Rab’inb’ej sa’ li Sumwank
Li Awa’b’ej Henry B. Eyring
Xb’een tenq’ aj k’ehol na’leb’ re li Xb’eenil Awa’b’ejil
Li b’e tento taqak’am sa’ qab’eenik chi sutq’iik rik’in qaChoxahil Yuwa’ ... jayalinb’il rik’ineb’ li loq’laj sumwank rik’in li Dios.
Xqak’ul qatzolb’al rik’in musiq’ejil wankilal anajwan. Wan xtz’aam inch’ool naq li aatin xe’xye li xnimal ru ixq a’in aj k’amol b’e te’ok sa’ lee raam jo’ chanru ak xe’ok toj sa’ waam laa’in.
Tz’iib’anb’ilaq resil li ch’utam a’in chi junajwa. Chixjunileb’ li ixq’ re li Iglees numenaq waqxaqib’ chihab’ xyu’am xe’b’oqe’ chi tzaqonk qik’in anajwan. Naab’alo xqatz’aama sa’ qatij naq li Santil Musiq’ej taawanq qik’in arin. Ak xk’eeman li osob’tesink a’an naq xqab’iheb’ raatin li komon ixq a’in ut li b’ich aj musiq’anel. Laa’in nintz’aama naq li Musiq’ej toj taakanaaq qik’in naq tinye junjunq li waatin re xwaklesinkil eech’ool ut xch’olob’ankil xnawom inch’ool rochb’een li k’a’ru ak xyeeman—ut mas wi’chik re xch’olob’ankil xyaalal naq li k’a’ru xyeeman qe, a’an li k’a’ru naraj li Qaawa’ naq taqab’i.
Tin’aatinaq anajwan chirix li b’e—li ak xyeeman resil k’iila sut sa’ ch’ina-usil anajwan—a’an li tento taqak’am sa’ qab’eenik chi sutq’iik rik’in li qaChoxahil Yuwa’. Jayalinb’il li b’e a’an rik’ineb’ li loq’laj sumwank rik’in li Dios. Tin’aatinaq eerik’in chirix li sahil ch’oolejil wan sa’eb’ li sumwank a’an ut sa’ xpaab’ankileb’, jo’wi’ sa’ xtenq’ankileb’ jalan chixpaab’ankil.
Naab’alex tojo’ xkub’e lee ha’ ut xek’ul li maatan re li Santil Musiq’ej rik’in xk’eeb’al li uq’ej. Choq’ eere laa’ex, toj ak’ a’an sa’ lee ch’ool. Wankex li kikub’e lee ha’ junxil chaq, jo’kan naq ink’a’ chik jwal saqen ru sa’ lee ch’ool li kereek’a chaq aran, a’ut wan naq k’a’ru eereek’ahom chaq nachal wi’chik naq nekerab’iheb’ li tij re li loq’laj wa’ak.
Moko junaqik ta li k’a’ru taakanaaq sa’ xch’ool li junjunq chirix li kutan naq ki’ok sa’ li loq’laj sumwank a’an re kub’iha’ ut naq kixk’ul li maatan re li Santil Musiq’ej. Chiqajunilo b’an kiqeek’a xk’ulub’ahom li Dios. Ut kiqeek’a naq taqaj xkuyb’aleb’ xmaak jalan ut naq taqaj taakuye’q qamaak laa’o, ut kiniman rajom qach’ool chixb’aanunkil li us.
Jo’ chamal rokik chaq li eek’ahom a’an sa’ laa ch’ool kiwan jo’ chanru katkawresiik chaq xb’aaneb’ li ani aj rahonel. Twaj raj naq li ani eere li tojo’ xex’ok sa’ li awa’b’ejihom xexchunla anajwan nach’ rik’in lee na’. Wi jo’kan wankex, maare teetaqla re jun lee se’ re b’antioxink. Jultik we laa’in reek’ankil sahil ch’oolejil ut b’antioxink naq chunchuukin chirix lin na’ sa’ b’eleb’aal ch’iich’ chirix chaq xkub’ik inha’ sa’ Philadelphia, Pennsylvania.
