Li tojok tz’aq—ut li osob’tesink—re wank choq’ tzolom

Elder Jeffrey R. Holland

Re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol

Kawaq aawib’. Yu’ami li evangelio rajlal us ta li ani wankeb’ chasutam maajo’q’e neke’xb’aanu.

At Awa’b’ej Monson, nakatqara. Aak’ehom laa waam ut laa kawilal choq’ re chixjunileb’ laa b’oqb’al ak xk’e chaq aawe li Qaawa’, ut q’axal wi’chik choq’ re li loq’laj opiis li nakak’ul anajwan. Chixjunil xkomonil li Iglees a’in naxb’antioxi aawe laa k’anjel ut laa paab’ahom re laa teneb’ankil chi junajwa.

Chi ilb’il xchaab’ilal, ut rik’in xk’eeb’al xkawil xch’ool chixjunileb’ li ani te’ajmanq kanaak chi kaw rib’ sa’ roso’jikil kutan a’in, laa’in ninye eere chejunil ut mas wi’chik reheb’ li saaj sa’ li Iglees naq wi ta ink’a’ ak xek’ul, toj texb’oqe’ sa’ junaq kutan chixkolb’al rix lee paab’aal malaj ut maare chixkuyb’al junaq aarahob’tesinkil yal xb’aan naq laa’at jun xkomon Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan. Sa’ xk’ulb’al a’an taa’ajmanq xkawil aach’ool jo’ ajwi’ roxloq’inkil laa was aawitz’in.

Jo’ reetalil a’in, jun li misioneer ixq xtz’iib’a we li esilal a’in: “Laa’in ut li wochb’een xqil jun li winq chunchu sa’ plaza li yoo chi wa’ak. Naq xoonach’ok rik’in, a’an xril li qagafete wan wi’ qak’ab’a’. Chi xuwajel rilob’aal, junpaat xxaqli ut xtaqsi li ruq’ re tinixsak’. Tz’aqal xinkol wib’ toja’ naq kixchuub’a lix wa sa’ lin b’een ut ki’ok chixyeeb’al qe maa’us aatin jwal yib’ ru. Xoo’el aran chi maak’a’ xqaye. Xin’ok xmesunkil li wu ut aran xweek’a jun li pure de papas chixsak’b’al lin jolom. Wan naq ch’a’aj xb’aanunkil wib’ jo’ misioneer xb’aan naq sa’ li hoonal a’an laa’in xwaj sutq’iik chaq re xchapb’al li ch’ina winq a’an ut xyeeb’al, ‘CHINAAKUY!’ a’ut ink’a’ xinb’aanu.”

Re li misioneer a’in, laa’in ninye, at raarookil rab’inb’ej, jo’ kiru chawu laa’at ak xat-ok sa’ jun xch’utameb’ li na’nookil ru ixq ut winq li “[ke’xk’e] reetal lix kamik [li Kristo], ut [ke’xk’ul] xrahil lix krus ut [ke’xkuy] li xutaan xb’aan li ruchich’och’”¹ jo’ kixye li profeet laj Jakob sa’ lix Hu laj Mormon.

Chi yaal, laj Jakob li riitz’in laj Nefi kixtz’iib’a chirix ajwi’ li Jesus: “Ut li ruchich’och’, sa’ xk’ab’a’ lix maa’usilaleb’, te’xb’ir rix jo’ chanchan naq maak’a’ xloq’al; jo’kan naq neke’xraple, ut a’an naxkuy, ut neke’xsak’, ut a’an naxkuy. Relik chi yaal, neke’xchuub’a, ut a’an naxkuy, sa’ xk’ab’a’ lix chaab’ilal xch’ool aj rahonel, ut xnajtil li royb’enihom choq’ reheb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq.”²

Jo’ chanru li kixk’ul li Kolonel, ak wanjenaq jun esilal najt roq chirix li tz’eqtanaak ut lix rahil jun nimla tz’aq tojb’il xb’aaneb’ profeet ut apostol, xb’aaneb’ misioneer ut komon sa’ li junq tasal tenamit—chixjunileb’ a’an li ke’xyal xq’e chixpaab’ankil lix b’oqom li Dios naq taqataqsi chixjunil li poyanam toj sa’ “jun li b’e q’axal wi’chik chaab’il.”³

“Ut k’a’ chik ru tinye ... [chirixeb’]?” chan laj tz’iib’ahom re li hu Hebreos.

