anjel sa’ li paab’aal sa’ jun xteram maak’a’ sa’ li qach’ool. Sa’ yal junes oxib’ kutan, kik’anjelak chi anchal lix ch’ool re xk’uub’ankil li nimla k’anjel re kolb’a-ib’ rik’ineb’ laj kamenaq. Sa’eb’ li kutan a’an, kinumta li yo’onink choq chixjunileb’ lix junkab’aleb’ li Dios. Sa’ li uulanik a’an kixk’uub’eb’ laj tiikeb’ xch’ool re naq te’xk’am li “ak’ sahil ch’oolejil” re tojol-ix chiruheb’ li ke’kam ut ink’a’ ke’xnaw li xk’uub’anb’il na’leb’ li nim xloq’al malaj ke’xtz’eqtaana. Anajwan taak’eemank reheb’ li hoonal re naq te’elk chaq sa’ li preexil ut naq te’xtoj rix xb’aan li Dios reheb’ li yo’yokeb’ ut li kamenaqeb’ (Tz. ut S. 138:19, 30–31).

Li xb’een ruuchinihom re li wakliik chi yo’yo

Naq xb’aanu chixjunil lix k’anjel sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, kisutk’i sa’ li ruchich’och’ re xjunajinkil rib’ rik’in lix tz’ejwalej chi junelik. Us ta xk’ut lix wankilal rik’in wankil sa’ xb’een li kamk, li junjunq chi komon neke’xk’e resil sa’ li loq’laj hu naq ke’wakli chi yo’yo naq kamenaqeb’ chaq ut toj maji’ nawakliik chaq chi yo’yo li Qaawa’, yal junes “kesutk’isi chaq lix yu’am,” ut ke’wan b’ayaq chik sa’ li ruchich’och’, a’b’an te’kamq wi’chik.

Li Kristo a’an xb’eenil li kiyola wi’chik ut maajun wa chik kikam, ut wan chi junelik jun xtz’ejwalej tz’aqal re ru ut chi junelik, kama’an b’i’ xk’ut rib’ chiru li xMaria ut naq kiril junpat kixloq’oni. Laj Tojol qix rik’in xq’unil xch’ool kixye re chirix lix ak’ ut loq’ xwanjik: “Minaach’e’, xb’aan naq toj maji’ nintaqe’k rik’in li Yuwa’b’ej” (Jwan 20:17), a’an jun tz’aqal eetalil naq lix k’anjel kixb’aanu chaq sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej yaal ut tz’aqal, ut chirix chik a’an, rik’in jun aatin b’ar wi’ naxk’ojob’ lix yaalalil naq kiyola wi’chik, kixye: “Taqe’k we rik’in linYuwa’ ut eeYuwa’ ajwi’ laa’ex, rik’in lin Dios ut eeDios ajwi’ laa’ex.” (Jwan 20:17). Chirix naq xko’o rik’in Lix Yuwa’ kisutq’i wi’chik ut kixk’ut rib’ chiruheb’ lix Apostol “kixk’uteb’ li ruq’ ut sa’ xk’atq xsa’ chiruheb’. Ke’saho’k sa’ xch’ool eb’ li xtzolom naq ke’ril ru li Qaawa’ ” (Jwan 20:20).

Laj Tojol-ix taachalq wi’chik

Ninch’olob’ xyaalal naq li Kristo taak’ulunk wi’chik jalan jalan jo naq xk’ulun xb’een sut. Taak’ulunq rik’in wankil ut loq’alil, rik’ineb’ chixjunileb’ li tiikeb’ xch’ool ut li tiikeb’ chi paab’ank. Taak’ulunq jo’ Rey sa’ xb’eeneb’ li rey ut Qaawa’ sa’ xb’eeneb’ li qaawa’, jo’ li Awa’b’ej re Tuqtuukilal, li yeechi’inb’il Mesias, li Kolonel ut aj Tojol-ix, re xtz’ilb’al rix li yo’yokeb’ jo’ ajwi’ li kamenaqeb’. Nintz’aama naq wanq qak’ulub’ re naq toowanq rik’in, naq took’anjelaq rik’in xsahil qach’ool ut naq taqaqaxtesi qib’ re naq toowanq junelik chi tiik qapaab’al chiru. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo. Amen.