Lin na’ a’an li ani kinixkawresi re naq tin’ok sa’ li sumwank a’an ut sa’ xkomoneb’ chik li sumwank moqon. A’an kixpaab’ lix b’oqom li Qaawa’, li naxye:
“Ut jo’kan wi’chik, a’ yal jo’ naq eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej wankeb’ ralal xk’ajol sa’ Sion, malaj sa’ junaq reheb’ li roqechal li k’uub’anb’ileb’, li moko neke’xk’ut ta chiruheb’ li tzol’leb’ re jalb’a-k’a’uxlej, xpaab’ankil li Kristo, li Ralal li yo’yookil Dios, ut li kub’iha’ ut li maatan re li Santil Musiq’ej rik’in xk’eeb’al li uq’ej, naq waqxaqib’ chihab’ xyu’ameb’, chiwanq li maak sa’ xb’een xjolomeb’ li na’b’ej yuwa’b’ej.
“Xb’aan naq a’inaq jun chaq’rab’ choq’ reheb’ li wankeb’ Sion, malaj sa’ junaq reheb’ li roqechal a’an li k’uub’anb’il.
“Ut te’kub’eeq xha’ li ralal xk’ajoleb’ choq’ re risinkil lix maakeb’ naq waqxaqib’ chihab’ xyu’ameb’, ut te’xk’ul [li Santil Musiq’ej].”1
Lin na’ ak xb’aanu chaq xk’anjel. Ak xkawresiheb’ ralal xk’ajol rik’in li aatin chanchan raatin laj Alma, li wan sa’ lix Hu laj Mormon:
“Ut kik’ulman naq a’an kixye reheb’: K’ehomaq reetal, wahi’ li ha’ Mormon (xb’aan naq jo’kan nak’ab’a’in) ut anajwan, jo’ wan eerajom ok sa’ lix korral li Dios, ut xtenamit a’an texk’ab’a’iiq, ut wan eech’ool chixk’amb’al eeriiq cherib’il eerib’ re naq taaseeb’o’q;
“Relik chi yaal, ut wan eech’ool chi yaab’ak rik’ineb’ li neke’yaab’ak; relik chi yaal, ut xk’ojob’ankileb’ xch’ool li neke’ajok k’ojob’aak xch’ool, ut xaqliik jo’ aj yehol nawom chirix li Dios sa’ chixjunil li k’a’aq re ru, ut sa’ chixjunil li na’ajej texwanq wi’, toj reetal eekamik, re naq taaruuq taatoje’q eerix xb’aan li Dios, ut texk’ehe’q sa’ ajl eerochb’eeneb’ li te’tz’aqonq sa’ li xb’een wakliik chi yo’yo, re taaruuq taawanq eeyu’am chi junelik—
“Anajwan ninye eere, wi a’in li rajom lee ch’ool, k’a’ b’i’ ru texch’a’ajko’q wi’ naq taakub’eeq eeha’ sa’ lix k’ab’a’ li Qaawa’, re xk’utb’al xyaalal chiru a’an naq okenaqex sa’ jun sumwank rik’in a’an, naq texk’anjelaq chiru ut teepaab’ lix taqlahom, re naq a’an tixhoy lix Musiq’ chi numtajenaq wi’chik sa’ eeb’een?
“Ut anajwan naq eb’ li tenamit ke’rab’i li aatin a’in ke’xpoqpoqi li ruq’ xb’aan xsahileb’ xch’ool, ut ke’xye: A’in li ratawom qach’ool.”2
Maare ink’a’ kapoqpoqi aawuq’ laa’at naq xawab’i xb’een sut li b’oqok a’an re ok sa’ sumwank rik’in xk’ulb’al li kub’iha’, a’b’an ch’olch’o kaweek’a xrahom li Kolonel ut xnimal chik xxaqxookil aach’ool re xch’olaninkileb’ jalan choq’ re A’an. Naru ninye naq “ch’olch’o” a’an xb’aan naq li reek’ankil a’an k’eeko xna’aj toj chi cham sa’ xch’ooleb’ chixjunileb’ lix rab’in li Choxahil Yuwa’b’ej. A’an jun xraqalil lee choxahil eechanihom rik’in A’an.