“[eb’ a’an li] … ke’xtz’apatq xsa’ reheb’ li kaqkojl,

“Ke’xchup li kawil xam, ke’kole’k chiru q’esnal ch’iich’, … ke’kawuuk xch’ool sa’ pleetik, ke’raanilasiheb’ [teep aj pleet] …

“ke’xtaw wi’chik chi yo’yo lix kamenaqeb’ [naq] wankeb’ [li] ke’rahob’tesiik, …

“ … [ut] ke’xkuy etz’uuk ut rape’k chi tz’uum …[jo’ ajwi’] b’ak’e’k chi kareen ut tz’alam:

“ke’tenije’k chi pek, … ke’sete’k, ke’xk’ul aleek, ke’kamsiik chi q’esnal ch’iich’: … ...ke’b’eek chi b’atb’ookeb’ sa’ xtz’uumal karneer ut chib’aat. Maak’a’ k’a’ru wankeb’ re, rahob’tesinb’ileb’ ut hob’b’ilatqeb’;

“[eb’ a’an li] moko xk’ulub’ ta li ruchich’och’ naq te’wanq ... rik’in:) … junelik taqen kub’en yookeb’ chi nume’k sa’ chaqich’och’ ut sa’atqeb’ li tzuul, sa’atqeb’ li ochoch pek ut xjulel li ch’och’.”⁴

Ch’olch’o raj xnawb’al naq eb’ li anjel sa’ choxa ke’yaab’ak naq ke’xtz’iib’a resil xtojb’al a’in, lix tz’aq li wank choq’ tzolom sa’ jun li ruchich’och’ li k’iila sut xik’ naril lix taqlahom li Dios. Tz’aqal li Kolonel kixchunub’ rib’ sa’ li Tzuul Olivos ut kixhoy xya’al li ru choq’ reheb’ a’an li ke’tz’eqtanaak ut ke’kamsiik sa’ xk’anjel A’an k’iila cient chihab’ rub’elaj chaq. Toja’ naq a’an chik A’an li ani yoo chi tz’eqtanaak ut ok re chi kamsiik.

“At Jerusalen, Jerusalen,” chan li Jesus, “li nakakamsiheb’ li profeet ut nakakuteb’ chi pek li taqlanb’ileb’ chaq aawik’in! K’a’jo’ kok’ aj sa’ xwaj raj xch’utub’ankileb’ laa walal aak’ajol, kama’ junaq kaxlan naxkupuheb’ li ral rub’el li xxik’, ut ink’a’ xeraj!

“K’ehomaq reetal, lee rochoch ak kanab’anb’il chi sachenaq choq’ eere.”⁵

Ut aran natawman jun li esilal choq’ re li junjunq chi saaj winq ut saaj ixq sa’ li Iglees a’in. Maare tapatz’ ma tixk’e ta li us wi kawaq aawib’ choq’ re li tiikilal sa’ laa tzoleb’aal, malaj wi tatxik sa’ laa mision b’ar wi’ taajite’q laa paab’ahom, malaj ut wi taayal aawu rik’in naab’al li k’a’ru sa’ qatenamit li nareetz’u xnumsinkil jun yu’am re q’axtesink-ib’ sa’ paab’ank. Yaal, tixk’e li us, xb’aan naq li wan chi junpak’al, a’an naq taakanaaq li “qochoch” chi “sachenaq” choq’ qe—sachenaq li aamej, sachenaq li junkab’al, sachenaq li k’aleb’aal, ut sachenaq li tenamit.

Rik’in a’in naqil li riiqeb’ li ani b’oqb’ileb’ chixk’amb’al li resilal li Mesias. Rochb’een li k’utuk, lix kawresinkil ut lix waklesinkil li ch’oolej (a’an li nachal wi’ xsahil li wank choq’ tzolom), jo’q’ehaq wan ajwi’ naq eb’ laj k’amol esil a’in boqb’ileb’ chixnumsinkil xk’a’uxl, chixyeeb’al resil rahilal, ut wan naq yal chi yaab’ak (aran wan xrahil li wank choq’ tzolom). Neke’xnaw chi us naq li b’e toj sa’ li yeechi’inb’il ch’och’ “nab’utun wi’ li leech ut xya’al kab’”⁶ tento taanume’q chiru xjayalil li Tzul Sinai, nab’utun wi’ li taqlahom naxye “cheb’aanu” ut “meeb’aanu”⁷.