A’an kitzolok aawe naq toj maji’ nakatk’ulun sa’ li yu’am a’in. A’an katxtenq’a chixnawb’al ut xk’ulub’ankil naq toj taak’ul ch’a’ajkilal, xyalb’al aawix, ut naq taak’ul jar xpaayil aab’e jo’ yoob’anb’il tz’aqal choq’ aawe laa’at. Katzol naq li qaYuwa’ kiwan jun xk’uub’anb’il na’leb’ choq’ re li sahil ch’oolejil re xk’amb’al aab’e chiruheb’ li ch’a’ajkilal a’an ut naq laa’at tattenq’anq sa’ xk’amb’aleb’ xb’e jalan sa’ xch’a’ajiklal ajwi’ a’an. Jayalinb’il xb’ehil li k’uub’anb’il na’leb’ a’in rik’ineb’ li sumwank rik’in li Dios.
A’an lix taql qach’ool laa’o qajunes ma too’ok ut ma taqapaab’eb’ li sumwank a’an. Yal junjunqeb’ lix rab’in wankeb’ xb’e sa’ li yu’am a’in li te’ruuq wi’ xnawb’aleb’ li sumwank a’an. Laa’at jun reheb’ li junjunq sik’b’ileb’ ru. Laa’ex, ex raarookil komon ixq, chejunilex laa’ex jun li rab’inb’ej sa’ li sumwank.
QaChoxahil Yuwa’ kixk’ut chaq chawu naq maji’ nakatyo’la chirix li k’a’ru toj taak’ul sa’ xkanab’ankil A’an ut chalk sa’ ruchich’och’. Xyehe’ aawe naq li b’e re sutq’iik chaq rik’in taaraj li k’a’ru ch’a’aj. Kixnaw A’an naq moko tatruuq ta chixkuyb’al xch’a’ajkil li b’eenik a’an chi maak’a’ laa tenq’ankil.
Laa’at kat’osob’tesiik moko ka’ajwi’ ta rik’in xtawb’aleb’ li sumwank a’an sa’ li yu’am a’in, rik’in aj b’an wi’ naq sutsuukat xb’aaneb’ li ani neke’tenq’an—ut jo’ laa’at, li wankeb’ ajwi’ choq’ xrab’in qaChoxahil Yuwa’ re li sumwank.
Eereek’ahom chik chejunilex li osob’tesink re wank anajwan sa’ xyanqeb’ lix rab’in li Dios li wankeb’ ajwi’ sa’ sumwank re te’tenaq’anq ut te’b’eresinq aawe jo’ xyeechi’ihomeb’ chaq xb’aanunkil. Wilom laa’in li k’a’ru eerilom laa’ex naq li komon ixq re sumwank neke’xpaab’ li xaqxookil aatin a’an naq te’k’ojob’anq ch’oolej ut te’tenq’anq—ut naq neke’xb’aanu chi se’se’ li rilob’aal.
Jultik we xse’ li ru lix kana’ Ruby Haight. A’an chaq li rixaqil li Elder David B. Haight, li kiwan jo’ xkomon li Molam reheb’ li Kab’alu chi Apostol. Naq toj saaj, a’an kik’anjelak choq’ awa’b’ej re roqech li Iglees sa’ Palo Alto, California. A’an natijok ut wan xk’a’uxl chirixeb’ li saaj ixq sa’ xch’utam.