Ra rilb’al naq eb’ laj k’amol resil li taqlahom xaqab’anb’il chaq sa’ choxa toj xik’ ilb’ileb’ anajwan jo’ najter, jo’ li naru te’xch’olob’ wiib’ li misioneer ixq chuub’anb’ileb’ ut kutb’ileb’ chi paaps. Yib’ ru li aatin xik’ ilok, a’b’anan wankeb’ anajwan li te’xye raj rochb’een laj Ajab, “xik’ nawil [li profeet aj Mikeas], xb’aan naq maajun wa naxye li us choq’ we, junes b’an li rahilal naxye.” ⁸. Li xik’ ilok chi jo’kan choq’ re xtiikal ru li raatin jun li profeet kixk’e xsachik xyu’am laj Abinadi. Jo’ chanru kixye re li Rey aj Noe: “Rik’in naq kinye li yaal eere yoo eejosq’il wik’in. ...Rik’in naq kinye li raatin li Dios, xineek’e jo’ wax wu” ⁹. Malaj ut naru ajwi’ taqak’e jo’ aj k’aleb’aal, aj machiist, aj tihonel, josq’, tz’aptz’o xna’leb’, najter xk’a’uxl, ut tiix.

Wan jo’ chanru xrahil xch’ool ajwi’ li Qaawa’ naq kixch’olob’ chiru li profeet laj Isaias. Kixye:

“li alal k’ajolb’ej [a’in] ... ink’a’ neke’raj rab’inkil xchaq’rab’ li Qaawa’.

“Neke’xye reheb’ laj ilonel, Mat-ilok; ut neke’xye reheb’ li profeet, Maaye li yaal qe, ye b’an li q’axal sa rab’inkil, ye jo’ profeet li b’alaq’.

“Isihomaq chaq eerib’ sa’ li b’e, jalb’ehihomaq eerib’ aran; K’e lix Santil Dios laj Israel chi oso’k chaq chiqu.”¹⁰

Tz’aqal xrahil, ex saaj wochb’een, naq ak re qakutankil rilb’al naq wi wankeb’ ta ani te’raj junaq dios, te’rajeb’ li dios li ink’a’ neke’xteneb’a naab’al, a’an li sahil dios, li xq’unal ru dios, li ink’a’ neke’reek’asi li jukub’ chi moko neke’xtikisi, a’an li dios li tixt’otz’ ruq’ sa’ xb’een qajolom, li te’xk’e qa ch’ina se’, toja’ naq tohe’xtaqla chi xokok utz’u’uj. ¹¹

K’e reetal li winq chixyiib’anb’il li Dios jo’ chanru rilob’aal a’an! Wan naq li kristiaan a’in—ut arin wan xsachik li ch’oolej q’axal nim—neke’xpatz’ xk’ab’a’ li Jesus jo’ jun reheb’ a’ “sahil” Dios a’in. Ma a’an ta b’i’? A’an, li ani kixye naq miqaq’eteb’ li taqlahom jo’wi’ naq miqak’oxla xq’etb’aleb’. Ut wi taqak’oxla xq’etb’al, ak xqaq’et sa’ qach’ool. Ma a’an ta b’i’ “sahil” tzol’leb’, li sa rab’inkil ut komoninb’il chaq sa’ li kok’ sahil ch’oolejil ch’utam?

Ut k’a’ru xye chirixeb’ li te’raj yal rilb’al li maak malaj xch’e’b’al arin toj sa’ najt chaq? Li Jesus kixye rik’in xxamlel, wi ta xnaq aawu nak’ehok aawe chi makob’k, isi ut tz’eq. Ut wi ta laa wuq’ nak’ehok aawe chi maakob’k, isi ut tz’eq.¹² “Ink’a’ xinchal chixk’eeb’al li tuqtuukilal, a’an b’an li yok’leb’ ch’iich’,”¹³ chan reheb’ li ke’xk’oxla naq junes sahil aatinak naxb’aanu. Jo’kan naq ink’a’ nasach qach’ool rilb’al naq rajlal chirix xyeeb’al raatin li junq tenamit “ke’relaji ru naq chi’elq sa’ lix ch’och’eb’.”¹⁴ Jo’kan naq ink’a’ nasach qach’ool rilb’al naq rajlal chirix xb’aanunkil li sachb’a-ch’oolej, ke’xye naq re laj tza lix wankilal ut moko re ta li Dios.¹⁵ Ak taqanaw naq xpatz’ab’al “K’a’ raj ru tixb’aanu li Jesus?” ink’a’ taarisi junelik jun chaqok komoninb’il sa’ sahilal.