Jo’kan naq li Awa’b’ej Haight kixk’ul xmusiq’ankil xna’leb’ re tixb’oq lix Ruby Haight jo’ aj k’utunel choq’ reheb’ li saaj ixq a’an. Naxnaw naq li xRuby taawanq jo’ aj yehol nawom chirix li Dios li tixwaklesi ut tixk’ojob’eb’ xch’ool li saaj ixq rik’in rahok sa’ li tzoleb’aal a’an.
Lix kana’ Haight naxq’axeb’ xyu’am li ixq a’an lajeeb’ xka’k’aal chihab’. A’b’anan ka’k’aal chihab’ chirix naq kik’anjelak rik’ineb’, rajlal naq naxk’ul li wixaqil, li wanjenaq chaq jo’ xtzolom, a’an naxye’ chaq li ruq’, naxk’e xse’ li ru, ut naxye re lix Kathy, “Aay! Lin Damita.” Moko ka’ajwi’ ta xse’ li ru kiwil aran. Laa’in kiweek’a xnimal xrahom choq’ re jun komon ixq li toj naxra jo’ tz’aqal xrab’in. Lix se’ li ru ut xq’unal xch’ool sa’ xk’ulb’al xkomon nachal xb’aan rilb’al naq jun li komon ixq ut jun xrab’in li Dios toj yoo chixk’amb’al xb’ehil li sumwank naxik sa’ choxahil qochochnal.
QaChoxahil Yuwa’ nachal ajwi’ xse’ li ru aawik’in jo’q’e nakatril chixtenq’ankil junaq xrab’in chi xik sa’ li b’e nawulak sa’ junelik yu’am. Ut nasaho’ xch’ool jo’q’e nakayal aaq’e chixsik’b’al ru li us. Moko k’a’jwi’ ta naril chanru wankat anajwan. Naril ajwi’ chanru toj taaruuq tatwanq.
Maare wanjenaq jun laa na’ laa yuwa’ sa’ li yu’am a’in li kixk’oxla naq tatruuq chi chaab’ilo’k wi’chik chiru li ak xak’oxla laa’at. Laa’in kiwan jun lin na’ kama’an.
Li k’a’ru ink’a’ xinnaw laa’in naq toj saajin chaq, a’an naq lin Choxahil Yuwa’, laa Choxahil Yuwa’, naril xwankilaleb’ li ralal xk’ajol li ink’a’ ilb’il qab’aan laa’o chi moko xb’aan li qana’ re li yu’am a’in. Ut jo’q’e nakattaqsin sa’ li b’e a’an re xtz’aqalil laa wankilal, naxk’e xsahil xch’ool. Ut naru taaweek’a xk’ulub’ahom aawik’in.
A’an naril li loq’laj wankilal a’an sa’ chixjunileb’ lix rab’in yalaq ta b’ar wankeb’ wi’. Anajwan ut, li na’leb’ a’an naxk’e jun xnimal eeteneb’ankil chejunilex. A’an naraj naq tek’ul chixjunileb’ li kristian jo’ jun ralal li Dios. Xb’aan a’an naq nokoxtaqla chixraab’aleb’ li qas qiitz’in jo’ naqara qib’ ut chixkuyb’aleb’ xmaak. Li reek’ahom eech’ool re q’unal ut kuyuk maak choq’ reheb’ jalan nachal jo’ lee choxahil eechanihom rik’in A’an jo’ xrab’in. Chixjunileb’ li nakak’ul, a’aneb’ lix raarookil alal sa’ musiq’ejil.
Naq nekereek’a xyaalal li nimla komonil a’an re ixqilal, li k’a’ru nokoxjachi naq xqak’oxla na’oso’. Naqil a’an naq li saaj ixq jo’ wi’ li tiixeb’ neke’xye lix k’a’uxl rik’in xnawb’al naq te’tawe’q ru ut te’k’ulub’aaq. Lee junajil jo’ xrab’in li Dios naxq’ax lee jalanil cherib’il eerib’.
Naq ilb’il chi jo’kan, li saaj ixq te’ril raj li rokik sa’ li Komonil re Tenq’ank jo’ jun li b’e te’ruuq wi’ chixtamresinkileb’ lix komon ixq li te’xnaw ru ut te’xra.
Xk’eeb’al reetal qawankilal li naru taqataw yoo chi wakliik sa’eb’ li junkab’al ut sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al. Yoo chi uxmank sa’ li q’ojyinkil re junkab’al ut xk’anjel li Tzoleb’al reheb’ li Kok’al. Li kok’al yookeb’ chi musiq’aak re te’xye xnimal ru ut chaqal ru na’leb’, jo’ chanru ke’xb’aanu naq li Kolonel kirach’ab’ ru’ujeb’ li raq’ naq kixtzoleb’ chirix chaq lix waklijik chi yo’yo.3
Naq laj Satanas yoo chixsik’b’aleb’ li ixq sa’ xka’chinaleb’ chik xchihab’, Li Qaawa’ yoo chixwaklesinkileb’ li ixq sa’ xtaqe’qil chik xtasalil li musiq’ejil na’leb’. Naqil a’in naq eb’ li saaj ixq yookeb’ chixk’utb’al chiruheb’ lix na’ chanru roksinkil li ulul ch’iich’ re xtawb’al ut xkolb’aleb’ lix xe’toon. Ninnaweb’ ru junjunqeb’ li saaj ixq li yookeb’ chi xik jwal eq’la chixb’aanunkil li kub’iha’ reheb’ li kamenaq sa’ santil ochoch, chi moko yeeb’ileb’ ta re, ka’ajwi’ xb’aan li musiq’ej re Elias.
Sa’eb’ li mision sa’ chixjunil li ruchich’och’, li komon ixq yookeb’ chi b’oqe’k jo’ aj k’amol b’e. Li Qaawa’ xyoob’ rajb’al ru xk’anjeleb’ rik’in xtochb’aleb’ xch’ool naab’aleb’ chik li komon ixq chi k’anjelak. Maaka’chineb’ li awa’b’ej re mision ak rilomeb’ li misioneer ixq sa’ xnimajik chik xwankil jo’ aj k’amol aatin ut mas wi’chik jo’ aj k’amol b’e aj ch’olaninel.
Us ta xatk’anjelak jo’ misioneer malaj ink’a’, naru taataw li wankilal ajwi’ a’an re xchaab’ilob’resinkil laa sumlajik ut xk’irisinkileb’ li alal k’ajolb’ej tiikeb’ li raam rik’in xtaaqenkil xna’leb’eb’ li xnimal ru ixq.
K’oxla li xEva, lix na’eb’ chixjunil li yo’yo. Li Elder Russell M. Nelson kixye li aatin a’in chirix li xEva: “Laa’o rochb’een chixjunileb’ li poyanam osob’tesinb’ilo chi junajwa sa’ xk’ab’a’ xkawilal xch’ool ut xchaab’ilal xna’leb’ li xEva. Rik’in xk’ulb’al li ru che’ xb’eenil, kixb’aanu li ki’ajman ru xb’aanunkil. Xwulak xchaab’ilal xna’leb’ laj Adan chixb’aanunkil ajwi’ chi jo’kan.”4
Chixjunileb’ lix rab’in li xEva wan xwankil chixk’eeb’al li osob’tesink ajwi’ a’an re lix junkab’al jo’ li xEva kixk’e re li re. K’a’jo’ x’aajelil ru xEva sa’ xk’ojob’ankileb’ li junkab’al, jo’kan naq wan li tz’iib’anb’il esil choq’ qe chirix lix yo’ob’tesinkil: “Ut eb’ li Dios ke’xye: Chiqayiib’ jun xtenq’ li winq jo’ xk’ulub’, xb’aan naq moko us ta naq taawanq li winq xjunes, jo’kan naq taqapak’ jun xtenq’ jo’ xk’ulub’.”5
Ink’a’ naqanaw chixjunil li tenq’ank kixb’aanu li xEva choq’ re laj Adan ut lix junkab’al. Naqanaw b’an jun reheb’ li maatan kixk’e, li naru ajwi’ teek’e laa’ex chejunilex: a’an xtenq’a lix junkab’al chirilb’al li b’e naxik sa’ qachoxahil ochochnal naq ch’a’aj anchal li wan chi ub’ej. “Ut li xEva, li rixaqil, kirab’i chixjunil li k’a’aq re ru a’in ut kisaho’ xch’ool, kixye: Wi ta ink’a’ xooq’etok aatin maajun wa raj kiwan qiyajil, ut maajun wa raj kiqanaw ru li us ut li ink’a’ us, ut li sahil ch’oolejil re lix tojb’al qix, ut li junelik yu’am li naxk’e li Dios re chixjunileb’ li neke’ab’in chiru.”6
Wan reetalil lix b’aanuhom naru teetaaqe.