Naq xwulak xnimal xk’anjel sa’ ruchich’och’, li Jesus kixye, “chera eerib’ cherib’il eerib’. Jo’ naq xexinra laa’in.”¹⁶ Re xtenq’ankileb’ chixtawb’al ru k’a’ chi rahokil a’an, Kixye, “wi nikineera, teepaab’ lin chaq’rab’,”¹⁷ ut “li ani taaq’etoq re junaq reheb’ li chaq’rab’ a’in jwal kach’in ut tixk’ut chi jo’kan chiruheb’ li tenamit, a’an jwal kach’inaq sa’ li awa’b’ejihom re choxa.”¹⁸ Li rahok jo’ li Kristo a’an li k’a’ru q’axal aajel ru sa’ li ruchich’och’ a’in xb’aan naq junelik nachal li tiikilal rochb’een. Jo’kan naq wi ta a’an li aatin rahok li k’eeb’ilaq jo’ qeetalil, jo’ tento taawanq, li raatin li ani wan jo’ li rahok chi tz’ejwalejil naxtaqla naq taqakanab’ li q’etok chaq’rab’ ut yalaq xkolb’al rix a’an xb’aaneb’ jalan. Li Jesus kixtaw ru jun li na’leb’ li anchal nasach sa’ xch’ool xkomoneb’ lix tenamitil qakutankil anajwan: a’an naq jalan wi’ li chaq’rab’ re kuyuk maak (li kiru xb’aanunkil A’an chi maak’a’ xmaril) rik’in xyeeb’al naq miqakanab’ chi b’aanumank (li maajun sut kixb’aanu A’an).

Ex was wiitz’in, laa’ex li saaj, kawaq eech’ool. Li saq ruhil rahok jo’ li Kristo chalenaq chaq sa’ li tiikilal tz’aqal yaal naru tixjal li ruchich’och’. Laa’in ninch’olob’ xyaalal naq li yo’yookil ut yaalil evangelio re li Jesukristo wan sa’ li ruchich’och’ ut naq laa’ex xkomon lix yaalil ut yo’yookil Iglees, li yalenaq eeq’e chixwotzb’al. Ninch’olob’ xyaalal li evangelio a’an ut li Iglees a’an, chi k’eeb’il innawom chirixeb’ li law re tijonelil k’ojob’anb’ileb’ wi’chik re xteeb’al lix wankilaleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel aj kolonel. Ch’olch’o wi’chik innawom naq k’ojob’anb’ileb’ wi’chik li law a’an, ut naq neke’tawman wi’chik li k’ojob’anb’il k’anjel a’an rik’in Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan, chiru lin nawom naq xaqxookin anajwan cheru sa’ li pulpito a’in ut naq chunchukex laa’ex chiwu sa’ li ch’utub’aj-ib’ a’in.

Kawaq aawib’. Yu’ami li evangelio rajlal us ta li ani wankeb’ chasutam maajo’q’e neke’xb’aanu. Koleb’ rix laa paab’ahom chi oxloq’inb’il laa was aawiitz’in, a’b’an toj koleb’ li rix. Jun xnajtil ru esilal reheb’ li musiq’anb’il xyaab’ kuxej, rochb’eeneb’ li taawab’i sa’ li ch’utub’aj-ib’ a’in, ut li xyaab’ kuxej xerab’i anajwan sa’ li Awa’b’ej Tomas S. Monson, neke’xjayali choq’ aawe li b’e re wank choq’ xtzolom li Kristo. A’an jun li b’e laatz’ ru, ut a’an jun li b’e ka’ch’in ru chi maak’a’ naab’al xna’ajil li eek’asink sa’ junjunq xraqalil, a’b’anan naru taak’ame’q chi q’axal sa sa’ laa ch’ool toj sa’ xraqik, “chi xaqxookex junelik rik’in li Kristo, rik’in tz’aqal xlemtz’unkil li yo’onink, ut rik’in rahok choq’ re li Dios ut reheb’ chixjunil li winq.”¹⁹. Sa’ xtaaqenkil li b’e a’an rik’in kawil ch’oolejil, taakawresi paab’aal ink’a’ naru xchiq’b’al, taataw xkolb’al aawib’ chiru rahil iq’ li na’apun, chiru ajwi’ tzimaj sa’ sut iq’, ut taaweek’a li metz’ew chanchan pek re laj Tojol qix, sa’ wi’ naru takab’la li xaqxookil tzolomil, aran ut ink’a’ taaruuq tattane’q.²⁰ Sa’ xk’a’b’a’ li Jesukristo, amen.