Chi k’utb’esinb’il xna’leb’, li xEva kixnaw ru li b’e nawulak rik’in li Dios. Kixnaw naq naru xk’ulb’al li junelik yu’am sa’ junkab’al sa’ xk’ab’a’ lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo. Kixnaw chi ch’olch’o, jo’ naru taanaw ajwi’ laa’at, naq wi tixpaab’ lix sumwank rik’in lix Choxahil Yuwa’, laj Tojol ix ut li Santil Musiq’ej tixtenq’a a’an ut lix junkab’al sa’ yalaq ta ch’a’ajkilal ut rahilal li taachalq. Kixnaw naq taaruuq xkanab’ankil rib’ rik’ineb’ a’an.
“K’ojk’ooq aach’ool rik’in li Qaawa’ chi anchal aach’ool; ut maawa’ rik’in laa k’a’uxl laa na’leb’;
“Sa’ chixjunileb’ laa b’e chanaw xyaalal a’an, ut a’an tixtiikob’resi laa b’e.”7
Ninnaw naq li xEva kiril ch’a’ajkilal ut rahilal, a’b’an ninnaw ajwi’ naq kixtaw sahil ch’oolejil rik’in xnawb’al naq lix junkab’al taaruuq chi sutq’iik rik’in li Dios. Ninnaw naq naab’alex arin nekeril ch’a’ajkilal ut rahilal. Ninkanab’ li wosob’tesihom re naq chanchan li xEva naru teereek’a li sahil ch’oolej kireek’a a’an naq yookex chi b’eek toj aran.
Wan xnawom inch’ool ch’olch’o ru naq li Dios Yuwa’b’ej na’ilok sa’ eeb’en rik’in rahok. Ninnaw a’in xb’aan naq ninnaw naq A’an nekexxra. Nekexxra chejunjunqalex. Laa’ex lix rab’in sa’ li sumwank. Xb’aan naq nekexxra, A’an tixk’e li tenq’ ajb’il ru eeb’aan choq’ re xtaqsinkil eerib’ ut jalaneb’ chik sa’ li b’e naxik toj chiru A’an.
Ninnaw naq li Kolonel kixtoj lix tz’aq chixjunileb’ qamaak ut naq li Santil Musiq’ej naxch’olob’ li yaal. Laa’at xaweek’a xk’ob’ankil aach’ool chi jo’kan sa’ li ch’utam a’in. Wan xnawom inch’ool naq chixjunileb’ lix lawil li neke’xb’ak li loq’laj sumwank ak k’ojob’anb’ileb’ wi’chik. Wankeb’ sa’ ruq’ ut k’anjelanb’ileb’ xb’aan li qayo’yookil profeet, li Awa’b’ej Tomas S. Monson. Ninkanab’ li aatin a’in re k’ojob’ank ch’oolej ut yo’onink eerik’in, ex lix raarookil rab’in re sumwank, sa’ lix loq’laj k’ab’a’ li Jesukristo, amen.